Sel Risk Yönetiminin Temel İlkeleri

Transkript

1 T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠ HEYELAN VE TAġKIN SEMPOZYUMU ġubat 2011, Trabzon Sel Risk Yönetiminin Temel İlkeleri Prof.Dr. Mikdat Kadıoğlu İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü ve Afet Yönetimi UYGAR Merkezi

2 İçindekiler GiriĢ Risk Yönetimi 1. Selleri Önleme ve Zararlarını Azaltma 2. Sellere Hazırlık 3. Seller için Tahmin ve Erken Uyarı Öneriler

3 İklim ile ilişkili Ekstremlerin Sosyo-Ekonomik Etkileri Hızla Artıyor! Afetler biçok sektörü etkiler! Enerji Su Kaynakları UlaĢım Şiddet Kuvvetli Rüzgar Toplum Tarım Kentler IPCC 4AR ġiddetli YağıĢ/Sel Kuraklık Sıcak Hava Dalgası Sıklık Tehlike, savunmazsızlık, maruziyet ve risk artıyor Çok-sektörlü risk yönetimine ihtiyaç var Maryam Golnaraghi, Ph.D. Chief of Disaster Risk Reduction Programme, WMO Istanbul, October 2010

4 GiriĢ BM ISDR Hyogo Çerçeve Eylem Planı, 2005:

5 AB Sel Direktifi: Tanımlar Sel, normal koşullar altında sularla kaplı olmayan arazilerin geçici olarak sularla kaplanması anlamını taşımaktadır. Nehir taşkınları, dağlardan inen sel suları, kuru derelerde ve kıyı bölgelerinde deniz kaynaklı seller bu kapsamda değerlendirilmekte. Kanalizasyon sistemlerinin neden olduğu su baskınları kapsam dışında bırakılabilmektedir. (Madde 2.1.)

6 Selin ÇeĢitleri Oluşma süreleri bakımından seller: 1. YavaĢ GeliĢen Seller, bir hafta veya daha uzun bir süre içinde oluşabilir, 2. Hızlı GeliĢen Seller, bir-iki günde içinde oluşabilir, 3. Ani Seller, 6 saat içinde oluşabilir. AB Sel Direktifi: Madde 10.

7 Havanın birden kararması, gökgürültüsü ve şimşekle başlayan sağanak şeklindeki yağış ile ani sellere neden olan fırtına modeli. Ani sellere neden olan yağıģların kaynağı konvektif fırtınalar Cumulus evresi Olgunluk evresi Bitiş evresi 7

8 Doğu Karadeniz'de sellere neden olan aşırı yağışlar buna benzer bir şekilde de oluşuyor

9 Selin ÇeĢitleri Oluşma yerleri bakımından seller: 1. Dere ve Nehir Selleri (taşkınlar), 2. Dağlık Alan (Kuru Vadi) Selleri 3. Şehir Selleri 4. Kıyı Selleri 5. Baraj Selleri. AB Sel Direktifi: Madde 10.

10 ÇÖZÜM!.. Kriz Yönetimine Hayır! YIKIM Sarmal! Yara Sarma

11 Afet Yönetimi Sistemi

12 Afet Yönetimi Sistemi 1. Sel tehlike analizi 5. Sel zararlarını azaltma 2. Sel risk analizi 6. Sel riskini transfer etme 3. Sel afetlerini önleme 7. Sel afetine hazırlık 4. Sel afetinden sakınma (planlama, tatbikat, eğitim) 8. Sel tahmini ve erken uyarısı

13 Risk Yönetimi

14 AB Sel Direktifi ne göre: sonu itibari ile Sel Riski Ön Değerlendirmesi bitirilmiş olacak sonu itibari ile Sel Tehlike ve Risk Haritaları hazırlanmış olacak sonu itibari ile Sel Riski Yönetim Planı tamamlanmış olacak.

15 Risk = Tehlike x Maruziyet x Savunmasızlık 1.Sel Riskini Azaltma

16 Risk = Tehlike x Maruziyet x Savunmasızlık Of Destanı 6 Temmuz 1929 Of, Çaykara, Sürmene ve KöprübaĢı Ġlçeleri TEġEKKÜRLER! 9 Eylül 1949

17 Risk = Tehlike x Maruziyet x Savunmasızlık Satın alacağım Ev ya da arsa Sel Yatağında mı?

18 Ciddi bir tehlike ve risk analizi yapmadan risk azaltmaya kalkıģılmamalı!

19 Risk Analizi Risk = Tehlike x Maruziyet x Savunmasızlık "100-yıllık sel", bir yılda sel oluģma ihtimali %1 veya daha büyük olan sel demektir

20 Risk Öncelikleri

21

22 Yağmur suyu tahliye sistemi, boyutları ve sayısı artırılmış mazgallar ile birlikte kesitleri artırılıp kanalizasyondan ayrılmış drenaj sistemiyle geliştirilmeli

23 bina yapımı veya başka bir şekilde müdahale kesinlikle yasaklanmalı! TEMEL KURAL: Su havzasındaki inşa faaliyetlerinin hiç biri, 100- yıllık sel suyu seviyesinde hiç bir artışa neden olmamalı!..

24 SEL YATAKLARINA MÜDAHALE EDİLMEMELİ!

25 SEL YATAKLARINA MÜDAHALE EDİLMEMELİ!

26 SEL YATAKLARINA MÜDAHALE SEL YATAKLARINA MÜDAHALE EDİLMEMELİ!

27 SEL YATAKLARINA MÜDAHALE EDİLMEMELİ!

28 Sel yataklarındaki mevcut tüm bina ve alt yapı tesisleri belirlenmeli ve kaldırılmalı.

29 Sel yatakları islah edilirek yeģil alanlara dönüģtürülmeli

30 Kuru Dere Yatakları Japonya

31 YanlıĢ köprü inģası ile dere kesitlerinin daraltılması vb gibi uygulamaları önlemek için Köprü Yönetmeliği ile standartlar geliģtirilip uygulanmalı.

32 Dereler, yolları en az 100 yıllık fırtına verisine göre boyutlandırılıp inģa edilmiģ kutu menfezlerle geçmeli.

33 Köprü ayakları arasında biriken malzemeye ilgili kurumlar periyodik olarak ve gerektiğinde müdahale etmeli.

34 kavramının içi doldurulmalı! Uzmana göre sel seviyesi Mühendise göre sel seviyesi Vatandaşa göre sel seviyesi

35 Kolonlar üzerinde yükseltme subaman sev > temel sel su seviyesi

36 Ihlamur Kasrı, BeĢiktaĢ ve NiĢantaĢı arasındaki vadide yer alan yüksek bir subasman üzerine tek kattan oluģan dikdörtgen planlı köģk, kesme taģtan inģa edilmiģtir. Ihlamur Kasrı Diplomasız mühendisler! Diplomalı mühendisler!

37 Zemine tamamen oturan binaların altlarında, etraflarındaki tahribatı engellemek ve hidrostatik kuvvetleri dengelemek için, açılan boģluklar.

38 Yer değiştirme (Binaların taşınması, relökasyon)

39 Sele Dayanıklı Yapıların İnşası için Teknik Bülten ve Sel Tehlike Bölgesi için Yönetmelikler

40 Risk Transferi Sigorta primleri, alçak kat kotu ve temel tipini belirmek için Sel Bölgeleri

41 Risk Transferi NFIP Sel Sigortasının Maliyeti Nedir? Sel yatağında, Sel Yataklarını Yönetimi Yönetmeliklerinin istediğinden 30 cm yüksek inşa edilmiş: $200,000'lık ev: $ 470 (-370$) $100,000 'lık ev : $ 390 $50,000 'lık ev : $ 350 $10,000'lık ev eşyası : $ 12 $250,000'lık işyeri binası: $ 930

42 Risk Transferi NFIP Sel Sigortasının Maliyeti Nedir? Sel yatağında, Sel Yataklarını Yönetimi Yönetmeliklerinin istediğinden 30 cm alçak inşa edilmiş: $200,000'lık ev: $ 2,300 (+1,690) $100,000 'lık ev : $ 1,440 $50,000 'lık ev : $ 1,010 $10,000'lık ev eşyası : $ 96 $250,000'lık işyeri binası: $ 6,347

43 ÖZET: Nicel Çoklu Tehlike Risk Analizi BirleĢik Risk Analizi Haritası BirleĢik Tehlike Analizi Haritası New Hanover County, North Carolina, ABD

44 2. Sellere Hazırlık

45 Risk Algılamasındaki BoĢluk! Risk Fark Büyük Eğitim Şart!..

46 Halk, uyarıları algılayıp doğru önlemler alabilmesi ve tedbirli olabilmesi için eğitilmeli. Herkes, her kurum her tehlikede ne yapacağını bilmeli!..

47 Atasözü Dibi görünmeyen sudan geçme Sele karģı / suyun önünde durma!

48 Tüm izler silinmemeli Sel tehlikesini hatırlatan ve geçmiģte yaģanmıģ olan selleri hatırlatan iģaretler konulmalı.

49 Sele Hazırlık ve Müdahale Planları

50 50

51

52 Selde Planlı Tahliye ve Geçici Barınma

53 3. Tahmin ve Erken Uyarı Ġnsanların tehlikelere karģı, zamanında ve gerektiği gibi davranmalarına imkan tanıyacak Ģekilde haberdar etmek...

54 Türkiye deki hidro-meteorolojik hizmetlerin bir şemsiye kurum altında birleştirilmeli

55 Günlük nehir su seviye tahminleri yapılmalı...

56 Erken uyarı sistemleri ve Avrupa Acil Durum Numarası 112 yle ilgili vatandaşların ve medyanın farkındalığının artırılmalı

57 Erken uyarı araçları

58 NOAA Weather Radio All Hazards Kapalı olsa bile kendiliğinden açılıp meteorolojik ihbarları veren özel meteoroloji radyosu.

59 Eğitim ġart! Tümüyle azaltılamayan riski yönetebilmek için de öncelikle halk, uyarıları algılayıp doğru önlemler alabilmesi için eğitilmeli. Halkın riski doğru algılayabilmesi için onları afet öncesi sel risk haritalama, vb çalıģmalara da katılmalı. Tehlikeli Burayı asla su basmaz

60 Sonuç Olarak Kısa ve uzun vadeli, çok disiplinli, çok sektörlü Risk Yönetimi çalıģmaları bir Stratejik Plan kapsamında bir bütün olarak ele alınıp uygulanmalı.

61 Kim, hangi seviyede, ne yapacak?

62 STRATEJİK PLANLAMA SORUN STRATEJĠLER EYLEMLER

63 Çözümde görev almayanlar problemin bir parçası olurlar. Goethe TEġEKKÜRLER!

64

65 HaberleĢme Grup BĢk UlaĢım Grup BĢk Güvenlik Grup BĢk Yangın ve Tehlikeli Grup BĢk Arama ve Kurtarma G. BĢk. Ġlkyardım ve Sağlık G. BĢk. Altyapı Grup BaĢkanı Sosyal Hizmetler G. BĢk. Enkaz Kaldırma G. BĢk. Defin ĠĢlemleri G. BĢk. Tarım Hizmetleri G. BĢk Etki ve Ġhtiyaç Analizi G. BĢk Bilgi Toplama& Belgeme GB Ön Hasar Tespiti G. BĢk. Planlama ve Zarar Azaltma Tahliye Planlama G. BĢk Ġl Olay Komutanı HaberleĢme Sistemi G. BĢk Dağıtım Hizmetleri Grup BĢk Sağlık Hizmetleri Grup BĢk Personel ve Araç T. G. BĢk Geçici Ġskan Hiz. G. BĢk. STK ve Gönüllüler G. BĢk. AnlaĢmalı KuruluĢlar G. BĢk Personel ĠĢleri Hiz. G. BĢk. Satın Alma, El Koyma G. B. Maliyet Tespiti G. BĢk. Muhasebe Hizmetleri G. BĢk Mali Zarar Tespiti G. BĢk Basın ve Halkla liģkiler Ġrtibat ve ĠletiĢim Hukuk MüĢaviri