Kredi Değerlendirmenin Geleceği - Basel II Yaklaşımı

Transkript

1 22 Aralık 2004 Kredi Değerlendirmenin Geleceği - Basel II Yaklaşımı Haluk Yalçın Alper Önder Kaan Aksel haluk.yalcin@tr.pwc.com alper.onder@tr.pwc.com kaan.aksel@tr.pwc.com *connectedthinking

2 Gündem 1. Giriş 2. Minimum Sermaye Şartları 3. Resmi Denetim Gözetim Süreci 4. Piyasa Disiplini 5. Sorular ve Yorumlar 2

3 1. Giriş

4 BANK FOR INTERNATIONAL SETTLEMENTS (BIS) da kuruldu -Dünyanın en eski uluslararası finansal organizasyonu - Ana amacı, ekonomik gelişim ve küreselleşme esnasında finansal stabilizasyonun sağlanması - Türkiye nin de dahil olduğu 55 ülkenin Merkez Bankası BIS e üye - Merkezi Basel de - 44 ülkeden 550 kişi çalışıyor 4

5 Basel I ve Basel II Temel Farklılıklar Basel I Basel II Tek bir risk ölçüm yöntemine odaklanma Her banka için aynı ölçütlerin kullanılması Geniş tabanlı uygulama alanı Bankaların kendi iç risk yönetimi metotlarından, üst denetim kontrolünden ve piyasa disiplininden daha fazla yararlanma Değişik yaklaşımları uygulayabilme olanağı, daha iyi risk yönetimini özendirici sermaye teşvikleri Riske daha duyarlı ölçüm metotları 5

6 Basel II nin gelişimi Basel Brüksel 1988 Basel I 1988 AB Bankacılık Düzenlemeleri 1996 Basel I Piyasa Riski 06/1999 İstişare Metni I 01/2001 İstişare Metni II 10-12/02 Kantitatif Etki Çalışması III ( QIS III ) 04/2003 İstişare Metni III Basel II Metninin Son Hali 2006 Paralel Uygulama B I / II 1996 AB Bankacılık Düzenlemeleri 11/1999 İstişare Metni I 02/2001 İstişare Metni II 06/2003 İstişare Metni III 07/2004 Risk Based Capital Directive ( RBCD ) için teklif 09/2005 RBCD nin Son Hali 01/2007 Basel II Std. / IRB Temel 01/2007 Uygulama RBCD 01/2008 Basel II IRB Gelişmiş 6

7 Uygulama Alanları: Basel - AB Basel AB BDDK Good Conduct Zorunlu Zorunlu? Uluslararası Aktif Olan Kurumlar Türkiye deki Finans Kurumları AB içerisindeki Finansal Kurumlar 7

8 Basel I ve II ile ilgili Bankacılık Düzenlemelerinin Türkiye deki gelişimi 1998 Basel I e göre sermaye yeterlilik rasyolarının hesaplanması 2000 BDDK nın faaliyete geçmesi 2001 Basel I e göre piyasa riskinin sermaye yeterliliği hesaplanmasında dikkate alınması 2001 Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetim Sistemleri Hakkında Yönetmelik 2003 Basel II yönlendirme komitesinin kurulması (BDDK ve TBB) 2003 Basel II ye geçişle ilgili yol haritasının BDDK tarafından yayımlanması 2003/04 QIS III ün bazı Türk bankaları tarafından yapılması 8

9 Basel II Uzlaşısının temel çerçevesi Üç prensip yapısı Gerekli Şartlar Minimum Sermaye Şartları Risklerin ağırlıkları/ Derecelendirme Risklerin azaltılması Operasyonel risk Kalitatif Değerlendirme Resmi Denetleme Süreci Kalitatif şartların yerine getirilmiş olması Tamamıyla belirlenememiş riskler Dikkate alınmayan riskler Dış faktörler Açıklamalar Piyasa Disiplini Kullanılmış yöntemler İlgili bilgiler İlgili bilgiler 9

10 2.Minimum Sermaye Yeterliliği

11 Sermaye Yeterlilik Rasyosu nun hesaplanması Öz Sermaye Risk Ağırlıklı Aktifler + [(Piyasa Riskleri + Operasyonel Riskler) x 12,5] > 8% Değişmedi Resmi Denetim açısından a Öz Sermayenin Tanımı %8 oranında nda Minimum Sermaye Yeterliliği i Rasyosu Yeni Kredi Risklerinin Ölçülmesinde Yeni Metotlar Operasyonel Riskler Piyasa Risklerinin Ölçümünde Değişik ik Metotların Değerlendirilmesi erlendirilmesi 11

12 Kredi Riski İçin Yöntemler Yöntem Risk ağırlıkları Standart Yöntem Basit Kapsamlı Dışarıdan sağlanan dereceler İDB- Yöntemi Temel Gelişmiş İçsel tahmin Dışarıdan sağlanır Teminat, Garantiler, Kredi Türevleri, Netleştirme Dışarıdan sağlanır Dışarıdan sağlanır Dışarıdan sağlanır Her türlü Değerlendirme Yöntemi Dışarıdan sağlanır Dışarıdan sağlanır Dış / İçsel Haircuts Dışarıdan sağlanır İçsel tahmin Vade Maliyet Önem arz etmiyor* *İstisnalar: İkinci seçenek Banka vadesi < 3 ay ve risk azaltıcı teknikler/iskontolar 2,5 yıl 1-5 yıl Seçenek 12

13 Standart Yöntem: Ağırlık Faktörlerine Genel Bakış Kredilendirme AAA / AA- S&P ve İhracat Kredi Ajanslarının 1 Değerlendirmesi A+ / A- BBB+/ BBB- BB+ / B- B- den Daha kötü Derecesiz Ülkeler/Merkezi Yönetim Bankalar Opsiyon 1 2 Opsiyon 2 3 0% 20% 50% 100% 150% 100% 20% 20% 50% 100% 100% 50% 50% 100% 150% 150% 100% 50% Opsiyon % 20% 3 20% 3 50% 3 150% 20% Kurumlar 5 20% 50% 100% 150% 100% AAA / AA- A+ / A- BBB+ / BB- BB- den Daha kötü Diğer Pozisyonlar 100% (Perakende 75% eğer ilgili şartlar yerine getirimiş ise.) Kısa vadeli 6 20% 50% 100% 150% A1 / P1 A2 / P2 A3 / P3 Diğerleri 1 İhraç kredi ajanslarının değerlendirmeleri yalnız ülkeler ve merkezi hükümet kredileri için kullanılır 2 Kurulmuş olunan Ülkenin risk ağırlığına bağlı olan risk ağırlığı 3 Bankanın kendi risk derecesine göre belirlenen risk r ağırlığı 4 Kısa dönemli krediler (orijinal vade < 3 ay) bir seviye daha iyi risk ağırlığı alıyor 5 Resmi denetim otoritesinin öngörüsü doğrultusunda bankalar tüm şirketler ş için önerilerinin %100 risk ağırlığı ile ağırlıklandırılabilirler 6 Örneğin: Commercial Paper Derecesiz 13

14 Standart Yöntem: Perakende Kredilere Uygulanması Kalitatif Şartlar: Perakende Portföyünün Tanımı Bireysel Krediler Küçük şirketler... Kantitatif Şartlar: Maximum Tek Kredi max 1 Mil.. Yeterli ölçüde risk dağılımının sağlanmış olması. (Örneğin her bir kredi maximum toplam perakende portföy ün kredi hacminin 0,2% si) Sermaye Gereksiniminde Azalma: 75% lik Standart Ağırlık Muhtemel Sorunlar: 1,01 Mil.. dan Daha Yüksek Krediler 14

15 İç Derecelendirmede Kullanılan Temel Terimler Temerrüt Olasılığı / Probability of Default (PD) Temerrüt Halinde Kayıp / Loss given Default (LGD) Temerrüt Halinde Risk Tutarı / Exposure at Default (EAD) Vade / Maturity (M) 15

16 Basel II İDB yöntemi ile sermaye gereksinimi hesabı Standart Yöntem altında sermaye gereksinimi hesabı x x = Risk Tutarı Risk Ağırlığı 8% Sermaye Gereksinimi f( ) x x x x x = EAD S PD LGD M 8% Sermaye Gereksinimi PD: Temerrüt Olasılığı LGD: Loss Given Default EAD: Exposure at Default M: Vade S: Satış Tutarı İDB Yöntemi altında sermaye gereksinimi hesabı 16

17 Basel II uygulamasında gerekli tarihsel veriler Perakende LGD PD Derecelendirme Sisteminin Kullanımı Derecelendirme Sisteminin Kullanımı PD Gelişmiş PD Temel LGD (Gelişmiş) EAD (Gelişmiş) Kurumlar, bankalar, devletler 17

18 Beklenen Kayıplar Ürün Geri Dönüşüm Maliyeti Derece Müşteri Segmenti Limit Kullanım Teminat Değeri Teminat Tipi Temerrüt Olasılığı (PD) Temerrüt Halinde x Riskteki Tutar (EAD) x Kayıp (LGD) = Beklenen Kayıp Karşı tarafın temerrütte düşme olasılığı ne kadardır? Temerrüt olasılığının yaşandığı bu anda riskteki tutarımız ne kadardır? Bu riskteki tutarın muhtemelen ne kadarını kaybedebiliriz? Spesifik Olarak Karşı Tarafla İlişkili Spesifik Olarak Kredi İşlemi ile İlişkili 18

19 Kredilerin Risk Kategorilerine göre Sınıflandırılması Ülkeler Ülkeler, merkez bankaları, çok uluslu yatırım bankaları, diğer kamu sektörü (eğer tanınmışsa) Bankalar Kurumlar/Şirketler Özel Kredilendirme Bankalar Menkul kıymet şirketleri Kurumsal kredi için esas geri ödeme kaynağı devam eden faliyetlerden elde edilen nakit akımları Özel Kredilendirme Nesne finansmanına konu olan nesnelerden elde edilen gelir/nakit akımları RWSM Temel Yöntem Gelişmiş Yöntem Satın Alınmış Taahhütler Satın Alınmış Taahhütler (Kurumlar) Bottom up/ Top down Bireysel/ Perakende Hisse Senedi Benzeri Yatırımlar Satın Alınmış Taahhütler (Perakende) Şirketler/Küçük İşletmeler (Max. 1 Mio EUR) Gerçek Kişiler (Bireyler) Mesken İpoteği Kredileri Overdrafts / Kredi Kartı Kredileri Diğer Perakende Kredileri İştirakler, Hisse senedi yatırımları Hisse senedine diğer iştirak hakları Bottom up/ Top down Perakende yaklaşımı MTM - PD/LGD 19

20 Perakende Krediler (Bireysel Krediler) Bölümlere Ayırma Adımları Borçlu kredibilitesi Kredi İşlem Özellikleri (Ürün tipleri) Delinquency Kredinin çıkış senesi 1 Kredi kartları Taksitli kredileri (tüketici kredileri, araba finansmanı, leasing) Döner perakende krediler (overdrafts kredili mevduat hesapları) Bireysel ev (ipotek) kredileri Küçük işletme (SME) kredileri Taksitli Krediler Risk Her segment için hesaplanması zorunlu risk parametreleri (alternatif opsiyonlar) Delinquency PD/LGD 1 Zorunlu değil Teminatlandırma tipi EL* *EL = Expected Loss = Beklenen Kayıp 20

21 Basel II nin uygulama takvimi Temel-İDB (Perakende dahil) Paralel kullanım Taban (95%) Taban (90%) Taban (80%) Paralel kullanım Taban (90%) Taban (80%) Kredi riski ve/veya operasyonel riskler için gelişmiş yöntemler Basel II nin Başlangıcı (Standart ve Temel) Basel II nin Başlangıcı (Gelişmiş ve AMA) 21

22 Operasyonel Risk - Yöntemler Her bir yaklaşım için gelişmiş kalitatif kriterlerle yöntem karmaşıklığında artış. Temel Gösterge Yöntemi Standart Yöntem Gelişmiş Ölçüm Yöntemi Herhangi bir önkoşulu yoktur. Bu yaklaşımın uluslararası aktif bankalara ve operasyonel riske maruz bankalara açık olması beklenmemektedir. Bankaların aşağıdaki tüm kriterlere uyması gerekmektedir: Aktif yönetim kurulu / üst yönetim katılımı Ölçüm metodolojisi ve süreci için bağımsız bir operasyonel risk fonksiyonu İş kolları, standart Basel yöntemi çerçevesinde planlanmalıdır. Operasyonel risk verisi yaratmak, izlemek ve raporlamak için raporlama sistemleri Ayrıntılı operasyonel risk incelemesini kapsayan bağımsız iç denetim fonksiyonu Gelişmiş Ölçüm Yöntemi(AMA) bankanın üst düzey yönetiminin onayına bağlıdır. Bankalar kantitatif ve kalitatif kriterlere uymak zorundadır. Muhtemel sermaye etkisi MUHTEMEL SERMAYE ETKİSİ Bulundurulması zorunlu sermaye miktarında artış 22

23 3. Resmi Denetim Gözetim Süreci (SRP)

24 Yeni Düzenleme Resmi denetim sürecinin kompozisyonu SRP ICAAP Bankaların görevleri Etkileşim SREP Resmi denetimin görevleri SRP nin önemli parçaları: ICAAP (Internal Capital Adequacy Assessment Process) ve SREP (Supervisory Review and Evaluation Process) 24

25 SRP nin genel hedefleri Kurumlar işlerindeki tüm riskleri destekleyecek yeterlilikte sermaye bulundurmalıdırlar. Risklerin ölçülmesi ve gözlenmesi için daha iyi risk yönetim teknikleri geliştirmelidirler. Yönetim yeterli sermaye (ICAAP) bulunmasını ölçebilecek etkin metodların mevcudiyetinden sorumludur. Resmi denetimin rolü kurumun ICAAP (SREP) ini değerlendirmek ve incelemektir. Eksiklikler ve zaafların mevcudiyeti halinde resmi zorunlulukların uygulanması 25

26 SRP nin dört prensibi (I) Prensip 1 Bankalar genel risk profillerine karşılık mevcut sermaye yeterliliklerini değerlendirmek için bir süreç, ve sermaye seviyelerinin korunması için bir stratejiye sahip olmalıdır Prensip 2 Resmi denetçiler, bankaların içsel sermaye yeterliliği hesaplamalarını incelemeli ve değerlendirmeli, ve aynı zamanda bankaların resmi sermaye yeterliliği rasyolarına uyum sağlama ve kendi gözetimlerinden emin olmalıdırlar. Resmi denetçiler bu sürecin sonuçlarından tatmin olmamışlarsa resmi önlem almalıdırlar 26

27 SRP nin dört prensibi (II) Prensip 3 Resmi denetçiler, bankaların minimum resmi sermaye rasyolarının üzerinde çalışacağını beklemeli ve bu bankaların minimum seviyenin üzerinde sermaye bulundurmalarını mecburi kılabilmelidirler Prensip 4 Resmi denetçiler, belirli bir bankanın risk özelliklerini desteklemek için bulundurulması zorunlu sermaye seviyesinin altına düşmesini engellemek için erken bir dönemde müdahele etmeyi öngörebilirler ve eğer sermaye arttırımı veya korunması sağlanamıyorsa acil düzeltme aksiyonunun alınmasını takip etmelidirler 27

28 4. Piyasa Disiplini

29 Açıklamaların Mantığı Banka Aşağıdakiler için ilgili bilgilerin açıklanması Basel II nin Uygulama Alanı Sermaye Piyasa Disiplini Risk Tutarı Piyasa 29

30 5. Sorular ve Yorumlar

31 Basel II bir süreçtir, bir olay değil 31