47. Grup Aydınlatma Donanımları Sanayii Meslek Komitesi Genişletilmiş Sektör Toplantısı

Transkript

1 47. Grup Aydınlatma Donanımları Sanayii Meslek Komitesi Genişletilmiş Sektör Toplantısı 23 HAZİRAN 2011, İSO Odakule Erbil BÜYÜKBAY İSO Çevre Şb Müd.Yrd 1

2 G Ü N D E M AEEE Direktifi Neden AEEE Direktifi Direktif Gereklilikleri Ülke Örnekleri İsviçre İngiltere Ülkemizde Durum Sonuçlar Bilgi kaynakları

3 Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE) Direktifi (Directive 2002/96/EC of the European Parliament and of the Council of 27 January 2003 on Waste Electrical and Electronic Equipment-WEEE) Kaynak: facts.html

4 EEEA Özellikleri Önemli Metaller (Geri Kazanım) Bakır gibi temel metaller Altın ve palladium gibi değerli metaller Ağır Metaller (Çevre için potansiyel kirletici Uygun bertaraf) Cıva (Akülerde, floresan lambalarda) Kurşun (Lehimde, elektronik malzemelerde) Polybrominated biphenyls (PBBs) veya Polybrominated diphenyl ethers (PBDE) (Plastiklerde alev geciktirici) Polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDDs) ve polychlorinated dibenzofurans (PCDFs) Kaynak: P.A. Wäger, R. Hischier, M. Eugster, October 2010, Environmental impacts of the Swiss collection and recovery systems for Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE): A follow-up

5 Neden AEEE Direktifi AEEE (Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya) miktarında hızlı artış AB genelinde 2005 yılında yıllık milyon ton olarak gerçekleşen AEEE miktarının 2020 yılında 12.3 milyon tona ulaşması bekleniyor AEEE ler uygunsuz yöntemlerle bertaraf edildiğinde çevre kirliliği insan sağlığı için tehdit Kaynak: REC Sunumu, 9 Şubat 2011, İSO Odakule

6 Neden AEEE Direktifi Yakma Depolama Kaynak: P.A. Wäger, R. Hischier, M. Eugster, October 2010, Environmental impacts of the Swiss collection and recovery systems for Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE): A follow-up

7 Tanımlar Madde 3/a Elektrikli ve Elektronik Eşya veya EEE: EK-1A da verilen kategorilere dahil olan ve alternatif akımla 1000 Volt u, doğru akımla da 1500 Volt u geçmeyecek şekildeki kullanımlar maksadıyla tasarlanmış olan, uygun bir biçimde çalışması için elektrik akımına veya elektromanyetik alana bağımlı olan eşyalar ve bu akım ve alanların üretimi, transferi ve ölçümüne yarayan eşyalar,

8 Büyük ve küçük ev aletleri Kapsam - Madde 2 Bilgi Teknolojileri (IT) ve telekomünikasyon ekipmanları Tüketici ekipmanları Aydınlatma ekipmanları Elektrikli ve elektronik araçlar (büyük ölçekli sabit endüstriyel araçlar hariç) Oyuncak, eğlence ve spor ekipmanları Tıbbi aletler (kontamine olanlar hariç) Kontrol ve izleme aygıtları Otomatlar Kaynak: AB Mevzuat Özetleri,

9 Kapsam - Madde 2 Aydınlatma ekipmanları Evsel kullanım hariç floresan ampuller Düz floresan lambalar Kompakt floresan lambalar Basınçlı sodyum lambalar ve metal halit lambalar dahil olmak üzere, yüksek güçlü deşarj lambaları Düşük basınçlı sodyum lambalar Akkor flamanlı ampuller hariç ışık verme veya ışık kontrolü için kullanılan diğer ekipmanlar

10 Ürün Tasarımı- Madde 4 Üye ülkeler elektrikli ve elektronik ekipmanların, atıklarının parçalanabilirlik olanaklarını, geri kazanımını, özellikle yeniden kullanımını ve geri dönüşümünü göz önüne alarak dizayn edilmesini ve üretilmesini teşvik edeceklerdir.

11 Ayrı Toplama - Madde 5 Üye ülkeler AEEE lerin belediye çöplüklerine verilmesini en aza indirecek ve bu atıklar için ayrı toplama sistemi kuracaklardır. Üye ülkeler elektrikli ve elektronik atıklar için şunları garanti edeceklerdir (13Ağustos 2005 tarihine kadar ): Son tüketiciler ve dağıtıcılar bu tür atıkları ücretsiz geri verecektir. İnsan sağlığı ve güvenliği açısından risk taşıyan kontamine atıkların alımı kabul edilmeyecektir. Üye ülkeler elektrikli ve elektronik ekipman atıklarının yetkilendirilmiş kuruluşlara iletilmesini garanti edecektirler. Elektrikli ve elektronik ekipman atıklarının her yıl kişi başına en az ortalama 4 kg ayrı toplama oranı gerçekleşmelidir. Komisyon tarafından yeni bir zorunlu hedef belirlenecektir.

12 AEEE Toplama Oranları

13 AEEE Dağılımları

14 RECAST Toplama ve geri kazanıma ilişkin kurallara rağmen AB Ülkeleri tarafından, AEEE lerin yalnız 1/3 ünün ayrı toplandığını ve uygun işlem gördüğü raporlanmıştır. Kalan 2/3 lük kısmı deponi alanlarına gitmekte ve uygun olmayan bertaraf yöntemlerine maruz kalmaktadır. Ayrıca AB dışında standartların altında, uygun olmayan şekilde işlenmektedir. Yılda kişi başına 4 kg oranı ayrı ayrı üye ülkelerde AEEE miktarını adil olarak yansıtmamaktadır. AB sınırları dışında yasal olmayan AEEE ticareti devam etmektedir. Kaynak:AB Çevre Komisyonu,

15 Üretici 1) Kendi markasıyla elektrikli ve elektronik eşya imal eden ve satan, 2) Kendi markasıyla başka tedarikçiler tarafından üretilen elektrikli ve elektronik eşyaları satan ( fason üretim ), 3) Ticari amaçlarla elektrikli ve elektronik eşya ithal veya ihraç eden gerçek ve tüzel kişiler Ancak 2. madde de tanımlanan üretici tarafından piyasaya sürülen ürünler üzerinde 1. madde de tanımlanan üreticinin de markasının bulunması durumunda, ürünlerin üreticisi olarak 1.madde de yer alan kişi veya kuruluşlar sorumludur. Herhangi bir finansman anlaşması dahilinde finans sağlayan kişi veya kuruluşlar, yukarıda belirtilen üretici tanımı koşullarını sağlamadıkları sürece üretici olarak değerlendirilmezler.

16 İşlem-Madde 6 İşleme: AEEE lerin arındırma, söküm, parçalama, geri kazanım veya bertaraf için hazırlama ve AEEE lerin geri kazanımı ile bertarafı amaçlı gerçekleştirilen bütün diğer işlemler. Elektrikli ve elektronik ekipman üreticileri mevcut en iyi işlem, geri kazanım ve geri dönüşüm tekniklerini uygulamalıdır. Bu işlemler elektrikli ve elektronik ekipmanların malzeme ve bileşenleri için Direktif ekinde verilmektedir. İşlemlerden sorumlu olan kuruluşlar yetkili otoritelerden izin almalıdır. Topluluğun dışındaki işlemler, Direktifin gerekliliklerine eşit koşullar altında ise Direktifin hedefleri yerine kabul edilir.

17 Geri Kazanım-Madde7 31 Aralık 2006 tarihine kadar, her ekipman başına ortalama ağırlık olarak geri kazanım oranı (recovery = reuse (yeniden kullanım)+recycle (geri dönüşüm)) büyük ev aletleri ve otomatik otomatlar için en az %80, küçük ev aletleri, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik araçlar, oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanları ve kontrol ve izleme aygıtları için %70 Bilgi Teknolojileri (IT) - telekomünikasyon ve tüketici ekipmanları için %75 olmalıdır. Aynı tarihe kadar, ekipman başına ekipman bileşenlerinin, materyallerinin ve maddelerinin yeniden kullanımı ve geri dönüşümü her bir ekipmanın ortalama ağırlığı olarak, Deşarj lambalarında en az %80, büyük ev aletlerinin ve otomatların %75, küçük ev aletlerinin, aydınlatma ekipmanlarının, elektrikli ve elektronik aletlerin, oyuncakların, eğlence - spor aletlerinin ve izleme - kontrol aygıtlarının %50 Bilgi Teknolojileri (IT) - telekomünikasyon ve tüketici ekipmanlarının %65 i oranında gerçekleşmelidir.

18 Finansman-Madde 8 Üreticiler elektrikli ve elektronik ekipman atıklarının işlenmesi, geri kazanımı ve çevresel etkilerinin yok edilmesine ait finansmanı sağlamalıdır. Her üretici kendi ürünüyle ilgili finansmanın sağlanmasından sorumlu olacaktır. Bir üretici bir ürünle piyasada yer aldığında, atığının yönetiminin finansmanı ile ilgili garantiyi vermelidir. Bu tür bir garanti üreticinin finansman bütçelerine, geri dönüşüm sigortalarına veya banka teminatına katılımı şeklinde alınabilir. 13 Ağustos 2005 tarihinden önce piyasada yer alan (tarihi atık) ürünler için, finansman piyasadaki hisselerine orantılı olarak piyasada var olan üreticiler tarafından sağlanacaktır.

19 Finansman-Madde 9 Evsel (nitelikli) elektrikli ve elektronik atık: Evlerden gelen ve ticari, kurumsal, sanayi kaynaklı olup, özellikleri ve miktarı açısından evsel nitelikli olan AEEE 13 Ağustos 2005 den önce piyasada yer alan ürünlerden (tarihi atık); evsel (nitelikli) kullanıcılar dışındaki kullanıcılardan kaynaklanan WEEE için aşağıda belirtilen yönetim maliyetlerinin finansmanını sağlamalıdırlar: Tarihi atıkları benzer fonksiyonları yerine getirebilecek ürünlere eşdeğer ya da yeni ürünlerle değiştirmenin maliyet finansmanı bu ürünleri piyasaya arzlarında bu ürünlerin üreticileri tarafından karşılanır. Bir alternatif olarak, üye ülkeler bu finansman için kullanıcıları kısmen veya tamamen sorumlu tutabilir. Diğer tarihi atıkların maliyet finansmanları kullanıcılar tarafından karşılanmalıdır.

20 Kullanıcıların Bilgilendirilmesi Madde Elektrikli ve elektronik ekipman kullanıcıları gerekli bilgilere erişebilmelidir. Üreticiler, ürünlerini çöpe atılmamasını gösterir sembol ile işaretleyeceklerdir Üreticiler yeni tip elektrikli ve elektronik ekipmanların ürün piyasada yer aldıktan sonra bir yıl içinde yeniden kullanım ve işleme bilgilerini sağlamalıdır.

21 Özet AEEE Direktifi Üye Ülke Mevzuatına uyum Üreticiler Üretim Dağıtıcılar Dağıtım Evsel Tüketim Hedefler Ticari Tüketim Tüketim& Ayrı Top. (Hedefler) Yönetim Yeniden Kullanım Geri Dönüşüm Geri Kazanım İşlem Görme Güvenli Bertaraf İşlem & Bertaraf AB Dışı Ülkelere ihracatı Kaynak:F.O. Ongondo, I.D. Williams, T.J. Cherrett, March 2010, How are WEEE doing? A global review of the management of electrical and electronic wastes

22 Ülke Örnekleri İsviçre AEEE ler 1992 yılından bu yana üç yetkilendirilmiş kuruluş tarafından geri kazanım ve bertaraf amacıyla ayrı toplanmaktadır İsviçre Atık Yönetimi Birliği Bilgi İletişim ve Teknoloji İsviçre Birliği Geri Kazanım Birimi İsviçre Aydınlatma Gereçleri Geri Kazanım Birliği 2004 yılında toplanan 77,800 ton AEEE oranı 2009 yılında %45 artış ile 112,700 tona yükselmiştir yılında kişi başı 11 kg toplama oranı, kişi başı ortalama 3 kg AB ortalaması ile karşılaştırıldığında (2006 yılındaki AB raporlarında 0,1 ila 14 kg arasında değişmektedir) yüksektir. 4 merkez tarafından 2003 yılında Ecoinvent Veri tabanı oluşturulmuştur. Bu veri tabanı ulusal bir veri tabanı olup, 4000 den fazla veri setini içermektir. Bu veritabanı entegre ürün politikası, çevresel tasarım, çevre yönetim sistemi ve ürün yönetimi için kullanılmaktadır. Kaynak: P.A. Wäger, R. Hischier, M. Eugster, October 2010, Environmental impacts of the Swiss collection and recovery systems for Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE): A follow-up

23 Ülke Örnekleri İngiltere 2009 yılında kişi başı 7,4 kg AEEE toplanmıştır. Direktife uyumla ilgili mevzuat ancak 2007 yılında yürürlüğe girmiştir. Tarafların direktifin yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için bağlayıcı olmayan bir rehber kamu tarafından hazırlanmıştır. Üreticiler AEEE lerin işlenmesi, geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf maliyetlerinin finansmanını sağlamaktadır. Kaynak:F.O. Ongondo, I.D. Williams, T.J. Cherrett, March 2010, How are WEEE doing? A global review of the management of electrical and electronic wastes

24 Ülkemizde Durum Taslak yönetmelik üzerinde çalışmalar ÇOB tarafından devam etmektedir. AB üyesi ülkelerde direktifin uygulanmasından kaynaklanan sorunlardan dolayı Direktif revize edilmektedir. AB de yaşanmış ve test edilmiş sorunları Ülkemizde yaşamamak için bir hazırlık dönemi gerekmektedir. Söz konusu hazırlık dönemi aşamalarının en önemlileri: Kayıt mekanizmasının kurulması ve "elektrikli ve elektronik eşya" hurdacılarının kayıt altına alınması, Toplama merkezlerinin belediyeler tarafından kurulması ve işletilmesi, Tüketicilerin atık elektrikli ve elektronik eşyalarını toplama merkezine teslim etmeleri için bilinçlendirme çalışmalarının etkin olarak gerçekleştirilmesi, Lisanslı geri dönüşüm firmalarının sayısının artırılması (Nitekim Avrupa'da en etkin, verimli ve düşük maliyetli geri kazanım faaliyetleri, geri kazanım firmaları arasında rekabetin en yoğun olduğu ülkelerde - örneğin Almanya da - gerçekleştirilmektedir).

25 S O N U Ç AB nin AEEE Uygulamalarını özetleyen resmi raporlarında (2008 ve 2011) gereksiz maliyetler, çevre koruma hedeflerinin sağlanamadığı, uygulama ve denetim eksikliği, atıkların sadece 1/3 ünün kayıt altına alındığı, ülkeler arasında büyük farklılıklar olduğu vurgulanmıştır. Ülkemizde hazırlık aşamaları tamamlanmadan üretici sorumluluğunun başlamaması gerekmektedir. Üreticiler sorumluluklarını yerine getirebilmek için yetkilendirilmiş kollektif yapı oluşturabilirler. ÇOB tarafından tarafların yükümlülüğüne ilişkin bağlayıcılığı olmayan resmi bilgilendirme dokümanları yayımlanabilir.

26 Bilgi Kaynakları European Comission Environment WEEE: Summaries of EU Legislation Impact assessment on the proposed directive on waste electrical and electronic equipment N:PDF WEEE Forum Elektrikli ve Elektronik Atıkların İşlenmesi ile İlgili Uygun Görüş Verilen Firmalar

27 Teşekk ekkür r Ederim İSO Çevre Şubesi Tel: /