YÖNETİMDE GÜNCEL KONULAR

Transkript

1 Editörler: Doç. Dr. Sait Gürbüz Doç. Dr. Harun Şeşen YÖNETİMDE GÜNCEL KONULAR Yazarlar H. Cenk Sözen, Başkent Üniversitesi, Prof.Dr. H. Nejat Basım, Başkent Üniversitesi, Prof.Dr. Haluk Korkmazyürek, Toros Üniversitesi, Prof.Dr. Ünsal Sığrı, Başkent Üniversitesi, Prof.Dr. Yavuz Ercil, Başkent Üniversitesi, Prof.Dr. Faruk Şahin, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Doç.Dr. Hakkı Okan Yeloğlu, Başkent Üniversitesi, Doç.Dr. Harun Şeşen, Lefke Avrupa Üniversitesi, Doç.Dr. Mustafa Sağsan, Yakın Doğu Üniversitesi, Doç.Dr. Onur Köksal, Niğde Üniversitesi, Doç.Dr. Özkan Bali, Kara Harp Okulu, Doç.Dr. Sait Gürbüz, Kara Harp Okulu, Doç.Dr. Semih Soran, Özyeğin Üniversitesi, Doç.Dr. Serhat Burmaoğlu, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Doç.Dr. Elif Şeşen, Niğde Üniversitesi, Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Ekemen, Lefke Avrupa Üniversitesi, Yrd.Doç.Dr. Tahir Yeşilada, Lefke Avrupa Üniversitesi, Yrd.Doç.Dr. Zehra Nuray Nişancı, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Yrd.Doç.Dr. Ercan Turgut, Kara Harp Okulu, Dr. Kemal Köksal, Kara Harp Okulu, Dr. Memduh Begenirbaş, Kara Harp Okulu, Dr. Nurcan Alkış, Başkent Üniversitesi, Dr. Pelin Bayram, Girne Amerikan Üniversitesi, Dr. Cem Erbektaş, Milli Savunma Bakanlığı Hilal Bozkurt Yıldırım, Kara Harp Okulu, Arş.Gör. Şenay Karakuş, Niğde Üniversitesi, Dr. Öğrencisi. S. Sıla Gürler, Yakın Doğu Üniversitesi, Arş.Gör. Tolga Yılmaz, Kara Harp Okulu, Dr. Öğrencisi Beta

2 Yayın No : 3438 İşletme Ekonomi Dizisi : Baskı - Temmuz İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir/İSTANBUL Kapak Tasar m : Veysel Coşkun Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.Ş. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak No. 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 SUNUŞ Son yarım asırda çalışma hayatının tüm alanlarını etkileyen birtakım değişim ve dönüşümlerin, yönetim ve yönetim yaklaşımlarına da önemli etkileri olmuştur. Bilgi toplumuna geçiş, küreselleşme, çetin rekabet koşulları, hizmet sektörünün öneminin artması, müşteri odaklılık, iletişim ve teknoloji alanında meydana gelen gelişmeler yönetim yaklaşımlarını yakından etkilemiştir. Artık çağdaş yönetimin anlaşılmasında ve uygulanmasında geleneksel yaklaşım ve modellere ilave olarak birçok yeni yaklaşım ve konu yöneticilerin ve örgütlerin ilgi odağına girmiş bulunmaktadır. Yönetim, hem eklektik yani farklı disiplin ve alanlardan beslenen bir bilimdir hem de yakın ve uzak çevrede meydana gelen gelişmelere duyarlıdır. Bu nedenle, yönetim yazınında sıklıkla tartışılan yeni konuların, mevcut teorik bilgi ve görgül araştırmalardan yararlanarak ele alınması önem arz etmektedir. Bu bakış açısıyla bu kitapta, yönetime ilişkin temel kavramlar ve yönetimbiliminin gelişimi, modern yönetimde klasik konular, girişimcilik, inovasyon yönetimi, kriz yönetimi, risk yönetimi, kurumsal vatandaşlık, teknoloji yönetimi, bilgi yönetimi, farklılıkların yönetimi, örgüt geliştirme ve değişim yönetimi, kurumsal itibar yönetimi, kurumsal stres yönetimi, yönetim etiği, kurum içi halkla ilişkiler gibi güncel konulara yer verilmiştir. Kitabın yazımında mümkün olduğunca basit ve anlaşılır bir dil kullanmaya ve bölümleri pedagojik bir anlayış içinde yapılandırılmaya gayret gösterdik. Bu kapsamda, konu başlarında anahtar kavramları ve öğrenim kazanımlarını vererek okuyucuyu konuya alıştırmaya gayret ettik. Konu sonlarında özet ve gözden geçirme soruları vererek konuyu pekiştirmeye; örnek olaylar ve konuyla ilgili ölçüm araçları vermek suretiyle konuları uygulamalarla desteklemeye çalıştık. Ayrıca kitapla birlikte sunulan slaytların, eğiticilere yardımcı olacağını umuyoruz. Değerli meslektaşlarımızın ve okurlarımızın kitap ile her türlü eleştiri, katkı ve önerilerini beklediğimizi (elektronik posta adreslerimiz: ve ve kitabın bundan sonraki basımlarında dikkate alabileceğimizi belirtmek istiyoruz. Bu baskının hazırlanması sürecinde Beta Yayıncılık A.Ş nin değerli yönetici ve çalışanlarına teşekkürlerimizi sunarız. Kitabın faydalı olması dileğiyle Editörler: Doç.Dr.Sait Gürbüz, Doç.Dr. Harun Şeşen, Ankara, 2016

4

5 İÇİNDEKİLER TEMEL KAVRAMLAR ve YÖNETİM BİLİMİNİN GELİŞİMİ Sait Gürbüz - Hilal Bozkurt Yıldırım YÖNETİM BİLİMİNE GİRİŞ 2 YÖNETİM VE İŞLEVLERİ 2 Planlama 3 Örgütleme 4 Yöneltme 6 Koordinasyon 7 Denetim 8 YÖNETİCİ BECERİLERİ 10 YÖNETİCİ ROLLERİ 11 YÖNETİMDE KLASİK YAKLAŞIMLAR 13 Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 13 Yönetim Süreci Yaklaşımı 14 Bürokrasi Yaklaşımı 15 YÖNETİMDE DAVRANIŞSAL YAKLAŞIMLAR 17 Hawthorne Araştırmaları 17 YÖNETİMDE MODERN YAKLAŞIMLAR 20 Sistem Yaklaşımı 20 Durumsallık Yaklaşımı 21 YÖNETİCİLERİ BEKLEYEN ZORLUKLAR 22 Küreselleşme 22 Çevre 23 Kültür 24 SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK 27 ÇAĞDAŞ YÖNETİMDE GÜNCEL KONULAR VE KİTABIN BÖLÜMLERİ 28

6 VI Yönetimde Güncel Konular MODERN YÖNETİMDE KLASİK KONULAR Memduh Begenirbaş Ercan Turgut GİRİŞ 38 ENTELEKTÜEL SERMAYE 38 ÖĞRENEN ORGANİZASYONLAR 42 PERSONEL GÜÇLENDİRME 46 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ 50 DEĞİŞİM MÜHENDİSLİĞİ 54 AMAÇLARA GÖRE YÖNETİM 57 KARİYER YÖNETİMİ 60 OUTSOURCING (DIŞ KAYNAKTAN YARARLANMA) INSOURCING (İÇ KAYNAK KULLANMA) HOMESOURCING (EVDEN ÇALIŞMA) 64 KIYASLAMA (BENCHMARKING) 68 GİRİŞİMCİLİK Harun Şeşen Cenk Sözen GİRİŞ 82 KAVRAM OLARAK GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİMCİ 82 Girişimciliğin Firma Sahipliği, Liderlik ve Yöneticilikle İlişkisi 84 Girişimcilik Düzeyleri 86 BAĞIMSIZ GİRİŞİMCİLER 86 Bireyleri Girişimci Olmaya İten Nedir? Girişimcilik Niyeti 88 Girişimciliğin Davranışsal Boyutları 90 ÖRGÜT İÇİ GİRİŞİMCİLİK 93 Bağımsız Girişimci Örgüt İçi Girişimci Arasındaki Farklar 95 Kurulu Örgütlerde İç Girişimcilik Önündeki Engeller 97 KURUMSAL GİRİŞİMCİLİK 99 BEN DE BİR GİRİŞİMCİ OLABİLİR MİYİM? GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 101 GİRİŞİMCİNİN YOL HARİTASI: İŞ PLANI 103 GİRİŞİMCİLİK VE YARATICILIK 106

7 GİRİŞİMCİLİK VE YENİLİK 107 SOSYAL GİRİŞİMCİLİK 109 VII İcindekiler İNOVASYON YÖNETİMİ Cem Erbektaş - Serhat Burmaoğlu - Zehra Nuray Nişancı GİRİŞ 118 İNOVASYON VE YÖNETİMİ 118 İnovasyon Nedir? 118 İnovasyonun Önemi 121 İnovasyon Süreci 122 İnovasyon Türleri 123 İNOVASYON YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 126 GELECEĞİN ÖNEMLİ ALANI: HİZMET İNOVASYONU 129 Hizmet İnovasyonunun Önemi 133 HİZMET İNOVASYON SÜREÇLERİ 134 HİZMET İNOVASYON SÜRECİNİ ETKİLEYEN GÜDÜLEYİCİ FAKTÖRLER 135 HİZMET İNOVASYONU YAKLAŞIMLARI VE İNOVASYONDA SEKTÖREL FARKLILIKLAR 136 Hizmet İnovasyonu Yaklaşımları 136 İnovasyonda Sektörel Farklılıklar 139 KRİZ YÖNETİMİ Haluk Korkmazyürek Nejat Basım GİRİŞ 156 KRİZ YÖNETİMİ: TEMEL KAVRAMLAR 156 Kriz nedir? 156 Kriz Tipleri 159 Krizin Nedenleri 160 Krizin Etkileri 163 Krizin Oluşumu 164 KRİZ YÖNETİMİ 165 Kriz Öncesinde Yapılacaklar 169

8 VIII Yönetimde Güncel Konular Kriz Sırasında Yapılacaklar 170 Kriz Sonrasında Yapılacaklar 173 KRİZ YÖNETİMİNDE ERKEN UYARI 175 Erken Uyarı Nedir? 175 Erken Uyarı Sinyalleri 177 Erken Uyarı Sinyallerinin İzlenmesi 178 Erken Uyarı Sinyallerinin Önemi 179 Sinyallerin Göz Ardı Edilmesi 180 Kriz Yönetim Modeli 181 RİSK YÖNETİMİ Özkan Bali GİRİŞ 194 RİSK KAVRAMI 194 Riskle İlgili Bazı Önemli Kavramlar 196 Risk İştahı 198 Risk Zekâsı 199 RİSK YÖNETİMİ 199 Risk hiyerarşisi 202 RİSK TÜRLERİ 203 Hareket Tarzlarına Göre Risk Türleri 203 Çeşitlerine Göre Risk Türleri 205 Operasyonel riskler 205 Finansal riskler 205 Stratejik riskler 207 Mevzuatla ilgili riskler 208 RİSK YÖNETİMİ STANDARTLARI 208 RİSK DEĞERLENDİRME 212 Risk Matrisi 213 KURUMSAL RİSK YÖNETİMİ 215 KRY süreci 218

9 KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK Mehmet Ali Ekemen Pelin Bayram Tahir Yeşilada IX İcindekiler GİRİŞ 228 ERKEN DÖNEM HAYIR İŞLERİ uncu yy. Sonları ve 20 nci yy. Başlarında Sosyal Sorumluluk lerden Günümüze 230 KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUĞUN ESASLARI 232 Sosyal Sorumluluğun Temel Unsurları 232 Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Genel İlkeleri 233 SOSYAL VE FİNANSAL PERFORMANS ARASINDAKİ İLİŞKİ 235 KÜRESELLEŞME VE SOSYAL SORUMLULUK 236 Sınırlar-ötesi Kurumsal Güç Sorunu 237 Yeni Küresel Değerlerin Yükselişi 238 KÜRESEL KURUMSAL SORUMLULUK 239 Norm ve İlkelerin Geliştirilmesi 239 İş Etiği Kuralları 240 Raporlama ve Doğrulama Standartları 240 Sertifikalandırma ve Etiketlendirme 241 Yönetim Standartları 241 Sosyal Yatırım ve Borçlanma 241 Hükümet Müdahalesi 242 Sivil Toplum Hareketleri 242 KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUĞUN UYGULANMASI 243 Liderlik ve İş Modelleri 243 Paydaş Katılımının Sağlanması 243 KSS Stratejisinin Uygulanması 245 Örgütsel Yapı 245 Eylem Planı 246 Performans Hedefleri ve Zaman Çizelgesi 246 Teşvikler ve Hesap Verebilirlik 247 Strateji ve Kültür Uyumu 247 RAPORLAMA VE DOĞRULAMA 247 Kurumsal Hayırseverlik 248

10 X Yönetimde Güncel Konular Kurumsal Bağış Türleri 249 Stratejik Hayırseverlik 250 Amaca Yönelik Pazarlama 251 Hayırseverliğin Yeni Formu 252 KURUMSAL VATANDAŞLIK Onur Köksal GİRİŞ 260 KURUMSAL VATANDAŞLIĞA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE 260 Kurumsal Vatandaşlığın Belirleyicileri 265 Kurumsal Vatandaşlığın Çıktıları 266 KURUMLAR İLE TOPLUM ARASINDAKİ İLİŞKİ AÇISINDAN KURUMSAL VATANDAŞLIĞIN ÖNEMİ 269 KURUMSAL VATANDAŞLIĞI TEMSİL EDEN DAVRANIŞ TÜRLERİ 270 İşe Yönelik Etik Davranış 270 Toplumsal Bağlılık 271 Çalışan Bağlılığı 271 Yatırımcı Bağlılığı 272 Tedarikçi Bağlılığı 272 Müşteri Sadakati 272 KURUMSAL VATANDAŞLIK İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR 273 Kurumsal Sosyal Sorumluluk 274 Kurumsal Yanıt Verme 277 Kurumsal Sosyal Performans 277 Paydaş Teorisi 278 Örgütsel Vatandaşlık Davranışı 279 SONUÇ 280 TEKNOLOJİ YÖNETİMİ Hakkı Okan Yeloğlu - Nurcan Alkış GİRİŞ 292 TEKNOLOJİ VE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ KAVRAMLARI 294 TEKNOLOJİ YÖNETİM SÜRECİ VE FALİYETLERİ 299

11 Tanımlama 300 Seçme 302 Edinme 303 Yararlanma/Kullanım 304 Koruma 305 Öğrenme 306 XI İcindekiler TEKNOLOJİ YÖNETİM ARAÇLARI 306 GENEL DEĞERLENDİRME 308 BİLGİ YÖNETİMİ Mustafa Sağsan S. Sıla Gürler GİRİŞ 320 BİLGİ HİYERARŞİSİ 321 BİLGİ TÜRLERİ 323 BİLGİ VARLIKLARI 326 BİLGİ YÖNETİMİ: SÜREÇLERİ VE TANIMI, STRATEJİLERİ VE ÖRGÜTLERE KATKISI 327 Bilgi Yönetimi Süreçleri 327 Bilgi Yönetimi Tanımı 330 Bilgi Yönetimi Stratejileri 331 Bilgi Yönetiminin Örgütlere Katkısı 332 BİLGİ YÖNETİMİ DİSİPLİNİ 332 BİLGİ YÖNETİCİLERİ 334 FARKLILIKLARIN YÖNETİMİ Faruk Şahin Şenay Karakuş GİRİŞ 344 İŞGÜCÜ VE FARKLILIK KAVRAMI 345 İŞGÜCÜ FARKLILIĞININ NEDENLERİ VE FARKLILIĞIN BOYUTLARI 346 Yüzeysel Farklılıklar 347 Derin Farklılıklar 348 İŞGÜCÜ FARKLILIKLARINDAN KAYNAKLANAN PROBLEMLER 350 Ayrımcılık 350

12 XII Yönetimde Güncel Konular Cinsel Taciz 352 Diğer Sorunlar 353 FARKLILIKLARIN YÖNETİMİ KAVRAMI 354 Farklılıkların Yönetimi Düşüncesinin Gelişimi 354 Farklılıkların Yönetiminin Amaçları 356 Farklılıkların Yönetiminin Temel İlkeleri 356 FARKLILIKLARIN YÖNETİMİNİN UYGULANMASI 359 Misyon ve Vizyonda Ne Yapılabilir? 359 Örgüt Tasarımı ve Değişimde Uygulamak 360 İKY Uygulamalarında Yansımalar 361 SONUÇ 363 ÖRGÜT GELİŞTİRME VE DEĞİŞİM YÖNETİMİ Ünsal Sığrı ÖRGÜT GELİŞTİRME VE DEĞİŞİM YÖNETİMİNE GİRİŞ 372 ÖRGÜT GELİŞTİRMENİN TANIMI, KAPSAMI VE ÖZELLİKLERİ 373 ÖRGÜT GELİŞTİRME VE DEĞİŞİM YÖNETİMİNİN TEMELLERİ 376 ÖRGÜT GELİŞTİRME SÜRECİ 378 Giriş, Tanışma, Anlaşma ve Kontrat Yapma Safhası 379 Veri Toplama, Teşhis ve Planlama Safhası (Durum Analizi) 379 Faaliyet Planlaması, Uygulama ve Müdahale Safhası 380 Değerlendirme, Geribildirim ve Sonlandırma Safhası 383 ÖRGÜT GELİŞTİRMENİN TEMEL YÖNTEMLERİNDEN BİRİSİ OLARAK EYLEM ARAŞTIRMASI 384 ETKİLİ BİR ÖRGÜT GELİŞTİRME VE DEĞİŞİM YÖNETİMİNİN BAZI UNSURLARI 387 ÖRGÜT GELİŞTİRME VE DEĞİŞİM YÖNETİMİNDE ÖRGÜT GELİŞTİRMECİNİN ROLÜ 389 Örgüt Geliştirme, Etik ve Değerler 391 ÖRGÜT GELİŞTİRMEDE ÖRGÜT İÇİNDEKİ BİREYLERİN GELİŞİMİ 392 Örgüt Geliştirmede Grupların Önemi ve Grup Temelli Modeller 394 Örgüt Geliştirme ve Değişim Yönetiminde Büyük Grup Metotları 396 DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 400

13 YENİ ÖRGÜT YAPILARI Yavuz Ercil XIII İcindekiler GİRİŞ 408 KARMAŞIKLIK VE YENİ TİP ÖRGÜTLER 411 YAPI ODAKLI ÖRGÜTLERE ÖRNEK OLARAK YAŞAR SİSTEM MODELİ 417 Yaşar sistem modeli (viable systems model- VSM) 420 Yaşar sistem modeline ilişkin eleştiriler 422 SOSYOYÖNETİM (SOCİOCRACY) MODELİ 422 Sosyoyönetim yaklaşımına yönelik eleştiriler 427 KURUMSAL İTİBAR YÖNETİMİ Tolga Yılmaz Sait Gürbüz GİRİŞ 436 KURUMSAL İTİBAR NİÇİN ÖNEMLİ? 437 KURAMSAL ÇERÇEVE 439 Yeni Kurumsal Kuram 439 Meşruiyet Kuramı 440 Paydaş Kuramı 441 Kaynak Temelli Kuram 441 KURUMSAL İTİBARLA İLGİLİ KAVRAMLAR 442 Kurumsal İtibar 442 Kurumsal Kimlik 445 Kurumsal İmaj 446 Kurumsal marka 449 İtibar sermayesi 450 İşveren Markası 452 Kurumsal Sosyal Sorumluluk 453 KURUMSAL İTİBAR YÖNETİM SÜRECİ 455 KURUMSAL İTİBAR YÖNETİMİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ 457 SONUÇ 458

14 XIV Yönetimde Güncel Konular KURUMSAL STRES YÖNETİMİ Semih Soran GİRİŞ 468 STRES NEDİR? 469 STRES KAYNAKLARI 471 Kurumla İlgili Stres Kaynakları 472 Kurumla İlgili Olmayan Stres Kaynakları 475 Bireysel Stres Kaynakları 475 STRES ÇEŞİTLERİ NELERDİR? 478 Kısa süreli stres tepkisi 479 Uzun süreli stres tepkisi 480 STRESE KARŞI TEPKİLER 481 STRES SONUCUNDA NELER OLUR? 482 KURUMSAL STRES YÖNETİMİ 484 ÖNLEYİCİ (BİRİNCİL GRUP) STRES YÖNETİM STRATEJİLERİ 485 GELİŞTİRİCİ (İKİNCİL GRUP) STRES YÖNETİM STRATEJİLERİ 492 DESTEKLEYİCİ (ÜÇÜNCÜL GRUP) STRES YÖNETİM STRATEJİLERİ 495 YÖNETİM ETİĞİ Kemal Köksal GİRİŞ 504 KAVRAM OLARAK ETİK 504 Etiğin Öğeleri 505 Etik Kuramar 508 YÖNETİM ETİĞİ 514 Yönetim Etiğinin Önemi 516 Paydaşlarla İlişkiler 518 Kurumsal Yönetişim 521 Yönetimde Etik Konular ve İkilemler 521 Sekiz Aşamalı Etik Karar Verme Süreci 528 Yöneticiler İçin On Evrensel Etik İlke 532

15 KURUM İÇİ HALKLA İLİŞKİLER Elif Şeşen XV İcindekiler GİRİŞ 542 ÇAĞDAŞ YÖNETİMDE HALKLA İLİŞKİLER 543 SOSYAL SORUMLULUK VE HALKLA İLİŞKİLER 547 HALKLA İLİŞKİLER BİRİMİNİN ÖRGÜT İÇİNDEKİ YERİ 548 ÖRGÜT İÇİ HEDEF KİTLE: ÇALIŞANLAR 549 KURUM İÇİ HALKLA İLİŞKİLER 550 KURUM İÇİ HALKLA İLİŞKİLERİN AMAÇLARI 552 Çalışanları Tanıma 552 Yönetime Ulaşma 553 Verimlilik Artışı 554 Amaç Birliği 554 KURUM İÇİ HALKLA İLİŞKİLERİN ARAÇLARI 555 KURUM İÇİ HALKLA İLİŞKİLER ÇALIŞMALARININ YÖNETİMİ 555 Araştırma (Bilgi Toplama) 556 Planlama 556 Uygulama (İletişim/Yürütme) 557 Değerlendirme (Denetim) 557 KURUM İÇİ HALKLA İLİŞKİLERDE ROLLER 558 GENEL KAYNAKÇA 567 KONU DİZİNİ 605

16