IV. BÖLÜM. Hac Bektafl Velî /

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "IV. BÖLÜM. Hac Bektafl Velî /"

Ilker Emre
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 IV. BÖLÜM TANITIM VE HABER YAZILARI Hac Bektafl Velî /

2 Bofl 294 Hac Bektafl Velî /

D METOKA DAN ERZ NCAN A B R ALEV Afifi RET: BALABANLILAR Baflflaak UYSAL Vatan Özgül, Dimetoka dan Erzincan a Bir Alevi Afliret: Balabanl lar, Pan Yay nc l k, stanbul, 2005.

3 D METOKA DAN ERZ NCAN A B R ALEV Afifi RET: BALABANLILAR Baflflaak UYSAL Vatan Özgül, Dimetoka dan Erzincan a Bir Alevi Afliret: Balabanl lar, Pan Yay nc l k, stanbul, ÖZET Bu yaz da Vatan Özgül taraf ndan haz rlanan Dimetoka dan Erzincan a Bir Alevi Afliret: Balabanl lar adl eser tan t lmaktad r. ABSTRACT In this writing the work of Vatan Özgül that is named Dimetoka dan Erzincan a Bir Alevi Afliret: Balabanl lar is introduced. Anahtar Kelimeler: Balabanl lar, Alevi, Gül A a, Erzincan, Dimetoka. Key Words: Balabans, Alevis, Gül A a, Erzincan, Dimetoka. Kültürel dokular ve tarihsel geçmiflleri aç s ndan incelenmesi gereken gruplardan birisi olan Balabanl lar n ele al nd Dimetoka dan Erzincan a Bir Alevi Afliret: Balabanl lar adl kitab tan tmadan önce kitab n yazar olan Vatan Özgül hakk nda bir ön bilgi vermek gerekir y l nda do an Vatan Özgül, Kabatafl Erkek Lisesi nde okuduktan sonra ö renimine ODTÜ Makine Mühendisli i Bölümünde devam etmifl ve 1997 y l nda bu bölümden mezun olmufltur. Çeflitli firmalarda ürün gelifltirme mühendisi olarak çal flmas n n yan s ra amatör boyutta tarih, halk bilimi ve müzik alanlar nda çal flmalar yapm flt r. Halkbilimi Dergisi, Hac Bektafl Velî /

4 Baflak Uysal Hac Bektafl Veli Araflt rma Dergisi, Karacaahmet Dergisi ve Toplumsal Tarih Dergisi nde Balabanl lar hakk nda çeflitli makaleleri yay mlanm flt r. Vatan Özgül, kitab na yazd ön sözde kitab n n yaz l fl amac n n Balabanlarla ilgili elde edilen Osmanl ca belgelerin di er yaz l kaynaklardan elde edilen bilgilerle zenginlefltirilerek de erlendirilmesi olarak aç klamaktad r. Özellikle y llar aras ndaki belgeler kitaba esas al nm flt r ve yaz içerisinde örneklerle de gösterece imiz üzere Erzincan ve çevresinde geliflen olaylar n tan durumundaki belgeler kitab n ana temas n oluflturmaktad r. Bu tarihsel çerçevenin yan s - ra Balabanl lar aras nda belirlenen bir örneklem grup üzerinde yap lan anket ve bu anketin dikkat çekici ve belirleyici sonuçlar kitab n son k sm nda yer almaktad r. Ayr ca yazar n daha önceden Hac Bektafl Veli Araflt rma Merkezi Dergisi nin de içinde bulundu u çeflitli dergilerde yer alan makaleleri, bu kitab ortaya ç karm flt r. Önsöz, kaynaklar, teflekkür, k saltmalar ve yararlan lan kaynaklar k s mlar hariç olmak üzere Vatan Özgül ün kitab, on bir bölümden oluflmaktad r. Birinci bölüm Etimolojik Aç dan Balaban ismini tafl maktad r. Bu bölümde Balaban sözcü- ünün birçok bilim dal aç s ndan etimolojik kökeni incelenmifltir. Yazar, bu bölümdeki bilgileri Kaynaklardan Do rudan Elde Edilenler ve Varsay mlar Çerçevesinde Elde Edilenler olmak üzere iki k sma ay rm flt r. lk bölüm hakk nda söylenmesi gereken bir di er önemli fley, varsay mlar çerçevesinde Balaban sözcü ünün balab+an, bâlâ+bân, bala+bân ve bâlâ+ban flekillerindeki kombinasyonlardan yola ç k larak aç klanmas d r. kinci bölüm, K z lbafll k ve Türkmenler ad yla geçmektedir. Bu bölümde Türkmen kelimesinin etimolojik kökeninin yan s ra K z lbafll kla ilintisi ve günümüz Alevili inin K z lbafll k tâbirini reddetme nedenleri, bu tâbirin tarihsel geçmifli ve K z lbafl kelimesinin pejoratif anlam ve yak flt rmalar için kullan lmas sonucu Alevi kelimesinin alternatif olarak ortaya ç kmas na de inilmektedir. Kitapta verilen bilgilere göre Yörük ve Türkmen kelimeleri, zaman zaman de- iflime u ram fl; Yörükler, Türkmenlerin bir alt kolu olarak s n fland r lm fl ve bu kelimeler Osmanl da zaman zaman birbirinin yerine kullan lm flt r. Ayr ca Vatan Özgül, Edremit ve çevresindeki Türkmenlikten kast n Alevilik oldu unu söyleyerek ba lant y kurmufltur. Bu bölümün bir di er alt bafll, Safevilik ve K z lbafll kt r. Bu k s mda, Safevi Devleti nin Kuruluflu, K z lbafll n Ortaya Ç k fl ve Alevilik/K - z lbafll k terimlerinin anlamlar ele al nm flt r. 296 Hac Bektafl Velî /

5 Dimetoka'dan Erzincan'a Bir Alevi Afliret: Balabanl lar Üçüncü bölüm, Dimetoka dan Anadolu ya Balabanl lar ad n tafl makta, Balaban(c k) Bey, onun o lu nce Balaban, Dimetoka bölgesi ve Balkanlar n Fethinde ismi geçen di er Balabanlar hakk nda bilgi vermektedir. Bu bölümde dikkat çeken noktalardan birisi de, 1998 y l Ekim ay nda Mehmet Ali Balaban taraf nda yay nlanan Balaban Aflireti Soy fieceresinden bir k sm n aktar lmas d r. Dördüncü bölüm, Yüzy llar Aras nda Balabanl lar ad n tafl makta ve Malatya Civar na Gelifl, Safevi-Osmanl Mücadelesi ve Osmanl n n Afliretleri skân Politikas, Balabanl lar n Dersim e Gelifli alt bafll klar n ihtiva etmektedir. Bafll klardan da anlafl laca üzere bu bölümde Balabanlar n tarihsel seyrinin yan s - ra co rafi seyri de ele al nm flt r. Beflinci bölüm, I. Dünya Savafl na Do ru Balabanl lar, ttihat-terakki ve Teflkilat- Mahsusa ismiyle geçmektedir. ttihat ve Terakki Cemiyetinin I. Dünya Savafl ndan önceki ve sonraki dönemlerde Dersim ve çevresindeki afliretlere olan tutumu, Balabanlara olan ilgisi ve örgütlü mücadele, bu bölümün mihenk tafllar ndand r. 1 Kas m 1906 tarihli, stanbul ve Pülümür de meydana gelen eflk yal k olaylar hakk nda bilgi veren bir belgede ismi geçen Halil A a ve daha sonra Osmanl ile iliflkileri devam ettiren Gül A a, Balabanl lar için önemli isimlerdir. Çünkü kitaptan edindi imiz bilgiye göre sözü edilen belge, Osmanl n n üst düzey asker ve yöneticileriyle olan yak nlaflma ve politik iliflkilerin Halil A a zaman nda bafllad - n düflündürmektedir. Yazar n kaynaklara dayanarak verdi i bilgiye göre Balabanl lar n lideri olan Halil A a n n o lu Gül A a, Erzincan taraf nda statüye sahip bir karakterdir. Bu bölümün bir di er alt bafll Teflkilat- Mahsusa Üyeleriyle liflkiler ad n tafl maktad r ve Gül A a eksenindeki olaylara, tarihsel gerçeklere yer vermektedir. Kitab n alt nc bölümü, 3. Ordu, Mücâhidîn-i Bektâfliyye ve Balabanl lard r. 3. Ordu nun mücadelesi ve söz konusu dönemdeki durumu ve Bektafli Mücahit Alay bu bölümde ele al nm flt r. Bir önceki bölümde tan t lan Mücahit Birli inde Gül A a n n komuta etti i Balabanl larla birlikte Tercan Savafl ndaki konumu ve Ruslara karfl mücadeleleri de bu bölümde ele al nm flt r. Yedinci bölüm, Kurtulufl Savafl nda Balabanl lar ad n tafl maktad r. Balabanl - lar n özellikle Erzincan ve çevresinde yürüttükleri faaliyetlerle mücadeleye katk - lar ele al nm flt r. Yazar, bu katk lardan birini Onbeflinci Kolordu Kumandan Vekili Miralay Kaz m taraf ndan afliret reisi Halil O lu Mehmet A a ya verilen 1336 Hicri tarihli bir belgeyle örneklendirmifltir. Hac Bektafl Velî /

6 Baflak Uysal Kitaptan yapt m z flu al nt, Balabanl lar n Osmanl ordusuna savafl esnas ndaki olumlu katk lar n göstermek ve kitab n amac n tan tmak aç s ndan yararl olacakt r: I. Dünya Savafl nda Çelebi Cemalettin Efendi nin kurmufl oldu u Bektafli Mücahit Alay na dahil olan Gül A a komutas ndaki Balabanl lar n katk lar Osmanl ordusuyla birlikte yürütülen gönüllü direniflin önemli etmenlerinden birisi idi. Sundu umuz belgeler bu durumu ortaya koymaktad r. Kurtulufl Savafl n n sonlar na kadar süren mücadeleler s ras nda yaln zca Balabanl lar n konum ve tutumlar de- il, çevre afliretlerin konum ve tutumlar da belli ölçüde aktar lmaktad r. Bu çal flma, Erzincan ve çevre illerde yaflam fl/yaflayan afliretlerin geçmiflleriyle ilgili araflt rmalarda referans olarak yararlan labilecek birtak m bilgileri de bar nd rmaktad r. Bunun yan s ra bu çal flman n Erzincan ve çevre illerde gerçekleflen Rus-Ermeni iflgali ve sonras yla ilgili araflt rmalara katk sa layacak nitelikte belgeleri içerdi ini de söyleyebiliriz. Sekizinci bölüm, bu bölüme kadar yaz lanlar n sa lamas niteli inde olan ve bu bölümden sonra yer alan k s mlar için bir ön tan tma niteli i tafl yan sonuç bölümüdür. Dokuzuncu bölümde ise Ek Makaleler bafll alt nda Tarih Aktar c s - Nuri Dersimi ve Kifltim Mari ve Tarik-Pençe Tart flmas adl iki metin yer almaktad r. Onuncu bölüm, giriflte de belirtildi i gibi tesadüfi örneklemle belirlenmifl bir grup Balabanl üzerinde uygulanan ve Balabanl lar n dinsel, kültürel, etnik yap s - n ortaya koyma amac yla haz rlanm fl bir anketten ve bu anketin dikkat çekici, belirleyici sonuçlar ndan oluflmaktad r. Ankete kat lanlar n etnik kökeni, ba l olduklar ocaklar, kat l mc lar n demografik durumu, ölüm ve cenaze âdetleri, kat l mc - lar taraf ndan bilinen ziyaret yerleri, Alevilik ve Dedelik kurumu hakk ndaki bilgi ve düflünceleri, kat l mc lar n kültürel yap lar bu anketin sonuç bafll klar ndan baz lar d r. Yazar n tarihi belge ve kaynaklar konusunda hassas davrand n ve eldeki belgeleri analitik bir s rayla kitap içerisine yayd n görüyoruz. Kitab n on birinci bölümü kabul edebilece imiz son k sma yazar, Ek Belgeler bafll alt nda kroki, belge ve telgraf örneklerini eklemifltir. Belgeler, kaleme al nd klar dönem de göz önünde tutulursa ço unlukla Osmanl Türkçesiyle yaz lm flt r, fakat belge fotokopilerinin yan taraflar nda ya da alt k s mlar nda metnin Türkiye Türkçesindeki karfl l verilmifltir. 298 Hac Bektafl Velî /

Benzer belgeler

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku)

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku) kitap Bireysel fl Hukuku Prof. Dr. Öner Eyrenci, Porf. Dr. Savafl Taflkent ve Prof. Dr. Devrim Ulucan n birlikte haz rlad klar Bireysel fl Hukuku isimli kitab n ikinci bas s fiubat ay nda Legal Yay nevi