EYÜP SULTAN HAZRETLER N N R VAYETLER NDEN SEÇMELER VE B R "40 HAD S" PROJES

Transkript

1 EYÜP SULTAN HAZRETLER N N R VAYETLER NDEN SEÇMELER VE B R "40 HAD S" PROJES Prof. Dr. smail L. ÇAKAN 1945 y l nda Samsun Ladik de do du da Kayseri mam-hatip Okulu nu, 1970 te stanbul Yüksek slâm Enstitüsü nü bitirdi. Mezuniyetinden sonra Diyanet flleri Baflkanl merkez ve taflra teflkilat nda çeflitli görevlerde bulundu. Fakültedeki görevine, Yüksek slâm Enstitüsü döneminde 1977 y l nda asistan olarak bafllad. Hadislerde Görülen htilaflar ve Çözüm Yollar : Muhtelifu l-hadîs ilmi konulu doktora tezini 1982 y l nda Atatürk Üniversitesi slâmi limler Fakültesi nde tamamlad y l nda doçent, 1993 y l nda profesör ünvan n ald. Halen, bir dönem ( ) müdürlük görevini yürüttü ü, M. Ü. lahiyat Fakültesi lâhiyat Meslek Yüksek Okulu kadrosunda ö retim üyesidir ve Hadis Anabilim Dal Baflkanl n yürütmektedir. 170

2 EYÜPSULTAN SEMPOZYUMU V TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA EYUPSULTAN SEMPOZYUMU V TEBLİGLER EYÜP BELEDİYESİ KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜGÜ TEL: (0.212) FAX: (0.212) e.mail: kultur@eyup-bld.gov. ti 3

3 EYÜPSULTAN SEMPOZYUMU V EYÜP BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINLARI 17 GENEL YÖNETİM OSMAN SAK YAYIN SORUMLUSU İRFAN ÇALIŞAN KAPAK VE SAYFA TASARIMI İLGi TANITIM FİLİM YAY GRAFiK B AS KI ELMA MATBMCILIK BASIWIGI YER İSTANBUL BASK! TARİHİ MAYIS 2002 ISBN Eyüpsultan Sempozyumu kitabında kullanılan, tebliğ sahibine ait olanlar dışındaki görsel malzemeler Eyüp Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürliiğü arşivimi aittir. Kitaptaki tüm yazılarm ve görsel malzemelerin yayın hakkı Eyüp Belediyesi'ne aittir. Bir başka yerde izinsiz olarak yayınlanamaz ve kullanılamaz. 2 J.

4 Allah a hamd, Peygamber Efendimize salât ü selâm ederek sözlerime bafllar m. Geçmifl ulemâm z n ifadesiyle ecille-i ashâb ve ekâbir-i ensâr dan mihmandâr- Rasûlillah Ebû Eyyûb Hâlid b. Zeyd el-ensârî (52/672) rad ye anhü l-bârî hazretlerinin rivayet etti i hadisler mükerrerleriyle birlikte 210 kadard r. Onun rivâyetleri konusunda muhtelif kimseler taraf ndan de iflik kapsam ve muhtevâda eserler kaleme al nm flt r (1). stanbul un fethinin 548 nci y l n yaflad - m z bir ortamda bu büyük fethi bizim için daha da anlaml k lan unsurlar n bafl nda yer alan Eyüp Sultan Hazretlerini, rivâyet etti i hadislerden bir demet ile yâd etmek herhalde özellikle bu sempozyum için yerinde bir davran fl ve bereket vesilesi olacakt r. Ayr ca bendeniz, tebli imin ikinci k sm nda, gelecek y llara yönelik kal c bir güzellikten söz etmeye, "40 Hattat n Hatt yla Eyüp Sultan'dan 40 Hadis" haz rlama teklifimi bilim, kültür, sanat ve ekonomi çevrelerinin ilgi, bilgi, dikkat ve de- erlendirmelerine sunmaya çal flaca m. Hadisler Sevgili Peygamberimizin mihmandâr ve stanbul un azîz misafiri, Eyüp ilçemizin fleref tâc ve "Ashâb m n her biri, vefat etti i belde halk inananlar için k yâmet günü önder ve nûr olarak diriltilecektir" (2) anlam ndaki Peygamber buyru u ve müjdesine göre de stanbullu müslümanlar n âhirette k lavuzu olan büyük ve mücâhid sahâbî Ebû Eyyûb el- Ensârî radiye anhü l-bâri hazretlerinin rivayet etti i hadislerden biri fludur. O diyor ki: Bir adam Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem in huzuruna geldi ve flöyle dedi: - Bana öyle bir ifl söyle ki onu iflledi imde beni cennete yaklaflt rs n ve cehennemden uzaklaflt rs n. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: - "Hiç bir fleyi ortak tutmaks z n Allah a inan p kulluk edersin, namaz dosdo ru k - lar; zekat verirsin; akraban ile de ilgilenir, iliflkini kesmezsin." buyurdu. Adam dönüp gittikten sonra ard ndan Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: -"E er emrolundu u görevlere s k sar - l rsa cennete girmeyi hak eder" (3) buyurdu. Bu rivayet, bir çok sahâbînin oldu u gibi Ebû Eyyûb hazretlerinin de âhiret hayat na yönelik merak ve düflünce yo unlu u içinde bulundu unu göstermektedir. Ayn hassasiyetin göstergesi sayabilece imiz bir baflka rivayetinde Ebû Eyyûb rad yallahu anh, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem in flöyle buyurdu unu bildirmifltir: "Kim, Allah n huzuruna, hiç bir fleyi ortak koflmaks z n O nun birli ine inan p kulluk yapm fl, namaz dosdo ru k lm fl, zekât vermifl ve büyük günahlardan uzak kalm fl olarak ç karsa, cennet onun için haz rlanm flt r." Orada bulunanlar, nelerin büyük günah oldu unu sordular. Bu defa Resûlullah sallallahua leyhi ve sellem: -"Allah a flirk koflmak, haks z yere bir müslüman n can na k ymak ve savafl n k - z flt an cepheden kaçmakt r" buyurdu (4). Yine Ebû Eyyûb un nakletti ine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem flöyle buyurmufltur: "Düflmanla karfl laflt nda, flehit düflünceye veya gâlip gelinceye kadar kaçmay p direnen kimse, kabrinde imtihan olunmaz / kabir azâb ndan emin olur." (5) Cihad hayat n n as l gâyesi bilen büyük sahâbinin, harb esnas nda gösterilmesi gereken sabr ve bunun sonuçlar ndan oldukça 1) Bu eserlerin k sa tan t mlar için bk.. L. Çakan, Eyüp Sultan hazretlerinden K rk Hadis, S , stanbul, 1994 (Erkam yay nlar ); a. mlf., "Hadis Kaynaklar nda Ebû Eyyûb Hâlid b. Zeyd el--ensârî", I. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebli ler, s ; H. Algül, "Ebû Eyyûb el-ensârî", D A (Diyânet slam Ansiklopedisi), X, ) Tirmizî, Menâk b 59; bn Asâkir, Tarihu Dumaflk II, ) bn Ebî fieybe nin rivayetinde bu son cümle "e er bunlara s k sar l rsa" diye bafllamaktad r. Nevevî nin kayd na göre Hâf z Ebû Âmir el-abderî bu k sm "E er kendisine tavsiye etti im fleylere s k sar l rsa" diye nakletmifltir. 4) Nesâî, Tahrimü d-dem, 3. 5) Hâkim, Müstedrek, II, 119 6) Müslim, mâre 115 Foto raf 1; Eyüp Camii Haliç yönündeki kap s, Kaz m Zaim, Belediye Arflivinden 171

5 Foto raf 2; Hat:Ali Toy. Metni; Yetiflmez mi bu flehrin halk na bu nimet-i bârî Habîbi Ekremin yârî Ebâ Eyyûb el Ensârî Bu hatt n orjinali Eyüpsultan Camiine vakfedilmifltir. 7) Tirmizî, Tesiru l Kur ân 3. 8) Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 416 9) Ahmed b. Hanbel, Müsned V,412; bn Mâce, Zühd 15 önemli birini, yani kabir azab ndan kurtuluflu dile getiren bu hadis-i flerîfi bize nakletmifl olmas, her fleyden önce onun ruh yap s n ve mücahid kiflili ini besleyen ve dokuyan fikir ve inanc n ne oldu unu yans tmakta olsa gerektir. Ebû Abdirrahman el-hubulî diyor ki; "Ben, Ebû Eyyûb u Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem flöyle buyurdu" derken duydum: "Allah yolunda bir sabah veya bir akflam yürüyüflü, güneflin üzerine do up batt her fleyden daha hay rl d r." (6) Demek ki Allah yolunda geçirilecek yar m günlük bir süre, bütün dünya nimetlerinden daha hay rl d r. Çünkü dünya ve dünyal lar n mutlulu u, Allah yoluna adanm fl emek ve gayretlere ba l d r. Eslem b. Ebî mrân anlat yor: stanbul kuflatmas ndayd k. Rumlar büyük gruplar halinde üzerimize sald rd lar. Biz de kendilerine karfl l k harekâta geçtik. Bu arada müslüman mücahidlerden biri aç ktan düflman saflar na sald rd ve içlerine dald. Aram zdan kimileri "Süphânellah, Yaz k! Kendi kendisini tehlikeye att!" dedi. Bunun üzerine Resûllah sallallahu aleyhi ve sellem in yak n dostu Ebû Eyyûb el-ensârî bize flunlar söyledi: - "Ey Müslümanlar! Siz (velâ tulgû bi eydîküm ile t-tehlüke: Kendinizi, kendi ellerinizle tehlikeye atmay n z!) âyetini böyle yorumluyorsunuz. Halbuki o âyet biz Medineli Müslümanlar hakk nda inmifltir. Çünkü, Allah Teâlâ slâm a izzet verip slâm a hizmet edecekleri ço alt nca, kimilerimiz gizlice birbirine "Mal m z mülkümüz bak ms zl ktan zâyi oldu. Oysa Allah slâm muzaffer k ld. Bu yolda çal flacak kimseler de oldukça ço ald. Biz art k mal m z n bafl na dönsek, onlar n bak m ve verimiyle ilgilensek." demiflti. Bunun üzerine Allah, bu âyeti göndererek bizim düflüncemizi reddetmifl ve "Allah yolunda bütün imkanlar n z seferber edin ve (cihattan geri durarak) kendinizi ellerinizle tehlikeye atmay n!" buyurmufltur. Binaenaleyh gerçek tehlike, cihad etmek de il, mal n-mülkün bak m gerekçesiyle yani ekonomik düflüncelerle geride kalmak ve cihad terk etmektir." (7) Burada aç kça görüyoruz ki Ebû Eyyûb, bir slâmî gerçe i "Tehlike, cihad terk etmektir" diye ifade ediyor. Esasen kendisi de hayat n cepheden cepheye koflarak geçirmifl ve bir bak ma o gün için en uzak flehir olan Kostantiniyye de flehid düflmüfl bulunuyor. Yani Ebû Eyyûb el-ensârî, rad ye anhü l-bârî bu görüflünü, fiilen ispat etmifl olman n tutarl l içindedir. Bu mücâhid sahâbî bir rivayetinde Peygamber Efendimizin flöyle buyurdu unu haber vermektedir: "En makbûl sadaka, darg n akrabaya verilendir." (8) Birçok insânî ve slâmî ba lar ve de erler gibi akrabal k ba lar n n da giderek zay flad - günümüzde, huzurlu bir sosyal hayat için, hadîs-i flerîfte gösterilen bafllang ç noktas gerçekten büyük bir önem arz etmektedir. O, bir baflka rivayetinde flöyle diyor: Bir kifli Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'e geldi ve: 172

6 - Bana ö üt ver, özlü olsun! dedi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem de: - "Namaza bafllad nda son namaz n k lan bir kifli gibi k l. Özür beyan etmek zorunda kalaca n sözü söyleme! nsanlar n ellerindeki imkanlardan ümidini tamamen kes!" (9) buyurdu. Tebli ve irflad n en etkili oldu u an, muhatab n ö üt istedi i and r. Bu noktada nasihat isteyenin ruhî ve sosyal durumunu do ru teflhis edip ona birinci dereceden gerekli olan tavsiyelerde bulunabilmek iflin ustal k ve uzmanl k yönünü yani özünü teflkil eder. Bu olayda Peygamber Efendimizin ortaya koydu u gerçekten özlü tavsiyeleri, herkes için geçerli bir nitelik ve genellik içermektedir. Zevkle yap lan kulluk, özür beyan etmek zorunda kalmayacak derecede söz ve yaz ya dikkat ve insanlar n imkanlar na göz dikmeyecek bir isti na ve tenezzülsüzlük. Böylesi yüksek ruhi disiplin ve gayret içinde bulunmak, san r m haysiyetli bir iman ve millet hayat n n. oldu u kadar etkili bir dünya siyasetinin de temel flartlar ndand r. 40 Hadis Projesi Nakletti i hadîs-i flerîflerden seçip sundu umuz bu hadisler ile bize vas fl ve tav rl müslüman olma gere ini hat rlatan aziz misafirimizi, nitelikli bir çal flma ile gelecek nesillere tan tman n bir yolu da, herhalde, kültürel ve sanatsal çerçevede gerçeklefltirilecek kal c mesâilerdir. Eyüpsultan Belediyesi nin bu sene beflincisini gerçeklefltirdi i sempozyumlar dolay s yla söz konusu alanda ciddî bir ad m atm fl oldu u ortadad r. Hem bu faaliyetin bir uzant s hem de yeni bir ad m say labilecek projeyi flöylece özetlemem mümkündür. Hicretin 15. asr n kutlama faaliyetlerinin bafllat ld günlerde (1979 y l ) hicrette Hz. Peygamber in ev sahibi olarak yer alm fl bulunan Ebû Eyyûb el-ensârî hazretlerini, rivayetlerinden bir k rk hadis derleyerek anmaya çal flm flt m. Bu çal flma daha sonra "Eyüp Sultan Hazretlerinden K rk Hadis" ad yla kitaplaflt, günümüze de in üç bask yapt. Geçen sene gerçeklefltirilen Eyüpsultan Sempozyumu nu takip eden günlerde, bu kitaptaki hadis metinlerinin, her geçen gün say lar n n artt n büyük bir memnuniyetle müflâhede etti imiz hattatlar m zdan k rk n n hatt yla levhalaflt r l p, yorumlar n n da Türkçe- ngilizce ve Arapça olarak verilmek suretiyle bir k rk hadis haz rlama fikri gönlüme düfltü. Böyle bir çal flma, 1. Eyüp Sultan n rivayetlerinden seçilmifl 40 hadisi içerece i, ayr hattat n hatt n bir arada merakl lar na sunaca, 3. Eyüpsultan Belediyesi nin, Eyüp Sultan a kültürel bir hizmeti olaca, 4. Sanatkârlar m z n bir anlamda o büyük sahâbiye bir teflekkür buketi sunmalar anlam tafl yaca, 5. Eyüp Sultan ziyaretçi ve dostlar na flahâne bir hediye haz rlanm fl olaca, 6. Ülke içinde ve d fl nda gerek görülecek kifli ve kurumlara büyük bir gönül rahatl ile takdim edilebilece i, iyi bir tan t m arac olaca, 7. Ve inflallah ahirette de onun önderli inde bir araya gelmemize vesile olaca gibi düflünce ve temennilerle gerekçelendirilerek Eyüp Sultan Belediyesi nin yetkililerine taraf mdan teklif edildi. Memnuniyetle karfl lad lar. Bu arada, hemen kaydedelim ki projeye örnek teflkil eden ilk çal flma, birkaç y l önce Kültür Bakanl taraf ndan "40 Hadis" ad yla ortaya konulmufl bulunmaktad r. Biz onu, flekil, muhtevâ ve teknik aç lardan aflacak bir eser ile takip etmifl ve belki de daha mükemmellerinin yap lmas n da böylece teflvik etmifl olaca z. flin teknik ve uygulamaya yönelik taraflar yla ilgili detaylar na girmeyi zaid buldu um bu proje, eleman k tl ndan de il, finans s k nt s ndan halen düflünce safhas nda bulunmaktad r. Eyüp Sultan muhibbi ve sanatsever kifli ya da kiflilerin veya finans çevrelerinin gösterece i ilgi ve verece i destekle bu proje inflallah gerçekleflme imkan na kavuflmufl olacakt r. Böyle bir çal flma flayet gerçekleflirse hiç kuflkusuz bu, Eyüpsultan Sempozyumlar n n bir baflka mutlu sonucu ve bereketi anlam na gelecektir.* Bizimkisi bilim, sanat, kültür, gönül ve -tabiî- finans adamlar na ve kurumlar na bir duyuru, aç k bir ça r yani bir tebli dir. Gösterilecek ilgiye flimdiden teflekkür ederim..l.çakan hocam z bizlere Eyüp teki bir çok çal flmam zda katk da bulundu. K rk Hadis çal flmas özgün ve nitelikil bir proje. Projenin ön haz rl klar tamamland. lan edilebilecek merhaleye ulaflt m zda ilgililere duyuraca z. (Yay nlayan n notu) 173