TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE)

Transkript

1 Sayfa/Toplam Sayfa: 1 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ĠÇĠNDEKĠLER KISALTMALAR... 7 ġekġller LĠSTESĠ... 9 TABLO LĠSTESĠ...15 YÖNETĠCĠ ÖZETĠ...19 EXECUTIVE SUMMARY GĠRĠġ Su Çerçeve Direktifi ve Havza Bazında Yönetim Coğrafi Bilgi Sistemi ÇalıĢmaları Veri Temini Veri Derleme ve Düzenleme ÇalıĢmaları Arazi ÇalıĢmaları Planlama ÇalıĢmaları PROJENĠN AMAÇ ve KAPSAMI HAVZA GENEL DURUMU YerleĢim Yerleri Coğrafi Durum Meteorolojik Bilgiler Arazi Kullanımı Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri Tarım Gübre ve Zirai Ġlaç Kullanımı Hayvancılık Sanayi Durumu Tekil Sanayi Tesisleri Organize Sanayi Bölgeleri Korunan Alanlar Su Kaynakları Barajlar Göletler Yeraltı Suları Deniz DeĢarjları

2 Sayfa/Toplam Sayfa: 2 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: SU KAYNAKLARININ MEVCUT VE PLANLANAN DURUMU Türkiye Geneli Türkiye nin Su Potansiyeli Sektörel Su Kullanımları ArıtılmıĢ Atıksuların Yeniden Kullanım Potansiyeli Akarsularda Çevresel (Ekolojik) Ġhtiyaç Debisi Analizi Burdur Havzası Havza Su Potansiyeli Su Kaynaklarının Mevcut Kullanım Durumu ArıtılmıĢ Atıksuların Yeniden Kullanım Potansiyeli Havzadaki KirlenmiĢ Ortamlar Dönemi Su Kaynakları Planlama Önerileri ÇEVRESEL ALTYAPI TESĠSLERĠ Kentsel Atıksu Altyapısı Atıksu Kanalizasyon ve Yağmur Suyu ġebekesi Durumu Evsel AAT Durumu Endüstriyel Atıksu Altyapısı Organize Sanayi Bölgeleri Atıksu Altyapısı Durumu Tekil Endüstrilerin Atıksu Altyapısı Durumu Katı Atık Yönetimi Altyapısı Evsel Katı Atık Bertaraf Durumu Tıbbi Atık Bertaraf Durumu SU KALĠTESĠ SINIFLAMALARI VE KĠRLĠLĠK YÜKLERĠNĠN HESAPLANMASI Su Kalitesi Sınıflamaları Yöntem Akarsu Su Kalitesi Değerlendirme Sonuçları Burdur Gölü Su Kalitesi Değerlendirme Sonuçları Kirlilik Yüklerinin Hesaplanması Nüfus Tahminleri Noktasal Kirletici Kaynaklar ve Kirlilik Yükleri Kentsel Kirlilik Yükleri Endüstriyel Kirlilik Yükleri Katı Atıklardan Kaynaklanan Noktasal Kirlilik Yükleri

3 Sayfa/Toplam Sayfa: 3 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Noktasal Kirlilik Yüklerin Değerlendirilmesi Yayılı Kirletici Kaynaklar ve Kirlilik Yükleri Arazi Kullanımından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Tarımsal Gübre Kullanımından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Hava Kirliliği ile Atmosferik TaĢınımdan Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Foseptik ÇıkıĢ Sularından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Katı Atık Sızıntı Sularından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Yayılı Kirlilik Yüklerinin Değerlendirilmesi Toplam Kirlilik Yükü Değerlendirmesi HAVZADA ÖNE ÇIKAN ÇEVRESEL SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ Baskı ve Etkiler Isparta Burdur Denizli Afyonkarahisar Sıcak Noktalar ve Çözüm Önerileri Burdur Gölü Acıgöl Baraj Gölleri Kısa, Orta ve Uzun Vadede Yapılması Önerilenler Kısa Vadede Yapılması Gerekenler ( Dönemi) Orta Vadede Yapılması Gerekenler ( Dönemi) Uzun Vadede Yapılması Gerekenler ( Dönemi) Genel Çözüm Önerileri Evsel Atıksuların AyrıĢtırılması, Arıtılması Ve Arıtılan Suların Yeniden Kullanımı Katı Atıkların Düzensiz Depolama Alanları Rehabilitasyonundan Sonra Yapılması Önerilen ÇalıĢmalar Yayılı Kaynak Kirliliği Yönetimi ve Kontrolü Tarımsal Kirlilik Yönetimi AAT Çamurlarının Toprakta Kullanılması Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Kirlilik Yönetimi

4 Sayfa/Toplam Sayfa: 4 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Yeraltı Suyu Yönetimine ĠliĢkin Öneriler Akarsu Yataklarından Kum ve Çakıl Çekilmesinden Kaynaklanan Sorunlar ve Bu Sorunların Giderimine Yönelik Öneriler Arıtma Çamurları Yönetimi HAVZA KORUMA EYLEM PLANI Havza Yönetimi Türkiye de Su ve Atıksu Yönetimi Yapısının Mevcut Durumu AB Ülkelerinde Havza Esaslı Su Yönetimi Fransa da Havza Yönetimi Ġngiltere de Havza Yönetimi Ġspanya da Havza Yönetimi Türkiye için Entegre Su Havzası Yönetimi Önerisi Su Temini, Atıksu Toplama ve Arıtma ile Katı Atık Yönetimi ve Tarifeler Kentsel AAT Planlamaları Burdur Havzası Koruma Eylem Planı Havza Koruma Eylem Planı Stratejisinin OluĢturulması Kurum ve KuruluĢlar Arası Koordinasyonun Sağlanması Atıksu Yönetimi Kentsel Atıksu Altyapı Yönetimi Kırsal YerleĢimlerin Atıksu Altyapı Yönetimi Endüstriyel Atıksu Altyapı ve Arıtma Durumu Yağmur Suyu Altyapı Durumu Kanalizasyona DeĢarj Edilen Atıksuların Yönetimi Alıcı Ortama DeĢarj Edilen Atıksuların Yönetimi Katı ve Tehlikeli Atık Yönetimi Atık Azaltımı, Kaynağında Ayırma ve Geri DönüĢüm Uygulamaları Katı Atık ĠĢleme, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisleri Mevcut Düzensiz Depolama Sahalarının Rehabilitasyonu Tehlikeli ve Özel Atıkların Yönetimi Uygulamaları Tıbbi Atıkların Yönetimi Uygulamaları Yayılı Kaynak Kirliliği Yönetimi ve Kontrolü Tarımsal Kirlilik Yönetimi Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Kirlilik Yönetimi Ağaçlandırma, Erozyon Kontrolü ve Mera Islahı ÇalıĢmaları

5 Sayfa/Toplam Sayfa: 5 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Etüt ve Projelendirme ÇalıĢmaları Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü ÇalıĢmaları TaĢocakları ve Maden Sahalarının Rehabilitasyonu Su Kaynakları Yönetimi Su Kaynakları Potansiyeli Envanter ÇalıĢmaları Ġçme Suyu Havzaları Özel Hüküm Belirleme ÇalıĢmaları Akarsularda TaĢkın Risk Alanlarının Belirlenmesi Su Kullanımı ile Ġlgili Havzanın Korunmasına ĠliĢkin Eğitim ve Bilinçlendirme ÇalıĢmaları Havza ġartlarına Bağlı Olarak Baraj ve Gölet Projelerinin Ġrdelenmesi Yukarı Havza ġartlarının ĠyileĢtirilmesi Nehir Havzası Su Kalitesi Ġzleme Sisteminin Kurulması Havza Su Kalitesi Modelleme Sistemi ArıtılmıĢ Atıksuların Yeniden Kullanımı Uygulamaları Tarımsal Amaçlı Su Kullanımının Azaltılması Sulak Alan Yönetimi Kıyı Kanununa Ġstinaden Deniz, Göl, Akarsu, Baraj Kıyı Kenar Çizgilerinin ve Koruma Haritalarının Belirlenmesi Atmosferik TaĢınımın Su Kaynaklarına Olan Etkisinin Değerlendirilmesi Sıcak Noktalar ve Çözüm Önerileri Havza Çevresel Bilgi Sisteminin Kurulması Havza Çevresel Bilgi Sistemi Altyapısının OluĢturulması Havza Çevresel Bilgi Sistemi Veritabanının OluĢturulması Mevcut Veritabanlarının Havza Çevresel Bilgi Sistemine Entegrasyonu Havza Çevresel Bilgi Sisteminin Sürdürülebilirliğinin Sağlanması KAYNAKLAR EKLER CĠLT II

6 Sayfa/Toplam Sayfa: 6 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

7 Sayfa/Toplam Sayfa: 7 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 KISALTMALAR AAT AB ADNKS ATM BOĠ BOTAġ BUKAB BURORSAN ÇĠD ÇOB DENSER DMĠ DSĠ EHY EN GIS GSKA HSA/ÇĠB ISDOSB ĠB ĠBĠM ĠÇDR ĠTÜ ĠYM KHGM KOĠ KSS MGT MSB N : Atıksu Arıtma Tesisi : Avrupa Birliği : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi : Atık Toplama Merkezi : Biyokimyasal Oksijen Ġhtiyacı : Boru Hatları Ġle Petrol TaĢıma Anonim ġirketi : Burdur Katı Atık Birliği : Burdur Organize Sanayi Bölgesi : Çevresel Ġhtiyaç Debisi : T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı : Denizli Serbest Bölgesi : Devlet Meteoroloji ĠĢleri : Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü : Entegre Havza Yönetimi : EĢdeğer Nüfus : Geographic Information System (Coğrafi Bilgi Sistemleri) : Gaz Sıvı Katı Ayırıcı : Havza Su Ajansı veya Çevre Ġdaresi BaĢkanlığı benzeri bir yapılanma : Isparta Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi : Ġller Bankası : Ġl Bayındırlık ve Ġskan Müdürlüğü : Ġl Çevre Durum Raporları : Ġstanbul Teknik Üniversitesi : Ġlk Yatırım Maliyeti : Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü : Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı : Küçük Sanayi Sitesi : Maddesel Geri Kazanma Tesisi : Milli Savunma Bakanlığı : Azot

8 Sayfa/Toplam Sayfa: 8 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 NH 4 -N NO 2 -N NO 3 -N OSB P SÇD SKGĠ SKKY TAKM TĠM TKĠB TKN TN TP TÜBĠTAK TÜĠK UASB USAK YAS : Amonyum Azotu : Nitrit Azotu : Nitrat Azotu : Organize Sanayi Bölgesi : Fosfor : Su Çerçeve Direktifi : Su Kalite Gözlem Ġstasyonu : Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği : Toplam Askıda Katı Madde : Tarım Ġl Müdürlüğü : Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı : Toplam Kjeldahl Azotu : Toplam Azot : Toplam Fosfor : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraĢtırma Kurumu : Türkiye Ġstatistik Kurumu : Yukarı AkıĢlı Havasız Çamur Yatağı : Ulusal Sulak Alan Komisyonu : Yeraltı Suyu

9 Sayfa/Toplam Sayfa: 9 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekġller LĠSTESĠ ġekil 1. Türkiye Su Havzaları Haritası...83 ġekil 2. CBS ÇalıĢmalarında Takip Edilen Ana Süreçler...85 ġekil 3: Akarsu Verisindeki Topolojik Hataların Giderilmesi...87 ġekil 4: Önemli Akarsulardan OluĢan Yeni Akarsu Verisinin OluĢturulması...88 ġekil 5: Proje Kapsamında Ġncelenen YerleĢim Yerleri...89 ġekil 6: Ġl ve Ġlçe Sınırlarının YerleĢim Merkezlerine Uygun Olarak Düzenlenmesi...90 ġekil 7: 11 Havzaya Ait KüçültülmüĢ Sayısal Yükseklik Modelleri...91 ġekil 8: 1: Ölçekli Raster TaranmıĢ Paftalardaki Siyah Dolgular...91 ġekil 9: 1/ Ölçekli Raster Paftalardan OluĢan Raster Katalog...92 ġekil 10: ArcGIS Veri Modeli...94 ġekil 11 : 11 Adet Havzanın Türkiye Nüfusuna Oranı...96 ġekil 12: Havzaların Nüfus Dağılımları...97 ġekil 13: Havzada Yer Alan Ġllerin Alansal Dağılımı ġekil 14: Burdur Havzası Siyasi Haritası ġekil 15: Burdur Havzası YerleĢim Yerleri Haritası ġekil 16: Burdur Havzası Fiziki Haritası ġekil 17 : Burdur Gölü Kıyı Kenar Çizgisinin Yıllara Göre DeğiĢimi ġekil 18 : Burdur Gölü Tabanının Topoğrafyası ġekil 19: Burdur Havzası Akarsu ve Göller Haritası ġekil 20: Burdur Havzası ndaki Aylara Göre Yıllık Ortalama Sıcaklık DeğiĢimleri ( ) ġekil 21: Burdur Havzası Ortalama Sıcaklık Haritası ġekil 22: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Maksimum Sıcaklık DeğiĢimleri ( ) ġekil 23: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Minimum Sıcaklık DeğiĢimleri ( ) ġekil 24: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Ortalama YağıĢlar ( ) ġekil 25: Burdur Havzası Ortalama Toplam YağıĢ Haritası ġekil 26: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Maksimum YağıĢlar ( ) ġekil 27: Burdur Havzası Günlük Maksimum YağıĢ Haritası ġekil 28: Burdur Havzası nda Yer Alan Ġstasyonlara Göre Bulutluluk Değerleri

10 Sayfa/Toplam Sayfa: 10 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 29: Burdur Havzası Bulutluluk (Kapalılık) Haritası ġekil 30: Burdur Havzası BuharlaĢma Haritası ġekil 31: Burdur Havzası Karlı Kaplı Gün Haritası ġekil 32: Burdur Havzası GüneĢ Radyasyonu Haritası ġekil 33: Burdur Havzası Arazi Kullanımı ġekil 34: Burdur Havzası Arazi Kullanım Haritası ġekil 35: Burdur Havzası Ġkinci Düzey Arazi Kullanım Sınıflandırması ġekil 36: Burdur Arazi Kullanımı ġekil 37: Havzada Yer Alan Bazı Ġlçelere Ait Sulanan Sulanmayan Arazi Dağılımı ġekil 38: Isparta Arazi Kullanımı ġekil 39: Keçiborlu'da YetiĢtirilen Ürünler ġekil 40: Denizli Arazi Kullanımı ġekil 41: Afyonkarahisar Arazi Kullanımı ġekil 42: Tarım Alanlarının KullanılıĢ Amaçlarına Göre Dağılımı ġekil 43: Ġlçelere Göre Sulanabilirlik Durumu ġekil 44: Antalya Arazi Kullanımı ġekil 45: Burdur Havzası Ġl Bazında Zirai Ġlaç Kıllanım Dağılımı ġekil 46: Burdur Küçük Sanayi Siteleri ĠĢletmelerinin ĠĢyeri Bazında Yoğunluğu ġekil 47: Burdur Havzası'nda Yer Alan Afyonkarahisar'a Bağlı Ġlçelerin Sanayi Sektörel Dağılımı ġekil 48: Burdur OSB de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı ġekil 49: Isparta Süleyman Demirel OSB de Yer Alan Firmaların Üretim Alanları ġekil 50: Burdur Havzası Korunan Alanlar Haritası ġekil 51: Burdur Havzası Baraj ve Göletler Haritası ġekil 52: Ülkemiz Su Potansiyeli ġekil 53: Ortalama Nehir Akımlarının Mekansal Dağılımı ġekil 54: Sektörel Su Kullanım Durumu ġekil 55: ÇĠD Hesap Yöntemlerinin Dünya Genelindeki Dağılımı ġekil 56: Burdur Havzası nda Yüzeysel Su Kaynaklarından Alınan Sulama Suyu Durumu. 188 ġekil 57: 2010 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı ġekil 58: 2020 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı ġekil 59: 2030 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı ġekil 60: 2040 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı

11 Sayfa/Toplam Sayfa: 11 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 61: Burdur Havzası Ġçin Su Rezervi (Arzı) ve Talebi Grafiği ġekil 62: Burdur Havzası Çevresel Altyapı Mevcut Durum Haritası ġekil 63: Burdur Havzası 2009 Yılı Kanalizasyon Durumu ġekil 64: Burdur Havzası 2009 Yılı Atıksu Arıtma Durumu ġekil 65: Senir Belediyesi AAT Proses Akım ġeması ġekil 66: Burdur Belediyesi AAT Proses Akım ġeması ġekil 67: Ġnceler AAT Proses Akım ġeması ġekil 68: Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Proses Akım ġeması ġekil 69: GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi A.ġ. Paket AAT Proses Akım ġeması ġekil 70: Süleyman Demirel Havalimanı Paket AAT Proses Akım ġeması ġekil 71: Yılmaz Et Entegre Paket AAT Proses Akım ġeması ġekil 72: Junior Jeans Wear AAT Proses Akım ġeması ġekil 73: BaĢteks Tekstil AAT Proses Akım ġeması ġekil 74. Burdur Havzası Mevcut Katı Atık Depolama Sahaları ve Birlikler Haritası ġekil 75. Burdur Havzası Katı Atık Birlikleri Düzenli Depolama Sahası Durum Haritası ġekil 76: BUKAB Çerçevesinde Hizmet Alacak YerleĢimler ġekil 77: BUKAB Proje Akım ġeması ġekil 78: Burdur Havzasında Önemli Parametrelere Göre Su Kalitesi ġekil 79: Burdur Havzasında A Grubu (Fiziksel ve Ġnorganik) Parametrelere Göre Su Kalitesi ġekil 80: Burdur Havzasında B Grubu (Organik) Parametrelere Göre Su Kalitesi ġekil 81: Burdur Havzasında C grubu (Ġnorganikler-Metaller) Parametrelere Göre Su Kalitesi ġekil 82: Kirlilik kaynakları ġekil 83: Azalan Hızlı Geometrik Nüfus ArtıĢı Eğrisi ġekil 84: Burdur Havzası Nüfus Tahmin Sonuçları ġekil 85: Kentsel Kirlilik Yüklerinin Ġzlediği Yol ġekil 86: 2009 Yılı Kentsel Kirlilik Yükleri Dengesi ġekil 87: 2009 Yılı Kentsel Kirlilik Yükleri Havza Ġçi ve DıĢı DeĢarj Yüzdeleri ġekil 88: Burdur Havzası nda KOĠ, TN ve TP Yüklerinin Yıllara Göre DeğiĢimi ġekil 89: Burdur Havzası Sanayi Kirlilik Yüklerinin Yıllara Göre DeğiĢimi ġekil 90: Burdur Havzası Endüstriyel Kirlilik Yüklerinin 2010 Yılı Ġçin Arıtılma Durumu

12 Sayfa/Toplam Sayfa: 12 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 91: Burdur Havzası Endüstriden Kaynaklanan Kirletici Yüklerin Yıllara Göre Arıtılma Durumları ġekil 92: Havzadaki Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan Debinin Ġllere Göre Dağılımı ġekil 93: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan KOĠ nin Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 94: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan BOĠ nin Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 95: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan AKM nin Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 96: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan TN un Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 97: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan TP un Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 98: Ġllerin Yıllara Göre Endüstriyel Kirlilik Yükü Dağılımı ġekil 99: Burdur Havzası Sızıntı Suyu Hesaplarına Esas TeĢkil Eden Atık Birlikleri Haritası ġekil 100: OluĢan ve Toplanan Sızıntı Suyu Yüzdelik Dağılımları ġekil 101: Burdur Havzası 2010 Yılı Toplam TN Yük Dağılımı ġekil 102: Burdur Havzası Yıllara Göre Noktasal Toplam Azot Yükü DeğiĢimi ġekil 103: Burdur Havzası 2010 Yılı Toplam TP Yük Dağılımı ġekil 104: Burdur Havzası Yıllara Göre Noktasal Toplam Fosfor Yükü DeğiĢimi ġekil 105: Burdur Havzası 2010 yılı Noktasal KOĠ Yükü Dağılımı ġekil 106: Burdur Havzası Yıllara Göre Noktasal Toplam KOĠ Yükü DeğiĢimi ġekil 107: Burdur Havzası Arazi Kullanımından Kaynaklanan TN Yükü Dağılımı ġekil 108: Burdur Havzası Arazi Kullanımından Kaynaklanan TP Yükü Dağılımı ġekil 109: Burdur Havzası Gübre Kullanımdan Kaynaklanan Yayılı TN Yükü Dağılımı ġekil 110: Burdur Havzası Gübre Kullanımdan Kaynaklanan Yayılı TP Yükü Dağılımı ġekil 111: Burdur Havzası Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı N Yükü Dağılımı ġekil 112: Burdur Havzası Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı P yükü Dağılımı ġekil 113: Burdur Havzası Atmosferik TaĢınım ile OluĢan TN yükü Dağılımı ġekil 114: Burdur Havzası Foseptiklerden Kaynaklanan TN Yüküm Dağılımı

13 Sayfa/Toplam Sayfa: 13 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 115: Burdur Havzası Foseptiklerden Kaynaklanan Yayılı TP Yükü Dağılımı ġekil 116: Burdur Havzası Katı Atık Sızıntı Sularından Kaynaklanan Yayılı TN Yükü Dağılımı ġekil 117: Burdur Havzası Katı Atık Sızıntı Sularından Kaynaklanan Yayılı TP Yükü Dağılımı ġekil 118: Afyonkarahisar Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 119: Burdur Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 120: Denizli Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 121: Isparta Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 122: Burdur Havzası Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 123: Burdur Havzası Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 124: Afyonkarahisar Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 125: Denizli Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 126: Burdur Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 127: Isparta Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 128: Burdur Havzası Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 129: Burdur Havzası Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 130: Burdur Havzası 2010 Yılı Noktasal ve Yayılı TN Yükü Dağılımı ġekil 131: Burdur Havzası 2010 Yılı Noktasal ve Yayılı TP Yükü Dağılımı ġekil 132: Burdur Havzası Noktasal ve Yayılı TN Yükleri Yıllara Bağlı DeğiĢimi ġekil 133: Noktasal ve Yayılı TN ve TP Yükleri Yıllara Bağlı DeğiĢimi ġekil 134: Atıksu Arıtımı ve Yeniden Kullanımı Ġçin Uygulanabilecek Yöntemler ġekil 135. Islah Sonrası Atık Depolama Tesisi Üst Örtü Detayı ġekil 136: Fransa da Su Yönetimi Sistemi Organizasyon ġeması ġekil 137: Ġngiltere de Su Yönetimi Sistemi Organizasyon ġeması ġekil 138: Ġspanya Çevre, Kırsal Alanlar ve Denizcilik Bakanlığı Organizasyon ġeması ġekil 139: Ġspanya da Sulama Birlikleri ve Sulama Suyu Yönetimi ġekil 140: ÇOB Mevcut Organizasyon ġeması (Su ile ilgili diğer kurumlarla birlikte) ġekil 141: Türkiye Ġçin Önerilen Havza Esaslı Su Yönetimi Sistemi Sistemi Organizasyon ġeması ġekil 142: BüyükĢehir/Ġl Su Kanalizasyon Ġdareleri Yapılanması ġekil 143. Atık Yönetimi ile Ġlgili Mevcut Kurumsal Yapılanma ġekil 144: Burdur Havzası Planlanan Kentsel AAT Ġlk Yatırım Maliyetleri

14 Sayfa/Toplam Sayfa: 14 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 145: Burdur Havzası AAT Planlama Haritası

15 Sayfa/Toplam Sayfa: 15 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 TABLO LĠSTESĠ Tablo 1: CBS'de Kullanılmak Üzere ÇOB dan Temin Edilen Veriler...86 Tablo 2. Planlama ÇalıĢmaları Kapsamında OluĢturulan Veri Katmanları...93 Tablo 3: Havzada Yer Alan Ġller ve Havza Ġçindeki Alanları Tablo 4: Burdur Havzası nda Yer Alan Bazı Akarsular ve Uzunlukları Tablo 5: Burdur Havzası nda Yer Alan Göller Tablo 6: Burdur Gölü nde Tarihlerinde Saptanan Aylık Su Seviyesi DeğiĢmelerini Gösteren Göl Rasatları Tablo 7: Göl Su Seviyesi, Alan ve Hacim KarĢılaĢtırması Tablo 8: Burdur Havzası nda Yer Alan Meteorolojik Ġstasyonlar Tablo 9: Burdur Havzası Yıllık Ortalama Sıcaklık Verileri ( ) Tablo 10: Burdur Havzası Yıllık Ortalama Maksimum Sıcaklık Verileri ( ) Tablo 11: Burdur Havzası Yıllık Ortalama Minimum Sıcaklık Verileri ( ) Tablo 12: Burdur Havzası Yıllık Ortalama YağıĢ Verileri ( ) Tablo 13: Burdur Havzası Yıllık Maksimum YağıĢ Ortalaması Verileri ( ) Tablo 14: Burdur Havzası nda Yer Alan Ġstasyonlara Göre Bulutluluk Değerleri Tablo 15: CORINE Arazi Örtüsü Sınıfları Tablo 16: CORINE Türkiye Ek Sınıflandırma Tablo 17: Burdur Havzası Arazi Kullanımı Tablo 18: Burdur Havzası Ġkinci Düzey Arazi Kullanımı Sınıflandırması Tablo 19: Burdur Ġli nin Havza Ġçerisindeki Arazi Kullanımı Tablo 20: Burdur Tarım Arazisi Kullanım Durumu Tablo 21: Havzada Yer Alan Ġlçelere Ait Sulanan Arazi Dağılımı Tablo 22: Isparta Ġli nin Havza Ġçerisindeki Arazi Kullanımı Tablo 23: Isparta Tarım Arazisi Kullanım Durumu Tablo 24: Keçiborlu da YetiĢtirilen Ürünler Tablo 25: Denizli Arazi Kullanımı Tablo 26: Çardak Ġlçesi Tarım Arazisi Kullanım Durumu Tablo 27: Afyonkarahisar Arazi Kullanımı Tablo 28: Afyonkarahisar Tarım Arazisi Kullanım Durumu Tablo 29: Ġlçelere Göre Sulanabilirlik Durumu Tablo 30: Antalya Arazi Kullanımı

16 Sayfa/Toplam Sayfa: 16 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 31: Burdur Havzası Gübre Kullanım Durumu Tablo 32: Burdur Havzası Ġl Bazında Zirai Ġlaç Kullanım Durumu Tablo 33: Burdur Havzası nda Yer Alan Burdur Ġli ne Bağlı Ġlçelerin Hayvancılık Durumu Tablo 34: Burdur Havzası nda Yer Alan Isparta Ġli ne Bağlı Ġlçelerin Hayvancılık Durumu Tablo 35: Burdur Havzası nda Yer Alan Çardak Ġlçesi nin Hayvancılık Durumu Tablo 36: Burdur Havzası nda Yer Alan Afyonkarahisar Ġlçelerindeki Hayvancılık Durumu. 149 Tablo 37: Burdur Küçük Sanayi Siteleri Tablo 38: Burdur Küçük Sanayi Siteleri ĠĢletmelerinin ĠĢyeri Bazında Yoğunluğu Tablo 39: Burdur Ġli Ġmalat Sanayi Firma Adedi ve Ġstihdam sayısı Tablo 40: Isparta Sanayi Tesisleri ne Göre Tesis Ġstihdam Durumu Tablo 41: Burdur Havzası nda Yer Alan Afyonkarahisar Ġli ne Bağlı Ġlçelerin Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı Tablo 42: Burdur OSB de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı Tablo 43: Burdur Havzası ndaki Korunan Alanlar Tablo 44: Burdur Havzası Su Kaynakları Bilgileri Tablo 45: Burdur Havzası nda Yer alan Barajlar Tablo 46: Burdur Havzası nda Yer alan Göletler Tablo 47: YAS ĠĢletme Rezervlerinin Ovalara göre Dağılımı Tablo 48: Türkiye de Nehir Havzası Karakteristikleri Tablo 49: Türkiye de Su Kullanımı Planlaması Tablo 50:Sucul Ekosistem ve Mesire Maksatlı Kulanım için Gerekli Akarsu Debileri (Tennant, 1975) Tablo 51: Türkiye Akarsuları Ġçin Revize EdilmiĢ Tennant Yöntemine Göre Sucul Ekosistem Kalitesi Önerisi Tablo 52: Havza Yeraltı Suyu Potansiyeli Kullanımı Durumu Tablo 53: Dönemi Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri Toplam Kapasitesi Tablo 54: Dönemi Yeniden Kullanılabilecek Atıksu Potansiyelleri Tablo 55: Burdur Havzası Dönemi Su Kaynakları Planlama Önerisi Tablo 56: Nüfusa Göre Birim Net Su Ġhtiyaçları Tablo 57: Ġsaledeki ve ġebekedeki Kayıp/Kaçak Yüzdeleri Tablo 58: Endüstriyel Amaçlı Kullanılan Su Miktarı Yüzdeleri Tablo 59: Havzadaki Kırsal ve Kentsel Nüfusun Su Ġhtiyacı Tahmini Tablo 60: Burdur Havzası Evsel Atıksu Arıtma Tesisleri

17 Sayfa/Toplam Sayfa: 17 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 61: Burdur Havzası AAT Olmayan Belediyelerdeki Kanalizasyon DeĢarj Ortamı ve AAT ĠĢletmeye Alma Tarihleri Tablo 62: Isparta Süleyman Demirel OSB Faaliyetteki Firmalar Tablo 63: Isparta Süleyman Demirel OSB AAT GiriĢ Atıksu Değerleri Tablo 64: Isparta Süleyman Demirel OSB AAT ÇıkıĢ ArıtılmıĢsu Değerleri Tablo 65: Burdur OSB de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı Tablo 66: Burdur ġeker Fabrikası Atıksu Kirletici Parametreleri Tablo 67: Burdur Havzası Belediye Katı Atık Birlikleri Tablo 68. Kıta Ġçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri Tablo 69: Su Kalite Sınıfı Belirleme Matematiksel Yöntemleri Tablo 70: Burdur Havzası DSĠ Ġstasyonlarında Ölçülen Minimum ve Maksimum Su Sıcaklıkları Tablo 71: Burdur Havzası Nüfus Tahminleri ( ) Tablo 72: KiĢi BaĢı Atıksu Debi Değerleri Tablo 73: KiĢi BaĢı Kirlilik Yükleri Değerleri Tablo 74: Burdur Havzası Atıksu Debileri ve Kentsel Kirlilik Yükleri Tablo 75: Sektörlere Göre Kirletici Konsantrasyon Değerleri Tablo 76: Yıllar bazında kullanılan arıtma performansı katsayıları Tablo 77: Burdur Havzası 2010 Yılı Endüstriyel Debi ve Kirlilik Yükleri Tablo 78: Havzadaki Sanayi Kirlilik Yüklerinin Yıllara Göre DeğiĢimi Tablo 79: Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı Tablo 80: Burdur Havzası Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı Tablo 81: Burdur Havzası Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı Tablo 82: Burdur Havzası Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı Tablo 83: Burdur Havzası Ġçin Sızıntı Suyu Hesaplarına Esas TeĢkil Eden Atık Yönetim Birlikleri Tablo 84: Sızıntı Suyu Ortalama Kirletici Konsantrasyonları Tablo 85: BüyükĢehir Belediyeleri Ġçin KKA Yönetimi Stratejik Planı Tablo 86: BüyükĢehir Belediyeleri Harici KKA Yönetimi Stratejik Planı Tablo 87:Düzenli Depolama Tesisleri Sızıntı Suyu Ortalama Kirletici Konsantrasyonları Tablo 88: Hücre Alanları ve Ömürleri (1) Tablo 89: Hücre Alanları ve Ömürleri (2)

18 Sayfa/Toplam Sayfa: 18 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 90: Burdur Havzası için Katı Atık Sızıntı Suyundan Kaynaklanan Noktasal Kirletici Yükleri Tablo 91: Burdur Havzası Noktasal Azot Yükleri Tablo 92: Burdur Havzası Noktasal Fosfor Yükleri Tablo 93: Burdur Havzası Noktasal KOĠ Yükleri Tablo 94: Arazi Kullanımından Kaynaklanan Birim Yükler Tablo 95: Havza Ortalama Azotlu ve Fosforlu Gübre Kullanımları Tablo 96: Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı Yük Katsayıları Tablo 97: Ġller Bazında Yayılı Kirletici Kaynaklardan Gelen TN yükü Dağılımı Tablo 98: Ġller Bazında Yayılı Kirletici Kaynaklardan Gelen TP Yükü Dağılımı Tablo 99: Noktasal ve Yayılı Kirletici Yüklerin Yıllara Göre Havzada Dağılımı Tablo 100:Ham Gri Su ve Siyah Su Karakterizasyonu Tablo 101. Düzensiz Depolama Alanlarının Tehlike Potansiyelinin Değerlendirilmesi Ġçin Kontrol Listesi Tablo 102: Organik Tarımın Klasik Tarıma Kıyasla Çevre Üzerindeki Etkileri Tablo 103: Su Yönetimi Ġle Ġlgili Devlet Kurumları Tablo 104: AB Su Çerçeve Direktifi nin Uygulanması Tablo 105: Türkiye de Su ve Atıksu Ücretlerinin Durumu Tablo 106: Planlama ÇalıĢmaları Atıksu Arıtma Tesisleri Proses Seçim Tablosu Tablo 107: Aktif ÇamurSistemi Olarak Planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tablo 108: Doğal Arıtma Sistemi Olarak Planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tablo 109: Revizyon Yapılması Planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tablo 110: Burdur Havzası AAT Toplam Maliyetleri Tablo 111: Burdur Havzası Nihai Atıksu Arıtma Senaryosu için Hesaplanan Maliyetleri Tablo 112: Kentsel YerleĢimler AAT ĠĢletmeye Alma Tarihleri ,

19 Sayfa/Toplam Sayfa: 19 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 YÖNETĠCĠ ÖZETĠ Hızlı nüfus artıģına bağlı olarak artan su ihtiyacına karģın, uygun kaynak varlığının azlığı ve gün geçtikçe geliģen sanayi ve tarımsal faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan aģırı kullanım ve kirlilik oluģumu nedeniyle yaģanan sorunlar, özellikle havza bazında su kaynakları yönetiminin önemini bir kat daha arttırmıģtır Sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı TeĢkilât ve Görevleri Hakkında Kanun un 9. maddesinde Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ne Su kaynakları için koruma ve kullanma plânları yapmak, kıta içi su kaynakları ile toprak kaynaklarının havza bazında bütüncül yönetimini sağlamak için gerekli çalışmaları yapmak görevi verilmiģtir. Ayrıca 2004 Tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin 5. maddesinde, Havza Koruma Eylem Planları, DSİ Genel Müdürlüğü ve ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Çevre ve Orman Bakanlığınca yapılır ve/veya yaptırılır. ifadesi yer almaktadır. Bu çerçevede, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından Havza Koruma Eylem Planları Hazırlanması çalıģmaları baģlatılmıģ olup; ilk önce havzadaki su kalitesi, kirletici kaynaklar, korunan alanlar ve içme suyu kaynakları göz önüne alınarak Ülkemiz coğrafyasındaki 25 adet hidrolojik havza puanlandırılmıģtır. Yapılan bu önceliklendirme doğrultusunda 4 havza için koruma eylem planları tamamlanmıģ olup, geri kalan 21 adet havzadan 11 inin koruma eylem planının hazırlanması iģi 12 Ağustos 2009 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ile TÜBĠTAK BaĢkanlığı tarafından imzalanarak baģlatılmıģtır. Proje özellikle atıksu arıtma tesis planlamalarında meydana gelecek değiģikliklerin tamamlanması ile tarihinde bitirilmiģtir. Havza Koruma Eylem Planları hazırlanması çalıģmaları, Avrupa Birliği (AB) adaylık sürecinde olan Türkiye için tüm AB su direktiflerinin çerçevesini oluģturan ve 2000 yılında yürürlüğe giren Su Çerçeve Direktifi nin gereklerinin yerine getirilmesine katkı sağlayacak; direktifin gerekliliklerini içeren Nehir Havzası Yönetim Planlarının oluģturulması ve uygulanabilmesi sürecinin altlığını oluģturacaktır. Türkiye Ġstatistik Kurumu 2009 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sayım sonuçlarına göre, proje kapsamında yer alan yerleģimlerin toplam nüfusu ile Türkiye nüfusunun % 52 sine karģılık gelmektedir (ġekil Y.1). Proje kapsamında yer alan yerleģim yerlerinin alan bazında dağılımı yapıldığında ise toplam alan değeri ile Türkiye nin % 40 ına karģılık gelmektedir (ġekil Y.2).

20 Sayfa/Toplam Sayfa: 20 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: ; 48% ; 52% PROJE BÖLGESĠ TOPLAM NÜFUS PROJE BÖLGESĠ DIġI TOPLAM NÜFUS ; 60% ; 40% PROJE BÖLGESĠ TOPLAM ALAN PROJE BÖLGESĠ DIġI TOPLAM ALAN ġekil Y.1. Proje Bölgesi Nüfusu ġekil Y.2. Proje Bölgesi Alanı Proje kapsamında, aģağıdaki 11 adet hidrolojik havza için Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 5 hükümleri doğrultusunda Havza Koruma Eylem Planları nın hazırlanması iģi gerçekleģtirilmiģtir (ġekil Y.3). Burdur Havzası Marmara Havzası Kızılırmak Havzası YeĢilırmak Havzası Konya Kapalı Havzası Susurluk Havzası Büyükmenderes Havzası Küçükmenderes Havzası Kuzey Ege Havzası Seyhan Havzası Ceyhan Havzası

21 Sayfa/Toplam Sayfa: 21 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.3. Proje Kapsamındaki Havzalar Proje de öncelikle ilgili havzada oluģan kirliliğin önlenmesi, havzanın korunması ve iyileģtirilmesi için su kaynakları potansiyeli, noktasal ve yayılı kirletici kaynakları ile mevcut su kalitesini dikkate alarak mevcut durum tespiti yapılmıģtır. Daha sonra kısa, orta ve uzun vadede öncelikli ve teknolojik olarak daha ekonomik ve uygun, sürdürülebilir planlamalar yapılmıģ, yapılan tüm çalıģmalar baģta Çevre Orman Bakanlığı olmak üzere havzadaki sorumlu kurum ve kuruluģlarla paylaģılmıģtır. Projenin genel çalıģma planı çerçevesinde danıģmanlık hizmeti için Biosfer DanıĢmanlık Mühendislik ve Ticaret Ltd. ġti. den, proje kapsamındaki önemli iģ paketlerinden biri olan kentsel atıksu arıtma tesisi (AAT) planlama ve fizibilite çalıģmaları iģi için Mimko Mühendislik Ġmalat MüĢavirlik Koordinasyon ve Ticaret A.ġ den hizmet alımı yapılmıģtır. Proje kapsamında gerçekleģtirilen iģ paketleri Ģunlardır: 1. Havzanın Genel Durumunun Tespiti Bu iģ paketi kapsamında havzanın konumu, coğrafi özellikleri, su kaynakları durumu, meteorolojik bilgileri, tarım, hayvancılık ve sanayi durumu gibi havzayı tanımlayan bilgiler derlenmiģ ve bu bilgiler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) enstrümanları kullanılarak haritalandırılmıģtır.

22 Sayfa/Toplam Sayfa: 22 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havzada Öne Çıkan Baskı Etkiler ve Sıcak Noktalar Burdur Havzası birçok baskı ve olumsuz etkinin etkisi altındadır. Evsel ve endüstriyel atıksu deģarjları, katı atık depolama, tarımsal faaliyetler sonucu oluģan gübre ve zirai ilaç kirliliği, hayvancılık faaliyetleri, akarsu yataklarındaki kum ve çakıl ocakları, sorunu, baraj gölleri, ve akarsuların çevresinde görülen erozyon bu baskı ve etkilerin baģlıcalarıdır. Sözü edilen bu baskıların neticesinde Burdur Gölü ve Acıgöl sıcak noktalar olarak tespit edilmiģtir. 2. Su Kaynaklarının Tespiti ve Ġlgili Planlamaların Değerlendirilmesi Havzadaki yüzeysel ve yeraltı su kaynakları potansiyeli ve kullanım amaçlarına göre mevcut veriler ile su kaynaklarının tahsisi ve gelecekteki planlamaları belirtilmiģ ve havzadaki su ihtiyaçları dikkate alınarak arıtılmıģ atıksuyun yeniden kullanımı değerlendirilmiģtir. 3. Çevresel Altyapı Tesislerinin Yerinde Görülmesi ve Değerlendirilmesi Nüfusuna bakılmaksızın belediyesi olan tüm yerleģim yerleri ve N>2000 olan köyler, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), havza için öncelikli sorun oluģturan ve alıcı ortama deģarj yapan önemli diğer kirletici kaynaklar, aktif veya terk edilmiģ katı atık bertaraf tesisleri ve düzensiz katı atık depolama sahaları yerinde görülerek mevcut altyapı durumu incelenmiģtir. Bu kapsamda ilgili yerlerin koordinatları alınmıģ, kentsel atıksu arıtma tesisleri, havza için öncelikli sorun oluģturan ve alıcı ortama deģarj yapan münferit endüstrilerin ve OSB atıksu arıtma tesislerinde mevcut durum değerlendirilmiģtir. Saha çalıģması neticesinde elde edilen bilgiler excel tablolarına iģlenmiģ ve ayrıca CBS ortamında kayıt altına alınmıģtır. Proje kapsamında toplam 1435 yerleģim yerine gidilmiģ, 192 adet evsel AAT, 1295 düzensiz katı atık depolama sahası, 29 düzenli katı atık depolama sahası, 509 adet AAT si olan münferit tesis,142 adet AAT olmayan sanayi ve 70 OSB yerinde incelenmiģtir. Burdur Havzası saha çalıģmalarında ise havza sınırları içerisinde yer alan ve proje kapsamında saha çalıģması yapılan(tüm belediyeler ve N>2000 olan köyler) 28 yerleģim yeri incelenmiģtir. Bu kapsamda 3 adet evsel AAT (Tablo Y.1), 41 adet katı atık düzensiz depolama sahası, 1 adet katı atık düzenli depolama sahası, AAT si olan 5 adet münferit tesis, 3 adet AAT olmayan sanayi tesisi ve 2 adet OSB(Tablo Y.2) yerinde incelenmiģtir. Arazi çalıģması sırasında incelenen ve koordinatları alınan çevresel altyapı mevcut durum haritası ġekil Y.4 te gösterilmiģtir.

23 Sayfa/Toplam Sayfa: 23 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo Y.1: Burdur Havzası nda Yer Alan Atıksu Arıtma Tesisleri AAT ADI TESĠSE BAĞLI YERLEġĠM YERLERĠ BULUNDUĞU YER Senir AAT Senir Isparta/Keçiborlu/Senir DURUMU ĠĢletmeye alınıyor ĠġLETMEYE ALINMA YILI DEġARJ YERĠ - Burdur Gölü Burdur AAT Burdur Burdur ĠĢletmeye alınıyor - Burdur Gölü Ġnceler AAT Ġnceler Denizli/Bozkurt/Ġnceler Faal 2010 Emir Çayı Tablo Y.2: Burdur Havzası nda Yer Alan OSB ler OSB ADI BULUNDUĞU YER AAT DURUMU DEġARJ YERĠ Isparta Süleyman Demirel OSB Isparta/Gönen Faal Kanala deģarj sonunda Burdur Gölü tarıma elveriģsiz alan Burdur OSB Burdur - Belediye kanalizasyonu

24 Sayfa/Toplam Sayfa: 24 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.4. Burdur Havzası Çevresel Altyapı Mevcut Durum Haritası

25 Sayfa/Toplam Sayfa: 25 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Su Kalitesinin ve Kirlilik Yüklerinin Belirlenmesi Su kalitesi sınıflamaları için DSĠ den temin edilen yüzeysel su kaynaklarına ait yıllarını kapsayan ölçüm ve analiz verileri kullanılmıģtır. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY) Tablo 1 de verilen Kıta içi Su Kaynaklarının Sınıflarına göre verilen kalite kriterleri esas alınarak yüzeysel su kalite sınıfları belirlenmiģtir. Verilerin mevcut ve yeterli olduğu durumlarda her DSĠ istasyonu için organik karbon ve azot kirliliğini gösteren önemli parametrelerden olan KOĠ, BOĠ 5, NH 4 -N, NO 2 -N ve NO 3 -N cinsinden su kalitesi sınıfları (I, II, III, IV) tespit edilmiģ ve CBS yardımı ile oluģturulan haritalara iģlenmiģtir (ġekil Y5). Ayrıca, SKKY Tablo 1 de verilen ana parametre gruplarına (A,B,C) göre de su kalite sınıfları (I, II, III, IV) belirlenmiģ ve yine CBS ortamında haritalandırılmıģtır.(ġekil Y.6 Y.8) Kentsel, endüstriyel, aktif veya terk edilmiģ katı atık bertaraf tesisleri ve düzensiz katı atık depolama sahaları ve yayılı kirleticilerle ilgili kirlilik yükleri hesaplanmıģtır. Yayılı kirleticilerden kaynaklanan kirlilik yükleri de havza bazında olmak üzere CBS ortamında haritalandırılmıģtır. Kirlilik yüklerinin hesaplaması ile ilgili olarak; kentsel alanların 2020, 2030 ve 2040 yıllarına ait 30 yıllık nüfus projeksiyonları yapılmıģ ve bu projeksiyonlara bağlı olarak gelecekteki kirlilik yükleri hesaplanmıģtır. Nüfus tahminleri yapılırken, yerleģimlerin gelecek yıllardaki nüfus değiģimini olabildiğince gerçekçi bir Ģekilde tahmin etmek amaçlanmıģtır. Proje kapsamında havza sınırları içinde yer alan yerleģimler için, 30 yıllık (2040 yılına kadar), kentsel/kırsal, yazlık/kıģlık ve eģdeğer bazlı nüfus tahmin senaryoları oluģturulmuģtur. Bu senaryolar içinden havza yapısını en iyi yansıtan nüfus tahmini seçilmiģtir. Kirlilik Yükleri ile ilgili çalıģmalar sonucunda Burdur Havzası için elde edilen bilgiler Ģu Ģekilde özetlenmektedir: Kentsel Kirlilik: Mevcut durumda Burdur Havza sınırları içerisinde yer alan ve proje kapsamında incelenen 28 yerleģim yerinin (tüm belediyeler ve N>2.000 olan köyler) 3 ünde atıksu arıtma hizmeti verilmektedir. Havza da bulunan 3 adet kentsel AAT ile kiģiye hizmet verilmekte olup; bu durum havza nüfusunun %48 ine karģılık gelmektedir. Buna göre havzada 2009 yılında üretilen kentsel kirlilik yükünün havzaya ulaģan kısımları KOĠ için ton/yıl (% 48), TN için 293 ton/yıl (%84) ve TP için ise 54 ton/yıl (%92) dır.

26 Sayfa/Toplam Sayfa: 26 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.5. Burdur Havzası Su Kalite Sınıfı (KOĠ, NH 4-N, NO 2-N ve NO 3-N) Haritası

27 Sayfa/Toplam Sayfa: 27 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.6. Burdur Havzası A Grubu (Fiziksel ve Ġnorganik) Su Kalite Sınıfı Haritası

28 Sayfa/Toplam Sayfa: 28 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.7. Burdur Havzası B Grubu (Organik) Su Kalite Sınıfı Haritası

29 Sayfa/Toplam Sayfa: 29 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.8. Burdur Havzası C Grubu (Ġnorganikler-Metaller) Su Kalite Sınıfı Haritası

30 Sayfa/Toplam Sayfa: 30 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Endüstriyel Kirlilik: Havzada oluģan ve alıcı ortama deģarj edilen endüstriyel atıksuların tamamı havza içinde kalmaktadır. Üretilen endüstriyel kirlilik yüklerinin 2010 yılı için havzaya ulaģan kısımları sırası ile KOĠ ton/yıl, AKM ton/yıl, TN 24,6 ton/yıl ve TP ise 3,1 ton/yıl olarak hesaplanmıģtır. Düzenli Depolama Sahaları Sızıntı Sularından Kaynaklanan Kirlilik: Kirlilik oluģumunda katı atık sızıntı sularının önemli bir payı bulunmaktadır. Havza sınırları içerisinde bulunan katı atık bertaraf tesislerinde oluģan sızıntı sularından kaynaklanan yüklerin hesabında, bugünkü durum baz alınarak gelecekteki katı atık düzenli/düzensiz depolama alanları kaynaklı kirlilik yükleri mümkün olduğunca gerçekçi bir Ģekilde tespit edilmiģtir. Burdur Havzası nda 2010 yıl için düzenli depolama alanlarından kaynaklanan noktasal sızıntı suyu yükleri, KOĠ için 149 ton/yıl, TN için 37 ton/yıl, TP için ise 0,37 ton/yıl mertebesindedir. Katı Atık Ana Planı na göre yapılan hesaplamalara bağlı olarak 2016 yılında düzenli depolama tesislerinin iģletmeye alınmalarının ardından ani bir artıģ göstermesi beklenmektedir. Buna göre 2020 yılındaki yük değeri KOĠ için 276 ton/yıl, TN için 58 ton/yıl, TP için ise 0,66 ton/yıl olacaktır. Bu tarihten itibaren 2040 yılına doğru bir azalma olması beklenmektedir.. Ancak düzenli depolama sahaları ile birlikte sızıntı suyu artıma tesislerinin de devereye gireceği düģünülerek, oluģan kirliliğin havzaya ulaģmayacağı öngörüsü yapılmıģtır. Yayılı Yüklerden Kaynaklanan Kirlilik: Yayılı kirlilik yükleri besi maddesi parametreleri olan N ve P bazında hesaplanmıģtır. Ġleride yapılacak planlama çalıģmalarına temel teģkil etmesi açısından 2010 yılı için hesaplanan besi maddesi yükleri 2020, 2030 ve 2040 yılları için tahmini ve alansal dağılım olarak verilmiģtir. Yayılı azot kirliliği, baskın olarak tarımsal faaliyetlerden ve hayvan yetiģtiriciliğinden kaynaklanmaktadır. Burdur Havzası nda, toplam yayılı kirleticilerde, TN yükü açısından ton/yıl (toplam yayılı yükün %62 si) ile baģı çeken gübre kullanımını, ton/yıl (toplam yayılı yükün %23 ü) ile hayvancılık faaliyetleri ton/yıl (toplam yayılı yükün %12 si) ile arazi kullanımı kaynaklı kirlilik (orman, çayır-mera-otlak, kentsel ve kırsal yerleģim alanları yüzeysel akıģları) takip etmektedir. Atmosferik taģınım (169 ton/yıl), düzensiz katı atık depo

31 Sayfa/Toplam Sayfa: 31 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 alanları kaynaklı sızıntı suyu yükleri (66 ton/yıl) ve foseptiklerden çıkıģ suları (23 ton/yıl) dır. Yayılı kaynaklı yükler, TN açısından toplamda ton/yıl (TN yükünün %96 sı) kadardır. Yayılı yükler TP parametresi açısından incelendiğinde ise kirlilikteki en büyük payın ton/yıl (%86) ile yine tarımsal gübre kullanımı olduğu görülmektedir. Gübre kullanımını takiben 184 ton/yıl (%12) ile hayvancılık ve 29 ton/yıl (%2) ile arazi kullanımı gelmektedir yılı havzaya ulaģan toplam azot (TN) yükü ton/yıl, toplam fosfor (TP) yükü ton/yıl dır. Burdur havzasına ait TN ve TP yük dağılımları ġekil Y.9 ve ġekil Y.11 de verilmektedir.

32 Sayfa/Toplam Sayfa: 32 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.9. Burdur Havzası TN Yük Dağılım Haritası

33 Sayfa/Toplam Sayfa: 33 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.10. Burdur Havzası TP Yük Dağılım Haritası

34 Sayfa/Toplam Sayfa: 34 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Noktasal ve Yayılı Kirlilik Yükleri ġekil Y.11. Burdur Havzası Yayılı TN vetp Yükleri Dağılımı Havzadaki kentsel yerleģimlerden, endüstriyel tesislerden ve düzenli katı atık depolarından kaynaklanan noktasal kirlilik yükleri ile yayılı kirlilik yükleri kıyaslandığında, beklendiği üzere noktasal kirliliğin toplam içerisinde daha küçük bir paya sahip olduğu görülmektedir yılı için noktasal yüklerin oranı Toplam N parametresi bazında %11, Toplam P parametresi bazında %12 dir. Noktasal Toplam N yükleri 2010 yılında ton/yıl iken, 2040 yılında ton/yıl değerine inmektedir. Toplam P yükleri 30 yıllık bu zaman diliminde az bir düģüģle 405 ton/yıl dan 345 ton/yıl değerine ulaģmaktadır. Noktasal yüklerdeki bu küçük değiģimlere rağmen, yayılı yüklerde çok daha yüksek mertebelerde bir değiģim söz konusudur yılında ton/yıl olan yayılı Toplam N yükü, 2040 yılında ton/yıl seviyesine inmekte olup; %31 oranında bir azalma söz konusudur. Toplam P yükleri değeri de benzer Ģekilde ton/yıl dan 912 ton/yıl değerine inmektedir. Burdur Havzası ndaki toplam kirlilik yükleri genel özeti Tablo Y.3 te verilmektedir. Tablo Y.3. Burdur Havzası ndaki Toplam Kirlilik Yükleri Yükler (ton/yıl) Toplam Azot (TN) Toplam Fosfor (TP) Yıllar Noktasal Noktasal Yayılı Toplam Yayılı Toplam Kentsel Endüstriyel Kentsel Endüstriyel

35 Sayfa/Toplam Sayfa: 35 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Planlanması ve Fizibilite ÇalıĢmaları Kentsel AAT planlama ve fizibilite çalıģmaları, Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması Projesi nin en önemli adımlarından birisidir. Bu iģ adımı, proje kapsamındaki tüm yerleģim birimleri için kentsel atıksu arıtma tesislerinin alternatifli planlanması, planlanan tesisler için fizibilite çalıģmalarının yapılması, AAT lere atıksu taģıyacak kolektör hatlarının güzergâhlarının belirlenmesi ve bunların maliyet analizlerinin yapılması gibi faaliyetleri kapsamaktadır. Planlanan kentsel atıksu arıtma tesisleri özellikleri ile birlikte CBS ortamında yerini almıģtır. Mevcut AAT lerin değerlendirilmesi aģamasında; havzalarda gerçekleģtirilen saha çalıģmaları kapsamında mevcut kentsel AAT leri yerinde incelenmiģ ve yenileme veya kapasite artıģı ihtiyaçları tespit edilmiģtir. Bu tespitler planlama çalıģmalarına da yansıtılmıģtır. Ayrıca, planlama çalıģmalarında oluģturulan arıtma senaryolarında öngörülen esaslara göre, çevresindeki yerleģim birimlerinin atıksularını arıtması planlanan mevcut AAT ler için gerekli kapasite artıģları ve buna bağlı maliyet değerlendirmeleri de planlama çalıģmalarında yer almaktadır. Mevcut tesislerin yanında diğer kurumlarca (Belediyeler, Ġller Bankası, Çevre ve Orman Bakanlığı) AAT ler için yapılmıģ olan fizibilite ve kesin projeleri mevcut ise, bunlar da ilgili kurumlarla beraber değerlendirilmiģ ve planlama çalıģmalarında yer almıģtır. Bu kapsamda ekonomik ve topografik Ģartlar göz önünde bulundurularak, 3 farklı senaryo için AAT planlamalarının alternatifleri üretilmiģtir: 1. Alternatif: Maksimum sayıda AAT ve minimum uzunlukta kolektör hatlarının oluģacağı planlama senaryosu hazırlanmıģtır. Ortak arıtma yapmaları teknik olarak zaruri görülenler hariç olmak üzere tüm yerleģim birimleri için tekil atıksu arıtma tesisleri planlanmıģtır. 2. Alternatif: Minimum sayıda AAT ve maksimum uzunlukta kolektör hatlarının oluģacağı planlama senaryosu hazırlanmıģtır. Ortak arıtma yapmaları teknik olarak mümkün olmayanlar hariç olmak üzere havza içindeki yerleģim birimlerinin atıksularının mümkün olan en az sayıda AAT nde arıtılması planlanmıģtır. 3. Alternatif: Optimum sayıda AAT ve optimum uzunlukta kolektör hatlarının oluģacağı planlama senaryosu hazırlanmıģtır. Teknik olarak birleģmeleri mümkün olmayanlar hariç olmak üzere

36 Sayfa/Toplam Sayfa: 36 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 AAT ler, tek ya da gerekli görülmesi halinde daha fazla sayıda ilçe sınırları içerisinde ortak olarak planlanmıģtır. Arıtma senaryolarında öngörülen tesisler herhangi bir AAT den faydalanmayan yerleģim birimleri için planlanmıģtır. Ayrıca, AAT ye bağlı olan ancak AAT de yenileme yapılması gereken yerleģim birimleri ile bağlı olduğu tesiste kapasite artıģı yapılması geren yerleģim birimleri de çalıģmalara dâhil edilmiģtir. Herhangi bir AAT ye bağlı olan, atıksuları %90 ın üzerinde bir oranla arıtılan ve tesisinde herhangi bir yenileme ihtiyacı bulunmayan yerleģim birimleri maliyet analizi ve fizibilite çalıģmalarına dâhil edilmemiģtir. Planlanan AAT ler için proses seçimi gerçekleģtirilirken, söz konusu tesisten faydalanacak nüfus değeri esas alınmıģtır. Planlanan AAT leri için proses seçimi gerçekleģtirilirken öncelikli olarak mevcut mevzuat göz önünde bulundurulmuģtur. Buna göre, Kentsel Atıksu Artıma Yönetmeliği, Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği Hassas ve Az Hassas Alanlar Tebliği ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmelikleri nde belirlenen hususlar ıģığında, söz konusu tesislerden faydalanacak nüfus değerleri esas alınarak proses seçimi kriterleri belirlenmiģtir. Burdur Kapalı Havzası, Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği Hassas Ve Az Hassas Su Alanları Tebliği EK 1A da verilen listeye göre Hassas Alan olarak ilan edilmiģtir. Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği ne göre hassas alanlara nüfusu den büyük yerleģim birimlerinden yapılacak kentsel atıksu deģarjları için ileri arıtma mertebesinde atıksu arıtma zorunluluğu getirilmiģtir. Bu nedenle Burdur Havzası nda nüfusu den büyük yerleģim birimleri ve/veya atıksu arıtma birlikleri için planlanan Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinde ileri arıtma yapmaya imkan veren proses tipleri seçilmiģtir. Bu bağlamda tesise bağlı nüfus değerine göre proses seçimi Tablo Y.4 te verildiği gibi yapılmıģtır.

37 Sayfa/Toplam Sayfa: 37 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo Y.4. Proses Seçim Kriterleri NÜFUS ARALIĞI YERLEġĠM DURUMU PROSES TĠPĠ ARITMA MERTEBESĠ ÖN ARITMA* ÇAMUR ARITMA Ġçme Suyu Havzası Paket Arıtma Ġkincil KI Çamur Kurutma Yatakları N<2000 Hassas Alan Doğal Arıtma/Paket Arıtma Ġkincil KI/Foseptik -/Kurutma Yatakları Diğer Doğal Arıtma/Paket Arıtma Ġkincil KI+Foseptik -/Kurutma Yatakları 2000<N<10000 Ġçme Suyu Havzası Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Ġkincil/ileri KI+ĠI+YAKT Hassas Alan ** Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Ġkincil KI+ĠI+YAKT Diğer ** Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Ġkincil KI+ĠI+YAKT Ġçme Suyu Havzası *** BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri Graviteli Yoğ. + Mekanik/Kurutma Yatakları Mekanik 10000<N<50000 Hassas Alan *** BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri KI+ĠI+YAKT Mekanik Diğer Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Ġkincil Graviteli Yoğ. + Mekanik Ġçme Suyu Havzası BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri 50000<N< Hassas Alan BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri KI+ĠI+HKT Mekanik Diğer Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Ġkincil Ġçme Suyu Havzası BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri <N< Hassas Alan BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri KI+ĠI+HKT Mekanik Diğer BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri N> Ġçme Suyu Havzası BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri Hassas Alan BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri Diğer BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi) Ġleri KI+ĠI+HKT Çamur Çürütme + Mekanik * KI:Kaba Izgara ĠI:Ġnce Izgara YAKT: Yatay AkıĢlı Kum Tutucu HKT: Havalandırmalı Kum Tutucu ** Nüfusu ile arasında olan ve içme suyu havzası içerinde yer almayan yerleģim birimleri için aktif çamur sistemi öngörülmüģtür. Ancak doğal arıtma sistemi olarak planlama ve projelendirme safhalarını tamamlamıģ/ inģaata baģlamıģ veya tesisi iģletmeye almıģ yerleģimler için ön görülen kriterlerin dıģına çıkılarak doğal arıtma sistemi planlanmıģtır. *** Nüfusu ile arasında olan ve içme suyu havzasında ve hasas alan içerisinde kalan yerleģim birimleri için ileri arıtma yapabilen aktif çamur sistemleri ön görülmüģtür. Ancak ikincil arıtma mertebesinde aktif çamur sistemi olarak planlama ve projelendirme safhalarını tamamlamıģ/ inģaata baģlamıģ veya tesisi iģletmeye almıģ yerleģimler için ön görülen kriterlerin dıģına çıkılarak ikincil arıtma mertebesinde aktif çamur sistemi planlanmıģtır Maliyet Analizi ve Fizibilite Çalışmaları Maliyet analizi ve fizibilite çalıģmaları yukarıda açıklanmıģ olan 3 arıtma senaryosunun her biri için tekrarlanmıģtır. Maliyet analiz çalıģmalarında 3 alternatif senaryo arasında ekonomik olarak en uygun olan alternatifin belirlenmesi amaçlanmıģtır. Fizibilite çalıģmaları öngörülen 3 farklı senaryoda belirlenen tüm kentsel AAT lerin her biri için ilk yatırım maliyetleri, inģaat, mekanik ekipman, elektrik ve otomasyon maliyetlerini içerecek

38 Sayfa/Toplam Sayfa: 38 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 biçimde yıllık bazda hesaplanmıģtır. Ayrıca AAT lerin ilk yatırım maliyetleri ve 30 yıllık toplam iģletme maliyetlerinin Ģimdiki zaman değerlerini kapsayan toplam atıksu arıtma maliyetleri, arıtılan atıksuyun m 3 ü baģına toplam iģletme maliyetleri ile toplam atıksu arıtma maliyetleri de hesaplanmıģtır. Bunun yanında kolektör hatlarının her biri için inģaat maliyetleri ile terfi merkezlerine ihtiyaç duyulması halinde, bunların ilk yatırım ve iģletme maliyetleri de dikkate alınmıģtır. Toplam maliyetler üzerinden alternatiflerin birbiriyle mukayeseleri sonucu karģılaģtırmalı maliyet analizi çalıģması yapılmıģtır. Yapılan mukayesenin sağlıklı olabilmesi için, 3 alternatif için aynı yöntem ve kabullerin kullanılması gerekliliği göz önünde bulundurulmuģtur. ÇalıĢmalar kapsamında Burdur Havzası nda kurulması planlanan AAT ler, arıtma teknolojilerine göre gruplandırılarak Tablo Y.5 ve Tablo Y.6 da revizyon yapılması planlanan AAT ler Tablo Y.7 de verilmektedir. Tablo Y.5. AKTĠF ÇAMUR Sistemi Olarak Planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri AAT NO (ATIKSU TOPLAMA ALANI) AAT NĠN BULUNDUĞU ĠL 1 Burdur AAT BAĞLI YERLEġĠMLER Tefenni Karamanlı 2 Afyonkarahisar Dazkırı 3 Afyonkarahisar BaĢmakçı 4 Afyonkarahisar Evciler 5 Isparta Keçiborlu 6 Isparta Atabey 7 Burdur YeĢilova 8 Denizli Çardak 9 Isparta Senir* 10 Isparta Kılıç** 11 Burdur Kemer 12 Isparta Kuleönü 13 Isparta Gönen PROJE NÜFUSU AAT PROSES TĠPĠ Ġleri Arıtma ĠLK YATIRIM M. (EURO) 30 YILLIK ĠġLETME M. ġzd (EURO) Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil Ġkincil TOPLAM (*)Mevcut doğal arıtma tesisi düzgün çalıģmadığı ve arazinin korunan alan olması dolayısıyla yeni bir arıtma tesisi planlanmıģtır. (**)Kılıç a Askeri Okul yapılması planlandığından dolayı proje nüfusu olarak alınmıģtır.

39 Sayfa/Toplam Sayfa: 39 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo Y.6. DOĞAL ARITMA Sistemi Olarak Planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri AAT NO (ATIKSU TOPLAMA ALANI) AAT BAĞLI YERLEġĠMLER PROJE NÜFUSU ĠLK YATIRIM M. (EURO) 1-D Kozluca D HasanpaĢa D Salda D Büğdüz D Beylerli D GemiĢ D Güneykent D Büyükgökçeli D Yüreğil D Yaka D Gökçek D Ġslamköy TOPLAM Table Y.7. Revizyonu Planlanan AAT ler AAT BAĞLI YERLEġĠMLER NÜFUS (2040) I-1-R Burdur REVĠZYON Ġleri arıtmaya dönüģtürme ĠLK YATIRIM M. (EURO)) 30 YILLIK ĠġLETME M. ġzd (EURO) Fizibilite çalıģması yapılan 3 farklı arıtma senaryosu içinde toplam maliyetler açısından en düģük olan arıtma senaryosu Alternatif 1 olarak belirlenmiģtir. Her üç alternatif için elde edilen toplam maliyetler Tablo Y.8 de verilmiģtir. Diğer arıtma senaryolarına göre toplam maliyetler açısından en düģük olan arıtma senaryosu Alternatif 1 dir. Bu senaryo kapsamında planlanan AAT lerin tamamlanma ve iģletmeye alınma zamanları, Çevre Kanunu Geçici Madde 4 ve ilgili diğer yönetmeliklerde verilmiģ olan süreler göz önüne alınarak, belediye nüfuslarına göre arasındaki yıllara kadar olacaktır. Buna göre planlanan AAT lerin tamamlanma zamanları nüfusu den fazla olan belediyeler için 2010; arasındaki belediyeler için 2012; arasındaki belediyeler için 2014; arasındaki belediyeler için 2017 yılıdır.

40 Sayfa/Toplam Sayfa: 40 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo Y.8. Burdur Havzası AAT Toplam Maliyetleri Senaryo Aktif Çamur Atıksu Arıtma Maliyeti (Euro) AAT Yatırım Maliyeti Doğal Arıtma Yenileme Toplam ĠYM ĠĢletme Maliyeti Kolektör Maliyeti Toplam Yatırım Maliyeti Toplam Maliyet Alternatif I Alternatif II Alternatif III Taslak raporda fizibilitesi yapılarak en uygun arıtma senaryosu olarak seçilen I. Alternatif, havzada yapılan üç adet toplantıda proje paydaģı olan belediyeler ve ilgili diğer kurum ve kuruluģların görüģüne sunulmuģtur. Toplantı sonucunda istenen değiģiklikler bu arıtma senaryosu üzerinde yapılarak AAT planlamaları son halini almıģtır. Nihai atıksu arıtma senaryosuna ait toplam maliyetler Tablo Y.9 da verilmiģtir. Tablo Y.9. Burdur Havzası Nihai Atıksu Arıtma Senaryosu için Hesaplanan Maliyetler Senaryo Aktif Çamur Atıksu Arıtma Maliyeti (Euro) AAT Yatırım Maliyeti Doğal Arıtma Yenileme Toplam ĠYM ĠĢletme Maliyeti Kolektör Maliyeti Toplam Yatırım Maliyeti Toplam Maliyet Nihai Planlaması yapılan kentsel AAT lerin yılları arasındaki nüfus aralıklarına göre ilk yatırım maliyeti ile kümülatif ilk yatırım maliyetlerine ait grafikler ġekil Y.12 de verilmektedir. Buna göre müstakil olarak planlanan AAT lerin hizmet ettiği belediye nüfusu den fazla ise AAT nin iģletmeye alma yılı 2010, arasında ise 2012; arasında ise 2014; den az ise 2017 olarak alınmıģtır. Birden fazla yerleģimin aynı AAT ye bağlı olduğu durumlarda (ortak arıtma), AAT nin hizmet ettiği nüfusa bakılmaksızın. AAT ye bağlı ve nüfusu en büyük olan yerleģim yeri için mevzuatta öngörülen süreye kadar tesisin iģletmeye alınacağı kabul edilerek grafiklerde gösterilmiģtir. Bununla birlikte nüfusu üzerinde olan yerleģim yerleri için verilen süre dolduğundan eylem planı takviminde söz konusu yerler için bu süre 2012 olarak öngörülmüģtür. Burdur Havzası nda seçilen arıtma senaryosunda planlaması yapılmıģ ve iģletmeye alınması için; 2010 yılına kadar süresi olan AAT lerin ilk yatırım maliyeti (ĠYM) 0, 2012 yılına kadar süresi olan AAT lerin ĠYM , 2014 yılına kadar süresi olan AAT lerin ĠYM 0 ; 2017 yılına kadar süresi olan AAT lerin ĠYM dur, Burdur Havzası nda planlanan AAT ler ġekil Y.13 te verilmiģtir.

41 Sayfa/Toplam Sayfa: 41 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 * Nüfusu 'den fazla olan yerleģim yerlerinde, Çevre Kanunu Geçici Madde 4'e göre belirlenmiģ olan AAT'yi iģletmeye almak için aģılmaması gereken süredir. Ancak bu süre dolduğundan iģ takviminde 2012 yılı olarak öngörülmüģtür. ġekil Y.12. Burdur Havzası Planlanan Kentsel AAT Ġlk Yatırım Maliyetleri

42 Sayfa/Toplam Sayfa: 42 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil Y.13. Burdur Havzası AAT Planlama Haritası

43 Sayfa/Toplam Sayfa: 43 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: ÇalıĢmaların Coğrafi Bilgi Sistemine (CBS) Aktarılması Proje kapsamında öngörülen çalıģmaların zamanında ve doğru bir Ģekilde tamamlanması için CBS teknolojileri etkin bir Ģekilde kullanılmıģ olup, proje kapsamında üretilen tüm veriler CBS ortamında ÇOB sistemi ile entegre edilecek Ģekilde hazırlanmıģtır. Bilindiği gibi tüm dünyada olduğu gibi Ülkemizde de kullanımı gittikçe yaygınlaģan CBS teknolojisi mekansal anlamda projelerin daha hızlı yürütülmesi ve planlama aktivitelerinin daha doğru ve hızlı Ģekilde yapılması için önemli bir katkı ve avantaj sağlamaktadır. Özellikle çok geniģ alanlar için verilerin toplanması, toplanan verilerin değerlendirilmesi, analiz edilmesi ve sunulmasında CBS 'nin etkin bir Ģekilde kullanılması bir zorunluluk haline gelmiģtir. Burada unutulmaması gereken diğer bir husus, klasik yöntemlerle bir yıllık bir sürede Türkiye nin %52 nüfusuna hitap eden ve belirlenen amaçları sağlayacak Ģekilde havza koruma eylem planlarının hazırlanmasının hem çok zor olacağı ve hem de doğruluk açısından aynı hassasiyeti taģımayacağıdır. Bu nedenle, CBS kullanımı bu projenin en önemli ve vazgeçilemeyen bir aracı olmuģtur. Bütüncül bir yaklaģımla CBS ile 11 havza için yapılan çalıģmaların tamamlanmasında elde edilen faydalar aģağıda özetlenmiģtir. Mevcut veriler bazında 11 havza için her türlü hesaplama ve sorgulamaların yapılması, planlama, vb. faaliyetlere altlık teģkil edebilecek bilgilerin üretilmesi ve haritalanması klasik sistemlere göre daha kolay ve hızlı olmuģtur. Havzalar bazında toplanmıģ tüm veriler, CBS ortamına aktarıldığı için zaman içerisinde gerek yeni toplanmıģ, süreç içerisinde toplanan veri ve gerekse mevcut verilerin güncellenmesi daha kolay ve ucuz olmuģtur. Havzalar genelinde meydana gelebilecek sorunların nedenlerinin belirlenmesi ve çözümünde oluģturulan CBS önemli bir altlık olacaktır. OluĢturulan CBS tabanı sayesinde, havzalar bazında zamanla artacak veri ve bilgi yoğunluğu karģısında verilerin daha hızlı ve doğru bir Ģekilde analiz edilmesine olanak sağlanacaktır. Projede her havza için ayrı ayrı veri katmanı oluģturmak yerine 11 havza için tek bir veri katmanı oluģturma yoluna gidilmiģtir. Böylelikle veri katmanı kalabalığı önlenerek, sorgu, analiz ve haritalama iģlemlerinin tek seferde 11 havza için yapılabilmesi sağlanmıģtır.

44 Sayfa/Toplam Sayfa: 44 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havzalar bazında oluģturulan CBS altlığının zaman içerisinde güncellenmesiyle özellikle arazide yapılan çalıģmaların sağladığı katkıları havzalar genelinde takip etmek mümkün olacaktır. 7. Havzalarda Yapılan PaydaĢ Toplantıları Yukarıda bahsedilen proje çalıģmaları sırasında projenin amaç ve kapsamının anlaģılabilir olması ve projede yapılan çalıģma sonuçlarının proje tamamlandıktan sonra sürdürülebilir olması açısından havza bazında açılıģ ve paydaģ toplantıları baģlığı altında toplantılar düzenlenmiģtir. Bu toplantılar, baģta Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü BaĢkanlığı nda olmak üzere; Havza koordinatörü olan Ġl Çevre Orman Müdürlükleri ile havzadaki diğer Çevre ve Orman il Müdürlükleri, TÜBĠTAK MAM, proje danıģmanları ve hizmet alımı yapılan firmalar, havzada yer alan Belediyeler, Ġller Bankası, il Özel Ġdareleri, Tarım Ġl Müdürlükleri ve havzada yer alan Sivil Toplum KuruluĢlarının katılımıyla gerçekleģtirilmiģtir. AçılıĢ toplantıları her bir havzadaki koordinatör ilde Ekim-Aralık 2009 tarihlerinde gerçekleģtirilmiģtir. Proje çalıģmalarının ilerlemesi ve Havza bazında AAT planlamalarının tamamlanması sonucunda Mayıs-Temmuz 2010 tarihlerinde yine 11 havzada 1. paydaģ toplantıları düzenlenmiģtir. Taslak raporların Bakanlık a sunulmasının ardından Eylül 2010 da 2. PaydaĢ toplantılar yapılmıģtır. Burdur Havzası AçılıĢ Toplantısı 11 Kasım 2009 tarihinde ve 1. paydaģ toplantısı 25 Mayıs 2010 tarihinde Burdur ilinde, 2.paydaĢ toplantısı 25 Eylül 2010 tarihinde Konya ilinde, 3. paydaģ toplantısı ise 20 Aralık 2010 tarihinde Konya ilinde gerçekleģtirilmiģtir. PaydaĢlarla yapılan bu toplantılar neticesinde alınan geri bildirimler değerlendirilmiģ olup, özellikle planlamalara ve projenin diğer kısımlarına yansıtılmıģtır. 8. Eylem Planlarının Hazırlanması Proje kapsamında yapılan çalıģmalar neticesinde havzadaki sorunlar ve çözüm önerilerine yönelik Eylem Planları hazırlanmıģtır. Eylem planlarında yapılması gereken iģlerin süresi ve iģi yapacak sorumlu kurum ve kuruluģlarda belirtilmiģtir. Proje faaliyetlerine iliģkin iģ programı Havza Koruma Eylem Planı Nihai Rapor da detaylı olarak anlatılmıģtır. Burdur Havzası için önerilen eylemler kısa, orta ve uzun vadede yapılması gerekenler Ģeklinde gruplandırılmıģtır. Buna göre, otuz yıllık planlamayı kapsayan bu süreçte ilk 5 yıl ( ) kısa vade, ikinci 5 yıl ( ) orta vade ve sonraki 20 yıl ( ) ise uzun vade olarak belirlenmiģtir.

45 Sayfa/Toplam Sayfa: 45 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Kısa Vadede Yapılması Gerekenler ( Dönemi) Burdur Havzası için yılları arasındaki dönemi kapsayan ilk 5 yıllık sürede yapılması gerekenler aģağıda sıralanmıģtır: Burdur Havzası nın hassas havza olmasından dolayı Burdur AAT nin proje nüfusuna göre 2012 yılı ortasına kadar ileri arıtmaya dönüģtürülmesi gerekmektedir. Burdur OSB nin 2012 yılı sonuna kadar mevzuatta belirtilen deģarj standartlarına uymaları için gerekli düzenlemeleri (AAT inģaatı, çevre izin belgesi alınması vb.) yapmaları gerekmektedir. Mevcut durumda OSB nin atıksularının belediye kanalizasyonuna bağlı olmasından dolayı sorumluluk belediyeye aittir buna göre OSB nin gerekli ön arıtmayı yapması gerekmektedir. Burdur ġeker Fabrikası nın 2012 yılı sonuna kadar Çevre Ġzin Belgesi ni alması gerekmekte deģarjı belediye kanalizasyonuna olmasından dolayı kanalizasyona deģarj kriterlerini sağlaması gerekmektedir. Özellikle havzanın Isparta il sınırlarında bulunan bölgede yer alan gülyağı endüstrisi atıklarının kısa, orta ve uzun vadede kontrol edilmesi gerekmektedir. Tüm tekil endüstrilerin 2012 yılı sonuna kadar mevzuatta belirtilen deģarj standartlarına uymaları için gerekli düzenlemeleri (AAT inģaatı, çevre izin belgesi alınması vb.) yapmaları gerekmektedir. Havzada madencilik atıkları bakımından mevzuat geliģtirme çalıģmalarının 2011, eğitim ve bilinçlendirme çalıģmalarının 2013, sektörel bakımdan yönetim planlarının 2015 yılı sonuna kadar tamamlanması gerekmektedir yılından itibaren özellikle büyükģehir belediyelerinde ve diğer tüm belediyelerde kanalizasyona deģarj standartlarının oluģturulmasına baģlanmalı ve 2015 yılı sonuna kadar tamamlanmalıdır. DeĢarj standartları uygulandığı takdirde söz konusu su ortamının su kalitesi ve ekolojik statüsünün hala değiģmediği durumlarda, sıcak nokta alanına özgü olarak yürütülecek model destekli detaylı bilimsel çalıģma bulguları ıģığında, en uygun üretim (BAT) ve arıtma teknolojileri de dikkate alınarak gerektiğinde noktasal kaynakların deģarj parametre ve limitleri ile deģarj yükleri yeniden değerlendirilmeli ve alıcı ortam deģarj standartları oluģturulması 2013 yılı sonuna kadar kısa vadede tamamlanmalıdır. Havzada kısa vadede katı ve tehlikeli atık yönetimi açısından atık azaltımı,

46 Sayfa/Toplam Sayfa: 46 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 kaynağında ayırma ve geri dönüģüm sisteminin yerleģtirilmesi gerekmektedir. Havzada yer alan tüm yerleģim yerlerinde, bağlı oldukları katı atık birliklerinin nüfusuna bağlı olarak, nüfusu; üzeri olan Burdur Katı Atık Birliği nin 2010 (2012), olan Dinar ve Çevresi Sürdürülebilir Çevre Belediyeleri Birliği nin 2012 yılının 6. ayına kadar katı atık bertarafında düzenli depolamaya geçilmesi gerekmektedir. Ayrıca düzenli depolama alanlarının kurulmasından itibaren 2,5 yıla kadar katı atık düzensiz depolama alanlarının rehabilitasyonunun tamamlanması gerekmektedir. Göl Bir Belediyeler Birliği mevcut düzenli katı atık depolama alanı ile ilgili izleme ve denetim çalıģmaları kısa, orta ve uzun vadede sürdürülmelidir. Tehlikeli ve özel atıkları ile tıbbi atıkların bertarafı ile ilgili olarak, atık üreticileri ile sorumlu kurum ve kuruluģların bilinçlendirilmesi için yürütülecek faaliyetlerin 2011 yılı sonuna kadar tamamlanması öngörülmüģtür. Havzada oluģan tarımsal baskının etkilerini en aza indirmek için öncelikle nehir civarında yer alan köylerde ardından çayı besleyen derelerin etkilendiği yerleģim yerlerinde Tarımsal Kirlilik Yönetimi çalıģmaları gerçekleģtirilmelidir. Bölgede öncelikle küçük çercevede ardından tüm alt havzayı kapsayacak boyutta envanter oluģturma, eğitim ve bilinçlendirme çalıģmalarının 2011 yılında baģlayıp 2012 yılı sonuna kadar yapılması gerektiği düģünülmektedir. Bu çalıģmalar sonucunda tarım alanlarının büyüklüğü ile kullanılan gübre türü ve miktarları konusunda daha gerçekci rakamlara ulaģılabilinir. Ayrıca envanter çalıģmalarında olduğu gibi yine öncelikle çayın kıyısında yer alan köylerden baģlamak üzere tarımda suyun ve gübrenin olumlu kullanılması konusunda eğitimler verilmelidir yılı sonuna kadar gübre ve pestisit satıģları kontrol altına alınmalıdır. Yine en kısa dönemde 2011 yılından baģlayarak ve/veya halihazırda sürdürülen çalıģmalar devam ettirilerek bölge halkı organik tarım, damlatmalı sulama gibi iyi tarım uygulamaları hakkında bilinçlendirilmeli ve kullanması konusunda teģvik edilmelidir yılından itibaren hayvansal atık yönetim stratejilerinin belirlenmesine geçilmesi önerilmektedir. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı mahalli birimleri ile etkin koordinasyon ve iģbirliği kurularak öncelikle küçük iģletmelerin Hayvancılık OSB yapılanması içinde yer alması teģvik edilerek büyük ölçekli iģletmelere geçiģ hedeflenebilir. Büyük ölçekli tekil iģletmeler ve Hayvancılık OSB yapılanması içinde yer alan küçük/orta ölçekli iģletmelerde hayvansal atıklar, kompost ve/veya anaerobik çürütme (biyometan)

47 Sayfa/Toplam Sayfa: 47 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 tesislerinde stabilize edilerek organik madde ve/veya biyoenerji geri dönüģümü projelerine yönlendirilip, yenilenebilir enerji teģviki ve organik gübre eldesinden önemli ekonomik girdi elde etmeleri sağlanabilir. Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalıģmaları kapsamında gerçekleģtirilecek olan etüt ve projelendirme çalıģmalarının 2015 yılı sonuna kadar tamamlanması gerekmektedir. Havza genelinde faaliyet gösteren ve çevresel açıdan baskı unsuru oluģturan taģocakları ve maden sahaları en geç 2015 yılı sonunda kadar rehabilite edilmesi gerekmektedir. Havzadaki tüm su kaynaklarının potansiyelinin belirlenmesi için yapılacak envanter çalıģmalarının 2013 yılı sonuna kadar, su kaynaklarının en iyi Ģartlarda yönetimi için gerekli yapılanmanın ise 2015 yılı sonuna kadar gerçekleģtirilmiģ olması gerektiği düģünülmektedir. Su kaynakları yönetiminin önemli bir parçası olan akım ve su kalitesi izleme sisteminin 2013 yılı sonunda kurulması,modelleme çalıģmaları 2015 yılı sonuna kadar ve akarsu ıslah çalıģmalarının ise 2015 yılı sonuna kadar tamamlanması planlanmıģtır. ArıtılmıĢ atıksuyun yeniden kullanımında, kullanım amacının gerektirdiği su kalitesi kriterlerinin (SKKY Teknik Usuller Tebliği) sağlanması önem taģımaktadır. Havzada tarımsal/endüstriyel amaçlı yeraltı suyu çekiminin çok olmasına göre, yağıģ durumuna göre, akarsuyun debisine göre, arıtılmıģ atıksuyun depolanabilmesine göre kullanım amacı belirlenmeli ve su tüketicileri buna göre yönlendirilmelidir. Bu çalıģmalar 2011 yılı itibariyle baģlamalı ve kısa vadede 2015 yılı sonuna kadar tamamlanmalıdır. Tarımsal amaçlı su kullanımının azaltılması için su dağıtım sistemlerinin yapısal yönden iyileģtirilmesi, basınçlı sulama sistemlerinin uygulanması, su dağıtım programlarının hazırlanması 2015 yılı sonuna kadar tamamlanması gereken uygulamalardır. Havzada yer alan, Sulak Alan Koruma Alanları, yönetim planları hizmetleri tamamlanmalı, uluslararası standartlara uygun su ürünleri üretimi Ģartlarının 2015 yılı sonuna kadar kısa vadede sağlanması gerekmektedir.

48 Sayfa/Toplam Sayfa: 48 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Kıyı Kanununa istinaden doğal, suni göller, akarsu kıyıları ile göllerin kıyılarını çevreleyen sahil Ģeritlerine ait düzenlemeleri ve bu yerlerden yararlanma imkan ve Ģartları 2015 yılı sonuna kadar kısa vadede değerlendirilmelidir. Burdur Gölü Yönetim Planı nın uygulanmasına yönelik izleme çalıģmalarının 2012 yılı sonuna kadar yapılması gerekmektedir. Havzada kısa vadede atmosferik taģınımın su kaynaklarına olan etkisinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Havzada yer alan akarsularda ekolojik debi(çevresel akıģ) ihtiyacı 2012 yılı sonuna kadar belirlenmelidir. Orta Vadede Yapılması Gerekenler ( Dönemi) Burdur Havzası nda yılları arasındaki dönemi kapsayan ikinci 5 yıllık sürede yapılması gerekenler aģağıdaki gibi listelenmiģtir: Nüfusu in altında olan belediyeler ile nüfusu in üzerinde olan kırsal köylerde mevzuata uygun olarak 2017 yılının 6. ayına kadar AAT lerin yapılması gerekmektedir. YerleĢimlerin hassas alan statüsü kazanmalarına göre veya mevcut arıtma sistemlerinin nüfusa bağlı olarak revizyon gerektirmesi durumunda gerekli revizyonları mevzuatta verilen sürelerde yapmalıdır. Tarım ve hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan yayılı ve noktasal yüklerin önlenmesi amacıyla yapılacak çalıģmalar kısa vadede baģlayıp orta ve uzun vadede sürekliliği sağlanmalıdır yılına kadar su üzerindeki baskıların önlenebilmesi için gerekli taģkın önleme yatırımlarının yapılması gerekmektedir. Tehlikeli ve özel atıkların ve tıbbi atıkların denetimi hususunda ilgili mevzuatın uygulanması çalıģmalarının orta vadede devam etmesi gerekmektedir. Erozyonla mücadele konusunda sistematik ve sürekli olarak yapılan çalıģmalar orta vadede devam edip 2040 yılına kadar sürecektir. Yeraltı ve yüzeysel sularının akım ve kalitesinin izlenmesi, arıtılmıģ atıksuların yeniden kullanımı, tarımsal amaçlı su kullanımı azaltma çalıģmaları izleme ve denetimleri orta vadede devam etmesi gereken çalıģmalardır.

49 Sayfa/Toplam Sayfa: 49 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Akarsular üzerinde yapılan baraj ve regulator tesislerinin envanter çalıģmaları orta vadede tamamlanmalı bu süreçten sonar ekolojik ihtiyaç debisi izleme çalıģmaları uzun vadede sürdürülmelidir. Uzun Vadede Yapılması Gerekenler ( Dönemi) Burdur Havzası nda yılları arasındaki dönemi kapsayan 10 yıllık sürede yapılması gerekenler Ģu Ģekilde belirlenmiģtir: Eylem planı kapsamında gerçekleģtirilecek tüm faaliyetler Havza Su Ajansı veya Çevre Ġdaresi BaĢkanlığı benzeri bir yapılanma (HSA/ÇĠB) tarafından devamlı surette izlenecek ve mevzuata uygunluğu denetlenecektir.

50 Sayfa/Toplam Sayfa: 50 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

51 Sayfa/Toplam Sayfa: 51 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 EXECUTIVE SUMMARY Increasing water demand with an increasing population, problems related to scarcity of water resources, overconsumption and pollution of water in parallel to developing industrial and agricultural activities, increased the importance of water resources management on watershed basis. On the 9 th article of No:4856 Act on the Organization and Missions of Ministry of Environment and Forestry, General Directory of Environment was nominated by doing the necessary work in order to prepare plans for water protection and usage, and providing an integrated watershed-based management of terrestrial water and soil resources. Besides on the 5 th article of Water Pollution Control Act published in 2004 in Official Gazette with an issue number of 25687, it was stated that Water Protection Action Plans are made by Ministry of Environment and Forestry by consulting with General Directorate of DSĠ (State Water Works) and other related enterprizes. Within this framework, work on preparation of Watershed Protection Action Plans was started by the Ministry of Environment and Forestry of Turkish Republic. Initially, 25 hydrological watersheds of our country were rated considering the water quality, pollutant sources, protection areas and drinking water resources in the watershed. Based on this prioritization, protection action plans were already completed for 4 watersheds. Preparation of protection action plans for 11 of the remaining 21 watersheds were undertaken by TUBITAK Marmara Research Center and started after being signed by the Ministry of Environment and Forestry- General Directorate of Environmental Management and TUBITAK Governorship on August 12, The project was finalized on December 3, 2010 with the completion of amendments in planning of wastewater treatment facilities. Watershed Protection Action Plans will contribute to Türkiye in the process of nomination for European Union in order to comply with Water Framework Directive which came into force in 2000 and forms a basis for all EU water directives, and to form a basis for preparation and application of River Basin Management Plans which will include the necessities of the directive. The total population of the residential areas within the scope of the Project is according to the census of population by the year 2009 with respect to the address-based registration system. This population refers to 52 % of the total population of Türkiye (Figure

52 Sayfa/Toplam Sayfa: 52 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Y1). The total area considered in the Project equals to 40 % of the total area in Türkiye (Figure Y2). Figure Y1. Population of Project Area Figure Y2. Project Area Within the scope of the Project, Watershed Protection Action Plans were prepared for the following 11 hydrological watersheds based on 5th article of Water Pollution Control Act (Figure Y3). Burdur Basin Marmara Basin Susurluk Basin Kuzey Ege (North Aegean) Basin Küçük Menderes Basin Büyük Menderes Basin Yesilırmak Basin Kızılırmak Basin Konya Closed Basin Seyhan Basin Ceyhan Basin

53 Sayfa/Toplam Sayfa: 53 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y3. Watersheds within the scope of the project Within the Project, in order to prevent pollution and protection or rehabilitation of water resources, present situation of the watershed was initially determined in terms of water resources potential, point and non-point sources of pollution and water quality. Later, short, medium and long term planning was made considering priorities, technological and economical feasibility and sustainability. All those works were shared with the authorities in the watershed, the Ministry of Environment and Forestry holding the first place. Within the general work plan of the Project, consultancy service was undertaken by Biosfer Consultancy Engineering and Trade Ltd. Corp.. One of the important work packages of the Project consisting of municipal wastewater treatment plant planning and feasibility works was undertaken by Mimko Engineering Manufacturing Consultancy Coordination and Trade Corp. through service procurement. The work packages accomplished within the concept of the Project are as follows: 1. Determination of the General Situation of the Watershed Within this work package, location, geographical characteristics, water resources, meteorological characteristics, agricultural and industrial properties which define the watershed were compiled and mapped through Geographical Information Systems tools.

54 Sayfa/Toplam Sayfa: 54 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Leading Environmental Pressures and Hot Spots in the Watershed According to the obtained data, factors which lead to environmental pressure on the watershed are; untreated domestic and industrial wastewaters, solid waste dumping sites, pesticide and nutrient pollution as a result of widespread agriculture and animal farming, sand and graven mining on river beds and erosion around rivers. As a result of these pressures, Burdur and Acıgöl Lakes were determined as hot spots. 2. Determination of Water Resources and Evaluation of Related Planning Present data on potential of surface and groundwater resources, their usage purposes, and allowance of water resources and future planning were specified. Considering the water requirement in the watershed, reuse of treated wastewater was evaluated. 3. On-Site Examination of Environmental Infrastructure All municipalities regardless of the population, villages with N>2000, organized industrial areas, other important pollution sources which discharge into receiving water resources, working and abandoned solid waste disposal sites were visited and the present infrastructure was investigated on-site. Within this scope, coordinates of the related places were recorded, and the present situation of the municipal wastewater treatment plants, wastewater treatment plants of individual industries and organized industrial areas which discharge into receiving water bodies and which account for priority problems for the watershed were investigated. Data obtained as a result of fieldwork were inserted into Excel tables and recorded under GIS. Within the scope of Project, 1435 residential centers were visited, 192 domestic wastewater treatment (WWTP) plants, 1295 solid waste dumping areas, 29 sanitary landfills, 509 individual industrial plants with WWTP, 142 individual industrial plants without WWTP, and 70 organized industrial areas were examined on-site. During the field work for Burdur Watershed, 28 residential centers were visited, 3 domestic wastewater treatment plants, 41 solid waste dumping areas, 1 sanitary solid waste landfill, 5 individual industrial plants with WWTP, 3 individual industrial plants without WWTP, and 2 organized industrial areas were examined on-site. WWTPs in operation and under construction are listed in Table Y.1. Table Y.2 shows the organized industrial areas and their situation of WWTP/discharge to sewer. The locations of environmental infrastructural facilities examined during field work are illustrated in Figure Y.4.

55 Sayfa/Toplam Sayfa: 55 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Table Y.1. WWTPs in Operation and Under Construction in Burdur Basin WWTP Senir WWTP Burdur WWTP Ġnceler WWTP LOCATION Isparta/Keçiborlu/Senir Burdur WWTP SITUATION Being taken into operation Being taken into operation YEAR OF START OF OPERATION DISCHARGE MEDIA - Lake Burdur - Lake Burdur Denizli/Bozkurt/Ġnceler In operation 2010 Emir Creek Table Y.2. Organized Industrial Areas in Burdur Basin OIA NAME LOCATION WWTP SITUATION DISCHARGE MEDIA Isparta Süleyman Demirel OIA Isparta/Gönen In operation Lake Burdur Burdur OIA Burdur - Municipal sewage

56 Sayfa/Toplam Sayfa: 56 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.4. Environmental Infrastructure Map for Burdur Basin

57 Sayfa/Toplam Sayfa: 57 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Determination of Water Quality and Pollution Loads For water quality classification, measurements and analysis of water resources between obtained by DSĠ (State Hydraulic Works) were used. Surface water quality classes were determined based on the quality classes criteria for terrestrial water resources described in Table 1 of Water Pollution Control Act. As long as there was sufficient data, for each DSĠ station, water quality classes (I,II,III,IV) were determined for COD, BOD 5, NH 4 -N, NO 2 -N and NO 3 -N which are important water quality parameters in terms of organic matter and nitrogen pollution (Figure Y.5). Water quality parameters were also determined with respect to main parameter groups (A,B,C) described in the same table. All these data were inserted into maps prepared by the use of GIS (Figure Y.6 - Y.8). Pollution loads exerted by municipal and industrial wastewaters, working or abandoned solid waste disposal sites and non-point sources were calculated. Pollutant loads from point and non-point sources were mapped using GIS for each watershed. Pollutant loads were calculated for 2020, 2030 and 2040 based on 30-years projections of urban populations. The purpose of making population projections is estimating the future population changes as realistic as possible. Within the scope of the Project, population projection scenarios were developed for 30 years (until 2040) for the residential areas based on urban/rural, summer/winter and municipality populations. The scenario which best reflects the characteristics of the watershed area was selected and used in load calculations Results obtained for Burdur Basin as a result of pollutant load calculations is as follows: Pollution from Urban Wastewater: In present, only 3 of 28 residential centers (municipalities and villages with N>2000) treat their domestic wastewaters in treatment plants in the Burdur Basin. 3 domestic wastewater treatment plants in the watershed serve to people which refer to 48 % of watershed population. In 2009, the fractions of pollutant loads from urban wastewater sources which were discharged to the watershed were tons/year (48 %) for COD, 293 tons/year(84 %) for TN and 54 tons/year (92 %) for TP.

58 Sayfa/Toplam Sayfa: 58 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.5. Water Quality for Burdur Basin Based on Ġmportant Parameters (KOĠ, NH 4-N, NO 2-N and NO 3-N)

59 Sayfa/Toplam Sayfa: 59 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.6. Water Quality for Burdur Basin Based on Group A (Physical-inorganic) Parameters.

60 Sayfa/Toplam Sayfa: 60 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.7. Water Quality for Burdur Basin Based on Group B (Organic) Parameters

61 Sayfa/Toplam Sayfa: 61 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.8. Water Quality for Burdur Basin Based on Group C (Inorganic Pollution) Parameters

62 Sayfa/Toplam Sayfa: 62 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Pollution From Industrial Wastewater: All Industrial wastewater produced in the watershed is discharged into the watershed area.. COD, TN and TP loads reaching the watershed were tons/year, 24,6 tons/year and 3,1 tons/year respectively for the year Pollution From Leachates of Solid Wastes of Sanitary Landfills: Solid waste leachates constitute an important portion in the formation of pollution. In the calculation of pollutant loads originating from leachates of solid waste disposal sites in the watershed, future pollution loads were realistically estimated taking the present situation as basis. Point-source pollutant loads from sanitary landfill leachates in Burdur Basin for the year 2010 are at levels of 149 tons/year for COD, 37 tons/year for TN and 0.37 ton/year for TP. These loads are expected to dramatically increase when the sanitary solid waste landfills will be put into operation by the year 2016 based on the calculations according to the Solid Waste Master Plan. Therefore, loads will be 276 tons/year for COD, 58 tons/year for total-n and 0.66 ton/year for total-p in Later loads from sanitary landfill leachates are expected to decrease through Pollution From Non-point Sources: Non-point pollution loads were calculated based on the important nutrients nitrogen (N) and phosphorus (P). In order to provide basis for future planning, nutrient loads calculated for 2010 and estimations for 2020, 2030 and 2040 were reported as area-based distributions. Non-point nitrogen pollution dominantly results from agricultural activities and animal farming. In the Burdur Basin, fertilizers lead the sources of non-point pollutants in terms of N with a ratio of 62 % (5.306 tons/year) in total, followed by animal farming with 23 % (1.915 tons/year) and pollution caused by land use with 12 % (1.027 tons/year). Atmospheric deposition (169 tons/year), landfill leachates (66 tons/year) and septic tanks contribute (23 tons/year) 2 % in total in terms of TN. An investigation of non-point loads in terms of TP show that the largest portion 86% (1.287 tons/year) belongs to agricultural fertilizer use. Fertilizer use is followed by animal farming 12% (184 tons/year), and phosphorus from agricultural land grass field, meadows and forests 2% (29 tons/year). TN and TP loads reaching the watershed were and tons/year respectively for the year 2010.Distribution of TN and TP loads from non-point sources in Burdur Basin is shown in Figure Y.9 - Figure Y.11.

63 Sayfa/Toplam Sayfa: 63 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.9. Map Showing Distribution of TN Loads in Burdur Basin

64 Sayfa/Toplam Sayfa: 64 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.10. Map Showing Distribution of TP Loads Burdur Basin

65 Sayfa/Toplam Sayfa: 65 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.11. Distribution of Non-point TN and TP Loads in Burdur Basin Comparison of Point and Non-point Pollution Loads: A comparison of pollution loads from non-point sources with point sources from urban areas, industrial facilities and solid wastes show that loads originating from point sources comprise a smaller fraction in total loads as expected. For 2010, the fraction of point sources is 4 % in terms of total-n and total-p. Total point-source nitrogen loads was calculated as 317 tons/year for 2010, and will increase to 332 tons/year in Total point-source phosphorus loads will increase a little from 57 tons/year to 62 tons/year during this 30 year time span. Despite those small changes in loads from point-sources, the amount of change is much higher in the case of non-point sources. Total non-point source nitrogen load of 8506 tons/year in 2010 will decrease to 5532 tons/year in 2040 with about 40 % decrease. Similarly, total phosphorus load will decrease from 1505 tons/year to 912 tons/year. Summary of total pollution load in Burdur Basin is shown in Table Y.3. Table Y.3. Total Pollution Load in Burdur Basin Years Total Nitrogen (TN) Load (tons/year) Point Non-point Total Point Total Phosphorus (TP) Domestic Industrial Domestic Industrial Nonpoint Total

66 Sayfa/Toplam Sayfa: 66 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Planning of Municipal Wastewater Treatment Plants and Feasibility Studies Planning of municipal wastewater Treatment plants and feasibility studies is one of the most important steps of the project Preparation of Watershed Protection Action Plans. This work package involves planning of municipal wastewater treatment plants with several alternatives, performing feasibility studies for the planned facilities, determination of the route for wastewater collector lines and making cost analysis. Planned wastewater treatment plants and their characteristics were placed into GIS. During the fieldwork in the watersheds, present municipal WWTP plants were investigated on-site and requirements were determined for renewal or capacity increase. These were incorporated into the planning. Additionally, according to the basis anticipated by the treatment scenarios formed during the planning studies, capacity increases required for present WWTPs in order to treat the wastewaters of the surrounding municipalities and cost analysis related to these also take place in planning. Besides the present facilities, feasibility or final WWTP projects made by other enterprises (Municipalities, Provinces Bank, Ministry of Environment and Forestry) were placed into planning after being discussed with the related enterprises. Three different scenarios were produced for WWTP planning considering the economical and topographical aspects: Alternative 1: Planning scenario was based on providing maximum wastewater treatment plant and minimum collector line. Separate WWTPs were planned for all residential centers except those technically mandatory to use a collective treatment system. Alternative 2: This scenario involved planning based on minimum WWTP and maximum collector line. It was planned to treat wastewaters with a minimum number of WWTPs as long as possible except those technically impossible to make a collective treatment. Alternative 3: Planning scenario was prepared to obtain an optimum number of WWTPs and optimum length of collector lines. Except the residential areas which are technically impossible to make a collective treatment, WWTPs were planned separately or collectively.

67 Sayfa/Toplam Sayfa: 67 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 WWTPs suggested in treatment scenarios were planned for residential areas which do not discharge into any present WWTPs. In addition, residential areas, the WWTPs of which require renewals or capacity increases were also involved in planning studies. Residential areas which discharge into a WWTP and more than 90% of their wastewater being treated in these WWTPs and WWTPs of which do not require a renewal were not involved in cost analysis and feasibility studies. In process selection for planned WWTPs, Turkish legislations were taken as basis. Criteria for process selection (Table Y.4) were determined based on the populations and considering the requirements given in Municipal Wastewater Treatment Act- Vulnerable and Less Vulnerable Areas Declaration and Water Pollution Control Act. It was considered if the facility was located in a drinking water catchment basin or a vulnerable area. Burdur closed Basin has been declarated to be a vulnerable area listed in Annex 1A of Municipal Wastewater Treatment Act-Vulnerable and Less Vulnerable Areas Declaration Hence, all the treatment facilities for population above located in Burdur Basin were planned at a level of advanced treatment to be able to remove nutrients (N.P).

68 Sayfa/Toplam Sayfa: 68 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Table Y.4. Criteria for Process Selection POPULATION LOCATION PROCESS TREATMENT LEVEL PRETREATMENT* SLUDGE TREATMENT Drinking Water Basin Package Treatment Secondary CS Drying Beds N<2000 Vulnerable Area Natural Treatment/ Package Treatment Secondary CS/Septic tank Drying Beds 2000<N<10000 Others Natural Treatment/ Package Treatment Secondary CS/Septic tank Drying Beds Drinking Water Basin Extended Aeration Activated Sludge Sec./Adv. CS+FS+HFGC Gravity Vulnerable Area** Extended Aeration Activated Sludge Secondary CS+FS+HFGC thickener + Others Extended Aeration Activated Sludge Secondary CS+FS+HFGC Mechanical/ Drying Beds Drinking Water Basin*** BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced Mechanical 10000<N<50000 Vulnerable Area BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced CS+FS+HFGC Mechanical Others Extended Aeration Activated Sludge Secondary Grav. Thick.+ Mech <N< Drinking Water Basin BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced Vulnerable Area BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced CS+FS+AGC Mechanical Others Extended Aeration Activated Sludge Secondary <N< Drinking Water Basin BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced Vulnerable Area BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced CS+FS+AGC Mechanical Others BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced N> Drinking Water Basin BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced Vulnerable Area BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced Others BNR (Carbon + Nutrient Removal) Advanced CS+FS+AGC Sludge Digestion + Mechanical * CS:Coarse Screen FS:Fine Screen HFGC: Horizontal Flow Grit Chamber AGC: Aerated Grit Chamber ** Activated sludge treatment was planned for populations between which are not in a drinking water Basin. However natural treatment was planned if its project has been prepared or its construction has already started. *** Activated sludge treatment plants included biological nutrient removal for populations between if they are in a drinking water Basin or vulnerable area. However conventional activated sludge was planned if its project has been prepared or its construction has already started Cost analysis and Feasibility Studies Cost analysis and feasibility studies were performed for the three scenarios explained above. In cost analysis, it was aimed to determine the economically most feasible option between these three scenarios.

69 Sayfa/Toplam Sayfa: 69 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 In feasibility studies, primary investment costs were calculated on yearly basis to involve costs of construction, mechanical equipment, electricity and automation required for each of the WWTPs determined by three different scenarios. In addition, total wastewater treatment costs and treatment costs per m 3 of wastewater were calculated to include both investment costs and total operation costs required for 30 years. Besides, construction costs for each collector line and whenever required investment and operation costs for pumping stations were also considered. A relative cost analysis study was performed over total costs as a result of a comparison of three different scenarios. In order to make a good comparison, the same methodology and assumptions were used in the calculations of each alternative. WWTPs planned for Burdur Basin are shown in Tables Y.5 and Table Y.6 depending on their treatment Technologies. Table Y.5. Wastewater Treatment Plants Planned as Activated Sludge Systems. WWTP LOCATION 1 Burdur RESIDENTIAL AREAS Tefenni Karamanlı PROJECT POPULATION (2040) TREATMENT LEVEL INVESTMENT COSTS (EURO) 30 YEAR OPERATING COSTS (EURO) Advanced Afyonkarahisar Dazkırı Secondary Afyonkarahisar BaĢmakçı Secondary Afyonkarahisar Evciler Secondary Isparta Keçiborlu Secondary Isparta Atabey Secondary Burdur YeĢilova Secondary Denizli Çardak Secondary Isparta Senir* Secondary Isparta Kılıç** Secondary Burdur Kemer Secondary Isparta Kuleönü Secondary Isparta Gönen Secondary TOTAL (*) New WWTP was planned since the present plant does not work efficiently. (**) Project population was taken as 4000 since a military scholl is being planned.

70 Sayfa/Toplam Sayfa: 70 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Table Y.6. Wastewater Treatment Plants Planned as Natural Treatment Systems WWTP LOCATĠON RESIDENTIAL AREAS PROJECT POPULATION INVESTMENT COSTS (EURO) 1-D Burdur Kozluca D Burdur HasanpaĢa D Burdur Salda D Burdur Büğdüz D Denizli Beylerli D Denizli GemiĢ D Isparta Güneykent D Isparta Büyükgökçeli D Afyonkarahisar Yüreğil D Afyonkarahisar Yaka D Afyonkarahisar Gökçek D Isparta Ġslamköy TOTAL Table Y.7. WWTPs Planned to be Renewed in Burdur Basin WWTP RESIDENTIAL AREAS PROJECT POPULATION (2040) I-1-R Burdur WWTP RENOVATION Upgrade to advanced treatment INVESTMENT COSTS (EURO) 30 YEAR OPERATING COSTS (EURO) Total costs obtained for each of the three alternatives are shown in Table Y8. Alternative 1 was determined to be the most feasible option in terms of total costs out of 3 different treatment scenarios examined for feasibility. Considering the deadlines suggested in the Environment Law, termination of the WWTPs planned under this scenario will be between 2010 and Accordingly, deadlines for termination of these WWTPs will be 2010 (2012 in the action plan) for a municipality population over , 2012 for , 2014 for , 2017 for and 2017 for less than Table Y.8. WWTP Total Costs for Burdur Basin According to Three Different Scenarios Scenario Activated Sludge Wastewater Treatment Costs ( ) WWTP Investment Costs Natural Treatment Renovation Total Operating Costs Collector Costs ( ) Total Investment Costs ( ) Total Costs ( ) Alternative I Alternative II Alternative III

71 Sayfa/Toplam Sayfa: 71 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 The first alternative which was determined to be the most feasible option in the draft report was shared in the three meeting with the stakeholders in the watershed. According to their responses, WWTP plannigs were finalized. Total costs finalized according to the selected scenario are shown in Table Y.9. Table Y.9. WWTP Total Costs for Burdur Basin According to the Finalized Scenario Scenario Activated Sludge Wastewater Treatment Costs ( ) WWTP Investment Costs Natural Treatment Renovation Total WWTP Inv. Costs Operating Costs Collector Costs ( ) Total Investme nt Costs ( ) Total Costs ( ) Final Based on the treatment scenario selected for Burdur Basin, the initial investment costs will be 0 for planned WWTPs with a municipality population over , for WWTPs of population, 0 for , for less than Figure Y.12 shows the initial investment costs of WWTPs planned for The existing and planned WWTPs are shown in Figure Y.13.

72 Sayfa/Toplam Sayfa: 72 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 (*)According to the provisional 4 th article of Environmental Law, deadline is 2010 for commencing operation of WWTPs of municipalities with population above However, since this deadline has expired, termination of these WWTPs was foreseen as 2012 in the action plan. Figure Y.12. Initial Investment Costs of Planned Municipal WWTPs in Burdur Basin

73 Sayfa/Toplam Sayfa: 73 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Figure Y.13. Existing and Planned WWTPs for Burdur Basin

74 Sayfa/Toplam Sayfa: 74 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Transfer of Accomplishments into Geographical Information Systems (GIS) In order to accomplish the planned work timely and properly during the project, GIS technologies were effectively used. All data produced within the scope of the project were prepared in the GIS environment to be integrated with the system of Ministry of Environment and Forestry. As already known, the use of GIS has been increasingly prevalent in our country as well as the whole world. GIS is advantageous in terms of providing a rapid completion of projects and achieving fast and accurate planning activities. Particularly, for very large areas, effective use of GIS has been obligatory for data acquisition, implementation, analysis and presentation. It is very important to note that preparation of watershed protection action plans comprising 52 % of total population of Türkiye would be very difficult and imprecise using classical methods to obtain the determined aims. Therefore, GIS has been the most important and indispensable technological tool of this project. With an integrated approach, benefits obtained by using GIS during accomplishment of studies for 11 watersheds are summarized below. Compared to classical systems, it has been easier and faster to make calculations and inquiries, and to produce and map all information forming a basis for activities such as planning. Since all data collected on watershed basis was transferred into the GIS environment, it has been much easier and cheaper either to update data or to add new data. GIS will be an important database for determination and solution of environmental problems which could occur throughout the watershed. GIS will provide a faster and accurate analysis of the data and information expected to increase in time. In spite of producing databases for each watershed, a unique database was produced including 11 watersheds. Hence, number of databases were reduced and it was provided to be able to make analysis and mapping in one run for all 11 watersheds. By updating GIS database in time, it will be possible to follow up the contributions obtained by works on the field throughout the watershed.

75 Sayfa/Toplam Sayfa: 75 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Stakeholder Meetings Additionally, during the project works mentioned above, opening and stakeholder meetings were made for each watershed in order to make the objective and scope of the project comprehensible and to obtain sustainability of the results of the works after the completion of the project. These meetings were made with the participation of principally Environmental Management General Directorate of Ministry of Environment and Forestry, all Provincial Environment and Forestry Directorates in the watershed, TUBITAK-MRC, project consultants, service providing firms, Municipalities in the watershed, State Water Works, Provincial Bank, Special Provincial Administrations, Agriculture Provincial Directorates and non-governmental organizations in the watershed area. Opening meetings were organized in each watershed coordinator provinces between October-December With the development of the project and completion of planning for wastewater treatment plants, shareholder meetings were organized in 11 watersheds between May-July After the completion of draft report, 2. and 3. stakeholder meetings were made in October and December Opening meeting was made on November 11, 2010, 1. stakeholder meeting was made on May 25, 2010, 2. stakeholder meeting was made on October 25, 2010 in Burdur and 3. stakeholder meeting was made on December 20, 2010 in Konya for Burdur Basin. The feedback obtained as a result of these meetings with shareholders were evaluated and reflected particularly in planning as well as other sections of the project report. 8. Preparation of Action Plans As a consequence of the works accomplished within the scope of the project, an Action Plan was prepared for problems in the watershed and suggestions for solution of them. In the Action Plans, the responsible enterprises to accomplish the required works and duration of the works were also specified. Work deadline plan related to project activities is given below which is also explained in detail in Section 8.4.

76 Sayfa/Toplam Sayfa: 76 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

77 Sayfa/Toplam Sayfa: 77 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: GĠRĠġ Günümüzde su; insanların hayatı ve sağlığı ile ekosistemler için yaģamsal bir öneme sahip olması yanında, ülkelerin kalkınmasında temel bir ihtiyaçtır. Su kıtlığı giderek belirgin ve yaygın bir sorun haline gelmekte; su kalitesi hemen her ülkede hızla bozulmaktadır. Bu problem sosyal ve ekonomik açıdan zincirleme pek çok soruna da neden olmaktadır. Doğal kaynaklarımızın korunarak kullanılması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması açısından, koruma-kullanma dengesinin ülkemizin sosyo-ekonomik Ģartlarına göre ayarlanması çok önemlidir ve önemli olduğu kadar da zor bir görevdir. Tüm bu unsurlar da ancak sürdürülebilir su yönetimi kapsamı içinde değerlendirilebilir. Su kaynakları yönetimi açısından günümüzde geliģen yaklaģım, kaynak yönetiminin havza bazında ve diğer doğal kaynaklarla entegre biçimde gerçekleģtirilmesidir. Enerji, tarım, sağlık ve çevre gibi sosyoekonomik kalkınmanın baģlıca sektörleri için itici güç olan su kaynaklarının, çevreyle uyumlu ve entegre yönetimi, sürdürülebilir kalkınmanın temel bileģenlerinden biridir. Su kaynakların verimli kullanılabilmesi kadar, doğal yenilenme sürecinin temel alınarak gelecek nesillerin ihtiyacının da dikkate alınması büyük önem taģımaktadır. Özellikle havza bazında koruma planları yapılırken tüm geliģmelere ve kullanımlara kontrollü bir Ģekilde yön verilmesi gerekmektedir Entegre havza yönetiminin ana hedefi mevcut su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının teģvik edilmesi ve sağlanması, su ekosistemlerinin ve bunlara bağlı diğer ekosistemlerin iyileģtirilmesi ve tahribatının önlenmesidir. Sürdürülebilir havza yönetiminde; Havzanın çevresel özelliklerinin tanımlanması, Hâlihazır ve gelecekteki yararlı kullanımları için gerekli kalite ölçütlerinin saptanması, Kirletici kaynakların tanımlanması, hâlihazır su kalitesinin yararlı kullanımlara göre değerlendirilmesi, Mevcut kirliliğin kontrolü için uygun strateji belirlenmesi, en önemli unsurlardır (Tanık, 2007). Farklı sektörlerin ve kaynak kullanıcılarının birarada düģünüldüğü, tehdit ve olanakların uzun vadeli değerlendirildiği bir alana yapılan müdahalenin yarattığı olumlu ve olumsuz etkilerin izlendiği en uygun ölçek havzadır. Bu nedenle, doğal kaynakların yönetiminde havza ölçeği esas alınmalıdır. ( Dawei ve Jingsheng, 2001).

78 Sayfa/Toplam Sayfa: 78 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havzalarda sık rastlanan ve sürdürülebilir yönetime gereksinim olduğunu gösteren problemler aģağıda verilmektedir. Bunlar; Ötrofikasyon, Sularda kalıcı ve toksik maddelerin birikimi, Yüzme alanlarında sağlıksız koģullar ve Biyolojik çeģitliliğin azalması ve tehlikeye düģmesi olarak sayılabilir. Su kaynaklarının gelecek nesillere temiz ve sağlıklı Ģekilde ulaģtırılması için suyun toprakcanlı-iklim iliģkileri çerçevesinde, bütün ihtiyaçların dikkate alınması ve korunarak kullanılması gerekmektedir. Teknolojinin ilerlemesi, su kaynaklarından azami faydanın sağlanmasına aracı olmakla birlikte, bu ilerlemeye paralel olarak sanayileģmenin ve ĢehirleĢmenin de artması beraberinde özellikle 1980 li yıllarda çevre kirliliği sorunları baģ göstermiģ; bu sorunlardan en geniģ çapta etkilenen doğal kaynaklar da su kaynakları olmuģtur. SanayileĢme çağı ile birlikte baģlayan ve 20. yy ortalarında ivme kazanan endüstri faaliyetlerindeki ve insan nüfusundaki artıģlar bütün çevresel kalitenin bozulmasına sebebiyet vermiģtir. Özellikle evsel atıksu ve tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan organik madde ve besin (azot, fosfor) tuzları girdileri, iç sularda doğal ekolojik özelliklerin çok aģırı değiģimi ve yoğun plankton üretime kadar varan problemlerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Suyun kalitesinin bozulması, kullanılabilir su kaynaklarını daha da sınırlı hale getirmeye baģlamıģtır. Su kaynaklarının yönetiminde, yukarıda sözü edilen kapsam ve ölçek değiģiklikleri, geliģtirilmesi gereken çözümlerin de aynı kapsam ve boyutta ele alınmasını gerektirmektedir. Esas itibariyle, yukarıda sözü edilen nedenlerle, bu yaklaģımın en doğru çözüm olduğu kabul edilmektedir Su Çerçeve Direktifi ve Havza Bazında Yönetim AB'nin su politikalarının değiģimi uzunca bir süredir devam etmektedir. Literatürde üç büyük dalga halinde incelenen AB Su Politikalarının geliģimi 2000 yılında benimsenen "Su Çerçeve Direktifi" (2000/60/EC) ile farklı bir boyut kazanmıģtır. Avrupa Birliği'nin su politikasının "anayasası" olarak kabul edilen Direktif önemli yenilikler içermesinin yanında Ģimdiye kadar olan su politikalarının çerçevesini belirlemesi açısından da önem taģımaktadır. Avrupa Su Hukuku'nun geliģimindeki birinci dalga arasında gerçekleģmiģ ve bu süreçte "Çevresel Kalite Standartları" ve "Emisyon Limit Değerleri" tespit edilmiģtir

79 Sayfa/Toplam Sayfa: 79 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: yıllarını kapsayan ikinci dalgada ise, 1991 tarihli "Kentsel Atıkların Ele Alınması Direktifi" ve "Nitratlar Direktifi", 1996'da benimsenen "Entegre Kirlenmenin Önlenmesinin Kontrolü için Direktif" ve 1998'de benimsenen "Ġçme Suyu Direktifi" önemli geliģmelerdir. Üçüncü ve son dalga ise, 1995'ten günümüze kadar geçen süredir ve bu dönemde su politikaları ile ilgili temel bir yeniden ele alıģın gerektiği vurgulanmıģtır. Ayrıca, yine 1995'ten itibaren, birçok ve dağınık kanun yerine, daha bütünsel ve kapsamlı bir yasa öngörülmüģtür. Bu kapsamda Su Çerçeve Direktifi için hazırlıklar baģlatılmıģ ve 1995 ortasından 2000 yılına kadar sürmüģtür. 22 Kasım 2000'de Su Çerçeve Direktifi yürürlüğe girmiģtir (Çiçek N,2009). Su kirliliğinin giderek önemli boyutlara ulaģması, ülkeleri bu konuda ciddi önlemler almaya zorlamıģ, bu da bu alanda pek çok mevzuatın oluģması sonucunu doğurmuģtur. Bu kapsamda iyi su kalitesine ulaģmayı hedefleyen Su Çerçeve Direktifi 2000 yılında Avrupa Birliği tarafından kabul edilmiģtir. Bütün su kaynaklarının korunması ve iyileģtirilmesi için havza bazında tutarlı bir yönetim çerçevesi çizen AB Su Çerçeve Direktifi nin nehir havzaları üzerine kurulu sürdürülebilir su kaynakları yönetimi ilkesi halkın özellikle uygulayıcıların yerel ölçekte her seviyede katılımını öngörmektedir. Öncelikle havzayı tanımlamak gerekirse; havza bir akarsuyun kaynağıyla-sonlandığı yer arasında kalan ve ona su veren tüm kolları kapsayan alandır. Yalnızca suyun değil, aynı zamanda bütün doğal kaynakların örneğin ekosistemin, bütünleģik ve sürdürülebilir olarak kullanımını sağlayarak korunabilmesi için seçilebilecek en uygun birimdir. Direktif su yönetimi açısından Nehir Havzası Bölgelerine (NHB'lere) dayanan ve tanımlanmıģ nehir havzası bölgeleri içindeki tüm yüzey suları ve yeraltısularının 2015 e kadar iyi su durumu na ulaģmasını gerektiren yeni bir perspektifi tanıtmakta, tüm su kütlelerine yönelik çevresel ve ekolojik hedeflerin oluģturulması yoluyla buna nasıl ulaģılacağını açıklamaktadır. Yüzey suları için iyi durum, iyi ekolojik durum ve iyi kimyasal durum ile belirlenmektedir. Ekolojik durum; hidromorfolojik, fiziko-kimyasal kalite unsurları ile desteklenen biyolojik kalite unsurları ile belirlenmektedir. Referans noktası ya hiç insan etkisine maruz kalmamıģ ya da çok az maruz kalmıģ olan bozulmamıģ koģullar üzerinden tanımlanmaktadır. Ġyi yeraltısuyu durumu ise yeraltı suyu kütlesinin hem miktar hem de kalite açısından en az iyi durumda olması anlamına gelmektedir. Ayrıca, yeraltısuları için iyi durum gerekliliklerine ek olarak, herhangi bir kirletici yoğunluğunda önemli ve sürekli artıģ eğilimi belirlenmeli ve bu eğilim önlemler programı yoluyla tersine döndürülmelidir. Tüm su kütleleri için iyi su durumu hedefine mevzuatın yürürlüğe girdiği 2000 yılından itibaren 15 yıl içinde ulaģılması

80 Sayfa/Toplam Sayfa: 80 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 gerekmektedir. Yürürlüğe giriģ tarihinden itibaren Üye Devletler SÇD yi baģarıyla uygulayabilmek için gerekli adımları atmaya baģlamıģlardır. Türkiye için iyi su durumu hedefine hangi tarihte ulaģılması gerektiği müzakerelerin bir parçasıdır. SÇD'nin amaçları Ģu Ģekilde özetlenebilir: çok iyi duruma sahip olan su kütlelerinde çok iyi durum un korunması; suların mevcut durumundaki her türlü bozulmanın önlenmesi; ve tüm sularda 2015 e kadar en azından iyi durum a ulaģılmasıdır. Direktifte bu amaç ve hedeflerin nehir havzası yönetim planında açıkça belirtileceği bildirilmektedir; nehir havzası yönetim planı ayrıca bu hedeflere ulaģılmasını güvence altına almayı amaçlayan önlemler programını da içermelidir. Ġyi su durumuna; çevresel, ekonomik ve sosyal etkenler dikkate alınarak ulaģılacaktır. SÇD'nin uygulanması zorlayıcı olup sıkı bir program dâhilinde birçok zorluğu ortaya çıkarmaktadır. Bu hedeflere ulaģmak için önlemler programını uygulamak üzere eģgüdümlü ve bütüncül bir yaklaģımın temin edilmesi önem arz etmektedir. Su Çerçeve Direktifi, Kentsel Atık Su Arıtma Direktifi ve Tehlikeli Maddeler Direktifi uyarınca, Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı nihai taslağı, ilgili kurumlar ile birlikte hazırlanmıģtır. Bu süreç Türkiye de Su Sektörü için Kapasite GeliĢtirilmesi EĢleĢtirme Projesi nin bir bileģenini oluģturmuģtır. Su Çerçeve Direktifi; Kentsel Atık Su Arıtma Direktifi, Tehlikeli Maddeler Direktifi ve diğer kardeģ direktifler, Yüzme Suları Direktifi, Nitrat Direktifi, Habitat ve KuĢ Direktifleri gibi ekolojik ve kimyasal açıdan iyi su durumuna ulaģmayı hedefleyen su ile ilgili direktifleri bütünleģtiren bir çerçeve oluģturmakta ve entegre nehir havzası yönetiminin genel ilkelerini sunmaktadır.(çob, 2010) Bu nedenle SÇD, daha önce yayımlanmıģ olan Kentsel atıksuların Arıtılmasına ĠliĢkin Direktif 91/271EEC(1991); Nitrat Direktifi(1991), Ġçme Suyu direktifi(1998), BütünleĢik Kirlenme Önleme ve Kontrolü(IPPC) Direktifi(1996), Yüzme Suyu Kalitesi Direktifi(1991) gibi suyla ilgili tüm mevzuatı da kapsamaktadır. Bu amaçla Avrupa Komisyonu (EC) tarafından ortak bir uygulama stratejisi oluģturulmuģtur. Bu ortak uygulama stratejisi, direktifin uygulanması aģamasında izlenmesi gereken yönteme iliģkin bilimsel ve teknik esasları ortaya koymaktadır. Ayrıca SÇD, üye ülkelerin, direktifle ilgili uygulama planlarını 2009 yılına kadar oluģturmalarını zorunlu kılmakta idi. SÇD'nin önemli özelliklerinden biri de uygulamada ulaģılması gereken aģamalar için kesin tarihleri tanımlamıģ olmasıdır. Direktifin tanımladığı en önemli kilometre taģları aģağıda verilmektedir.

81 Sayfa/Toplam Sayfa: 81 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Direktifin yürürlüğe girmesi, Ulusal mevzuata uyum, Nehir havzalarının ve ilgili otoritelerin tanımlanması Nehir havzalarının karakterizasyonu: Kirletici kaynaklar ve ekonomik analiz,2004. Ġzleme ağlarının kurulması, Kamu ile iģbirliği, Taslak nehir havza yönetim planlarının sunulması, Nehir havza yönetim planlarının tamamlanması (ölçüm programları dahil), Fiyatlandırma politikalarının oluģturulması, ĠĢlevsel ölçüm programlarının gerçekleģtirilmesi, Çevresel hedeflere eriģim, Ġlk yönetim döngüsünün sonu, Ġkinci yönetim döngüsünün sonu, hedeflere ulaģmak için nihai tarih, SÇD'deki en önemli kavram Nehir Havzası Yönetimi dir ve her bir nehir havzası için Nehir Havzası Yönetim Planı (NHYP) oluģturulması istenmektedir. Aday ülkelerin katılım sürecinde SÇD gerekliliklerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Nehir havzasının özellikleri, insan aktivitelerinin etkileri ve su kullanımının ekonomik analizi gibi çalıģmaların yapılması, bu direktiflerin öngördüğü hedeflerin yerine getirilmesi açısından önemlidir. Nehir havzası yönetimi, aslında nehrin alt havzaları bazında uygulanması gereken çevresel önlemleri içeren bir yaklaģım metodudur. Önlemleri sıralayabilmek de havzaya iliģkin tüm geri plan bilgilerini detaylıca incelemekten ve irdelemekten geçer. BütünleĢik havza yönetiminde, nehir havza yönetim planlarının (NHYP) yapılması esastır. Bu planların yapımına dair herhangi bir reçete, yol veya yaklaģım önermek günümüzün en çok tartıģılan konularından biridir. Su Çerçeve Direktifi ne (SÇD) göre, NHYP unsurları aģağıda sıralanmaktadır; Nehir havzasının karakterizasyonu, Ġnsan aktivitelerinin önemli baskı ve etkilerinin özeti, Koruma alanlarının belirlenmesi ve haritalandırılması,

82 Sayfa/Toplam Sayfa: 82 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Ġzleme ağlarının haritası, Çevresel hedefler listesi, Ekonomik analiz, Önlemler programı, Detaylı önlemlerin listelenmesi ve özetlenmesi, Kamuoyunun bilgilendirilmesi ve konu ile ilgili danıģılması, karģılıklı fikir alıģveriģinin ve bilgi paylaģımının sonuçları da içerecek Ģekilde özetlenmesi, Yetkili otoritelerin listesi, Kamuoyundan arka plan bilgisi ve yorum edinmek için irtibat noktalarının ve izlenecek prosedürlerin belirlenmesi (Tanık, 2007). Kentsel Atıksuların Arıtılmasına ĠliĢkin Direktif, (1991); (Türkiye de 2006), Nitrat Direktifi (1991); (Türkiye de 2004), Ġçme Suyu Direktifi, (1998); (Türkiye de TS ) BütünleĢik Kirlenme Önleme ve Kontrolü (IPPC) Direktifi (1996); Yüzme Suyu Kalitesi Direktifi (1991); (Türkiye de 2006). 21 Aralık 2009 da, Brüksel de gerçekleģtirilen Hükümetler arası Katılım Konferansı nda Çevre Faslı müzakereleri resmen açılmıģtır. Ġlgili sektörler arasında en önemli ve maliyeti en fazla olan Su Kalitesi Sektörü dür. AB ye giriģ sürecinde ülkemizde özellikle son yıllarda kurumsal altyapı kuvvetlendirilmiģ ve yasal mevzuat geliģtirilmiģ olmakla birlikte, henüz Ģemsiye niteliğinde görev yapabilecek bir ulusal Su Çerçeve Yönetmeliği geliģtirilmemiģtir. Bu kapsamda Türkiye için en önemli kapanıģ kriterleri, SÇD yi kapsayacak Ģekilde bir mevzuat düzenlemesidir. Diğeride Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havza Yönetim Planlarına dönüģtürülmesidir. Bakanlığa bağlı Çevre yönetimi Genel Müdürlüğü Su kalitesi Sektörü açısından genel koordinasyon ve uygulamalardan sorumludur. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, kapanıģ kriterleri doğrultusunda Çevre Kanunu ve SKKY kapsamında revizyon çalıģmalarını devam ettirmekte olup, ayrıca SÇD yi kapsayacak Ģekilde Havza Koruma Yönetmeliği çalıģmalarını devam ettirmektedir.(çob, 2010). Bununla birlikte, bu konudaki çalıģmalara esas olacak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Havzalarda Özel Hüküm Belirleme ÇalıĢmalarına ĠliĢkin Usul ve Esaslar Tebliği 2009 yılının Haziran ayında yayınlanmıģtır. Akabinde içme suyu amaçlı kullanılan su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için özel hüküm belirleme çalıģmaları baģlatılmıģtır (Gürel vd, 2010). Bunun dıģında yine Bakanlığın koordinasyonunda son yıllarda ülkemizde su kaynaklarının

83 Sayfa/Toplam Sayfa: 83 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 havza bazlı yönetimine yönelik 25 Havzada çalıģmalar hızlanmaktadır(ġekil 1). Bu bağlamda 11 havzada Havza Koruma Eylem Planları TÜBĠTAK MAM tarafından yapılmıģtır. Söz konusu Havza Koruma Eylem Planları, Su Çerçeve Direktifi (SÇD) nin gereği olarak hazırlanmıģtır. Bu planların hazırlanması önemli bir baģlangıç noktası olup, AB Çevre Faslı açılıģ sürecinde önem kazanmıģtır (Sarıkaya ve Çiçek, 2010). ġekil 1. Türkiye Su Havzaları Haritası Türkiye deki duruma bakıldığında Avrupa Birliği adaylık sürecindeki ivme, bu kavramların daha doğru ve hızlı bir Ģekilde gündeme alınmasına katkı sağlamıģtır. Özellikle Çevre ve Orman Bakanlığı bu süreçte etkin rolünü almıģ olup, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (ÇYGM) Su Kalitesi Sektöründe kendisine verilen görevler çerçevesinde Avrupa Birliği standartlarını da dikkate alarak planlarını geliģtirmektedir. Hazırlanan Havza Koruma Eylem Planları, Nehir Havzası Yönetim Planları yaklaģımıyla paralel ruhta olup, Türkiye nin bu süreçte elini güçlendiren dokümanlar olmuģtur. Bu planların AB normlarına çevrilmesi güç olmayacaktır. Türkiye uyumlaģtırma sürecinde gösterdiği baģarıyı uygulamaya da bu planlar vasıtasıyla taģıma olanağı yakalamıģtır Coğrafi Bilgi Sistemi ÇalıĢmaları Tüm dünyada olduğu gibi Ülkemizde de kullanımı gittikçe yaygınlaģan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), mekânsal anlamda projelerin daha hızlı yürütülmesi ve planlama aktivitelerinin daha doğru ve hızlı Ģekilde yapılması için önemli bir katkı ve avantaj

84 Sayfa/Toplam Sayfa: 84 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 sağlamaktadır. Özellikle çok geniģ alanlar için verilerin toplanması, toplanan verilerin değerlendirilmesi, analiz edilmesi ve sunulmasında CBS'nin etkin bir Ģekilde kullanılması hemen hemen bir gereklilik haline gelmiģtir. Nitekim "Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması" projesinde, öngörülen çalıģmaların zamanında ve doğru bir Ģekilde tamamlanması için CBS teknolojileri etkin bir Ģekilde kullanılmıģ olup proje kapsamında üretilen tüm veriler CBS ortamında Bakanlık sistemi ile entegre edilecek Ģekilde hazırlanmıģtır. Bütüncül bir yaklaģımla 11 havza için yapılan çalıģmaların tamamlanması sonucunda sağlanacak faydalar aģağıda özetlenmiģtir. 1. Mevcut veriler bazında 11 havza için her türlü hesaplama ve sorgulamaların yapılması, planlama vb faaliyetlere altlık teģkil edebilecek bilgilerin üretilmesi ve haritalanması daha kolay ve hızlı olacaktır. 2. Havzalar bazında toplanmıģ tüm veriler CBS ortamına aktarıldığı için gelecekte sisteme yapılacak ilave ve güncellemeler daha kolay ve ucuz olacaktır. 3. OluĢturulan CBS, havzalar genelinde meydana gelebilecek sorunların nedenlerinin belirlenmesi ve çözümlenmesinde önemli bir altlık olacaktır. 4. OluĢturulan CBS nin yapısı, gelecekte karģılaģılacak ve zamanla giderek artacak veri/bilgi yoğunluğunu sorunsuzca iģleyebilecek,hızlı ve doğru bir Ģekilde analiz edebilecek Ģekilde tasarlanmıģtır. 5. Projede her bir havza için ayrı ayrı veri katmanı oluģturmak yerine 11 havza için tek bir veri katmanı oluģturulmuģtur. Böylelikle veri katmanı kalabalığı önlenerek, sorgu, analiz ve haritalama iģlemlerinin tek seferde 11 havza için yapılabilmesi sağlanacaktır. 6. Havzalar bazında oluģturulan CBS altlığının zaman içerisinde güncellenmesiyle özellikle arazide yapılan çalıģmaların sağladığı katkıları havzalar genelinde takip etmek mümkün olacaktır. Yukarıda sayılan faydaları daha da arttırmak mümkündür. Burada unutulmaması gereken nokta, klasik yöntemlerle yaklaģık bir yıllık bir sürede Türkiye nin yarısından fazla bir alanının belirlenen amaçları sağlayacak Ģekilde havza koruma eylem planlarının hazırlanmasının güç olacağıdır. Bu nedenle CBS bu projenin en önemli ve vazgeçilemeyen bir teknolojik aracı olmuģtur. CBS'nin etkin olarak kullanıldığı proje kapsamında yapılan çalıģmalar ġekil 2 de verilen süreçlere uygun olarak 5 ana baģlık altında yürütülmüģtür.

85 Sayfa/Toplam Sayfa: 85 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 2. CBS ÇalıĢmalarında Takip Edilen Ana Süreçler Projede gereken verilerin temin edilmesi çalıģmanın ilk adımını oluģturmuģtur. Havza sınırları bazında sayısal olarak temin edilen veriler daha sonra amaca uygun olarak yeniden derlenmiģ ve düzenlenmiģtir. Üçüncü aģamada arazi çalıģmaları kapsamında toplanan verilere uygun olarak bir veri modeli tasarlanmıģ ve bilgiler modeldeki veritabanı uygun Ģekilde entegre edilmiģtir. Arazi çalıģmaları kapsamında toplanan veriler derlenmiģ olan diğer veriler ile birlikte analiz edilerek yeni kurulacak AAT'lerin planlanması dördüncü aģamayı oluģturmaktadır. Son aģamada ise, proje kapsamında üretilen tüm verilerin Bakanlık CBS genelgesine uygun olarak düzenlenmesi çalıģmaları tamamlanmıģtır. Yukarıda özetlenen tüm çalıģmaların detayları aģağıda verilmiģtir Veri Temini CBS ortamında yapılacak çalıģmalarda kullanılmak üzere Tablo 1 de özetlenen veriler sayısal olarak Çevre ve Orman Bakanlığı ndan (ÇOB) her bir havza için ayrı ayrı temin edilmiģtir.

86 Sayfa/Toplam Sayfa: 86 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 1: CBS'de Kullanılmak Üzere ÇOB dan Temin Edilen Veriler NO DOSYA ADI FORMATI AÇIKLAMA 1 arazi_kullanımı.shp SHAPE Tüm havzaları içeren 2000 ve 2006 yıllarına ait CORINE arazi sınıflarını içermektedir. 2 baraj_golet.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı baraj ve göletleri içermektedir. 3 gol.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı gölleri içermektedir. 4 Havza_siniri.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı havza sınırlarını içermektedir. 5 hidroelektrik_santral.shp SHAPE Büyük Menderes, Ceyhan, Kızılırmak, Seyhan, Susurluk ve YeĢilırmak havzaları için hidroelektrik santralleri içermektedir. 6 il_merkez.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı il merkezlerini içermektedir. 7 il_sinir.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı il sınırlarını içermektedir. 8 ilce.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı ilçe sınırlarını içermektedir. 9 ilce_merk.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı ilçe merkezlerini içermektedir. 10 ozelcevrekoruma_alan.shp SHAPE Büyük Menderes, Konya Kapalı ve Kuzey Ege havzası için ÖÇK alanlarını içermektedir. 11 sulanan_alan.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı sulanan alanlara ait bilgileri içermektedir. 12 yagis.shp SHAPE Tüm havzalar için ayrı ayrı ortalama yağıģ ile ilgili bilgileri içermektedir. 13 Yerlesim_merkezi.shp SHAPE Her havza için ayrı ayrı yerleģim merkezlerini içermektedir. 14 akarsu.shp SHAPE Büyük Menderes havzası hariç olmak üzere akarsulara ait bilgileri içermektedir. 15 yukpaf E00,DGN Her havza için ayrı ayrı 1: ölçekli sayısal yükseklik paftalarını içermektedir. 16 Korunan Alanlar SHAPE Her havza için ayrı ayrı korunan alanlara ait bilgileri içermektedir. 17 pafta_25 SID Her havza içi ayrı ayrı 1: ölçekli raster paftaları içermektedir. 18 Pafta_100 SID Her havza için ayrı ayrı 1: ölçekli raster paftaları içermektedir. 19 TURKIYE_100BIN MDB Tüm Türkiye için 1/ ölçekli haritalardan sayısallaģtırılmıģ detayları içeren veri setidir. ÇOB dan alınan Tablo 1 deki verilerin haricinde Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü nden resimler halinde (JPG formatında); buharlaģma, güneģ radyasyonu, günlük maksimum yağıģ, kapalılık, karla kaplı gün, ortalama sıcaklık ve toplam yağıģ haritaları daha sonra sayısallaģtırılmak üzere temin edilmiģtir Veri Derleme ve Düzenleme ÇalıĢmaları Toplamda 11 havzada yapılacak olan çalıģmanın en önemli aģaması temin edilen verilerin amaca uygun olarak yeniden derlenmesi ve düzenlenmesidir. Özellikle her havza için ayrı

87 Sayfa/Toplam Sayfa: 87 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ayrı olan veri setlerine aynı iģlemi 11 kere tekrarlamak yerine tüm havzaları içerecek Ģekilde tek veri setinin hazırlanması hem gereksiz tekrarlama hem de veri katmanı sayısının artıģına engel olacaktır. Diğer taraftan temin edilen verilerde topolojik hataların giderilmesi ve yerleģim merkezleri gibi önemli veri katmanlarının güncellenmesi, özellikle planlamalar açısından daha doğru kararların alınmasında etkili olacaktır. AĢağıda veri derleme ve düzenlemeye yönelik olarak yapılan çalıģmalar detaylandırılmıģtır. Havzaların oluģmasında önemli olan akarsu verisinde, hem topolojik hem de veritabanı anlamında tespit edilen eksikliklerin giderilmesine yönelik bir çalıģma yapılmıģ ve her bir havza için önemli olan akarsuları içeren yeni bir akarsu veri katmanı oluģturulmuģtur (ġekil 3 ġekil 4). Kuru dereleri de içeren yoğun akarsu verisinden yeni akarsu katmanı oluģturulurken akarsuyun büyüklüğünün yanında DSĠ'nin yaptığı su kalitesi ölçümleri en önemli kıstaslardan birisi olmuģtur. ġekil 3: Akarsu Verisindeki Topolojik Hataların Giderilmesi

88 Sayfa/Toplam Sayfa: 88 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 4: Önemli Akarsulardan OluĢan Yeni Akarsu Verisinin OluĢturulması Belediyelerin il, ilçe ve belde statülerinin yıllar içerisinde değiģmesi nedeniyle güncelliğini yitirmiģ olan yerleģim merkezleri verisi Türkiye Ġstatistik Kurumu ndan alınan 2009 yılı adrese dayalı nüfus bilgileri kullanılarak güncellenmiģtir. Daha sonra yerleģim birimlerinin haritadaki konumları belirlenerek güncel veri katmanı oluģturulmuģtur (ġekil 5).

89 Sayfa/Toplam Sayfa: 89 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 5: Proje Kapsamında Ġncelenen YerleĢim Yerleri

90 Sayfa/Toplam Sayfa: 90 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Yeni yerleģim merkezlerinin oluģturulmasından sonra il ve ilçe sınırları bazında yapılacak mekânsal sorgulama ve analizlerde doğru sonuçlara ulaģmak için, yerleģim merkezinin ait olduğu ilçe bilgisine göre il ve ilçe sınırları yeniden düzenlenmiģtir (ġekil 6). ġekil 6: Ġl ve Ġlçe Sınırlarının YerleĢim Merkezlerine Uygun Olarak Düzenlenmesi Veri derleme ve düzenleme çalıģmaları kapsamında yapılan en önemli çalıģmalardan biri de 11 havza için ayrı ayrı 1: ölçekli sayısal yükseklik veri katmanlarının oluģturulmasıdır. Toplamda 2458 adet DGN ve E00 formatlarında bakanlıktan temin edilen sayısal eģyükseklik eğrileri ve kot noktaları her havza için ayrı ayrı birleģtirilmiģtir. Özellikle Marmara ve Susurluk havzalarında bazı paftalarda ortaya çıkan kenar uyuģmazlıkları ve hatalı girilmiģ yükseklik değerleri düzeltildikten sonra tüm havzalar için 10 m. çözünürlüklü sayısal yükseklik modeli raster veri seti halinde hazırlanmıģtır. OluĢturulan sayısal yükseklik modelleri küçültülmüģ resimler halinde ġekil 7 de verilmiģtir.

91 Sayfa/Toplam Sayfa: 91 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 7: 11 Havzaya Ait KüçültülmüĢ Sayısal Yükseklik Modelleri 11 havza için temin edilen 196 adet 1: ve adet 1: ölçekli taranmıģ raster paftalar birleģtirilerek raster katalog halinde veritabanına aktarılmıģtır. Bu iģlem sırasında karģılaģılan en önemli sorun ġekil 8 de görüldüğü gibi yan yana açılan paftaların siyah kenar dolgularının birbirleri üzerine gelmesi ve veri kaybına neden olmasıdır. ġekil 8: 1: Ölçekli Raster TaranmıĢ Paftalardaki Siyah Dolgular

92 Sayfa/Toplam Sayfa: 92 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Bu amaçla pafta kenar çizgileri kullanılarak raster paftalar teker teker kırpılmıģ ve siyah dolgulardan arındırılmıģ raster veri setleri oluģturulmuģtur. Daha sonra oluģturulan tüm raster veri setleri kullanılarak raster katalog üretilmiģtir. Örnek olarak 1/ 'lik raster paftalardan oluģan katalog ġekil 9 da verilmiģtir. ġekil 9: 1/ Ölçekli Raster Paftalardan OluĢan Raster Katalog Su kaynakları kalite sınıflandırması çalıģmaları kapsamında, DSĠ Su Kalite Gözlem Ġstasyonları ölçüm sonuçları CBS ortamına aktarılmıģ, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY) Tablo 1 de verilen Kıta Ġçi Su Kaynakları Sınıfları nda yer alan kalite kriterleri esas alınarak yüzeysel su kaynaklarının kalite sınıflandırması yapılmıģtır. ÇalıĢmada öncelikle gözlem istasyonlarına ait konumsal hatalar düzeltilmiģ, daha sonra belirlenen sınıflara göre yüzeysel su kalitesi haritaları oluģturulmuģtur. Yapılan çalıģmalar neticesinde elde edilen sonuçlar ve CBS ortamında oluģturulan haritalar Bölüm 6.1. de verilmektedir Arazi ÇalıĢmaları Bir önceki baģlıkta anlatılan çalıģmalar mevcut verilerin CBS ortamında yeniden derlenmesi ve güncellenmesine yönelikti. Bu baģlık altında yapılan çalıģmalar, araziden veri toplama, yeni veri katmanlarının üretilmesi ve CBS ortamına entegrasyonunu içermektedir. Her havza için oluģturulan ekipler belirlenen yerleģim yerlerini ziyaret ederek GPS desteği ile atıksu arıtma tesisleri, katı atık bertaraf tesisleri ve deģarj noktalarına iliģkin bilgileri toplamıģlardır. Toplanan verilerin CBS ortamına entegrasyonu için öncelikle toplanan verilere uygun olarak

93 Sayfa/Toplam Sayfa: 93 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ArcGIS CBS yazılımı için ġekil 10 da verilen bir veri modeli tasarlanmıģtır (EK I). OluĢturulacak veri katmanlarını ve bu veri katmanlarının birbirleri ile olan iliģkilerini gösteren söz konusu veri modeline uygun olarak CBS ortamında Ģablon Geodatabase oluģturulmuģ ve arazi çalıģmasında toplanan veriler sisteme entegre edilmiģtir. Bu kapsamda oluģturulan ana veri katmanları aģağıda listelenmiģtir. 1. YerleĢim Merkezleri 2. Evsel Atıksu Arıtma Tesisleri 3. Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisleri 4. Katı Atık Bertaraf Tesisleri 5. DeĢarj Noktaları Planlama ÇalıĢmaları Temin edilen verilerin derlenmesi sonucunda oluģturulan veri katmanları ile arazi çalıģmaları kapsamında üretilen veri katmanları birlikte değerlendirilerek üç farklı senaryoya uygun olacak Ģekilde yeni kurulacak AAT'ler ile kolektörlerin yerleri belirlenmiģ ve üç ayrı veri seti halinde üretilerek CBS ortamına entegre edilmiģtir. Her bir veri seti içerisinde bulunan veri katmanları Tablo 2 de verilmiģtir. Havza bazında yapılan AAT planlama çalıģmaları sonucunda ortaya çıkan en düģük maliyetli senaryo için hazırlanmıģ olan harita EK IX'da verilmiģtir. Tablo 2. Planlama ÇalıĢmaları Kapsamında OluĢturulan Veri Katmanları NO VERĠ SETĠ SENARYO DOSYA ADI AÇIKLAMA ADI 1 Maksimum AAT_bolge_1 Maksimum AAT Minimum Kolektör için AAT Alanları 2 AAT AAT_guzergah_1 Maksimum AAT Minimum Kolektör için Senaryo1 Minimum Boru Güzergâhları 3 Kolektör AAT_yer_1 Maksimum AAT Minimum Kolektör için AAT Noktaları 4 AAT_bolge_2 Maksimum 5km Kolektör için AAT Alanları 5 Maksimum AAT_guzergah_2 Maksimum 5km Kolektör için AAT Boru Senaryo2 5km Kolektör Güzergâhları 6 ve AAT AAT_yer_2 Maksimum 5km Kolektör için AAT Noktaları 7 Maksimum AAT_bolge_3 Maksimum Kolektör Minimum AAT için AAT Alanları 8 Kolektör AAT_guzergah_3 Maksimum Kolektör Minimum AAT için Senaryo2 Minimum Boru Güzergâhları 9 AAT AAT_yer_3 Maksimum Kolektör Minimum AAT için AAT Noktaları

94 Sayfa/Toplam Sayfa: 94 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 10: ArcGIS Veri Modeli

95 Sayfa/Toplam Sayfa: 95 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: PROJENĠN AMAÇ ve KAPSAMI Projenin amacı, havzadaki yüzey ve yeraltı sularının özelliklerinin ve kirlilik durumu ile kentsel, endüstriyel, tarımsal, ekonomik vb. faaliyetlere bağlı olarak oluģan baskı ve etkilerin tespit edilmesi, havza bazında tespit edilen kirlilik kaynaklarının ve yüklerinin ayrıntılı olarak incelenmesi, havzanın çevresel altyapı durumunun tespit edilmesi, havzada meydana gelen kirliliğin önlenmesi, havzanın korunması ve iyileģtirilmesi için havzadaki tüm paydaģların katılımı ile kısa, orta ve uzun vadede alınacak tedbirlere yönelik çalıģmaların ve planlamaların yapılması amacıyla aģağıdaki 11 havza için Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 5 hükümleri doğrultusunda Havza Koruma Eylem Planları nın hazırlanmasıdır. Yeşilırmak Havzası Susurluk Havzası Konya Kapalı Havzası Küçük Menderes Havzası Kızılırmak Havzası Seyhan Havzası Burdur Havzası Ceyhan Havzası Marmara Havzası Büyük Menderes Havzası Kuzey Ege Havzası Su Çerçeve Direktifi nin gereği olarak hazırlanan Havza Koruma Eylem Planları, Nehir Havzası Yönetim Planları yaklaģımıyla benzer niteliklere sahiptir. AB ile üyelik müzakereleri sürecinde Türkiye nin elini güçlendirecek nitelikte olan bu dokümanların AB normlarına çevrilmesi güç olmayacaktır. Ülkemizin AB mevzuatı ile uyumlaģtırma sürecinde gösterdiği baģarı, bu planlar vasıtasıyla uygulamaya taģınmıģ olacaktır. Proje kapsamında, Burdur Havzası nda su kalitesini iyileģtirmek için su kaynakları potansiyeli, noktasal ve yayılı kirletici kaynakları ile mevcut su kalitesi dikkate alınarak öncelikle mevcut durum tespiti ve daha sonra kısa, orta ve uzun vadede öncelikli ve

96 Sayfa/Toplam Sayfa: 96 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 teknolojik olarak daha ekonomik ve uygun, sürdürülebilir planlamaların hazırlanması iģleri, havzadaki tüm paydaģların katılımı ile gerçekleģtirilmeye çalıģılmıģtır. Burdur Havzası Koruma Eylem Planı Taslak Raporu ndaki eksiklikler ve gerekli görülen düzenlemeler, havzada yer alan tüm paydaģ kurumların görüģleri neticesinde belirlenmiģ, değiģiklikler yapıldıktan sonra Havza Koruma Eylem Planı Nihai Raporu hazırlanmıģtır. Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) 2009 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sayım sonuçlarına göre, proje kapsamında yer alan 11 havzadaki yerleģim yerlerinin ilçeler bazında toplam nüfusu kiģidir. Bu değer Türkiye nüfusunun %52 sine karģılık gelmektedir. (ġekil 11) ; 48% ; 52% PROJE BÖLGESİ TOPLAM NÜFUS PROJE BÖLGESİ DIŞI TOPLAM NÜFUS ġekil 11 : 11 Adet Havzanın Türkiye Nüfusuna Oranı Proje kapsamında Koruma Eylem Planları Hazırlanacak olan 11 havza içerisinde en yüksek nüfusa sahip olan havza kiģi ile Marmara Havzası iken; en düģük nüfusa sahip olan havza kiģinin yaģadığı Burdur Havzası dır. Buna göre incelenen Burdur Havzası Türkiye nüfusunun yaklaģık %0,3 üne karģılık gelmektedir. Proje kapsamındaki havzaların nüfus dağılımları ġekil 12 de görülmektedir.

97 Sayfa/Toplam Sayfa: 97 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Havzası nın toplam alanı; yapay alanlar, tarımsal alanlar, orman ve yarı doğal alanlar, ıslak alanlar ve su yüzeyleri dahil olmak üzere ha olup; havza izdüģümü alanının Türkiye izdüģümü alanına oranı %0,8 kadardır. Nüfus ve alan bilgilerine göre havza genelinin nüfus yoğunluğu 34 kiģi/km 2 olup; bu değer TÜĠK tarafından Türkiye geneli için hesaplanan 94 kiģi/km 2 değerinden çok daha düģüktür. 21% MARMARA KIZILIRMAK KÜÇÜK MENDERES SUSURLUK KONYA 48% 5% YEŞİLIRMAK BÜYÜK MENDERES 5% SEYHAN 4% CEYHAN KUZEY EGE 4% BURDUR 3% 3% 4% PROJE BÖLGESİ DIŞI 0% 1% 2% ġekil 12: Havzaların Nüfus Dağılımları

98 Sayfa/Toplam Sayfa: 98 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

99 Sayfa/Toplam Sayfa: 99 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: HAVZA GENEL DURUMU Burdur Havzası nda sularla dolu çöküntü çanakları, vadiler, mağaralar, inler ve dehlizler bölgenin doğal oluģumları arasındadır. Yöre, bu doğal oluģuma bağlı olarak aynı zamanda Göller Bölgesi adını da almaktadır. Havza Türkiye nin güneybatısında yer alan, en büyüğü Burdur Gölü olmak üzere Acı Göl, Salda Gölü, Akgöl, YarıĢlı Gölü ve KarataĢ Gölleri nin su toplama havzalarından meydana gelen alanı kapsamaktadır. Havza, batıda EĢeler, Maymun Dağları, doğuda Kestel, Çatak Dağları, güneyde Rahat, Koru Dağları, kuzeyde ise Boz ve Akdağların su ayırım çizgileri arasında yer almaktadır. Toplam yağıģ alanı km 2 olan Burdur Havzası nın yıllık ortalama yağıģ yüksekliği 446 mm; yıllık ortalama akıģı ise 7,94 m 3 /s dir. Yıllık ortalama verimi 0,91 L/s/km 3 olan havzadaki akıģın yağıģa oranı 0,06 iken, iģtirak oranı % 0,14 dür. Havza toplam olarak ha alanı kaplamakta olup, Türkiye genel yüzölçümünün % 0,8 ini teģkil etmektedir. Türkiye Ġstatistik Kurumu tarafından gerçekleģtirilen 2009 yılı adrese dayalı nüfus sayımı sonuçlarına göre Burdur Havzası toplam nüfusu kiģidir. Bu nüfus havzada yer alan ilçelerin, havzaya giren ve girmeyen bölümlerindeki kentsel ve kırsal nüfusların toplamıdır YerleĢim Yerleri Burdur Havzası nda Antalya, Burdur, Denizli ve Isparta illeri yer almaktadır. Bu illerin havza sınırları içerisinde kalan alanlarının büyüklükleri Tablo 3 de, yüzölçümü dağılımları ġekil 13 de, idari sınırları ġekil 14 te verilmektedir. Burdur Havzası Isparta Ġlinin Keçiborlu, Atabey, Gönen; Burdur Ġlinin Merkez, Karamanlı, Kemer, Tefenni, YeĢilova; Denizli Ġli nin Çardak, Afyonkarahisar Ġlinin Evciler, BaĢmakçı ve Dazkırı Ġlçelerini kapsamaktadır. Burdur Havzası na Antalya nın yaklaģık ha lık alanı girmekte, ancak bu alanda yerleģim yeri bulunmamaktadır.

100 Sayfa/Toplam Sayfa: 100 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 3: Havzada Yer Alan Ġller ve Havza Ġçindeki Alanları ĠLLER ORTALAMA RAKIM (m) TOPLAM ALAN (ha) ĠLĠN HAVZA ĠÇĠNDEKĠ ALANI (ha) ĠLĠN HAVZAYA GĠREN KISMI (%) HAVZANIN ĠLLERE GÖRE DAĞILIMI ANTALYA ,2 0,8 BURDUR ,2 55,1 DENĠZLĠ ,3 8,2 ISPARTA ,9 19,8 AFYONKARAHĠSAR ,3 16,2 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS (%) ġekil 13: Havzada Yer Alan Ġllerin Alansal Dağılımı Havza içinde kalan iller ve belediye teģkilatı olan yerleģim yerlerinin 2009 Ģehir merkezi nüfusları EK II de, Burdur Havzası YerleĢim Yerleri Haritası ise ġekil 15 te verilmiģtir. EK II de verilen tüm yerleģim yerleri, Eylül - Aralık 2009 tarihlerinde saha ziyareti yapılarak yerinde incelenmiģtir. Saha ziyaretleri, havzada yer alan Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü personelinden alınan bilgiler doğrultusunda, ilgili personelin katılımı ile gerçekleģtirilmiģtir.

101 Sayfa/Toplam Sayfa: 101 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Saha ziyaretleri sırasında belediye teģkilatına sahip yerleģim yerlerinde ilgili teknik sorumlu; teknik sorumlunun bulunamadığı durumlarda ise zabıta memurundan ilgili bilgiler alınmıģtır. Havzada yer alan yerleģim yeri sayısı 28 adet olup, söz konusu yerleģim yerlerinin tamamı belediye teģkilatına sahiptir. ġekil 14: Burdur Havzası Siyasi Haritası Burdur Burdur ili; güneybatı Anadolu da, Göller Bölgesi olarak da adlandırılan Batı Akdeniz Bölgesi nde yer almaktadır. Yüzölçümü km 2 olup, ülke topraklarının % 0.88 ini kaplamaktadır. Ġlin 2009 yılı nüfusu dir. Burdur, doğu ve güneyinde Antalya, batısında Denizli, güneybatısında Muğla, kuzeyinde Afyonkarahisar ve Isparta Ġlleri tarafından çevrelenmiģtir. Ġlde, merkez ilçe ile birlikte, Ağlasun, Altınyayla, Bucak, Cavdır, Çeltikçi, Gölhisar, Karamanlı, Kemer, Tefenni, YeĢilova olmak üzere toplam 11 ilçe vardır.

102 Sayfa/Toplam Sayfa: 102 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Bunlardan Burdur Havzası içinde kalanlar Tefenni, Kemer, Karamanlı, YeĢilova ve Merkez ilçeleridir. Denizli Denizli Ġli, Anadolu yarımadasının güneybatısında ve Ege Bölgesi nin doğusunda bulunmakta olup; Ege, Ġç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit teģkil etmektedir. Denizli ili sınır itibariyle doğudan Burdur ve Afyonkarahisar, batıdan Aydın ve Manisa, kuzeyden UĢak, güneyden ise Muğla illeri ile komģudur. Ġlin yüzölçümü km2 olup, 2009 yılına göre nüfusu dir. Son düzenlemelere göre Denizli Ġli nin 18 ilçesi bulunmaktadır. Bunlardan yalnızca Çardak Ġlçesi, Burdur Havası sınırları içinde bulunmaktadır. Afyonkarahisar Afyonkarahisar ili, Ġç Anadolu Bölgesi nin batısında, ve Ege Bölgesi nin iç kesiminde yer almaktadır. Ġç Anadolu nun, Ege kıyılarına açılan bir eģiği, bir geçidi durumundadır. Çevresinde EskiĢehir, Isparta, Denizli, UĢak ve Kütahya illeri bulunmaktadır. Ġlin toplam nüfusu 'dır. Ġlin yüzölçümü ise km 2 dir. Afyonkarahisar ilinin Burdur Havzası sınırları içinde kalan ilçeleri BaĢmakçı, Dazkırı ve Evcilerdir. Isparta Isparta, Göller Yöresi nde bulunmakta olup, Burdur, Afyonkarahisar, Konya ve Antalya illeri ile BeyĢehir ve Burdur Gölleri arasında yer almaktadır km 2 lik yüzölçümüne sahip olan Isparta ili, kuzey ve kuzeybatıdan Afyonkarahisar Ġlinin Sultandağı, Çay, ġuhut, Dinar ve Dazkırı, batıdan ve güneybatıdan Burdur ilinin Merkez, Ağlasun ve Bucak, güneyden Antalya ilinin Serik ve Manavgat, doğu ve güneydoğudan ise Konya Ġlinin AkĢehir, Doğanhisar ve BeyĢehir ilçeleri ile çevrilmiģtir. Merkez ilçesiyle birlikte toplam 12 ilçesi bulunmaktadır. Bu ilçelerden Atabey, Keçiborlu ve Gönen, Burdur Havzası içinde yer alır yılı nüfus sayımına göre nüfusu kiģidir.

103 Sayfa/Toplam Sayfa: 103 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 15: Burdur Havzası YerleĢim Yerleri Haritası

104 Sayfa/Toplam Sayfa: 104 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Coğrafi Durum Burdur Havzası, Türkiye nin güneybatısında 37 o - 38 o kuzey enlemleri ile 29 o - 30 o doğu boylamları arasında yer almakta, en büyüğü Burdur Gölü olmak üzere Acı Göl, Salda Gölü, Akgöl, YarıĢlı Gölü ve KarataĢ Gölünün su toplama havzalarından meydana gelen alanı kapsamaktadır. Havza, batıda EĢeler, Maymun Dağları, doğuda Kestel ( en yüksek noktası Kulübe tepe), Çatak Dağları, güneyde Rahat, Koru Dağları, kuzeyde ise Boz ve Akdağların su ayırım çizgileri arasında yer almaktadır. Havza toplam olarak ha alanı kaplamakta olup, Türkiye genel yüzölçümünün % 0,77 sini teģkil etmektedir. Dağlar Burdur Havzası fizyografik yönden pek farklılık göstermez. Çöküntü alanlarında büyüklü küçüklü göller mevcut olup, bunları alüvyal ovalar ve yüksek dağ silsileleri çevrelemiģtir. Güneydoğu ve güneybatı bölgelerindeki dağlar ormanlarla kaplı olduğu halde, Burdur merkez ve Acıgöl ün kuzeyi yer yer tabii vejetasyondan mahrum olup mera halinde, Burdur Gölü kuzeyi ise bodur fundalıktır. Dağların yükseklikleri ise m arasında değiģmektedir. Havzanın en yüksek dağı doğudaki Kestel Dağı olup, yüksekliği 2328 m dir. Bunu sırasıyla Rahat Dağları 2094 m, Koru Dağları 2056 m, Çatak Dağları 1970 m, EĢeler Dağları 1930 m, Akdağ 1894 m, Maymun Dağları 1605 m ve Bozdağlar 1350 m ile izlemektedir. Burdur Havzası Fiziki Haritası ġekil 16 da verilmiģtir. Ovalar Burdur havzası yükseklik itibariyle farklılık göstermez. Güneyde Tefenni Ovası nda ortalama yükseklik m, PınarbaĢı çevresindeki Ġsin Ovası nda m, Burdur Gölü nün güneyindeki Yazı Ovası nda m, Salda Gölü nün doğusundaki Irla Ovası nda m, Akgöl ün (Çorak Gölü) doğusunda yer alan Erli Ovası nda m, Acıgöl ün batı ve güneybatısında yer alan Çaltı Ovası nda m ve Burdur Gölü nün kuzeydoğusunda yer alan Çorak Ova da m dir.

105 Sayfa/Toplam Sayfa: 105 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 16: Burdur Havzası Fiziki Haritası Bitki Örtüsü Burdur Havzası nda doğal bitki örtüsü, Tefenni güneyi, Burdur Merkez ve Acıgöl kuzeyinde çok zayıf olup bozuk mera karakterinde, diğer bölgelerde genel olarak orman ağaç ve ağaççıkları halindedir. Sürülerek tarım yapılan arazilerde doğal bitki örtüsü yerini kültür bitkilerine bırakmıģtır. Drenajı bozuk çorak arazilerde ise bu ortamda yetiģen bitki türleri bulunmaktadır. Havzada yaygın olan ağaç çeģitleri arasında, Burdur Gölü nün güneydoğusunda Bayındır ve Bereket Köyü dağlarında ardıç yer alır. Burdur Gölü nden sonra tamamen karaçam ormanları baģlar. Kapaklı ve Çamoluk (Aziziye) Köyleri arasında seyrek kızılçam vardır. Kestel Dağı nın zirvelerinde ise ardıç ve yaģlı meģeler bulunmaktadır. Tefenni YeĢilova nın batısında bulunan EĢeler Dağı nda tamamen karaçam, Salda Gölü nün çevresinde kızılçam ormanları, Burdur Gölü nün batısındaki Söğüt Dağları nda ardıç ve seyrek karaçam ormanları vardır.

106 Sayfa/Toplam Sayfa: 106 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Acıgöl ün güneybatısında Hayriye Köyü civarları karaçam, kuzeybatısında ise ardıç, meģe türleri ve pırnal meģesi, Keçiborlu nun kuzey ve batısındaki sahalarda ise meģe ve karaçam ormanları bulunmaktadır. Yaygın olan ağaççık cinsleri ise, sürünücü bodur ardıç, karaçalı, kocayemiģ, böğürtlendir. Havzanın diğer doğal bitki örtüsü arasında çayır ve baklagil türlerine de rastlanmaktadır. Bunlar arasında; köpek diģi, arpa çimi, yumrulu arpa, yüksek otlak ayrığı, otlak ayrığı, domuz ayrığı, kır bromu, tarla bromu, çavdar bromu, Ġtalyan çimi vardır. Baklagil türleri arasında en yaygın olanlar ise korunga, gazel boynuzu, yonca, geven, beyaz tırfıl, gelemen tırfılı, kaba tüylü fiğ, adi fiğ, kara fiğdir. Göl kenarlarında Hidromorfik alüvyal ve kötü drenajlı yüksek taban suyu bulunan sahalarda kamıģ ve saz türleri, çorak sahalarda ise yüksek tuza dayanıklı çorak otlar bulunmaktadır. Akarsular Havzada büyük akarsular yoktur. Havzanın baģlıca akarsuları Bozçay, Keçiborlu, Değirmen ve Beyköy dereleridir. Bunlar sularını Burdur ve Salda gölüne boģaltmaktadırlar. Ayrıca kıģ ve bahar yağıģlarından sonra ortaya çıkarak yazın kuruyan birçok yan dereler mevcuttur. Havzadaki akarsuların rejimleri oldukça düzensizdir. TaĢkınlar daha çok Burdur Gölü ile Bozçay kenarlarındaki taban arazilerde olmaktadır. Dere ve çay niteliğindeki küçük akarsuların bir bölümü göllere dökülürken bir bölümü de düdenlerde kaybolur. Burdur Havzası nda yer alan bazı akarsular ve uzunlukları Tablo 4 de verilmiģtir. Eren Çayı (Bozçay): Havzanın en büyük akarsuyu olup drenaj alanı km 2 dir. Güneydeki Rahat Dağı eteklerindeki kaynaklardan baģlamakta, Karamanlı Ġlçe merkezinden gelen Değirmen Deresi ile Tefenni Ġlçe merkezinin doğusunda karıģıp, Kemer Ġlçesi nin kuzeybatısında KarataĢ Gölü tahliye ayağını da alarak kuzeye doğru akmaya baģlar. Keçiborlu Çayı: Havzanın kuzeyindeki Eren Tepesi eteklerinden çıkmaktadır. Drenaj alanı 84 km 2 dir. Keçiborlu Ġlçe merkezine gelmeden, yan dere ve kaynak sularıyla birleģtikten sonra Burdur Gölü nün kuzeyindeki ovada sığ yatakta akarak göle ulaģır. Değirmen Deresi: Havzanın batısında Büyükkurtulan tepesinin eteklerinden çıkar. Drenaj alanı 18 km 2 dir. Buradan güneye akarak Salda Beldesi nin güneybatısındaki kaynak sularını da alarak Salda Gölü ne ulaģır.

107 Sayfa/Toplam Sayfa: 107 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 4: Burdur Havzası nda Yer Alan Bazı Akarsular ve Uzunlukları NO AKARSU ADI TÜRÜ UZUNLUĞU 1 Eren Ç. (Boz Ç.) ÇAY Değirmen D. DERE Sarı D. DERE Yayla D. DERE Domuz Ç. (Elmacık Ç.) ÇAY MenevĢeli D. (Kent D.) DERE Özdere DERE Karapınar D. DERE Ulupınar D. DERE Çolakboğazı D. (Çolak D.) DERE Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS Göller Burdur Havzası nda yer alan göller Tablo 5 te, Burdur Havzası akarsu ve göller haritası ġekil 19 da verilmiģtir. Havzada yer alan göllerin birçoğu karstik kökenlidir. Tablo 5: Burdur Havzası nda Yer Alan Göller ADI ĠL ALANI (ha) Burdur Gölü BURDUR ,3 ISPARTA 3.420,9 (m) TOPLAM ALANI (ha) Salda Gölü BURDUR 4.427, Tuzla Gölü DENĠZLĠ 82,6 83 Acıgöl DENĠZLĠ 14,3 AFYONKARAHĠSAR 2.557, Kocagöl BURDUR 8,1 8 YarıĢlı Gölü BURDUR 1.597, KarataĢ Gölü BURDUR 513,3 513 Göllüce Gölü BURDUR 14,4 14 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS Burdur Gölü: Burdur Gölü, göller bölgesi göllerinden olup, Burdur ve Isparta illeri arasında yer almaktadır. Burdur Ģehir merkezine çok yakın olup, koordinatları, 37 45' Kuzey, 30 12'

108 Sayfa/Toplam Sayfa: 108 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Doğu'dur. Ortalama göl alanı ha, rakımı 857 metredir. Burdur Gölü, Türkiye nin en derin göllerinden biri olup, yapı olarak tektonik ve ötrofikasyon açısından oligotrofik karakterdedir. Burdur Gölü nün 34,2 km 2 si Isparta, 172,6 km 2 si Burdur il sınırları içerisinde yer almaktadır. Burdur Gölü, Söğüt dağı ile Suludere - Yayladağ kütleleri arasında, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan oluk Ģeklindeki tektonik çöküntünün sularla dolması sonucu oluģmuģtur. Batısında ve kuzeyinde nümilitik fliģler, doğusunda neojen kalkerler, güney ve güneybatısında serpantin ve gabro gibi bazik ve ultrabazik kayaçlardan oluģmuģ yüksek kütleler yer almaktadır. Küçük bir kapalı havzada yer alan ve göle güneybatıdan giriģ yapan Bozçay ile birlikte birkaç küçük dereyle beslenmektedir. Burdur Gölünü besleyen derelerin önemli bir kısmı yazın kurumaktadır. Göl seviyesinin değiģimleri klimatik ve tektonik nedenlere bağlı olarak oluģmaktadır. Würm sonlarında günümüzden yaklaģık olarak m daha yüksekte olan göl seviyesi hem sübsidans hem de iklim değiģimlerine bağlı olarak günümüzdeki seviyesine inmiģtir. Burdur Gölü Türkiye nin en derin göllerinden biri olup (maks. 110 m), ortalama derinliği 40 m civarındadır. Göl seviyesi her yıl yağıģlı mevsimlerde yükselmekte, yaz aylarında ise buharlaģma nedeniyle düģmektedir. Gölün beslenmesinde doğrudan yağıģın oranı yaklaģık olarak % 40, akarsularla gelen suyun oranı yaklaģık %55, diğer kaynakların oranı ise yaklaģık olarak %5 tir. (YiğitbaĢoğlu, H., Uğur A.,2005) Burdur Gölü ndeki su seviyesi değiģimleri Tablo 6, Burdur Gölü kıyı kenar çizgilerinin yıllara göre değiģimi ġekil 17 de, göl su seviyesi alan hacim karģılaģtırması Tablo 7 de verilmiģtir. Burdur Gölü normal Ģartlarda akarsularla, içinde bulunduğu tektonik çukurun (grabenin) güneybatı ve kuzeydoğusundaki yeraltı sularıyla ve doğrudan üzerine düģen yağıģlarla beslenmekte, buharlaģma ile su kaybetmektedir. Göle gelen su miktarı ile buharlaģma sonucu kaybolan su miktarı birbirine yakın değerler taģıdığı dönemde sağlıklı bir göl ekosistemi olarak varlığını korumuģtur. Bu denge son 20 yılda bozulmuģ durumdadır ve bu nedenle sürekli küçülmektedir yılında Burdur da son 56 yılın en yüksek ikinci yağıģının (594,2 mm) görülmesi göl seviyesindeki düģüģü geçici olarak bir miktar durdursa da alçalma devam etmektedir. Göl seviyesi 2008 su yılı sonunda (Eylül 2008 de) 844 metreye inmiģtir. Göl seviyesindeki mevsimlik dalgalanmalar da son 20 yılda büyük ölçüde ortadan kalkmıģtır. Bunun temel sebebi, kıģ döneminde görülen yüksek miktarda yağıģın Burdur Gölü yerine büyük ölçüde baraj ve göletlerde depolanmasıdır.

109 Sayfa/Toplam Sayfa: 109 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Gölü nün dıģa akıģı olmaması nedeniyle suları oldukça tuzludur. Göl suyunun bileģiminde yüksek oranda tuzun yanı sıra arsenik de bulunmaktadır. Bu özellik nedeniyle gölde endemik türler bulunmaktadır. Endemik türlerle ilgili olarak literatürde Aphanius anatoliae sureyanus olarak bilinen ve Ülkemizde A.burduricus olarak adlandırılan balık türü yaģamaktadır. Gölde teģhis edilen fitoplankton örneklerinden 18 i Bacillariophyta, 16'sı Chlorophyta, 7'si Cyanophyta ve Chrysophyta, Euglanaphyta ve Dinophyta Ģubelerine ait birer cins olmak üzere 41 cins tespit edilmiģtir. Bunun yanında göl çevresinde, halk arasında angıt olarak adlandırılan dik kuyruklara önemli bir barınma ve yaģam alanı durumundadır. Bilhassa kıģ aylarında bu canlının dünya populasyonunun en az %60 ı göl çevresinde barınmaktadır. Tablo 6: Burdur Gölü nde Tarihlerinde Saptanan Aylık Su Seviyesi DeğiĢmelerini Gösteren Göl Rasatları YILLAR OC. ġub. MAR. NĠS. MAY. HAZ. TEM. AĞU. EY. EK. KAS. AR Kaynak: Burdur Gölü Yönetim Planı, Tablo 7: Göl Su Seviyesi, Alan ve Hacim KarĢılaĢtırması TARĠH Göl Seviyesi (m) Göl Alanı (km²) Göl Hacmi (km³) Kaynak: Burdur Gölü Yönetim Planı, Burdur Gölü nün DSĠ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan batimetri haritası sayısallaģtırılmıģtır. Arcview GIS 3.2 3D Analyst yazılımı ile Burdur Gölü topoğrafyasının sayısal yükseklik modeli oluģturularak farklı tarihlerdeki göl hacmi hesaplanmıģ ve değiģimleri ortaya konulmuģtur (ġekil 18). Buna göre göl hacminin 1975 yılında km 3 iken 2002

110 Sayfa/Toplam Sayfa: 110 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 yılında km 3 olduğu saptanmıģ ve bu 27 yıllık dönemde yaklaģık %27 hacim kaybının gerçekleģtiği belirlenmiģtir. ġekil 17 : Burdur Gölü Kıyı Kenar Çizgisinin Yıllara Göre DeğiĢimi Burdur Gölü nde ölçüm yapılan 27 yıllık dönem içinde göl seviyesinde yaklaģık 10 m lik bir düģüģ, göl alanında ve göl hacminde ise yaklaģık olarak %27 lik bir azalma gerçekleģmiģtir.

111 Sayfa/Toplam Sayfa: 111 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 18 : Burdur Gölü Tabanının Topoğrafyası Suyundaki yüksek sodyum, sülfat, arsenik ve klorür içeriği nedeniyle bitki türü çeģitliliği azdır ve sadece birkaç balık türü yaģamaktadır. Gölün batı kesimi boyunca uzanan fay (kırık) hattı nedeniyle, bu kesimde kıyı çizgisi çok dardır ve bölgelerde göl birden derinleģir. Güney ve kuzeyde ise alüvyonların birikmesiyle, sazlarla kaplı tuzlu bataklık görünümündeki kıyı ovaları ve delta oluģumu baģlamıģtır. Gölün bütün yakın çevresi tarıma açılmıģtır. Bu alanların % 10 u yeraltı suyuyla sulanır. BaĢlıca ürünler, hububat, üzüm, meyve, sebze, badem, Ģekerpancarı, susam, haģhaģ ve kendirdir. Yöreye özgü diğer bir tarımsal etkinlik gülcülüktür. Gülün çok değerli yağı parfüm ve besin endüstrisinde kullanılır. Kuzey ve kuzeydoğuda gül tarlaları yaygındır. Burdur kentinin kuzeydoğusu baģta olmak üzere, çok yerde geniģ kavaklıklar vardır. Salda Gölü: Salda Gölü, ormanla kaplı tepeler, kayalık araziler ve küçük alüvyal ovalarla çevrili hafif tuzlu tektonik bir göl olup yüzölçümü 4.427,5 ha dır. Göle 1989 yılında Doğal Sit Alanı statüsü verilmiģtir. Suyunun temizliği ve turkuaz rengiyle oluģan güzel manzaranın yanı

112 Sayfa/Toplam Sayfa: 112 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 sıra güneybatı ve güneydoğu kıyılarında yer alan küçük kumsallar alanın rekreatif amaçlı kullanımına olanak sağlamaktadır. Göl kenarında 10'a yakın turistik tesis bulunmaktadır. Bu tesislerin bazılarında AAT olmasına karģın, bu tesislerin bazıları yeterli olmamakta ya da çalıģtırılmamaktadır. Göl çevresindeki yerleģimlerin atıksuları Gölü besleyen derelere verilmekte ve gölde kirliliğe neden olmaktadır. Bölgenin sahip olduğu turizm potansiyeli, Turistik yatırımların göl çevresinde her geçen gün daha da artmasına neden olmaktadır. Ġleriki yıllarda tesislerden kaynaklanan katı atık, su ve görsel kirlilik probleminin artmasını kaçınılmazdır. Havzada kullanılmaktadır. yer alan tarım alanların sulanmasında Gölü besleyen derelerin suları Salda Gölü çevresindeki mevcut tesislerden kaynaklanan kirliliğin önlenmesi için, bu tesislerin bulunduğu bölgeye kanalizasyon Ģebekesi kurularak, oluģan atıksular inģa edilen bölgesel AAT lerde arıtılmalıdır. Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü nce gölü besleyen su kaynaklarından biri olan Değirmen dere üzerine sulama amaçlı bir barajın yapılması planlanmaktadır. Bu baraj ile YeĢilova ile Göl arasında kalan 182 ha lık alanın sulanması amaçlanmaktadır. Acıgöl: Denizli Ġli Çardak Ġlçesi nde yer alan gölün yüzölçümü ha dır. Sığ bir tektonik göl olan Acıgöl dağlardan gelen yüzeysel akımlarla, kaynak sularıyla ve doğudan BaĢmakçı tarafından gelen Kocaçay ın sularıyla beslenir. Acıgöl, Tuz Gölü nden sonra Türkiye nin ikinci en tuzlu gölüdür. Gölün batı ve kuzeyinde kendilerine tahsis edilmiģ alanlarda üretim yapan Alkim, SodaĢ ve Otuzbir Kimya adlı Ģirketlerce iģletilen sodyum sülfat (Na 2 SO 4 ) havuzları vardır. Üç Ģirket yılda toplam ton sodyum sülfat üretmekte, bunu iç ve dıģ pazara sunmaktadır. BaĢmakçı tarafındaki ovada yoğun olarak tarım yapılmaktadır. Gölün çevresinde özellikle doğu ve kuzeydoğu kıyılarında hayvan otlatılmaktadır. Göl çevresindeki yerleģimlerin atıksuları gölde kirliliğe neden olmaktadır de Çaltı Gölü ve Acıgöl arasında bir tahliye kanalı inģa edilmiģ, Değirmen Deresi üzerine küçük bir baraj yapılmıģtır. Bunun sonucunda Kurugöl tamamıyla kurumuģtur. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, gölün güneybatısındaki 625 ha lık tarım alanını sulamak üzere GemiĢ kaynaklarından 600 L/s su pompalamaktadır. Sulama projesinin dıģında kalan yerlerde çiftçiler, artezyen sularıyla küçük çaplı sulamalar yapmaktadır.

113 Sayfa/Toplam Sayfa: 113 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: yılında Çardak Havaalanı nın batısındaki araziye Çardak Organize Sanayi Bölgesi nin temelleri atılmıģtır. Planlanan 90 a yakın fabrikanın yeraltı suyu kullanması öngörülmektedir. Gölde yeraltı su seviyesinde düģüģ oluģabileceği tahmin edilmektedir. YarıĢlı Gölü: Burdur Gölü nün güneybatısında yer alan ve yüzölçümü ha olan, ondan küçük tepelerle ayrılan, sodyum fosfat, sodyum klorür ve sodyum sülfat konsantrasyonu yüksek sığ bir göldür. Gölün su seviyesi yıl boyunca büyük değiģiklikler göstermektedir. Yaz aylarında büyük ölçüde kuruyan göl çevresinde geniģ, tuzcul bataklıklar ve çamur düzlükleri bulunmaktadır. Tatlısu kaynaklarının göle ulaģtığı yerlerde sınırlı bir bitki örtüsü geliģmiģtir. Gölün çok fakir bir sucul yaģam ortamı olduğu, sadece ekonomik değeri olmayan bir tür balığın (diģli sazancık) yaģadığı bilinmektedir. Gölün koruma statüsü bulunmamaktadır. Göl, batı ve kuzeyinde tarım alanlarıyla çevrilidir Bu alanlarda genellikle hububat ve afyon ekimi yapılmaktadır. DSĠ nin YarıĢlı Gölü nü Burdur Gölü ne boģaltmayı amaçlayan eski bir projesi, toprak kalitesinin düģüklüğü nedeniyle iptal edilmiģtir. Göl çevresindeki doğal bitki örtüsü tarım alanlarına dönüģtürülerek ortadan kaldırılmaktadır. Göl çevresindeki tarım alanlarında uygun yöntemlerle tarım yapılmamasından kaynaklanan rüzgar ve su erozyonu problemi mevcuttur. Gölü besleyen tatlı su kaynakları tarımsal amaçlı sulamada kullanılmakta ve bu durum sulama mevsiminde göle tatlı su giriģinin azalmasına ve gölün küçülmesine neden olmaktadır. KarataĢ Gölü: Burdur Ġlinin güneyinde, Tefenni Ovasının kuzeydoğusunda yer alır. Gölün yüzölçümü 513 ha dır. Sığ bir tatlı su gölüdür. Özellikle batı kısmında yoğun sazlıkların bulunduğu sulak alan, güney kısmında Dsi tarafından yapılan seddelerle kısmen bir baraj gölüne dönüģtürülmüģtür. Alanın kuzeybatısını kuģatan dağlardan beslenen göl, suyunu Burdur Gölü nü besleyen ana kaynaklardan biri olan Bozçay a boģaltır. Habitat olarak tatlı su gölü, sazlık alanlar ile sulu ve kuru tarım alanları ile çevrilidir. Tarımın yanı sıra, gölde ticari olarak balıkçılık yapılmaktadır. Gölün en büyük sorunu yağıģ azlığına ve gölü besleyen kaynakların kurumasına bağlı olarak, su seviyesindeki yetersizliktir. KarataĢ Gölü 2006 yılında Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası olarak ilan edilmiģtir. KarataĢ Gölü, üst kratese döneminin kalkerli tabakalarından ibarettir. KarataĢ gölü ve çevresi aluviyal toprakların üzerinde teģekkül etmiģtir. Toprak, yer yer ağır balçık ve killi bir yapıya sahiptir. Toprakta kil oranı yüksektir. KarataĢ Gölü nü besleyen en önemli akarsu Hüyükköy içinden geçen su kanalları ile akan Sarıdere dir.

114 Sayfa/Toplam Sayfa: 114 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 19: Burdur Havzası Akarsu ve Göller Haritası

115 Sayfa/Toplam Sayfa: 115 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Toprak Yapısı ve Jeolojik Durum YağıĢ ve sıcaklığın yıl içerisindeki dağılımına göre havza, yazları sıcak ve kurak, kıģları serin ve yağıģlı bir iklime sahiptir. Bunun sonucu olarak Acıgöl ün kuzeyinde kahverengi, orta ve güney yörelerde kestane rengi topraklar oluģmuģtur. Her iki toprakta da kireç birikmesi mevcuttur. Kestane rengi topraklarda yağıģın fazla olması sebebiyle karbon azottan daha yüksektir. Dağlık kısımlarda yağıģ, profilde kireç yıkanmasına neden olduğundan kireçsiz kahverengi orman toprakları, ayrıca orman vejetasyonu sağladığından kahverengi orman toprakları meydana gelmiģtir. YağıĢın en az olduğu orta kısımlarda da çorak topraklar oluģmuģtur. YağıĢ genellikle yüksek eğime sahip yerlerde Ģiddetli erozyona yol açtığından litozolik toprakları meydana getirmiģtir. Bunu havzanın her tarafında görmek mümkündür. Yaz aylarındaki yüksek sıcaklık organik maddeleri parçaladığından orman toprakları hariç genellikle havza topraklarında organik madde düģüktür. Havza sınırları içinde, topraklar genel olarak killi ve kireçli olup, gri, kırmızımsı, kahverengi ve koyu gri renkli görünümdedir. Akarsuların tesiri altında kalan erozyonlarla meydana gelen ova düzlüklerindeki topraklar ise alüvyon karakterli olup tarıma elveriģlidir. Havza farklı zamanlara ait çeģitli fonksiyonların meydana getirdiği nispeten karıģık bir toprak yapısına sahiptir. Bir geçit bölgede yer alan ilde çeģitli toprakları görmek mümkündür. Topraklar genelde kireç bakımından zengindir (kireç taģı, sert kalker, kalkerli kil tasları vb.). Yörede, yağıģların az olması nedeniyle kuvvetli yıkanmalar meydana getirmemiģ olduğundan, profillerde yüzeye yakın CaCO 3 birikimleri yer yer mevcuttur. Burdur Gölü Göller Yöresi nde tektonik kökenli bir çukurlukta yer almaktadır. Depremselliği yüksek olan havzada son büyük deprem 1971 yılında yaģanmıģtır. Havzada çökme alanlarında irili ufaklı göller meydana gelmiģtir. Bu göllerin civarında kuarternere ait alüvyonlar teģekkül etmiģtir. Çökme vadilerinin dolması ve yeniden yükselmesi neojen devrinin alüvyal bir safhasına tekabül etmektedir. Kurna Deresi ve Bozçay vadisinde görülen kil ve çakıl parçalarının bulunması yükselme hareketlerinin kuarternerde devam ettiğini göstermektedir. Havzayı jeolojik özelliklerine göre 4 gruba ayırmak mümkündür. Acıgöl Kesimi: Havzanın bu kesimi bir çöküntü gölü olan Acıgöl ve bunun meydana getirdiği alüvyon ile, kuzeyde Dutluca Köyü civarında eosen fliģi ve bunun üzerine de doğuya doğru fliģ karakterli oligosen formasyonları, güneyde Kerme, GemiĢ ve Yan dağlarını meydana

116 Sayfa/Toplam Sayfa: 116 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 getiren kretase kalkerleri üzerine doğuda oligosen formasyonları batıda andezit peridotit grubu kütlelerden oluģur. Salda, YarıĢlı ve Akgöl (Çorak) Kesimi: Havzanın bu kesiminde çöküntü alanları çoktur ve bu bölgede Salda, Akgöl ve YarıĢlı gölleri oluģmuģtur. Akgöl ün kuzeyinde Acıgöl kesiminden devam eden kretase kalkerleri görülür. Güneyde Tefenni ye, doğuda Navlu ve Karaköy e kadar andezit peridotit grubu kayaçlar yayılmıģtır. Bu ultrabaziklerin içinde muhtelif yerlerde kuzeyde Hayriye yakınında, güneyde Türkmen tepede Sazak Köyü yakınlarında krom madenleri vardır. Bozçay Vadisi Kesimi: Havzanın en büyük akarsuyu olan Bozçay ın açmıģ olduğu vadi Burdur Gölü nü meydana getiren depresyonun devamıdır. Kretaseden sonra neojen tarafından örtülmüģ olan eski vadiyi Bozçay tekrar açmıģtır. Bu vadi içinde KarataĢ ve PınarbaĢı gölleri yer alır. Vadi tabanı alüvyondur. Burdur Gölü Kesimi: Havzanın bu kısmı büyük bir depresyon alanıdır. Bunun etkisiyle Burdur Gölü ve Keçiborlu Kükürt yatakları meydana gelmiģtir. Burdur Gölü nün çevresinde batıdan kuzeye doğru kretase kalkerleri, onun üzerinde eosen fliģi ve en üstte de oligosen fliģi yer almaktadır. Keçiborlu ve Yazı Ovaları alüvyonludur. Güneybatıdan kuzeye doğru Burdur Gölü nün çevresi neojen fliģidir. Burdur Gölü Havzası, Batı Toros Dağları arasında sıkıģmıģ kapalı bir su toplama havzasıdır. Gölü, sadece yılın belli dönemlerinde aktif olan, çok sayıda irili ufaklı dere ve çaylar besler. Bu dere ve çayların göle ulaģmaları ancak yağıģın fazla olduğu dönemlerde olur. Gerek yağıģın mevsimlere yayılıģı ve gerekse kurak aylardaki sağanak yağıģlar toprak erozyonuna neden olabilir. Toprak erozyonu sonucunda baraj ve göletlere ulaģan aģırı düzeydeki fosfat, kompleksler halinde çökelerek bu yapıların kullanma ömürlerinden daha önce dolmasına ve kullanılmaz hale gelmesine neden olmaktadır. Burdur Gölü Havzası'nın % 17,7'sinde az, % 22,3'de orta ve % 31,4'de ise Ģiddetli ve % 28,6'sında ise çok Ģiddetli erozyon saptanmıģtır. Burdur Gölü'nü besleyen en önemli akarsu olan Bozçay'da yıllarındaki DSĠ'nin ölçümlerine göre, suda asılı yük olarak, günde 820 ton, yılda ton sediment, göle taģınmıģtır. Bu rakam yatak yükü ile birlikte yılda tona ulaģır. Havzanın tamamından Burdur Gölü'ne taģınan miktar da yılda tonu bulur. Bu miktar m 3 /yıl olarak da hesaplanabilir.(burdur Gölü Yönetim Planı, 2008)

117 Sayfa/Toplam Sayfa: 117 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Meteorolojik Bilgiler Havza iklim bakımından Akdeniz iklimi ile Ġç Anadolu Ġklimi arasında bir geçiģ bölgesi kabul edilebilecek durumda ise de, Ġç Anadolu ikliminin daha fazla etkisi altındadır. Bölgenin almıģ olduğu yıllık yağıģ miktarı Akdeniz Bölgesi ne göre hayli düģüktür. Yıllık ortalama sıcaklık değerleri de Ġç Anadolu ya daha yakındır. Genel olarak kıģlar soğuk ve yağıģlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçmektedir. Havzada yüzey akıģın büyük bir kısmı sağanak karakterindeki yağıģlarla meydana gelmektedir. Dik meyilli arazilerde, topraklar sığ ve doğal vejetasyon zayıf olduğu için su, toprakta yeteri kadar depo edilememekte, büyük bir kısmı yüzey akıģa geçmektedir. Yüzey akıģlarının fazla olması erozyon ve taģkınlara sebep olmaktadır. Burdur Havzası meteorolojik verilerin oluģturulması amacıyla havza sınırları içerisinde kalan Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü gözlem istasyonlarına ait bilgiler kullanılmıģtır. Bu istasyonlara ait bilgiler Tablo 8 de verilmektedir. Tablo 8: Burdur Havzası nda Yer Alan Meteorolojik Ġstasyonlar ĠSTASYON ADI ĠSTASYON NO RAKIM(m) ENLEM BOYLAM Burdur Tefenni Kaynak: DMi, Sıcaklık Sıcaklık, iklim elemanlarının en önemlisidir. Burdur Havzası nda yer alan Burdur ve Tefenni Ġstasyonlarından alınan verilere göre hazırlanan tabloda, yıllık ortalama sıcaklık değerlerinin 10 C civarında olduğu görülür. Ortalama sıcaklıklar bakımından hiçbir ayın ortalaması 0 C nin altına düģmemektedir. Havza sıcaklık bakımından Akdeniz Ġkliminden soğuktur. En yüksek sıcaklık temmuz ve ağustos aylarında, en düģük sıcaklık ise ocak ayında görülmektedir. Sıcaklıklar bakımından istasyonlar arasında belirgin farklar yoktur. Burdur Havzası na ait ortalama sıcaklık değerleri Tablo 9 ve ġekil 20 de, maksimum sıcaklık ortalamaları Tablo 10 ve ġekil 22 de, minimum sıcaklık ortalamaları Tablo 11 ve ġekil 23 te verilmiģtir.

118 Sayfa/Toplam Sayfa: 118 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 9: Burdur Havzası Yıllık Ortalama Sıcaklık Verileri ( ) Ġstasyon Aylar Yıllık Adı Ocak ġubat Mart Nisan May. Haz. Tem. Ağu. Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Burdur 2,5 3,3 6,8 11,4 16,4 21,2 24,5 24,1 19,6 14,1 8,1 3,9 13,0 Tefenni 1,2 2,1 5,6 10,3 15,3 19,9 23,2 22,9 18,4 12,8 6,7 2,6 11,8 Kaynak: DMi, ġekil 20: Burdur Havzası ndaki Aylara Göre Yıllık Ortalama Sıcaklık DeğiĢimleri ( ) Havzaya ait sayısal ortalama sıcaklık haritası ġekil 21 de verilmiģtir.

119 Sayfa/Toplam Sayfa: 119 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 21: Burdur Havzası Ortalama Sıcaklık Haritası Tablo 10: Burdur Havzası Yıllık Ortalama Maksimum Sıcaklık Verileri ( ) Ġstasyon Adı Aylar Ocak ġubat Mart Nisan May. Haz. Tem. Ağu. Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Burdur 6,9 8,5 12,7 17,5 23,0 28,1 31,8 31,9 27,7 21,4 13,8 8,1 19,3 Tefenni 6,5 7,9 12,1 17,0 22,1 26,9 30,5 30,6 26,6 20,6 13,3 7,7 18,5 Kaynak: DMi, 2009.

120 Sayfa/Toplam Sayfa: 120 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 22: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Maksimum Sıcaklık DeğiĢimleri ( ) Tablo 11: Burdur Havzası Yıllık Ortalama Minimum Sıcaklık Verileri ( ) Ġstasyon Aylar Yıllık Adı Ocak ġubat Mart Nisan May. Haz. Tem. Ağu. Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Burdur -1,2-0,9 1,7 5,9 9,9 13,8 16,9 16,6 12,6 8,1 3,4 0,4 7,3 Tefenni -3,1-2,6-0,1 4,3 8,2 11,8 14,7 14,6 10,8 6,5 1,6-1,4 5,4 Kaynak: DMi, ġekil 23: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Minimum Sıcaklık DeğiĢimleri ( ) YağıĢ Havzada Burdur Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık toplam yağıģ 425,9 mm dir. Bu miktar Akdeniz Bölgesi ne dahil istasyonlara göre çok düģüktür. Bunun nedeni, denizlerden gelen yağmur yüklü bulutların, havzayı güney ve güneybatıdan saran dağların

121 Sayfa/Toplam Sayfa: 121 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 güneye bakan yamaçlarına yüklerinin bir kısmını bırakması veya bu dağların tepelerinden aģarak havza arazisini yükseklerden geçerek Anadolu nun içlerinde doğru gitmesidir. Burdur Havzası na ait ortalama yağıģlar Tablo 12 ve ġekil 24 te, maksimum yağıģlar Tablo 13 ve ġekil 25 de verilmiģtir. Tablo 12: Burdur Havzası Yıllık Ortalama YağıĢ Verileri ( ) Ġstasyon Aylar Yıllık Adı Ocak ġubat Mart Nisan May. Haz. Tem. Ağu. Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Burdur 50, ,5 50,4 40,5 25,2 15,2 7,9 16, ,7 35,5 Tefenni 64,5 50,5 44,1 44,3 38,1 22,1 16,8 10,1 14,4 32,5 54,4 73,3 38,8 Kaynak: DMi, ġekil 24: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Ortalama YağıĢlar ( ) Havzaya ait toplam yıllık ortalama yağıģa ait sayısal harita ġekil 25 de verilmiģtir.

122 Sayfa/Toplam Sayfa: 122 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 25: Burdur Havzası Ortalama Toplam YağıĢ Haritası Tablo 13: Burdur Havzası Yıllık Maksimum YağıĢ Ortalaması Verileri ( ) Ġstasyon Aylar Yıllık Adı Ocak ġubat Mart Nisan May. Haz. Tem. Ağu. Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Burdur 91 35,2 48,4 32,6 42, ,4 24,6 47, ,2 71,6 51,3 Tefenni 76,8 36,3 28,6 37,2 36,6 46,5 42,4 27,9 29,2 60,3 61,2 57,6 45,1 Kaynak: DMi, ġekil 26: Burdur Havzasındaki Aylara Göre Yıllık Maksimum YağıĢlar ( )

123 Sayfa/Toplam Sayfa: 123 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havzaya ait toplam yıllık maksimum yağıģa ait sayısal harita ġekil 27 de verilmiģtir. ġekil 27: Burdur Havzası Günlük Maksimum YağıĢ Haritası Rüzgar Havzada yer alan istasyonlara göre; Burdur un hakim rüzgar yönü güney güneydoğu ve ortalama rüzgar hızı 2 m/s, Tefenni nin hakim rüzgar yönü kuzey ve ortalama rüzgar hızı 1,3 m/s dir. mart ve nisan aylarında rüzgar Burdur da güney ve güneybatı, Tefenni de güney ve batı yönlerden esmektedir. Bulutluluk Burdur Havzası nda yer alan meteoroloji istasyonlarına göre bulutluluk değerleri Tablo 14 ve ġekil 28 de verilmiģtir. Buna göre Burdur da bulutluluğun en fazla aralık ve en az ağustos aylarında olduğu görülmektedir.

124 Sayfa/Toplam Sayfa: 124 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 14: Burdur Havzası nda Yer Alan Ġstasyonlara Göre Bulutluluk Değerleri Aylar Ġstasyon Adı Burdur 5,5 5,3 5,0 5,3 4,2 2,5 1,6 1,4 1,8 3,2 4,4 5,9 Tefenni 5,1 5,1 4,8 4,9 4,0 2,4 1,7 1,5 1,7 3,1 4,1 5,3 Ortalama 5,3 5,2 4,9 5,1 4,1 2,5 1,7 1,5 1,8 3,2 4,3 5,6 Kaynak: DMi, ġekil 28: Burdur Havzası nda Yer Alan Ġstasyonlara Göre Bulutluluk Değerleri Havzaya ait sayısal bulutluluk haritası ġekil 29 da verilmiģtir.

125 Sayfa/Toplam Sayfa: 125 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 29: Burdur Havzası Bulutluluk (Kapalılık) Haritası GüneĢlenme Burdur Havzası ndaki Meteoroloji Ġstasyonları gözlem kayıtları incelendiğinde, havzada yıllık ortalama güneģlenmenin 7,1 sa/gün değerinde olduğu görülür. GüneĢlenmenin en yoğun olduğu aylar temmuz ve ağustos, en az olduğu aylar aralık ve ocak aylarıdır. Havzaya ait sayısal buharlaģma haritası ġekil 30 da sayısal yıllık sayısal yıllık karla kaplı günler haritası ġekil 31 de, sayısal ve sayısal yıllık güneģ radyasyonu haritası ġekil 32 de verilmiģtir.

126 Sayfa/Toplam Sayfa: 126 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 30: Burdur Havzası BuharlaĢma Haritası ġekil 31: Burdur Havzası Karlı Kaplı Gün Haritası

127 Sayfa/Toplam Sayfa: 127 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 32: Burdur Havzası GüneĢ Radyasyonu Haritası 3.4. Arazi Kullanımı Arazi kullanımına ait sayısal haritalar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan elde edilen CORINE Arazi Sınıflandırma Sistemi baz alınarak hazırlanmıģtır. CORINE Sınıflandırma Sistemi, Coordination of Information on the Environment (Çevresel Bilginin Koordinasyonu) Projesi kapsamında oluģturulmuģtur ve 1990 yılından beri tüm AB ne üye ülkelerde kullanılan ortak sınıflandırma sistemidir. Ülkemizde ise projenin uygulanmasına 1998 yılında Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından baģlanmıģ, 2006 yılı Landsat uydu görüntüleri kullanılarak yapılan ilk çalıģma 2008 yılı ortalarında tamamlanmıģtır. CORINE Sistemi 4 temel amaca hizmet etmektedir: Avrupa Birliği'nin bütün üye devletleri için belirlenmiģ öncelikli konulara göre çevrenin durumu ile ilgili bilgilerin toplanması, Üye devletler içinde ya da uluslararası düzeyde, verilerin toplanması ve bilgilerin uyumlu hale getirilmesi, Bilgilerin tutarlılığının ve verilerin uyumluluğunun sağlanması,

128 Sayfa/Toplam Sayfa: 128 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Avrupa Çevre Ajansı kriterlerine göre Arazi Kullanım haritalarının oluģturulması. Ayrıca CORINE Sistemi ile farklı düzeylerde (Uluslararası, Birlik, Ulusal ve Bölgesel) yapılan çok sayıdaki çalıģma ile toplanan çevresel bilgilerin yıllar itibarıyla değiģiminin izlenmesi sağlanmaktadır. CORINE Arazi Örtüsü Sınıflandırma Sistemi, Avrupa Çevre Ajansı tarafından belirlenen üç hiyerarģik seviyeden oluģmaktadır. Birinci seviyede; Yapay Bölgeler, Tarım Alanları, Orman ve Yarı Doğal Alanlar, Sulak Alanlar Su Kütleleri, olmak üzere 5 ana grup, ikinci seviyede 15 ve üçüncü seviyede kullanılması zorunlu olan 44 alt sınıf mevcuttur. Üçüncü hiyerarģik seviyede ilave ulusal sınıflar kullanılabileceği ancak bunun Avrupa veri standardının bütünlüğü açısından üçüncü seviyeye ilave edilmesi gerektiği CORINE Teknik Kılavuzu nda belirtilmektedir. Bu kapsamda Ülkemizdeki arazi yapısının çeģitliliğine bağlı olarak 44 sınıfa ilave olarak 12 sınıf daha eklenmiģtir. CORINE Arazi Örtüsü Sınıflandırması Tablo 15 de, bu sınıfa ilave olarak Ülkemiz için hazırlanan ek sınıflandırma Tablo 16 da verilmiģtir. Tablo 15: CORINE Arazi Örtüsü Sınıfları SINIF KODU ARAZĠ KULLANIMI SINIF KODU ARAZĠ KULLANIMI 1 Yapay Bölgeler 3 Orman ve Yarı Doğal Alanlar 11 ġehir Yapısı 31 Orman 111 Sürekli ġehir Yapısı 311 GeniĢ Yapraklı Ormanlar 112 Kesikli ġehir Yapısı 312 Ġğne Yapraklı Ormanlar 12 End. Tic.ve UlaĢım Birimleri 313 KarıĢık Ormanlar 121 Endüstriyel veya Ticari Alanlar 32 Maki veya Otsu Bitkiler 122 Karayolları, Demiryolları ve Ġlgili Alanlar 321 Doğal Çayırlıklar 123 Limanlar 322 Fundalıklar 124 Havaalanları 323 Sklerofil Bitki Örtüsü

129 Sayfa/Toplam Sayfa: 129 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 SINIF KODU ARAZĠ KULLANIMI SINIF KODU ARAZĠ KULLANIMI 13 Maden, BoĢaltım, ĠnĢaat Sahaları 324 Bitki DeğiĢim Alanları 131 Maden Çıkarım Sahaları 33 Bitki Örtüsü az ya da Olmayan Alanlar 132 BoĢaltım Sahaları 331 Sahil, Kumsal, Kumluk 133 ĠnĢaat Sahaları 332 Çıplak Kayalıklar 14 Yapay Tarımsal Olmayan YeĢil Alan 333 Seyrek Bitki Alanları 141 YeĢil ġehir Alanları 334 YanmıĢ Alanlar 142 Spor ve Eğlence Alan 4 Sulak Alanlar 2 Tarımsal Alanlar 41 Karasal Bataklık 21 Ekilebilir Alanlar 411 Bataklıklar 211 Sulanmayan Ekilebilir Alanlar 412 Turbalıklar 212 Sürekli Sulanan Alanlar 42 Denize Yakın Islak Alanlar 213 Pirinç Tarlaları 421 Tuz Bataklığı 22 Sürekli Ürünler 422 Tuzlalar 221 Üzüm Bağları 423 Gel-git ile OluĢan Düzlükler 222 Meyve Bahçeleri 5 Su Yapıları 223 Zeytinlikler 51 Karasal Sular 23 Meralar 511 Su Yolları 231 Meralar 512 Su Kütleleri 24 KarıĢık Tarım Alanları 52 Deniz Suları 242 KarıĢık Tarım Alanları 521 Kıyı Lagünleri 243 Doğal Bitki Örtüsü ile Bulunan Tarım Kaynak: ÇOB Alanları 522 Nehir Ağızları 523 Nehir ve Okyanus

130 Sayfa/Toplam Sayfa: 130 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 16: CORINE Türkiye Ek Sınıflandırma SINIF KODU SINIF ADI 1121 Kesikli ġehir Yapısı 1122 Kesikli Kırsal Yapı 2111 Sulanmayan Ekilebilir Alan 2112 Sulanmayan Sera 2121 Sulanan Alan 2122 Sürekli Sulanan Ekilebilir Alan, sera 2221 Sulanmayan Meyve Bahçesi 2222 Sürekli Sulanan Meyve Bahçesi 2421 Sulanmayan KarıĢık Tarım 2422 Sürekli Sulanan KarıĢık tarım 3321 Çıplak Kaya 3322 Çok Yukarılarda Çıplak Kaya Kaynak: ÇOB Burdur Havzası na ait arazi kullanım dağılımı Tablo 17ve ġekil 33 te verilmiģtir. Buna göre havzadaki arazilerin % 42 si tarımsal alanı, % 50 si orman ve yarı doğal alanı, % 4 ü su yüzeylerini, % 3 ü ıslak alanları ve % 1 i yapay alanları içermektedir. Daha detaylı incelendiğinde yapay alanlar; Ģehir yapısı, endüstriyel, ticari ve ulaģım alanları, maden boģaltım ve inģaat sahalarından; tarımsal alanlar, ekilebilir alanlar, sürekli ekilen ürünler, meralar, karıģık tarım alanlarından; orman ve yarı doğal alanlar, orman alanları, maki veya otsu bitki alanları, çıplak veya bitki örtüsü az olan alanlardan; ıslak alanlar, karasal sulak alanlar, kıyısal sulak alanlardan ve su yüzeyleri, karasal sulardan oluģmaktadır. Tablo 17: Burdur Havzası Arazi Kullanımı NO ARAZĠ KULLANIMI ALAN(ha) ALAN(%) 1 ORMAN VE YARI DOĞAL ALANLAR TARIMSAL ALANLAR SU YÜZEYLERĠ ISLAK ALANLAR YAPAY ALANLAR Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS

131 Sayfa/Toplam Sayfa: 131 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 33: Burdur Havzası Arazi Kullanımı Havzada ürün getirmeyen araziler genelde, m m arasındaki yüksekliklerde (dağ ve tepeler), ormanlar m m arasındaki yüksekliklerde, mera ve çayırlar m m arasındaki yüksekliklerde, tarla tarımı yapılan araziler m m arasındaki yüksekliklerde, gül, bağ ve bahçe tarımı yapılan araziler 900 m m arasındaki yüksekliklerde, göl ve bataklıklar ise 800 m ila 900 m arasındaki yükseltilerde bulunmaktadır. Havzada genellikle tarla bitkileri yetiģtirilmektedir. Alüviyal ve kolüvyal düzlükler ile yerinde oluģmuģ toprakların hafif eğimli, sulama imkanı bulunan kısımlarında bahçe tarımı yapılmaktadır. Havzada Akdeniz Bölgesi bitkileri hariç diğer kültür bitkileri yetiģtirilmektedir. Burdur Havzası na ait Arazi Kullanım Haritası ġekil 34 ve detaylı olarak EK III te, Ġkinci Düzey Arazi Kullanım Sınıflandırması Tablo 18 ve ġekil 35 te verilmiģtir.

132 Sayfa/Toplam Sayfa: 132 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 34: Burdur Havzası Arazi Kullanım Haritası

133 BURDUR HAVZASI TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 133 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 18: Burdur Havzası Ġkinci Düzey Arazi Kullanımı Sınıflandırması Havza Arazi Kullanımı(CORĠNE) Alan(ha) % % YAPAY ALANLAR TARIMSAL ALANLAR ORMAN VE YARI DOĞAL ALANLAR ISLAK ALANLAR SU YÜZEYLERĠ ġehir Yapısı ,3 Endüstriyel, Ticari ve UlaĢım Alanları Maden, BoĢaltım ve ĠnĢaat Sahaları Ekilebilir Alanlar Sürekli Ürünler ,2 47 0, , ,6 Meralar ,8 KarıĢık Tarım Alanları Orman Alanları Maki veya Otsu Bitki Alanları Çıplak veya Bitki Örtüsü Az Olan Alanlar Karasal Sulak Alanlar Kıyısal Sulak Alanlar Karasal Sular Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS , , , , , , ,9 4 Toplam

134 Sayfa/Toplam Sayfa: 134 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 35: Burdur Havzası Ġkinci Düzey Arazi Kullanım Sınıflandırması 3.5. Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri Tarım Burdur Burdur Ġli nin Burdur Havzası nda kalan alanının arazi kullanım durumu Tablo 19 ve ġekil 36 da verilmiģtir. Buna göre en büyük alan, bitki örtüsü az olan alanlar ile ekilebilir alanlardan oluģmaktadır.

135 BURDUR TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 135 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 19: Burdur Ġli nin Havza Ġçerisindeki Arazi Kullanımı ĠL ADI ARAZĠ KULLANIMI ALANI(ha) Kaynak : ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS ġehir Yapısı 4.272,7 Endüstriyel, Ticari ve UlaĢım Alanları 221,7 Maden, BoĢaltım ve ĠnĢaat Sahaları 47,2 Ekilebilir Alanlar ,6 Sürekli Ürünler 3.293,3 Meralar 1.329,1 KarıĢık Tarım Alanları ,5 Orman Alanları ,2 Maki veya Otsu Bitki Alanları ,7 Çıplak veya Bitki Örtüsü Az Olan Alanlar ,2 Karasal Sulak Alanlar 3.552,8 Karasal Sular ,1 ġekil 36: Burdur Arazi Kullanımı

136 Sayfa/Toplam Sayfa: 136 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Havzası nda yer alan Burdur Ġli ne bağlı ilçelerin tarım arazisi kullanım durumu Tablo 20 de, bu ilçelerin sulanan arazi dağılımı Tablo 21 ve ġekil 37 de verilmiģtir. Buna göre en büyük tarımsal alanın YeĢilova Ġlçesi nde olduğu görülmektedir. Tablo 20: Burdur Tarım Arazisi Kullanım Durumu Ġlçe Adı Toplam Alan(ha) Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanı(ha) Nadas alanı(ha) Sebze bahçeleri alanı(ha) Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı(ha) Merkez Karamanlı Kemer Tefenni YeĢilova Kaynak: TÜĠK, 2008 Tablo 21: Havzada Yer Alan Ġlçelere Ait Sulanan Arazi Dağılımı ĠLÇE ADI YÜZÖLÇÜMÜ (ha) SULANAN TARIM ARAZĠSĠ(ha) SULANMAYAN TARIM ARAZĠSĠ(ha) TOPLAM TARIM ALANI(ha) MERKEZ KARAMANLI KEMER TEFENNĠ YEġĠLOVA TOPLAM Kaynak: Burdur ĠÇDR, 2008

137 Sayfa/Toplam Sayfa: 137 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 37: Havzada Yer Alan Bazı Ġlçelere Ait Sulanan Sulanmayan Arazi Dağılımı Burdur da çalıģan faal nüfusun yaklaģık % 61 i tarım sektörü (tarım ve hayvancılık) ile ormancılık sektöründe istihdam edilmektedir. Bu sektördeki istihdamın % 98,4 ü ise tarım iģ kolunda yoğunlaģmaktadır. Nüfusu tarım ve hayvancılıkta yoğunlaģmıģ olan Burdur un kiģi baģına düģen bitkisel ve hayvansal ürün değeri Türkiye ortalamasının çok üstündedir. Burdur Gölünün tüm yakın çevresi tarıma açılmıģtır. Bu alanlar yeraltı suyuyla sulanır. BaĢlıca ürünler, hububat, üzüm, meyve, sebze, badem, Ģekerpancarı, susam, haģhaģ ve kendirdir. Yöreye özgü diğer bir tarımsal etkinlik gülcülüktür. Gülün çok değerli yağı parfüm ve besin endüstrisinde kullanılır. Kuzey ve kuzeydoğuda gül tarlaları yaygındır. Burdur kentinin kuzeydoğusu baģta olmak üzere, çok yerde geniģ kavaklıklar vardır. Burdur tarım arazileri tarla bitkileri yetiģtirmek amacıyla, bağ bahçe olarak kullanılmakta ve bir kısmı da nadasa bırakılmaktadır. Sulama tekniği olarak damlama sistemine geçilememiģ olması tarımda önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Meyve ve sebzecilikle uğraģanların çok küçük bir kısmı damlama sulamaya geçmiģ olup, tarımda hakim olan sulama vahģi sulamadır. Barajlar ve bireysel olarak açılan sondaj kuyuları da çok büyük su kayıplarına sebebiyet vermektedir.

138 Sayfa/Toplam Sayfa: 138 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Isparta Isparta Ġli nin Burdur Havzası nda kalan alanının kullanım durumu Tablo 22 ve ġekil 38 de verilmiģtir. Buna göre en büyük alan maki ve otsu bitki alanlarıdır. Tablo 22: Isparta Ġli nin Havza Ġçerisindeki Arazi Kullanımı ĠL ADI ARAZĠ KULLANIMI ALANI(ha) ISPARTA ġehir Yapısı 1.148,0 Endüstriyel, Ticari ve UlaĢım Alanları 596,7 Ekilebilir Alanlar ,9 Sürekli Ürünler 6.831,6 Meralar 1.424,2 KarıĢık Tarım Alanları ,1 Orman Alanları ,9 Maki veya Otsu Bitki Alanları ,8 Çıplak veya Bitki Örtüsü Az Olan Alanlar ,8 Karasal Sular 1.718,3 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS ġekil 38: Isparta Arazi Kullanımı Burdur Havzası nda yer alan Isparta Ġli ne bağlı ilçelerin tarım arazisi durumu Tablo 23 de verilmiģtir.

139 Sayfa/Toplam Sayfa: 139 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 23: Isparta Tarım Arazisi Kullanım Durumu Ġlçe Adı Toplam Alan(ha) Tahıllar ve diğ. bitkisel ürünlerin ekilen alanı(ha) Nadas alanı(ha) Sebze bahçeleri alanı(ha) Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı(ha) Atabey Gönen Keçiborlu Kaynak : TÜĠK, 2008 Gönen Ġlçesi nin toplam iģlenebilir tarım arazisi dekardır dekar sulanabilir tarım alanının dekarı sulanmaktadır. Ġlçeyi ekonomik yönden etkileyen ürünlerin baģında elma yetiģtiriciliği gelmektedir. Tarımsal yönden önemli ürünlerden birisi olan gül üretimi, dekarlık alanda yapılmaktadır. Üretilen gül çiçeği Gülbirlik Kooperatifi ve yörede faaliyet gösteren firmalar tarafından alınarak değerlendirilmektedir. Gönen Ġlçesinde dekar yağ gülü alanı mevcuttur. Gül üretiminin 2760 dekarı Güneykent Kasabasında, 943 dekarı da Merkezde yer almaktadır yılında 645 dekar alanda ton Ģeker pancarı üretimi, dekar alanda 183 ton kapsül, 180 dekar alanda 15 ton ayçiçeği ve toplam 206 ton haģhaģ üretimi yapılmıģtır. Ġlçede meyve yetiģtiriciliği alanında 2009 yılında dekar alanda ton elma üretimi yapılmıģtır. Keçiborlu Ġlçesinde üretimi yapılan ürünler ve alanları Tablo 24 ve ġekil 39 da verilmiģtir. Tablo 24: Keçiborlu da YetiĢtirilen Ürünler YetiĢtirilen Ürün Ekilen Alan (da) Yüzde(%) Buğdaygiller Baklagiller Yem Endüstriyel Bitkiler Meyve Sebze Yağ Gülü Lavanta Gül Toplam Kaynak: Isparta ĠÇDR, 2009

140 Sayfa/Toplam Sayfa: 140 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 39: Keçiborlu'da YetiĢtirilen Ürünler Organik tarım olarak 600 da alanda gül üretimi yapılmaktadır ve tamamen ihraç ürünü olduğundan artırılmasına çalıģılmaktadır. Ġlçede tarımsal iģletme olarak Gül ĠĢletmeleri bulunmaktadır. Denizli Denizli Ġli genelinde bitkisel üretimi geliģtirme, ikinci ürün araģtırma, tarımsal amaçlı araģtırma, yaygın bilgilendirme ile gıda ve yem teknolojisi denetimini geliģtirme proje çalıģmaları yürütülmektedir. Denizli Ġli nin Burdur Havzası nda kalan alanının arazi kullanım durumu Tablo 25 ve ġekil 40 ta verilmiģtir. Buna göre mevcut en büyük alan, % 37 ile ekilebilir alanlardır.

141 Sayfa/Toplam Sayfa: 141 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 25: Denizli Arazi Kullanımı ĠL ADI ARAZĠ KULLANIMI ALANI(ha) DENĠZLĠ ġehir Yapısı 788,5 Endüstriyel, Ticari ve UlaĢım Alanları 674,0 Ekilebilir Alanlar ,0 Meralar 536,5 KarıĢık Tarım Alanları 2.305,4 Orman Alanları 7.314,2 Maki veya Otsu Bitki Alanları 6.255,8 Çıplak veya Bitki Örtüsü Az Olan Alanlar 8.246,7 Karasal Sulak Alanlar 4.913,8 Kıyısal Sulak Alanlar 1.236,4 Karasal Sular 72,0 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS ġekil 40: Denizli Arazi Kullanımı

142 Sayfa/Toplam Sayfa: 142 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Havzası nda yer alan Denizli Ġli ne bağlı Çardak Ġlçesi nin tarım arazisi kullanım durumu Tablo 26 da verilmiģtir. Tablo 26: Çardak Ġlçesi Tarım Arazisi Kullanım Durumu Ġlçe Adı Toplam Alan(ha) Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanı(ha) Nadas alanı(ha) Sebze bahçeleri alanı(ha) Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı(ha) Çardak Kaynak: TÜĠK, Afyonkarahisar Afyonkarahisar Ġli genelinde tarla bitkileri üretimi ağırlıkta olup, polikültür tarım da yapılmaktadır. Ġlçeler bazında tarım, sanayi, turizm vb. sektörler açısından önemli bir fark bulunmamaktadır. Afyonkarahisar Ġli nin Burdur Havzası nda kalan alanının arazi kullanım durumu Tablo 27 ve ġekil 41 de verilmiģtir. Buna göre mevcut en büyük alan, % 45 ile ekilebilir alanlardır. Tablo 27: Afyonkarahisar Arazi Kullanımı ĠLADI AFYONKARAHĠSAR ARAZĠ KULLANIMI ALANI (ha) ġehir Yapısı 1.720,7 Ekilebilir Alanlar ,3 Meralar 1.779,6 KarıĢık Tarım Alanları 8.338,7 Orman Alanları 8.707,5 Maki veya Otsu Bitki Alanları ,0 Çıplak veya Bitki Örtüsü Az Olan Alanlar 8.599,8 Karasal Sulak Alanlar 6.135,7 Kıyısal Sulak Alanlar 2.294,6 Karasal Sular 3.402,3 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS

143 Sayfa/Toplam Sayfa: 143 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 41: Afyonkarahisar Arazi Kullanımı Burdur Havzası nda yer alan Afyonkarahisar Ġli ne bağlı ilçelerin tarım arazisi kullanım durumu Tablo 28 ve ġekil 42 de, ilçelere göre sulanabilirlik durumları Tablo 29 ve ġekil 43 te verilmiģtir. Tablo 28: Afyonkarahisar Tarım Arazisi Kullanım Durumu Ġlçe Adı Tahıllar ve Meyveler, içecek diğer bitkisel Sebze Toplam Nadas ve baharat ürünlerin bahçeleri Alan(ha) alanı(ha) bitkilerinin ekilen alanı(ha) alanı(ha) alanı(ha) BaĢmakçı Dazkırı Evciler Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS

144 Sayfa/Toplam Sayfa: 144 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 42: Tarım Alanlarının KullanılıĢ Amaçlarına Göre Dağılımı Tablo 29: Ġlçelere Göre Sulanabilirlik Durumu Ġlçeler Tarım Alanı(ha) Yüzölçümü(ha) Sulanabilir Alan(ha) Devlet Sulamaları(ha) DSĠ KHGM Halk Sulamaları Toplam Sulama Alanı(ha) BaĢmakçı ,57 Dazkırı ,81 Evciler ,04 Kaynak: Afyonkarahisar ĠÇDR, 2007 ġekil 43: Ġlçelere Göre Sulanabilirlik Durumu

145 Sayfa/Toplam Sayfa: 145 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Antalya Antalya nın Burdur Havzası nda kalan kısmının arazi kullanımı Tablo 30 ve ġekil 44 te verilmiģtir. Bu alanda yerleģim olmayıp arazinin % 88 ini çıplak alanlar oluģturmaktadır. Bu alanların sadece %1 i tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Tablo 30: Antalya Arazi Kullanımı ĠL ADI ARAZĠ KULLANIMI ALANI(ha) ANTALYA Ekilebilir Alanlar 383,2 KarıĢık Tarım Alanları 43,6 Maki veya Otsu Bitki Alanları 155,3 Çıplak veya Bitki Örtüsü Az Olan Alanlar 4.466,6 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS ġekil 44: Antalya Arazi Kullanımı Gübre ve Zirai Ġlaç Kullanımı Burdur Havzası nda yer alan illerin ilçe bazında gübre kullanım durumu Tablo 31 de verilmiģtir.

146 Afyonkarahisar Denizli Isparta Burdur TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 146 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 31: Burdur Havzası Gübre Kullanım Durumu Ġl Adı Ġlçe Adı Saf K 2 O Saf N Gübre Saf P 2 O 5 Gübre(ton) (ton) Gübre (ton) Merkez Karamanlı Kemer Tefenni YeĢilova Atabey Gönen Keçiborlu Çardak BaĢmakçı Dazkırı Evciler Kaynak: ĠLEMOD Havza sınırları içerisinde kalan illerde kullanılan zirai mücadele ilaçlarının ilçeler bazında tüketim bilgilerine ulaģılamamıģ olup; bu illerdeki toplam kullanım bilgileri Tablo 32 de, il bazında dağılımı ġekil 45 te verilmiģtir. Tablo 32: Burdur Havzası Ġl Bazında Zirai Ġlaç Kullanım Durumu ĠLLER TOPLAM TÜKETĠM (ton) Burdur 316 Isparta 374 Denizli Afyonkarahisar 343 Kaynak: Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı, 2009

147 Sayfa/Toplam Sayfa: 147 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 45: Burdur Havzası Ġl Bazında Zirai Ġlaç Kıllanım Dağılımı Hayvancılık Burdur Ġl çevresindeki tepelerde, çayır ve meralar üzerinde ve göl kıyısındaki düzlüklerde küçükbaģ hayvan otlatılmaktadır. Burdur da hayvancılık ek gelir kaynağı niteliğindedir. Havzada yer alan Burdur Ġli ne bağlı ilçelerin hayvancılık durumu Tablo 33 de verilmiģtir. Burdur da, et ve süt verimi yüksek, büyükbaģ hayvan topluluğu ağırlıklıdır sonrasında süt fabrikası ve Et Balık Kurumu özelleģtirilerek Güçbirliği adı altında hizmet vermektedir. Bugünlerde Burdur da üretilen sütün satıģı, çeģitli süt firmalarının tek tek köylerden süt toplaması yoluyla gerçekleģmektedir. Ayrıca Burdur Gölü nde ekonomik balık türü bulunmadığı için, ticari balıkçılık yapılmamaktadır. Tablo 33: Burdur Havzası nda Yer Alan Burdur Ġli ne Bağlı Ġlçelerin Hayvancılık Durumu Ġlçe Adı Toplam BüyükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam KüçükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam Kümes Hayvanı Sayısı(adet) Merkez Karamanlı Kemer Tefenni YeĢilova Kaynak: TÜĠK, 2008

148 Sayfa/Toplam Sayfa: 148 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur ili sınırları dahilinde 479 ton/yıl proje kapasitesine sahip 29 adet karada kurulu alabalık tesisi, ton/yıl proje kapasitede 24 adet ağ kafeslerde alabalık yetiģtiriciliği tesisi olmak üzere toplam 53 adet alabalık tesisi bulunmaktadır. Ġldeki alabalık tesisleri toplam ton/yıl proje kapasitesine sahiptir. Bunun yanında il sınırları dahilinde adet/yıl proje kapasitesine sahip bir adet alabalık kuluçkahanesi de bulunmaktadır. Burdur ilinde biri kombine olmak üzere iki adet sazan üretim tesisi bulunmakta olup, tesisler toplam 30 ton/yıl proje kapasitesine sahiptir. Ġlde 599 adet arıcılık isletmesi kayıt altına alınarak ruhsatlandırılmıģtır. Bu isletmelere ait kovan bulunmaktadır. YaklaĢık bal üretimi 2007 yılı için kg dır. Isparta Burdur Havzası nda yer alan Isparta Ġli ne bağlı ilçelerin hayvancılık durumu Tablo 34 de verilmiģtir. Tablo 34: Burdur Havzası nda Yer Alan Isparta Ġli ne Bağlı Ġlçelerin Hayvancılık Durumu Ġlçe Adı Toplam BüyükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam KüçükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam Kümes Hayvanı Sayısı(adet) Atabey Gönen Keçiborlu Kaynak: TÜĠK, 2008 Gönen Ġlçesi nde hayvancılık, tarımsal faaliyetlerin gölgesinde kalmaktadır ve hayvan varlığı azalma eğilimindedir. Ġlçede büyükbaģ hayvan yetiģtiriciliğinde GölbaĢı Köyü önemli bir yeri tutmaktadır. Son yıllarda orman sahalarının geniģlemesi sonucu, otlatma alanlarının yetersizliğinden küçükbaģ hayvan mevcudu azalma eğilimindedir. Denizli Denizli de hayvancılıkla ilgili büyük yatırımlar yoktur. Süt ve et sığırcılığı, koyunculuk ve tavukçuluk küçük aile iģletmeleri Ģeklindedir. Ancak hayvansal besin maddeleri ihtiyacının artmasıyla küçük iģletmelerin yerini orta boy iģletmeler ya da Ģirket Ģeklinde büyük iģletmeler almaya baģlamaktadır. Yumurta tavukçuluğunda orta ve büyük kapasiteli iģletmeler buna

149 Sayfa/Toplam Sayfa: 149 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 örnektir. Hayvancılığın büyük çaplı olmamasının nedeni bitkisel üretimin yaygın olmasıdır. Çardak Ġlçesi nin hayvancılık durumu Tablo 35 te verilmiģtir. Tablo 35: Burdur Havzası nda Yer Alan Çardak Ġlçesi nin Hayvancılık Durumu Ġlçe Adı Toplam BüyükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam KüçükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam Kümes Hayvanı Sayısı(adet) Çardak Kaynak: TÜĠK, Afyonkarahisar Burdur Havzası nda yer alan Afonkarahisara bağlı ilçelerin hayvancılık durumları Tablo 36 da verilmiģtir. Tablo 36: Burdur Havzası nda Yer Alan Afyonkarahisar Ġlçelerindeki Hayvancılık Durumu Ġlçe Adı Toplam BüyükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam KüçükbaĢ Hayvan Sayısı(adet) Toplam Kümes Hayvanı Sayısı(adet) BaĢmakçı Dazkırı Evciler Kaynak : TÜĠK, Sanayi Durumu Tekil Sanayi Tesisleri Burdur Havzası ndaki sanayi durumu Havzada yer alan iller bazında aģağıda değerlendirilmiģtir. Burdur Burdur Ġli nde özel sektör yatırımları gıda ağırlıklı olmakla beraber, tarım makineleri, toprak sanayi, otomotiv yan sanayi, orman ürünleri, mermer ve av silahları üzerinde yoğunlaģmıģtır. Burdur ilinde biri merkez ilçede diğerleri Bucak, Tefenni, Karamanlı ve Ağlasun da olmak üzere toplam 5 adet küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. Sanayi sitesi Burdur-Afyonkarahisar yolu üzerinde olup, Organize Sanayi Bölgesi (OSB) ve Burdur Gölü yanında yer alır. Merkez-

150 Sayfa/Toplam Sayfa: 150 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 1 ve Merkez-2 den oluģmaktadır. Merkez de faaliyete geçmiģtir. ve iģyeri kapasitesi 33, ortalama iģyeri büyüklüğü 60 m² dir. Merkez-2 ise 1980 de faaliyete geçmiģtir ve iģyeri kapasitesi 480, ortalama iģyeri büyüklüğü de 119 m² dir. Genelde oto tamirhaneleri, demir ve alüminyum doğramacılar ve güneģ enerjisi kolektörü tamirhaneleri faaliyet göstermektedir. Burdur Ġli nde yer alan Küçük Sanayi Siteleri (KSS) Tablo 37 de, bu iģletmelerin iģyeri bazında yoğunlukları Tablo 38 ve ġekil 46 da verilmiģtir. Tablo 37: Burdur Küçük Sanayi Siteleri Adı Burdur Ġli Küçük Sanayi Sitesi YeĢilova Özem Küçük Sanayi Sitesi Faaliyete BaĢladığı yıl Toplam Alanı (ha) Toplam ĠĢyeri Sayısı Dolu ĠĢyeri Sayısı Doluluk Oranı Mevcut Ġstihdam , % , % 321 Tefenni Küçük Sanayi Sitesi , % 123 Karamanlı Küçük Sanayi Sitesi Kaynak: Burdur Sanayi ve Ticaret Durum Raporu, , % 160 Tablo 38: Burdur Küçük Sanayi Siteleri ĠĢletmelerinin ĠĢyeri Bazında Yoğunluğu Sektörler ĠĢyeri Toplamdaki Sayısı % Payı Metal EĢya Sanayi Orman Ür.ve Mob. Sanayi Dokuma Giy. EĢ.ve Deri Sanayi Gıda Ġçki ve Tütün Sanayi Diğer 61 7 TOPLAM Kaynak: Burdur Sanayi ve Ticaret Durum Raporu, Burdur ilinde imalat sanayine ait firma ve istihdam sayıları Tablo 39 da verilmiģtir.

151 YATIRIM MALI ÜRETEN SANAYĠLER ARA MALI ÜRETEN SANAYĠLER TÜKETĠM MALI ÜRETEN SANAYĠLER TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 151 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 39: Burdur Ġli Ġmalat Sanayi Firma Adedi ve Ġstihdam sayısı ĠMALAT SANAYĠ KOLLARI Firma Adeti Ġstihdam (KiĢi) Firma Adeti Ġstihdam (KiĢi) Gıda ve Ġçecek Ürünleri Gıda Tekstil Diğer TOPLAM Ağaç ve Mantar Ürünleri Kok ve Petrol Ürünleri Lastik ve Plastik Ürünler Çimento Seramik, Kil,TaĢ ve Çimentodan Gereçler Diğer TOPLAM Metal EĢya Ġmalat Sanayi Makine Ġmalatı Tarım Makineleri Bilgi ĠĢlem Makineleri (BiliĢim, Donanım) Mobilya Diğer TOPLAM GENEL TOPLAM Kaynak: Burdur Sanayi ve Ticaret Durum Raporu, 2008.

152 Sayfa/Toplam Sayfa: 152 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 46: Burdur Küçük Sanayi Siteleri ĠĢletmelerinin ĠĢyeri Bazında Yoğunluğu Isparta Isparta, kendi ilçeleri ve köyleri yanında Burdur, Afyonkarahisar ve Konya Ġllerine ait bazı komģu il ve ilçelerin de ticaret merkezi konumundadır. Ġhracatçı sektörler, tekstil, taģ/toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri, gül yağı ve kesme çiçektir. Ġhracat miktarı yıllara göre artıģ göstermekle birlikte ilin ihracatçı konumunun ön planda olduğu söylenemez. Isparta, sanayi üretimi açısından iç pazara dönüktür; dıģ ticaret açısından özellikle Gülbirlik tarafından Fransa, ABD, Japonya, Almanya, Ġsviçre, Belçika, Ġngiltere ve Suudi Arabistan olmak üzere gülyağı ve gül konkreti talepleri düzenli bir Ģekilde karģılanmaktadır. Isparta Ġli nde sanayileģmenin baģlangıcında sanayi kuruluģları il ve ilçe merkezleri ile il ve ilçelerin giriģ çıkıģ ana yolları üzerinde yoğunlaģmıģlardır. OSB ve KSS lerin kurulması ile beraber sanayi kuruluģları bu alanlara yönelmiģlerdir. AĢağıda Burdur Havzası nda yer alan Gönen, Atabey ve Keçiborlu ilçelerine ait sanayi durumları özetlenmiģtir. Atabey: Ġlçede, sanayileģme, özellikle 1970 yılından sonra hız kazanmıģtır. Isparta ya yakınlığı ve arazinin uygunluğu sebepleriyle Ġlçe, fabrika sahası haline gelmiģtir. Atabey de bulunan sanayi kuruluģları; Gülbirlik Ġslamköy Gül Yağı Fabrikası, Sema Makine Halı

153 Sayfa/Toplam Sayfa: 153 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Fabrikası, Ayaz Çelik Hasır fabrikası, Elça Salça Fabrikası ve Ġslamköy Soğuk Hava Tesisleridir. Gönen: Ġlçede 9 adet kooperatif ve zirai mücadele hizmeti için kurulmuģ 1 adet Tahmin ve Uyarı Ġstasyonu mevcuttur. Gönen ilçesi idari sınırları içerisinde, GümüĢgün Köyü civarında kurulmuģ olan Süleyman Demirel OSB, 1998 yılında tamamlanmıģtır. Ġlçede 3 adet kooperatif faaliyet göstermektedir. Ayrıca 500 iģçi kapasiteli konfeksiyon fabrikası ve izolasyon fabrikası faaliyete geçmiģtir. Ayrıca ton kapasiteli soğuk hava deposu bulunmaktadır. Keçiborlu: Ġlçede dünyanın en zengin kükürt yatakları bulunmaktadır. Bu madenlerin iģletilmesi için 1935 yılında Kamu Ġktisadi TeĢekkülü olan Etibank Kükürt ĠĢletmesi Müessesesi kurulmuģ ve üretime baģlamıģtır. Kükürt ĠĢletmesi uzun yıllar bölge ve ülke ekonomisine azımsanmayacak katkılar sağlamıģ; ancak üretim maliyetlerinin dünya standartlarının üzerine çıkması sebebiyle 1994 yılı itibariyle üretim durdurularak, fabrika bina ve ekipmanları tasfiye edilmiģtir. Müessesede çalıģan 1100 civarındaki isçi ve memur Etibank a ait SeydiĢehir, Kırka, Emet ve Bigadiç müesseselerine transfer edilmiģ ve ilçe ekonomisi sekteye uğramıģ, sadece tarım ve meyveciliğe bağımlı kalınmıģtır yılında kükürt isletmesinin atölye, ambar, lojman ve idari binaları Keçiborlu Belediyesi tarafından devralınmıģtır. Ġlçede 100 iģyerlik Keçiborlu Küçük Sanayi Sitesi vardır. 798 esnaf ve sanatkarın kayıtlı olduğu Esnaf ve Sanatkarlar ġoförler Odası faaliyet göstermektedir. Ġlçede büyükbaģ hayvan et ve süt yemi üretimi yapılmaktadır. Senir kasabasında Fransız özel sektörüne ait olan bir tesis, kozmetik sanayi için gül yağı, gül suyu ve lavanta mamulleri iģlemektedir. Kılıç kasabasında ise Gülbirlik Genel Müdürlüğü ne ait bir fabrika mevcuttur. Bu fabrikada gül, gül yağı, gül suyu ürünleri Mayıs Haziran aylarında mevsimlik olarak çalıģan isçiler tarafından üretilmektedir. Bunların yanı sıra Senir kasabası ile Ardıçlı, Kuyucak, Çukurören köylerinde gül ve gül mamulleri üreten özel sektöre ait küçük isletmeler bulunmaktadır. Kuyucak köyünde kozmetik sanayi için son yıllarda üretimi yaygınlaģtırılan lavanta iģlenmekte, basta Ġstanbul olmak üzere yurt dıģında da Fransa ya satıģı yapılmaktadır. Kozluca köyünde Balıkçılık Göl ve Su ürünleri Konserve Fabrikası faaliyette bulunmaktadır. Bu fabrikada, ıstakoz, balık, kurbağa vb. ürünler konserve haline getirilerek, ihraç edilmektedir. Ġlçenin sulak alanlarında yetiģtirilen pancar üretimi Burdur ġeker Fabrikasına satılmaktadır. Burdur Havzası nda yer alan Isparta Ġli ne bağlı Ġlçelerdeki sanayi tesislerinin istihdam durumu Tablo 40 da verilmiģtir.

154 Tesis ĠĢçi Tesis ĠĢçi Tesis ĠĢçi Tesis ĠĢçi Tesis ĠĢçi Tesis ĠĢçi Tesis ĠĢçi TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 154 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 40: Isparta Sanayi Tesisleri ne Göre Tesis Ġstihdam Durumu Kimya, Ġlçe Gıda, Ġçki ve Tütün Ürünleri Sanayi Dokuma, Giyim EĢyası ve Deri Sanayi Orman Ürünleri Sanayi Petrol, Kömür, Kauçuk ve Plastik Ürünleri TaĢ ve Toprağa Dayalı Sanayi Metal eģya - Makine ve Teçhizat Sanayi Diğer Ġmalat Sanayi(Elektri k, Enerji, Tarım ve Sağlık) Sanayi Atabey Gönen Keçiborlu SDO. Sanayi T O P L A M TOPLAM FĠRMA SAYISI 41 adet TOPLAM ÇALIġAN SAYISI 1563 kiģi Kaynak: Isparta Sanayi ve Ticaret Durum Raporu, Denizli Acıgöl ün yanında yer alan Çardak, Burdur Havzası nda yer alan Denizli ye bağlı tek ilçedir. Gölün batı ve kuzeyinde kendilerine tahsis edilmiģ alanlarda üretim yapan Alkim, SodaĢ ve Otuzbir Kimya adlı Ģirketlerce iģletilen sodyum sülfat (Na 2 SO 4 ) havuzları vardır. Üç Ģirket yılda toplam ton sodyum sülfat üretmekte, bunu iç ve dıģ pazara sunmaktadır. Afyonkarahisar Afyonkarahisar da özellikle 1950 li yıllarda tarım ve hayvancılığa dayalı yem, un, makarna, malt ve ayçiçek yağı fabrikaları kurulmuģtur. Daha sonraki yıllarda kamu yatırımları olarak çimento, beton travers, Kızılay Madensuyu ĠĢletmesi, Alkoloid, Seka, Ģeker fabrikası ve makina fabrikaları kurulmuģtur. Havzada yer alan ilçelerdeki sanayi tesislerinin sektörel dağılımı Tablo 41 ve ġekil 47 de verilmiģtir.

155 Sayfa/Toplam Sayfa: 155 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 41: Burdur Havzası nda Yer Alan Afyonkarahisar Ġli ne Bağlı Ġlçelerin Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı Ġlçe Gıda, Ġçki ve Tütün Tekstil, Giyim ve Deri Kimya Diğer Ġmalat Toplam BaĢmakçı Dazkırı Evciler Kaynak: Afyonkarahisar Sanayi ve Ticaret Durum Raporu, Buna göre Evciler Ġlçesi nde sanayi tesisi bulunmamaktadır. Ġlçelerde sanayinin çoğunluğunu tekstil, giyim ve deri sanayi oluģturmaktadır. ġekil 47: Burdur Havzası'nda Yer Alan Afyonkarahisar'a Bağlı Ġlçelerin Sanayi Sektörel Dağılımı Organize Sanayi Bölgeleri Burdur Organize Sanayi Bölgesi KuruluĢuna 1982 yılında baģlanarak 1993 yılında tamamlanan Burdur OSB; yeni sanayi kuruluģlarına altyapısı hazır sanayi arsaları oluģturmak, sanayinin cinsi, yeri ve iģletmesinin kontrollü olarak geliģmesini sağlamak, birbirini tamamlayan organize sanayi topluluğu oluģturmak, imalat maliyetini düģürmek ve çevreyi korumak gibi temel hedeflerle faaliyetini

156 Sayfa/Toplam Sayfa: 156 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 sürdürmektedir. Burdur OSB, Ģehir imar planı içinde Ankara - Antalya karayolu üzerinde 85 hektar büyüklüğünde bir alana kurulmuģtur. Bölgede büyüklükleri m 2 ile m 2 arasında değiģen toplam 57 adet sanayi parseli bulunmaktadır. Parsellerin tamamı tahsis edilmiģ olup 51 firma üretime geçmiģtir. Tarıma elveriģsiz ve sanayi ile yerleģim için uygun bir yer olarak seçilen bölgede, tüm altyapı çalıģmaları (yol, kanalizasyon, içme ve kullanma suyu, yağmur suyu drenajı ve elektrik Ģebekesi) tamamlanmıģ bulunmaktadır. Burdur OSB de tahsisi yapılan parsellerin sektörel dağılımı Tablo 42 ve ġekil 48 de verilmiģtir. Tablo 42: Burdur OSB de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı SEKTÖR NO SEKTÖR TOPLAM 1 Gıda Sanayi 12 4 Doku. ve Giy. San. 3 5 Orman Ürünleri San Plastik San Petrol Ürünleri San PiĢmiĢ Kil ve Çimento 8 18 Demir ve Çelik San Madeni EĢya San Tarım Alet ve San Meslek Bilim Ölçü Kant. 1

157 Sayfa/Toplam Sayfa: 157 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 48: Burdur OSB de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı Isparta Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Isparta'da OSB kurma çalıģmaları 1976 yılında baģlanmıģ olup çalıģmalara yılları arasında ağırlık verilmiģtir. AAT inģası, 2003 yılında tamamlanmıģ olup, m³/gün kapasite ile bölgenin en modern OSB si durumuna gelmiģtir. Isparta Süleyman Demirel OSB (ISDOSB), il merkezine 26 km mesafede, GümüĢgün mevkiinde, 252 ha alanı ile Ġzmir - Antalya - Ankara karayolu kavģağındadır. BölünmüĢ yol ile Isparta'ya bağlanmıģtır. Demiryolu yükleme boģaltma istasyonuna 600 m, 1998 yılında iģletmeye alınan Devlet Hava Limanına 4 km mesafededir. OSB de yol, su, elektrik, doğalgaz, atıksu kanalizasyon sistemi, arıtma tesisleri, haberleģme alt yapıları, genel hizmet yapıları bulunmaktadır. ISDOSB de yer alan firmaların üretim alanları ġekil 49 da verilmiģtir.

158 Sayfa/Toplam Sayfa: 158 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 49: Isparta Süleyman Demirel OSB de Yer Alan Firmaların Üretim Alanları Denizli Çardak Özdemir Sabancı Organize Sanayi Bölgesi Denizli I. OSB de yeni yatırımcılara tahsis edilebilir sanayi parseli kalmadığı için Çardak ta Özdemir Sabancı OSB için 1996 tarihinde yer seçimi yapılmıģ ve altyapı çalıģmaları tamamlanmıģtır. OSB, Denizli ye 60 km mesafedeki Çardak Ġlçesi Havaalanı Mevkiinde, m 2 alanda olup, Uluslararası niteliğe sahip havaalanına 2 km uzaklıkta ve Denizli Serbest Bölgesine (DENSER) sınır komģusu konumundadır. 2 parselde inģaatını tamamlayan sanayicilerden ilki prefabrik yapı elemanları, diğeri plastik sanayi konusunda faaliyet göstermektedir Korunan Alanlar Burdur Havzası nda yer alan koruma alanları ve bunların büyüklükleri Tablo 43 de, Burdur Havzası'nda yer alan korunan alanlar haritası ġekil 50 de verilmiģtir.

159 Sayfa/Toplam Sayfa: 159 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 43: Burdur Havzası ndaki Korunan Alanlar TÜRÜ ADI ĠLĠ ALAN (ha) Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası KarataĢ Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Beylerli Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Burdur Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Burdur 4.015,5 Denizli 917,4 Burdur ,4 Tabiat Parkı Gölcük Tabiat Parkı Isparta 246,2 Sulak Alanlar Burdur Gölü Burdur ,8 Sulak Alanlar Çorak Gölü (Akgöl) Burdur 1.929,8 Sulak Alanlar Acıgöl Denizli, Afyonkarahisar ,0 Sulak Alanlar YarıĢlı Gölü Burdur 2.140,5 Sulak Alanlar Salda Gölü Burdur 6.164,8 Sulak Alanlar KarataĢ Gölü Burdur 1.719,4 Kaynak: ÇOB, TUBĠTAK MAM CBS Burdur Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Burdur ve Isparta ili sınırları içerisinde yer alan göl, Ülkemizin 135 uluslararası öneme sahip sulak alanından birisidir. Özellikle biyolojik çeģitliliği fazla olan önemli sulak alanları korumak amacıyla 1971 yılında Ġran ın Ramsar kentinde düzenlenen toplantıda Ramsar SözleĢmesi olarak da bilinen Su KuĢları YaĢam Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında SözleĢme imzalanmıģtır. Ramsar alanı olarak bilinen koruma altındaki sulak yerler dünyanın birçok bölgesinde bulunmaktadır. Türkiye bu sözleģmeye 1993 yılında katılmıģ ve kuralları 1994 den itibaren uygulamaya konmuģtur yılında Burdur Gölü nün yaklaģık % 50'sini kapsayan ( ha) bir bölümü Ramsar SözleĢmesi listesine dahil edilmiģtir. Burdur Gölü ve çevresinde hektarlık alan ise 1993 yılında Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü tarafından Yaban Hayatı Koruma Sahası olarak ilan edilmiģtir yılında gölde avcılığın tamamen yasaklanması ve etkili denetim sonucunda gölde kıģlayan su kuģu sayısında önemli ölçüde artıģ olmuģtur. Burdur Gölü bazı biyolojik özellikleri nedeniyle, örneğin endemik bir balık türü olan Aphanius sureyanus ve dikkuyruk (Oxyura leucocephala) adlı bir ördek türü ile önemli bir biyolojik rol oynar.

160 Sayfa/Toplam Sayfa: 160 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Gölü kirlilik ve su seviyesindeki değiģmeler nedeniyle tehdit altında olan göllerimiz arasında yer almaktadır. 17 Mayıs 2006 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ne göre de sulak alan statüsüne sahiptir yılında, Burdur Gölü nün ekolojik iģleyiģinin ve peyzaj bütünlüğünün garanti altına alınması, aynı zamanda yöre halkına sosyo-ekonomik fayda sağlaması ve alandan azami ekonomik fayda elde edilmesi amacıyla Bakanlık, Burdur Valiliği ve Isparta Valiliği iģbirliği ile Burdur Gölü Yönetim Planı çalıģmalarını baģlatmıģtır yılında, Burdur ilinin geliģmesini temin için Burdur Gölü Koruma Bölgeleri içerisinde, Özel Hüküm Alanları belirlenmiģtir. Bunlar; Isparta Süleyman Demirel Havaalanı, Isparta 6. OSB, Burdur 1. OSB Özel Hüküm Bölgesi, Burdur 2. OSB Özel Hüküm Bölgesi, Burdur ġehir Merkezi Özel Hüküm Bölgesi dir. Belirlenen bu özel hüküm bölgeleri içerisinde yapılacak olan faaliyetler Sulak Alanların Korunması Yönetmeği ve Burdur Gölü Yönetim Planında belirlenen hükümler doğrultusunda gerçekleģtirilecektir. Ayrıca 2006 yılında, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğine göre oluģturulan çalıģma grubu tarafından Burdur Gölü ve çevresi için belirlenen koruma bölgesi sınırları, Ulusal Sulak Alan Komisyonu (USAK) tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiģtir. Burdur Gölü, kuģ varlığı yönünden Türkiye'nin en önemli göllerinden birisidir. Derin bir göl olmasına rağmen her yıl sonbahar ve kıģ dönemlerinde in üzerinde su kuģunu barındırmaktadır. Göl suları kıģ aylarında donmadığından sakarmekeler, ördekler ve batağanlar kalabalık topluluklar oluģturmaktadır. GeniĢ ve açık su yüzeyi kıģlayan kuģlar için güvenli bir ortam oluģturmakta, gölün güneybatı ve kuzeydoğu uçlarındaki sığ kesimler ve kıyılardaki çamur düzlükleri zengin besin varlığı ile kuģların beslenmesine imkan vermektedir. Gölde, yüksek sayılarda pek çok ördek türü kıģlamaktadır. Macar ördeği, elmabaģ patka, tepeli patka, kılkuyruk ve kaģıkgaga bulunmaktadır. Sakarca, akkuyruklu kartal ve karaiskete bölgede kıģlayan önemli türlerdir. KıĢ aylarında zaman zaman nesli tehlike altında bulunan Ģah kartal da gözlenmektedir. Burdur Gölü, karaboyunlu batağan ve sakarmeke için hem sonbahar göçü sırasında hem de kıģ aylarında çok önemlidir yılı Ekim ayında bölgede karaboyunlu batağan ve sakarmeke sayılmıģtır. Göç sırasında çok yüksek sayılarda kara sumru ve flamingo konaklamaktadır. Mahmuzlu kızkuģu, angıt, taģ bülbülü ve kızıl kiraz kuģu bölgede üreyen önemli türler arasındadır. Ayrıca, göl ve çevresinde mahmuzlu kız kuģu, suna, sakarmeke, uzunbacak ve bahri kuluçkaya yatmaktadır.

161 Sayfa/Toplam Sayfa: 161 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Gölü'nün asıl önemi, nesli dünya çapında tehlikede olan ve Batı Palearktik bölgede doğal olarak rastlanan dikkuyruk ördeğin dünya topluluğunun yaklaģık olarak %60 70 inin gölde kıģlamasından kaynaklanmaktadır. Ancak bu sayı gittikçe azalmaktadır; gölde ġubat 1991 de yaklaģık , Ocak 1999 da 1.450, yıllarında ise 800 kadar dikkuyruk ördek sayılmıģtır. Nisan 1997 döneminde 121 kuģ türü kaydedilmiģtir. Gölcük Tabiat Parkı Isparta Ġl merkezine 12 km, Burdur Ġl merkezine 25 km mesafededir. Yakaören, Gelincik, Darıderesi köyleri ile merkez ilçenin tarlalarının bir kısmı tabiat parkı sınırları içerisinde kalır. Doğal bitki örtüsü akça kesme, tespih çalısı, laden, katırtırnağı, ve geven gibi çok yıllık bitkilerle, çeģitli otsu bitkilerdir. Ancak gölün 1950 li yılların sonuna doğru Isparta Ġlinin içme suyunu temin amaçlı ile kullanılmaya baģlanması ve erozyonu önleme amaçlı olarak önce DSĠ, ardından Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan ağaçlandırma sebebiyle karaçam, sarıçam, sedir ve yalancı akasya plantasyonları ile yeni türler sahaya getirilmiģtir. Dumlupınar Üniversitesi nce yapılan bir çalıģmaya göre sahada; 47 familya ve 136 cinse bağlı toplam 227 tür tespit edilmiģ olup bunların 64 ü endemik türdür. Volkanizma merkezi olması sebebiyle buna bağlı olarak meydana gelen arazi Ģekillerinin ortasında bulunan göl, ağaçlandırma çalıģmaları neticesinde eģsiz bir peyzaj meydana getirmektedir. Tabiat parkının batı ve Isparta ya bakan yüzünde bulunan Sidre türbesi önemli kültürel değerlerindendir. Konaklama tesislerinin olmaması sebebiyle Gölcük Tabiat Parkı, Isparta ve Burdur halkı tarafından günübirlik piknik amaçlı olarak kullanılmaktadır.

162 Sayfa/Toplam Sayfa: 162 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 50: Burdur Havzası Korunan Alanlar Haritası

163 Sayfa/Toplam Sayfa: 163 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Beylerli Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Denizli M23-d2 paftasında kalmakta olup, Çardak Orman ĠĢletme ġefliği sınırları içerisindedir. Saha coğrafik mevkii olarak ile kuzey enlemleri ve ile doğu boylamları arasında kalmaktadır. Saha Çatlı köyü ile Beylerli kasabası arasındadır. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü nün 1946 yılında yapmıģ olduğu Türkiye Jeolojik haritasına göre tarım sahaları ile göl yatağı tamamen alüvyon olup 3. zaman devrine aittir. 3. zaman arazisi, eski devirlere ait formasyonlar üzerinde genel olarak aykırı tabakalaģma gösteren çok fosilli tabakalardan oluģmuģtur. Saha genellikle karasal iklim içerisindedir. Bu iklim kıģları soğuk ve yağıģlı, yazları ise kurak ve sıcaktır. YağıĢlar genellikle kıģ ve ilkbahar aylarında olur. Göl çevresindeki alanın yer yer bataklık ve büyük bir kısmı sazlıklarla kaplı olup, gölü besleyen küçük pınarlar mevcuttur. Sahanın en önemli su kaynağı Değirmen Deresi dir. Sahanın Doğu ve Güney sınırı olan Çaltı -Beylerli asfaltının çevresi ağaçlandırma sahası olup, diğer sınırları tarım arazileri ile çevrilidir. Sahanın sınırları içerisinde ağaç bulunmamaktadır. GeçmiĢte yaban ördekler, turna, sakarmeke, saz tavuğu gibi su kuģları bol miktarda mevcuttur. AĢırı yaz kuraklığı ve gölü besleyen kaynakların azlığı nedeni ile bazı yıllarda göl suların azalması sonucu pek az miktarda boz ördek (Anas strepera),yeģilbaģ (Anas platyrhynchnos), Turna (Grus grus), sakarmeke (Fulica atra) ve saz tavuğu (Porphyrio porphyrio) gibi su kuģlarına az rastlanılır. Göl, iklime bağlı olarak bazı yıllar en doygun hale gelirken, bazen de suyun çok azaldığı görülmüģtür. Gölde bol miktarda sazan balığı mevcuttur. Su kuģlarının beslenme yönünden bitkiler ve hayvansal gıdalarla iliģkisi vardır; gölün çevresindeki ot ve kamıģlar arasında barınırlar. Beylerli Gölünün büyük bir kısmı sazlarla kaplıdır. Önceki yıllarda sahanın çevresinde köylüler tarafında sazların kesildiği tespit edilmiģtir. Özellikle Çatlı Köy Muhtarlığı nın sazların kesilmesi için Doğa Koruma ve Milli Parklar ġube Müdürlüğü ne müracaatları bulunmaktadır. Bu bağlamda, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü B ĠÇOM / 178 sayılı ve tarihli yazısında saz kesimine, Sulak Alanlarının Korunması Yönetmeliği nin 10. maddesi kapsamında izin vermiģtir. Beylerli Gölü nde kuģlar için beslenme, üreme, yaģama ve konaklama ortamı sağladığından sazların kesimi, kesim planı yapıldıktan sonra kontrollü olarak gerçekleģtirilmelidir.

164 Sayfa/Toplam Sayfa: 164 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 KarataĢ Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Çevre ve Orman Bakanlığının tarih ve 202 no. lu olurları ile KarataĢ Gölü Su KuĢları Koruma ve Üretme Sahası olarak ayrılmıģtır. Saha, Karamanlı ve Kemer ilçeleri arasındadır. Karamanlı ilçesine bağlı Bahçeözü, Kağılcık, Bademli ve Mürseller köyleri, Kemer ilçesine bağlı Kayalı, Kılavuzlar ve Manca (eski adı Harmankaya) köylerini kapsar. Üst kratese döneminin kalkerli tabakalarından ibarettir. KarataĢ gölü ve çevresi aluviyal toprakların üzerinde teģekkül etmiģtir. Toprak, yer yer ağır balçık ve killi bir yapıya sahiptir. Toprakta kil oranı yüksektir. KarataĢ gölünü besleyen en önemli akarsu Hüyükköy içinden geçen su kanalları ile akan Sarıderedir. Korunan türler; dikkuyruk, sakarmeke ve angıt tır Su Kaynakları Burdur Havzası sınırları içerisinde yer alan yerleģimlere ait su kaynakları durumu Tablo 44 te verilmiģtir. Tablo 44: Burdur Havzası Su Kaynakları Bilgileri ĠL ADI ĠLÇE ADI BELEDĠYE ADI KAYNAK ADI KAYNAK TÜRÜ KAYNAKTAN ÇEKĠLEN SU MĠKTARI (M 3 /YIL) ĠÇMESUYU ARITMA DURUMU AFYON BAġMAKÇI BAġMAKÇI 2 NOLU KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON BAġMAKÇI BAġMAKÇI 1 NOLU KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON BAġMAKÇI BAġMAKÇI 3 NOLU KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON BAġMAKÇI YAKA ÇAY AĞAZI KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON DAZKIRI DAZKIRI BASMAKÇI YOLU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON DAZKIRI DAZKIRI BASMAKÇI YOLU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON DAZKIRI YÜREĞĠL YUKARI ĠNCE TEPESĠ KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON EVCĠLER EVCĠLER SERENLĠ KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON EVCĠLER EVCĠLER DAĞ YOLU KUYU SUYU ARITILMIYOR AFYON EVCĠLER EVCĠLER CEMAL ÇEġMESĠ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR AFYON EVCĠLER GÖKÇEK GÖKÇEK KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ BURDUR TAġ KAPI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ BURDUR ÇATAĞIL KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ BURDUR GÖKPINAR KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ BURDUR ĠN SUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ BÜĞDÜZ BÜYÜK PINAR KAYNAK SUYU ARITILMIYOR

165 Sayfa/Toplam Sayfa: 165 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ĠL ADI ĠLÇE ADI BELEDĠYE ADI KAYNAK ADI KAYNAK TÜRÜ KAYNAKTAN ÇEKĠLEN SU MĠKTARI (M 3 /YIL) ĠÇMESUYU ARITMA DURUMU BURDUR MERKEZ KOZLUCA SARI VELĠLER KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ KOZLUCA KOCAPINAR KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR MERKEZ KOZLUCA HACI ABDULLAH PINARI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR KARAMANLI KARAMANLI YAYLA KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR KARAMANLI KARAMANLI BAĞLI ORMAN KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR KEMER KEMER AKPINAR MEVKĠĠ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR TEFENNĠ TEFENNĠ ÇUKURCA 17 KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR TEFENNĠ TEFENNĠ YAYLA ÇUKURCA KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR TEFENNĠ TEFENNĠ HARUM BAġI MEVKĠĠ KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR TEFENNĠ HASANPAġA KAYAPINARI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA YEġĠLOVA EVCĠLERġANTAJ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA YEġĠLOVA BAYRAKLI KUYU SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA YEġĠLOVA KATA OLUK KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA YEġĠLOVA BÖĞRÜ DELĠK KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA SALDA KARAKUZ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA SALDA BÖĞÜRDELĠK KAYNAK SUYU ARITILMIYOR BURDUR YEġĠLOVA SALDA KURADURU KAYNAK SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ BOZKURT ĠNCELER CANYARIK KUYU SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ BOZKURT ĠNCELER ARDIÇLIDÜZ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ ÇARDAK ÇARDAK DEĞĠRMEN MEVKĠĠ KUYU SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ ÇARDAK ÇARDAK GÖZ MEVKĠĠ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ ÇARDAK ÇARDAK KARATOPRAK KUYU SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ ÇARDAK BEYLERLĠ KARAYER KUYU SUYU ARITILMIYOR DENĠZLĠ ÇARDAK GEMĠġ PINARBAġI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA MERKEZ BÜYÜKGÖKÇELĠ KAVAK KAYNAK SUYU KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA MERKEZ KULEÖNÜ KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR ISPARTA ATABEY ATABEY KISIK 1 KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA ATABEY ATABEY KISIK 2 KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA ATABEY ĠSLAMKÖY KISIK VADĠSĠ KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA GÖNEN GÖNEN HARLAYIK PINARI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA GÖNEN GÖNEN TOPRAKSU KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA GÖNEN GÖNEN SERĠKLĠ PINARI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR

166 Sayfa/Toplam Sayfa: 166 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ĠL ADI ĠLÇE ADI BELEDĠYE ADI KAYNAK ADI KAYNAK TÜRÜ KAYNAKTAN ÇEKĠLEN SU MĠKTARI (M 3 /YIL) ĠÇMESUYU ARITMA DURUMU ISPARTA GÖNEN GÜNEYKENT ALVA SU KAYNAĞI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA GÖNEN GÜNEYKENT ALIMPINAR SU KAYNAĞI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA GÖNEN GÜNEYKENT KIBLE SU KAYNAĞI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA GÖNEN GÜNEYKENT OLACAK SU KAYNAĞI KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU KEÇĠBORLU SAYLAR KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU KEÇĠBORLU TAHTAK KAYNAK SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU KILIÇ BAĞCI KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU KILIÇ BAĞCI KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU KILIÇ BAĞCI KUYU KUYU SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU SENĠR TEPECĠK YENĠ KUYU SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU SENĠR TEPECĠK KUYU SUYU ARITILMIYOR ISPARTA KEÇĠBORLU SENĠR HAMDĠYE KUYU SUYU ARITILMIYOR Kaynak: TÜĠK, Barajlar Burdur Havzası sınırları içerisinde kalan alanda mevcut durumda iģletme halinde olan 2, inģa halinde olan 1 baraj bulunmaktadır. Burdur Havzası nda yer alan barajlar Tablo 45 te verilmiģtir. Tablo 45: Burdur Havzası nda Yer alan Barajlar ADI ĠLĠ AKARSUYU NORMAL SU KOTUNDA GÖL HACMĠ (hm 3 ) AġAMASI KULLANIM AMACI Karamanlı Burdur Değirmendere 24,8 ĠĢletme Sulama Bademli Burdur Bademli Çayı 6,3 ĠĢletme Sulama Karaçal Burdur Bozçay 76,0 ĠnĢa halinde Sulama Kaynak: DSĠ 18. Böl. Müd., 2010.

167 Sayfa/Toplam Sayfa: 167 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Göletler Burdur Havzası nda yer alan göletlerin beslendikleri akarsu, depolama hacmi ve kullanım amacı bilgileri Tablo 46 ve Burdur Havzası Baraj ve Göller Haritası ġekil 51 de verilmiģtir. Havzada bulunan ve yapılmakta olan tüm baraj ve göletler sulama amaçlıdır. Tarımsal sulama için baraj ve göletlerde depolanan suların yanında yeraltı suyu da kullanılmaktadır. Sulama kooperatifleri tarım alanlarının sulanmasında ne kadar su kullandıkları hakkında kayıt tutmadıklarından sulama suyu miktarını doğrudan belirlemek çoğu alanda mümkün olmamaktadır. Tablo 46: Burdur Havzası nda Yer alan Göletler ADI ĠLĠ AKARSUYU DEPOLAMA HACMĠ (hm 3 ) AġAMASI KULLANIM AMACI Dereköy Burdur Dereköy Çayı 0,26 Aktif Sulama Belenli Burdur Belenli Çayı 2,019 Aktif Sulama Değirmendere Burdur Değirmendere 1,3 Aktif Sulama Atabey Isparta Kısıkdere 2,3 Aktif Sulama Bağarası Isparta Bağarası Deresi 0,77 Aktif Sulama Beylerli Denizli Değirmendere 3,24 Aktif Sulama Kaynak: DSĠ, 2010.

168 Sayfa/Toplam Sayfa: 168 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 51: Burdur Havzası Baraj ve Göletler Haritası Yeraltı Suları Burdur Göl çevresinde, özellikle gölün güneybatı ile kuzeydoğusunda büyük alanlar kaplayan alüvyonların içinde yer alan yeraltı sularının akım yönünün Burdur Gölü ne doğru olduğu ve gölü beslediği tespit edilmiģtir. (Irlayıcı, 1998; Davraz vd, 2003). Burdur Havzası nda kalan ovaların, geçmiģ yıllarda yapılan çalıģma sonuçlarına göre yeraltı suyu iģletme rezervi 40,3 hm 3 /yıl dır. YAS iģletme rezervlerinin ovalara göre dağılımı Tablo 47 de verilmiģtir. Tablo 47: YAS ĠĢletme Rezervlerinin Ovalara göre Dağılımı Bulunduğu Yer ĠĢletme Rezervi(hm 3 /yıl) Burdur Ovası 4,0 Erli, Irla, Yazı Ovaları 14,5 Tefenni Ovası 21,8 Kaynak: DSĠ 18. Böl. Müd., 2010.

169 Sayfa/Toplam Sayfa: 169 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Isparta Ağırlıklı olarak yılları arasında yoğunlaģan yeraltı suyu çalıģmaları Isparta Ġl genelinde 29 sulama kooperatifinde 169 adet iģletme kuyusu açılarak ha net ha brüt arazinin yeraltı suyundan sulanması sağlanmıģtır. Isparta ilinde tespit edilmiģ olan 91 hm 3 /yıl yenilenebilir emniyetli yeraltı suyu rezervinin 37 hm 3 /yıllık kısmı fiilen çekilerek sulama kullanma ve içmeye verilmektedir. Havza içerisinde Gönen Merkez, Gönen Ġğdecik, Keçiborlu GümüĢgün, Keçiborlu Kaplanlı, Keçiborlu Güneykent, Keçiborlu Kılıç, Keçiborlu Senir, Keçiborlu Merkez, Keçiborlu Ardıçlı da YAS Sulama Kooperatifleri bulunmaktadır. Afyonkarahisar Afyonkarahisar Ġli nin havza içerisinde kalan ovaların, yeraltı suyu iģletme rezervi 18,5x10 6 m 3 /yıl dır. Bu rezerv havzanın Acıgöl kısmında bulunmaktadır. Denizli Denizli Ġli in havza içerisinde içinde kalan ovaların, yeraltı suyu ĠĢletme Rezervi 8 x10 6 m 3 /yıl dır. Bu rezerv havzanın Çardak Ovası nda bulunmaktadır Deniz DeĢarjları Burdur Havzası nda deniz deģarjı yapılmamaktadır.

170 Sayfa/Toplam Sayfa: 170 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

171 Sayfa/Toplam Sayfa: 171 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: SU KAYNAKLARININ MEVCUT VE PLANLANAN DURUMU 4.1. Türkiye Geneli Türkiye nin Su Potansiyeli Türkiye nin dönemi hidrometeorolojik verileri ile ortalama yağıģ yüksekliği 643 mm/yıl olup yılda ortalama 501x10 9 m 3 suya tekabül etmektedir. DüĢen yağıģın ~%55 i (274x 10 9 m 3 ) buharlaģma ve terleme yoluyla atmosfere geri dönmekte, 69x10 9 m 3 lük kısmı (~%14 ü) yüzeyaltı ve yeraltı sularını beslemekte, 158x10 9 m 3 (%31) lik kısmı ise akıģa geçerek akarsular vasıtası ile denizlere ve kapalı havzalardaki göllere boģalmaktadır (ÇOB, 2008). Yüzeyaltı ve yeraltı sularını besleyen 69x10 9 m 3 lük suyun 28x 10 9 m 3 lük kısmı (~%41) pınarlar vasıtası ile tekrar yerüstü suyuna katılmaktadır. Böylece yıllık toplam akıģ (158+28) x10 9 m 3 = 186x10 9 m 3 olmaktadır. Ayrıca komģu ülkelerden gelen ~ 7x10 9 m 3 / yıl su bulunmaktadır. Böylece Ülkemizin brüt yerüstü suyu potansiyeli 193x10 9 m 3 e ulaģmaktadır. Yeraltı suyunu besleyen 41x10 9 m 3 de dikkate alınmakla ülkenin toplam yenilenebilir su potansiyel, 243x10 9 m 3 / yıl olarak hesaplanmaktadır (ġekil 52). ġekil 52: Ülkemiz Su Potansiyeli

172 Sayfa/Toplam Sayfa: 172 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Teknik ve ekonomik Ģartlar çerçevesinde çeģitli maksatlar için tüketilebilecek yerüstü suyu potansiyeli, yurt içindeki akarsulardan 95x10 9 m 3 ve komģu ülkelerden gelen akarsulardaki 3x10 9 m 3 su ile birlikte yıllık ortalama olarak 98x10 9 m 3 tür. Teknik ve ekonomik olarak çekilebilir yeraltı suyu potansiyeli de 14x10 9 m 3 (toplamın ~%34 ü) olarak hesaplanmıģtır. Dolayısıyla Ülkemizde mevcut durumda kullanılabilir yerüstü ve yeraltı suyu potansiyeli 112x10 9 m 3 (toplamın ~%58 i) alınabilir. Halihazırda toplam kullanılabilir su potansiyelinin 40x10 9 m 3 ü (toplamın ~%36 sı) kullanılmaktadır. Önemli kurak dönemleri kapsayan dönemi verileri dikkate alındığında, yıllık brüt akıģ dönemi ortalaması olan 186x10 9 m 3 /yıl yerine ~170x10 9 m 3 /yıl (~%9 daha düģük) gibi değerlere düģebilmektedir. Aynı Ģekilde ekstrem kuraklıkların yaģandığı bazı dönemlerde yıllık brüt akıģlar (örneğin 2001 yılı) uzun dönem ortalamalarının ~%40 altında değerler alabilmektedir (ġekil 53) (Yıldız v.d, 2007). Ġklim değiģikliği modellerine göre yüzey suyu kaynakları, kar depolaması ve yeraltı suyu potansiyelinde uzun dönemde ~%30 lara varan azalmalar olabileceği öngörülmektedir. Ġklim değiģikliği modellerine göre yüzey suyu kaynakları, kar depolaması ve yeraltı suyu potansiyelinde uzun dönemde ~%20 lere varan azalmalar olabileceği öngörülmektedir (ÇOB, 2008). Yüzeysel su potansiyelindeki söz konusu azalmanın özellikle Ġç Anadolu Bölgesi nde hissedileceği tahmin edilmektedir. ġekil 53: Ortalama Nehir Akımlarının Mekansal Dağılımı

173 Sayfa/Toplam Sayfa: 173 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 EĠEĠ ve ĠTÜ tarafından Türkiye deki 26 havzada EĠEĠ nin AGĠ istasyonlarında ölçülen dönemi akıģları esas alınarak yürütülen bir çalıģmada yıllık ortalama akıģ miktarı 184x10 9 m 3 /yıl olarak bulunmuģtur (Yıldız v.d, 2007). Aynı çalıģmada yıllık ortalama akıģların 26 havzadaki dağılımı da güncel olarak verilmiģtir (Tablo 48).(Yıldız ve diğ.,2007) Tablo 48: Türkiye de Nehir Havzası Karakteristikleri HAVZA HAVZA ADI Toplam YağıĢ Alanı Yıllık Ortalama YağıĢ Yüksekliği Yıllık Ortalama AkıĢ Yıllık Ortalama AkıĢ Yıllık Ortalama AkıĢ Yüksekliği Yıllık Ortalama Verim AkıĢ YağıĢ Oranı ĠĢtirak Oranı NO (km²) (mm) (m³/s) (Milyar m³) (mm) (L/s/km²) (%) 1 Meriç ,06 0,06 129,42 4,10 0,21 3,49 2 Müt.Marmara Suları (Marmara ,19 5,08 210,93 6,69 0,29 2,77 Havzası) 3 Susurluk ,26 4,14 174,18 5,52 0,24 2,25 4 Müt.Ege Suları (Kuzey Ege ,93 1, ,86 0,25 0,75 Havzası) 5 Gediz ,44 1,09 63,45 2,01 0,11 0,59 6 Küçük Menderes ,16 0,54 75,54 2,40 0,10 0,29 7 Büyük Menderes ,28 2,00 80,13 2,54 0,12 1,09 8 Müt.Batı Akdeniz ,47 7,11 314,41 9,97 0,36 3,87 9 Müt.Orta Akdeniz ,96 13,0 881,83 27,96 0,88 6,97 10 Burdur Gölü Kapalı Havzası ,94 0,25 28,58 0,91 0,06 0,14 11 Afyon Suları Kapalı Havzası ,09 0,26 30,44 0,97 0,07 0,14 12 Sakarya ,29 5,02 88,9 2,82 0,17 2,73 13 Müt.Batı Karadeniz ,65 9,36 315,18 9,99 0,39 5,09 14 YeĢilırmak ,43 5,28 146,14 4,63 0,29 2,87 15 Kızılırmak ,15 5,18 65,82 2,09 0,15 2,82 16 Orta Anadolu Kapalı Havzası (Konya Kapalı ,53 6, ,39 0,26 3,29 Havzası) 17 Müt.Doğu Akdeniz ,94 9, ,34 0,56 5,15

174 Sayfa/Toplam Sayfa: 174 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 HAVZA HAVZA ADI Toplam YağıĢ Alanı Yıllık Ortalama YağıĢ Yüksekliği Yıllık Ortalama AkıĢ Yıllık Ortalama AkıĢ Yıllık Ortalama AkıĢ Yüksekliği Yıllık Ortalama Verim AkıĢ YağıĢ Oranı ĠĢtirak Oranı NO (km²) (mm) (m³/s) (Milyar m³) (mm) (L/s/km²) (%) 18 Seyhan ,07 6,66 321,08 10,18 0,51 3,62 19 Hatay Suları ,65 2,07 82,03 3,00 0,10 1,13 20 Ceyhan ,29 6,51 306,55 9,72 0,42 3,54 21 Fırat - Dicle Havzası Fırat K ,61 261,43 8,29 0,48 17,21 22 Müt.Doğu Karadeniz ,23 17,86 743,35 23,57 0,62 9,72 23 Çoruh ,81 6,36 319,92 10,14 0,51 3,47 24 Aras ,06 4,76 172,92 5, ,59 25 Van Gölü Kapalı Havzası ,32 3,01 197,07 6,25 0,42 1,64 26 Fırat - Dicle Havzası Dicle K , ,44 0,56 12,77 TOPLAM ,7 5824,31 183,68 ORTALAMA 659,02 236, ,36 DSĠ Genel Müdürlüğü Bölge bazında (toplam 26 bölge) örgütlendiği için Su Bütçeleri de genelde Bölge esaslı olarak oluģturulmaktadır. Ancak son yıllarda özellikle AB Su Çerçeve Direktifi uyarınca su yönetiminin havza bazlı yürütülmesi gereği dikkate alınarak, DSĠ Bölge Müdürlükleri nce Su Bütçesinin 26 ana havza için güncel verilerle hesabı çalıģmaları baģlatılmıģtır. DSĠ Etüd ve Plan Dairesi BaĢkanlığı koordinasyonunda yürütülmekte olan Havza Esaslı Su Bütçesi hesabı çalıģmalarının 2010 yılı sonuna kadar tamamlanması öngörülmüģtür. TUBĠTAK tarafından Koruma Eylem Planı hazırlanan 11 havza için bu aģamada mevcut DSĠ Su Bütçesi sonuçları kullanılacaktır. On bir havzanın herbiri için su bütçesi değerlendirmesi Raporların ilgili bölümlerinde sunulmuģtur Sektörel Su Kullanımları Ülkemizde kullanılabilir su potansiyelinin (112 milyar m³) 40 milyar m³ ü (toplamın%36 sı) kullanılmaktadır. Sektörel olarak mevcut su tüketimi; sulamada 29,5 milyar m³ (%74), içme ve kulanma suyunda 6,2 milyar m³ (%15), sanayide ise 4,3 milyar m³ (%11) tür (Tablo 49).(Eroğlu, 2007)

175 Sayfa/Toplam Sayfa: 175 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 49: Türkiye de Su Kullanımı Planlaması Yıllar Toplam Su Kullanımı Sektörler Sulama Kentsel Endüstriyel Milyon m 3 % (*) % % % * 112 milyar m 3 kullanılabilir su potansiyeli üzerinden Ülkemizde yeraltısuları ile ilgili faaliyetler DSĠ tarafından 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun esaslarına göre sürdürülmektedir. Yeraltısuyu potansiyelinin tamamının tahsis edildiği ovalarda sulamalar için yeni yeraltısuyu tahsisi yapılmamaktadır. Ülkemizde teknik ve ekonomik olarak kullanılabilir tatlı su potansiyeli olan 112 milyar m 3 suyun baģta DSĠ olmak üzere diğer kamu kurum ve kuruluģları ile özel sektör tarafındangeliģtirilecek projeler ile tamamlanarak 2030 yılında kullanıma sunulabileceği tahmin edilmektedir. Gelecekte (2030 yılı ve sonrası) su potansiyelinin tümünün kullanılması halinde sektörlere ayrılan su oranlarının ġekil 54 teki gibi olacağı tahmin edilmektedir. ġekil 54: Sektörel Su Kullanım Durumu Sektörel bazda yapılan su tüketim tahminlerinde, Ülkemizin teknik ve ekonomik olarak sulanabilir toprak kaynağı olan brüt 8,5 milyon ha alanın tamamının 2030 yılında sulamaya

176 Sayfa/Toplam Sayfa: 176 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 açılması ve sulama suyu tüketiminin 72 milyar m 3 e ulaģması öngörülmektedir. Böylece 2000 yılı baģında toplam su tüketimindeki payı %65 olan sulamanın 2030 yılındaki payının % 64 seviyesine düģürülmesi hedeflenmektedir (Tablo 49). DSĠ, kuruluģ kanunu gereği, nüfusu den fazla Ģehirlerin kentsel ve endüstriyel su ihtiyacını karģılamakla görevlidir. Bakanlar Kurulu kararı ile, DSĠ, 48 ile su temin etmek üzere yetkilendirilmiģtir. DSĠ, 2010 yılı itibarı ile 40 Ģehirden 20 sine 2.6 x 10 9 m 3 /yıl içme-kullanma suyu temin etmektedir. Gelecek için içme-kullanma suyu tüketimi tahmininde, Ülkemizin bugün için yaklaģık olarak yılda % 2 civarında olan nüfus artıģ hızının azalarak devam edeceği göz önünde bulundurularak nüfusun 2030 yılında 100 milyona ulaģması beklenmektedir. Bu durumda 2030 yılı için kiģi baģına düģen kullanılabilir su miktarının 1100 m 3 /yıl civarında olacağı söylenebilir. Ayrıca 2000 yılı itibariyle takriben yıllık 5 milyar m 3 olan içme-kullanma suyu ihtiyacının 2030 yılında 18 milyar m 3 e ulaģacağı tahmin edilmektedir. Ülkemizde geliģen diğer bir sektör olan sanayinin ise 2030 yılına kadar yılda ortalama % 4 oranında bir büyüme göstereceği kabul edilerek 2000 yılı baģında 4,2 milyar m 3 olan sanayi suyu tüketiminin 2030 yılında 22,0 milyar m 3 e ulaģması beklenmektedir. Böylece Türkiye de sektörel bazda 2030 yılında toplam 112 milyar m 3 suyun tamamının kullanılabileceği tahmin edilmektedir. Sektörel Su Kullanımı nın 11 havza bazında durumunu ortaya koymak üzere, DSĠ Etüt Plan Daire BaĢkanlığı ndan temin edilen mevcut yerüstü ve yeraltı su potansiyeli durumu ile geçerli tahsisler çerçevesinde yapılan değerlendirmeler Bölüm 4.2 de sunulmuģtur ArıtılmıĢ Atıksuların Yeniden Kullanım Potansiyeli ArıtılmıĢ atıksuların tarımsal sulama, sanayi, akifer besleme ve evlerde tuvalet sifon suyu, yeģil alan sulaması vb. amaçlı yeniden kullanımı Dünya genelinde giderek yaygınlaģmaktadır. Bazı ülkelerde arıtılmıģ atıksuların yeniden kullanım oranı % 80 lere ulaģmıģ bulunmaktadır. Bu itibarla konu Ülkemiz bakımından da büyük önem taģımaktadır. TUĠK ADNKS verilerine göre Türkiye nin 2009 yılı sonu itibarıyla nüfus dağılımı aģağıdaki gibidir;

177 Sayfa/Toplam Sayfa: 177 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Belde, köy nüfusu (kırsal nüfus) = (%24) Ġl/Ġlçe nüfusu (kentsel nüfus) = (%76) Toplam = Sızma dahil, kiģi baģına atıksu oluģumu ~200 L/N.gün alınmak ve Atıksu Arıtma Tesislerinde ~%5 lik su kaybı esas alınmakla, kentsel yerleģim AAT lerinden geri kazanılabilecek atıksu potansiyeli, 2010 yılı itibarı ile; Q GKAS 0,76 x x 0,2 x 365 x 0,95 3,8x10 9 m 3 /yıl mertebesindedir. Bu miktar suyun 2/3 ünün teknik ve ekonomik olarak yeniden kullanımının mümkün olduğu kabulü ile pratikte gerikazanılabilecek arıtılmıģ atıksu miktarı ~2,5x10 9 m 3 /yıl dır. Bu değer Ülkemiz in tatlı su potansiyelinin %2,2 sine ve sulamaya tahsis edilen su miktarının ise ~%3 üne karģı gelmektedir. Dolayısıyla arıtılmıģ atıksuların öncelikli olarak sulamada kullanımı sonucu, 2010 yılı itibarıyla ~2,5x10 9 m 3 /yıl miktarında sulama suyunun evsel ve endüstriyel kullanıma tahsisi mümkün olabilecektir. ArıtılmıĢ atıksuların yeniden kullanımında, kullanım amacının gerektirdiği su kalitesi kriterlerinin (SKKY Teknik Usuller Tebliği) sağlanması önem taģımaktadır. ArıtılmıĢ atıksuların 11 havza itibarı ile yeniden kullanım potansiyeli, Fizibilite çalıģması sonuçları doğrultusunda belirlenmiģtir. ArıtılmıĢ suların dönemi için mevcut ve gelecekteki yeniden kullanım potansiyeli, Fizibilite Raporu nda belirlenen arıtılmıģ atıksu debileri esas alınarak, havza için ayrıntılı olarak Bölüm 4.2 de sunulmaktadır. Özellikle tarımsal/endüstriyel ihtiyaçlar için yoğun yeraltı suyu çekimi yapılan Küçük/Büyük Menderes, Gediz, Ergene ve Konya Kapalı Havzaları nda arıtılmıģ atıksuların yeniden kullanımı yeraltı suları üzerindeki sözkonusu yoğun baskının azaltılması bakımından büyük önem taģımaktadır Akarsularda Çevresel (Ekolojik) Ġhtiyaç Debisi Analizi Konunun Anlam ve Önemi Dünya genelinde mevcut ve planlanan su talebindeki artıģ, akarsuların su ve enerji temini maksadıyla düzenlenmesi ile biyoçeģitlilik bozmadan entegre ekosistemler olarak korunması arasındaki karmaģık uyuģmazlığı arttırmaktadır. ÇeĢitli su talepleri karģılandıktan sonra akarsuyu ekosisteminin sürdürülebilirliği için gerekli ekolojik ihtiyaç debisi veya çevresel debinin belirlenmesi çok yönlü ve detaylı bir araģtırma alanıdır. Bu Bölüm de akarsularda

178 Sayfa/Toplam Sayfa: 178 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ekolojik ihtiyaç debisi tahmini ile ilgili olarak dünya ölçeğinde yaygın biçimde kullanılan baģlıca yöntem ve yaklaģımlar özetlenerek Türkiye için uygulanabilir yöntemler önerilmektedir. Akarsu Düzenlemeleri Dünya genelindeki ulaģılabilir su kaynaklarının %50 den fazlası insan kullanımına tahsis edilmiģ durumda olup 2025 yılı itibarı ile bu oranın %70 e ulaģması beklenmektedir (Postel, 1998). Su kaynakları geliģtirme planlaması kapsamında gerçekleģtirilen biriktirme yapıları (baraj, rezervuar ve göletler), regülatörler, havzalar arası su transferleri, taģkın kontrol ve akifre besleme sistemleri ile akarsu havzasının hidrolik rejiminin değiģtirilmesi dolayısıyla nehir ekosisteminde öngörülemeyen etkiler ortaya çıkabilmektedir. Kuzey Amerika, Avrupa ve Eski Sovyetler Birliği sınırları içindeki 139 en büyük akarsuyun %77 sinde kuvvetli veya orta derecede debi (akarsu) düzenlemesi uygulaması yapılmıģ durumdadır (Dynesius ve Nilsson, 1994). Dünya daki akarsuların %60 ında nehir havzası hidrolojik rejimi değiģtirilmiģ olup, önemli havzaların %46 sında asgari 1 baraj yer almaktadır (Revenga vd., 2000). AB üyesi ülkelerdeki akarsuların %60-65 i ve Asya ülkelerindeki nehirlerin ise ~ %50 sinde akarsu havzalarına müdahale edilmiģ bulunmaktadır (WCD, 2000). ABD de iç suların %85 i 6575 baraj/rezervuar ile yapay olarak kontrol edilmekte olup, akarsu havzalarının sadece %2 sinde doğal akım Ģartları mevcuttur (WCD, 2000). Akarsu havzası düzenlemelerinde biriktirme yapıları çok büyük bir ağırlık teģkil etmekte olup 140 ülkede ~ büyük baraj bulunmaktadır. Dünya nın en fazla barajına sahip ilk 5 ülkesi (Çin (% 46,2), ABD (% 13.8), Hindistan (% 9), Japonya (% 5,6), Ġspanya (% 2,5)) Dünya genelindeki barajların ~ %80 ini barındırmaktadır. Baraj sayısı sıralamasında 625 baraj (% 1,3) ile Türkiye 8. sırada yer almaktadır (WCD, 2000). Çevresel (Ekolojik) Ġhtiyaç Debisi Analizinin GeliĢim Süreci Bir akarsu için Çevresel Ġhtiyaç Debisi (ÇĠD) analizi, öngörülen bir ekolojik statüyü sürdürebilmek üzere akarsuyun orijinal (düzenlenmemiģ) akım rejiminin belli bir su yapısı mansabında akarsuyun kendisi ve taģkın yatağında ne oranda muhafaza edileceğinin ortaya konması olarak ifade edilebilir. ÇĠD analizi bir akarsuda önceden belirlenmiģ ekolojik statü durumu için bir veya birden fazla tadil edilmiģ akım rejimi ve çevresel ihtiyaç debisi önerisini içerebilir. Akarsu ekosisteminin bir bütün olarak korunması ve geliģtirilmesine yönelik olarak belirlenen ekolojik hedefler, kaynaktan denize kadar sucul ortam ve akarsu enkesitindeki geçiģ bölgesindeki biyolojik hayat, ticari balıkçılığın en üst seviyeye çıkarılması, tehlike

179 Sayfa/Toplam Sayfa: 179 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 altındaki türlerin ve/veya bilimsel, kültürel ve rekreasyon değerlerinin korunmasını gerektirebilir. ÇĠD analizi, tipik olarak mevcut düzenlenmiģ veya su kaynakları geliģtirilmesi planlanan akarsu sistemleri ile debiyle ilintili akarsu restorasyonu faaliyetlerine dönük karar verme sürecini desteklemek üzere yürütülmektedir. Bu tür çalıģmalar sonucu önerilen ÇĠD ile tek bir yıllık akıģ hacmi ve/veya yılın değiģik mevsimleri için öngörülen farklı debilerle akarsuyun hedeflenen ekolojik statüsünün korunmasına çalıģılır. ÇĠD nin akarsuyun düzenlenmiģ ve düzenlenmemiģ kolları veya tamamını (özellikle akarsu restorasyon projelerinde) kapsamak üzere belirlenmesi gerekebilir. Çevresel Ġhtiyaç Debisi analizi ile ilgili ilk yöntemler 1940 lı yıllarda ABD nin batı eyaletlerinde geliģtirilmiģtir. ÇĠD analizi çalıģmaları, yeni çevre ve su mevzuatının uygulanmaya baģlandığı, ayrıca büyük su yapısı (barajlar, regülatörler ) planlama ve uygulamalarının yoğun olarak gerçekleģtirildiği 1970 li yıllarda sayıca en yüksek değerlere ulaģmıģtır. ABD dıģındaki ülkelerdeki ÇĠD analizi çalıģmaları özellikle 1980 sonrasında belirgin bir geliģme göstermiģtir. Doğu Avrupa, çoğu Latin Amerika, Afrika ve Asya ülkelerinde ÇĠD analizi henüz yeterince geliģmiģ bir alan değildir ve konu ile ilgili olarak ancak sınırlı sayıda yayın bulunmaktadır (Tharme, 2003). BaĢlıca ÇĠD Hesap Yöntemleri Dünya genelinde çevresel ihtiyaç kullanılmaktadır: debisi analizinde baģlıca aģağıdaki yöntemler Hidrolojik yöntemler Habitat benzeģimini esas alan yöntemler Hidrolik yöntemler BirleĢik (Kombine) yöntemler BütünleĢik yöntemler Diğer yöntemler Yukarıda sıralanan yöntemlerin Dünya ölçeğindeki sayı ve yüzdeleri ġekil 55 te verilmiģtir.

180 Sayfa/Toplam Sayfa: 180 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 55: ÇĠD Hesap Yöntemlerinin Dünya Genelindeki Dağılımı Bu Bölüm de anılan yöntemlerden ilk üçünün tanıtımı aģağıda kısaca verilmiģ olup diğer yöntemlere iliģkin detaylı bilgi için Tharme (2003) e baģvurulabilir. Hidrolojik Yöntemler Çevresel Ġhtiyaç Debisi analizinde en yaygın olarak kullanılan Hidrolojik Yöntem Tennant veya Montana Yöntemi dir. Tennant Yöntemi, Tennant (1975) tarafından Montana Bölgesi ndeki nehirlerin akım ve ekolojik verileri esas alınarak geliģtirilen ve Montana Yöntemi olarak da anılan bir ekolojik ihtiyaç debisi hesap tekniğidir. Tennant ; Montana, Nebraska ve Wyoming deki 11 akarsu üzerinde seçilen 58 istasyonda (enkesit) elde edilen akım ve sucul ekosistem gözlem sonuçlarını kullanmıģtır. Söz konusu akarsu enkesitlerinden derlenen detaylı verilerle özellikle balık yaģamının özellikleri karakterize edilmiģtir. Bu kapsamda akarsu yatak geniģliği, su derinliği, hızı ve sıcaklığı, yatak örtüsü, balık göçleri, balıkçılık, botla avlanma/gezinme, estetik ve doğal güzellikler vb. hususlar incelenmiģtir. Tennant bu gözlem ve incelemeleri sonunda akarsudaki akım (debi) ile balık, yaban hayatı ve mesire/dinlenme bileģenleri arasında bir iliģki tespit etmiģtir (Mann, 2005). Tennant (1975) tarafından bulunan bu iliģki oldukça sınırlı sayıda veri ile akarsulardaki sucul ekosistemin durumunu anlamaya ve test etmeye imkân veren standart bir yöntem halini almıģtır. Bu yöntemde sadece akarsuyun ortalama debisi esas alınır ve ortalama debinin yüzdesi cinsinden ifade edilen debilere bağlı olarak Ocak- Mart ve Nisan-Eylül dönemlerinde akarsuyun doğal ekosistem kalitesi durumu tanımlanır (Tablo 50). Bu suretle atıksu deģarjları ile kirletilmemiģ temiz bir akarsuda kalite denetimi yapan merciler, sadece mevcut

181 Sayfa/Toplam Sayfa: 181 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 debinin yıllık ortalama % si olarak miktarı ve içinde bulunulan ayı dikkate alarak sucul ekosistem kalitesi ile ilgili hızlı, kolay ve isabetli bir değerlendirme yapabilmektedir. Tablo 50:Sucul Ekosistem ve Mesire Maksatlı Kulanım için Gerekli Akarsu Debileri (Tennant, 1975) Nehir Ekosistemi Ġçin Kalite Sınıfı Yıllık Ortalama Akımın % si olarak akarsu debisi Ekim-Mart Nisan-Eylül Mükemmel Çok iyi Ġyi Orta Kötü veya asgari Çok kötü *Bu yöntemin eğimi %1 den büyük akarsularda (vahşi dereler) revize edilmeden kullanımı önerilmemektedir. ( Mann,2006) Tennant Yöntemi akarsudaki ekosistem kalitesini sabit bir debiye (ekolojik ihtiyaç debisi) bağlı olarak izleyip garanti etmeyi hedefleyen standart bir metot olarak bilinmektedir. Böylece büyük emek, zaman ve mali harcama yapılmaksızın mevcut akarsu akım kayıtları kullanılmak suretiyle nehir ekosistemi kalite sınıfı hedeflerinin izlemesi ve kontrolü sağlanabilmektedir. Herhangi bir akarsuda Tennant Yöntemi nin uygulanabilmesi için gerekli Ģartların ne olduğu konusunda tam anlamıyla kesin ve net bir kriter mevcut değildir. Bu yüzden, kullanımı çok basit olmakla birlikte Tennant Yöntemi nin yerel Ģartlara göre revize edilmeden doğrudan uygulanması düģünülmemelidir. Bu kapsamda özellikle Tennant tarafından önerilen iki dönem, akarsu havzasının yer aldığı iklim ve coğrafi Ģartlara göre farklılık gösterebilmektedir. Örneğin Oklahoma Nehri Havzası nda araģtırmalar yapan Orth ve Maughan (1981), Tennant Yöntemi nde ki dönemlerin Temmuz-Aralık ve Ocak Haziran olarak ayrılmasının sucul ekosistem kalitesinin izlenmesi bakımından daha anlamlı olduğunu tespit etmiģlerdir. Ayrıca akarsu ekosistem kalite izlemesi ve kontrolü amacıyla üzerinde yorum ve değerlendirmeye imkan tanımayan tek bir ekolojik ihtiyaç debisi tanımlayan Tennant Yöntemi nin uygulanmasının çok da kolay ve yerinde olmadığı (Mosley, 1983) ve özellikle eğimi %1 den büyük akarsular içinde ancak koruma maksatlı olarak ve ihtiyatla kullanılabileceği (Mann, 2006) belirtilmektedir. Ancak bütün bu eleģtirilere rağmen Tennant Yöntemi, diğer alternatif yöntemlere (su yüzeyi profili modelleri, R2 enkesit yöntemi, ıslak çevre yöntemi vb.) göre daha yaygın olarak kabul görmektedir (Parker vd., 2004).

182 Sayfa/Toplam Sayfa: 182 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tennat Yöntemi nin mevsimlik akımları (debi) çok geniģ bir aralıkta değiģen (genelde Türkiye deki akarsularda olduğu gibi) ve ortalama eğimi %1 den büyük olan düzenlenmemiģ (vahģi) akarsular için, koruma maksatlı olarak dahi olsa, akarsuyun yer aldığı (coğrafi bölge, iklim, doğal ekosistem vb.) faktörler ıģığında tadil edilmeksizin bire bir uygulanmasının doğru olmadığı bilinmektedir. Tennant Yöntemi nden hareketle ÇĠD analizinde Ġspanya yıllık ortalama akımın %10 u, Portekiz de ise %2,5-5 i ilk yaklaģımda çevresel ihtiyaç debisi olarak alınmaktadır. ÇĠD analizinde kullanılan diğer bir yaklaģım ise günlük akımların debi süreklilik çizgisine bağlı olarak belli bir aģılma ihtimaline karģı gelen günlük akım değerinin ÇĠD olarak esas alınmasıdır. Aralarında Ġngiltere, Bulgaristan, Tayvan ve Avustralya nın da bulunduğu bazı ülkelerde aģılma ihtimali % 5 olan veya zamanın % 95 inde akarsuda mevcut olan debi (Q 95 ); Brezilya (bazı eyaletler), Kanada ve Ġngiltere (bazı havzalar) zamanın %90 ında akarsuda mevcut günlük debi (Q 90 ) ve çoğu Avrupa ülkesinde ise zamanın %99 unda akarsuda mevcut günlük debi (akım) (Q 99 ) ÇĠD olarak esas alınmaktadır. AĢılma ihtimali %10 olan 7 Günlük minimum debi de (7 Q 10 ) yine bazı ülkelerde (özellikle Brezilya nın çoğu eyaletinde) ÇĠD olarak kullanılmaktadır. Türkiye de de bilhassa küçük Hidroelektrik Santral (HES) projelerinde, son 10 yılın günlük akımları üzerinden hesaplanan yıllık ortalama akımın en az %10 unun (Tennant Yöntemi) ÇĠD olarak mansaba bırakılması öngörülmektedir (DSĠ, 2009). Ġlgili DSĠ Yönetmeliği öncesinde özellikle HES tesisleri için ÇĠD hesaplarında akarsulardaki 3 kurak dönem akımlarının istatistiki analizini esas alan yaklaģımlar da kullanılmıģtır. Habitat BenzeĢim Yöntemi Bu yöntem hidrolojik yöntemlerden sonra en yaygın ölçüde kullanılan bir ÇĠD analiz yöntemi olup hidrolik ve habitat simülasyonu yöntemlerinin birlikte kullanımı yoluyla akarsuda ıslak kesiti ve yan Ģevlerdeki sucul ekosistemin debi (akım) değiģimlerine olan etkileģiminin ortaya konarak korunması gerekli kritik biotanın varlığının sürdürülmesini esas alır. Bu suretle kritik habitatın varlığını sürdürebilmesi için akarsu yapıları mansabında oluģturulması gerekli hidrolojik akım rejimi tanımlanmıģ olmaktadır (Waddle, 1998 a,b). Bu tür modellerde korunması hedeflenen canlı türü çoğu kere balıktır. Ancak son yıllarda akarsu ıslak kesiti ve yan Ģevlerinde yaģayan diğer ekosistem bileģenlerinin korunması ve sediment yıkanmasının temininin hedeflendiği ÇĠD analizi çalıģmalarına da rastlanmaktadır

183 Sayfa/Toplam Sayfa: 183 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 (Tharme, 2000). Son dönemde hidrolik ve habitat benzeģimi modellerinin uygulanması ile ilgili genel eğilim, iki veya üç boyutlu habitat mekansal dağılım matrisleri ve coğrafi bilgi sistemlerini esas alan görsel unsurları güçlü platformların kullanılması yönündedir (Waddle, 1998 b). Hidrolik Yöntemler Dünya genelinde en yaygın biçimde uygulanan hidrolik ÇĠD analizi yöntemi ıslak çevre yöntemi olarak bilinen hesap tekniğidir (Reiser vd., 1989). Bu yöntemde akarsu bütünlüğünün öncelikle ıslak çevre büyüklüğü ile doğrudan iliģkili olduğu akarsu Ģevleri ve yatağındaki kritik biotanın korunması esas alınır. Çevresel Ġhtiyaç Debisi, kritik kesit için üretilen boyutsuz Islak Çevre (IC/IC maks ) ve debi (Q/Q maks ) grafiğindeki doğrusallıktan sapma noktasına karģı gelen kritik debi olarak tanımlanır. Islak çevre yönteminin Avustralya, Avrupa ve ABD nin bazı bölgelerindeki akarsulara uygulandığı bilinmektedir (Gippel ve Stewerdson, 1998). Bu yöntem Karakaya ve Gönenç (2006) tarafından Büyük Melen Çayı na da uygulanmıģtır. Türkiye deki Mevcut Durum Mevzuat Türkiye de akarsu yapıları ve restorasyon projelerinde mansaba bırakılması gereken su miktarı (ÇĠD) ile ilgili yasal çerçeve DSĠ Genel Müdürlüğü tarafından 18 Ağustos 2009 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlatılarak yürürlüğe konan Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile belirlenmiģtir. Bu yönetmeliğin 7. Maddesi nde akarsular üzerinde yapımı planlanan nehir tipi santraller (küçük

184 Sayfa/Toplam Sayfa: 184 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 HES) ile diğer su yapılarından (baraj, regülatör, su alma yapı ve sistemleri) mansaba bırakılacak su miktarı aģağıdaki gibi tanımlanmaktadır: Doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10 u olacaktır. ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının belirlenmesi durumunda miktar artırılabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen toplam bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır. Nehirde son on yıllık ortalama akımın %10 undan daha az akım olması halinde suyun tamamı doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacaktır. Dolayısıyla Ülkemizdeki mevcut mevzuata göre Çevresel Ġhtiyaç Debisinin (mansapta daha önce tesis edilmiģ su hakları hariç olmak üzere) asgari, akarsu üzerindeki su yapısının yer aldığı kesitteki son 10 yıllık günlük akımlar ortalamasının %10 undan daha az olamayacağı (Tennant Yöntemi-asgari ekolojik statü durumu) hükmü getirilmektedir. HES Tesisleri Özelinde ÇĠD Analizi Önerisi Daha önce de değinildiği üzere, Tennat Yöntemi nin mevsimlik akımları (debi) çok geniģ bir aralıkta değiģen (genelde Türkiye deki akarsularda olduğu gibi) ve ortalama eğimi %1 den büyük olan düzenlenmemiģ (vahģi) akarsular için, koruma maksatlı olarak dahi olsa, akarsuyun yer aldığı coğrafi bölge, iklim, doğal eko sistem vb. faktörler ıģığında tadil edilmeksizin, bire bir uygulanmasının doğru olmadığı bilinmektedir. Bu yüzden özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi akarsuları için, akım karakteristikleri bakımından Temmuz Ekim (yaz / kurak ) ile Kasım Haziran (kıģ/bahar) olmak üzere iki farklı dönem dikkate alınarak, akarsuda orta-iyi (iyiye yakın) bir ekosistem statüsü hedeflenmek üzere koruma-kullanma dengesi de gözetilerek ve HES Tesisleri ile yenilenebilir enerji üretimini de fizibil kılmak üzere nehir tipi HES ler de Regülatör den mevcut akarsu yatağına yıl boyu bırakılması gereken ağırlıklı ortalama çevresel ihtiyaç debisi; 0,15 8 0,20 4 QEk Qort 0, 17Q 12 Ġfadesine göre hesaplanabilir (Tablo 50). Bu ifadede, ort 0,15 : Kasım Haziran dönemi için yıllık ortalama akıma göre debi oranını (Q/Q Ort ) 0,20 : Temmuz Ekim dönemi için yıllık ortalama akıma göre debi oranını (Q/Q Ort )

185 Sayfa/Toplam Sayfa: 185 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 8 : Yılın Kasım Haziran dönemindeki ay sayısını 4 : Yılın Temmuz Ekim dönemindeki ay sayısını göstermektedir. DSĠ tarafından öngörülen ÇĠD, akarsuyun ekolojik statüsü izlenerek kontrollü olarak uygulanmalı, öngörülen ekolojik statüden daha kötü bir duruma doğru gidildiğini gösterir somut bilimsel bulgular elde edildiği taktirde çevresel ihtiyaç debisinin ilk yaklaģımda Tablo 51 de önerilen değerlere yükseltilmesi yoluna gidilmelidir. Ayrıca HES su alma/çevirme yapılarında yukarı (menba) yönlü balık göçünün sürekliliğini sağlayan balık geçitleri/merdivenleri de bulunmalıdır. Tablo 51: Türkiye Akarsuları Ġçin Revize EdilmiĢ Tennant Yöntemine Göre Sucul Ekosistem Kalitesi Önerisi Nehir Ekosistemi Ġçin Kalite Sınıfı Yıllık Ortalama Akımın % si olarak akarsu debisi Kasım-Haziran Temmuz-Ekim Orta Ġyi (~iyi) Dik eğimli yamaç ve vadilerden akan Doğu Karadeniz Bölgesi dereleri ve benzeri akarsularda özellikle 500 metreden yüksek kotlarda birkaç yüz metre aralıklarla ana akarsuya sağlı sollu pek çok yan kol katılımı söz konusu olduğundan, Regülatör mansabındaki mevcut akarsu yatağındaki akım (debi) ilk yan kol katılımından itibaren (Regülatörden birkaç yüz metre aģağıda) hızlı bir Ģekilde artarak deredeki sucul hayat için gerekli kritik değerin yıl boyu daima üzerinde kalacak seviyeye ulaģmaktadır. Regülatör kesiti ile HES türbin deģarjı arasındaki kesimde Q EI debisine ek olarak akarsu yatağına katılacak ilave debi (Q ĠK ) aģağıdaki Ģekilde belirtildiği üzere Q İK Q R A A İK R olarak hesaplanabilir. Burada; A R A ĠK : Regülatör kesiti menbasındaki akarsu drenaj alanını : HES deģarj noktası ile Regülatör arasındaki dere drenaj alanını Q R : Regülatör kesitindeki akım/debi değerini göstermektedir. Bu durumda ilk yan katılımdan itibaren Regülatör HES arasındaki debi hızla artarak HES deģarj membaında mevcut doğal akım değeri olan Q EI + Q ĠK seviyesine ulaģılacaktır. Dolayısıyla Regülatör mansabındaki sucul ekosistem için en kritik kısım ilk yan kol katılımına kadarki birkaç yüz

186 Sayfa/Toplam Sayfa: 186 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 metrelik bölümdür. Bu bölümdeki akım (Q EI ), Regülatör kesitindeki yıllık ortalama debinin %17 sinden veya zamanın %99 unda akarsuda mevcut olan günlük akımdan (Q 99 ) (hangisi büyükse o esas alınarak) daha az tutulmamalıdır. Q 99, Regülatör kesitindeki günlük akımların debi süreklilik eğrisinde aģılma ihtimali %1 olan günlük akıma karģı gelir. Yukarıda kısaca açıklanan ÇĠD analizi yaklaģımı sadece HES tesisleri değil, akarsular üzerindeki mevcut ve planlanan her türlü su yapısının (bilhassa sulama ve içme suyu temini ile ilgili su yapıları) iģletimde mutlaka uygulanmalıdır. BiyoçeĢitliliğin çok zengin olduğu kritik havza ve akarsulardan baģlanarak, Çevresel Ġhtiyaç Debisi ile ilgili mevcut mevzuat ve metedolojinin hidrolik durum ve habitat benzeģimine dayalı olarak geliģtirilmesi önem taģımaktadır. Bu kapsamda kıtaiçi sularımızda, AB Su Çerçeve Direktifi uyarınca, su kalitesi yanında biyolojik parametreleri de içeren etkin bir izleme ve kontrol sistemi ile sucul ortamların ekolojik statüsünün belirlenmesine imkan veren yeterli bilimsel, teknik ve kurumsal kapasitenin acilen oluģturulması gerekmektedir. Su kalitesi izleme ve denetiminin AB Su Çerçeve Direktifi ile uyumlu hale getirilmesi faaliyetleri ile eģ zamanlı olarak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği alıcı ortama deģarj limitlerinin de, alıcı ortamlarda öngörülen su kalitesi ve ekolojik statüye ulaģılmasına imkan verecek tarzda (uygun modelleme çalıģmaları ile desteklenerek) yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.

187 Sayfa/Toplam Sayfa: 187 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Burdur Havzası Havza Su Potansiyeli Yüzeysel Su Potansiyeli Tablo 49 da 10 No lu Havza olan Burdur Havzası için verilen yıllık ortalama akıģ, 0,25 x 10 9 m 3 (0,91 L/s.km 2 ) olup, Türkiye nin yüzeysel su potansiyelinin ~% 0,14 ünü teģkil etmektedir. Bunun kullanılabilir kısmı ise, ortalama kullanılabilir yüzeysel su oranı ~% 50 alınarak (ġekil 1) ~ 0,125 x 10 9 m 3 /yıl olarak tahmin edilmiģtir. Yeraltı Suyu Potansiyeli DSĠ Genel Müdürlüğü Etüt Plan Dairesi BaĢkanlığı ile Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltı Suları Daire BaĢkanlığı ndan alınan verilere göre 11 Havza nın yeraltı suyu potansiyeli, tahsis durumu ve sulanan alanların durumu Tablo 52 de topluca özetlenmiģtir. Burdur Havzası nın yeraltı suyu iģletme rezervi ~43 x 10 6 m 3 /yıl olup yeraltı suyu potansiyelinin (iģletme rezervinin yeraltı suyu potansiyelinin ~%70-80 (75) i olduğu kabulü ile) ~ 57 x 10 6 olacağı tahmin edilmektedir. Tablo 52: Havza Yeraltı Suyu Potansiyeli Kullanımı Durumu Havza Adı Havza No Yeraltı Suyu ĠĢletme Rezervi (hm3/yıl) KiĢilere içmekullanma, sulama, sanayi vb. amaçlı verilen Kullanma Belgesi Tahsisleri (hm3/yıl) Yeraltı Suyu Sulama Projelerine Tahsis Edilen Rezerv (hm3/yıl) Yeraltı Suyu Sulama Projeleri ile Planlanan Sulama Alanı (Dekar) Yeraltı Suyu Sulama Projeleri ile Planlanan Kuyu Adedi (adet) Yeraltı Suyu Sulama Projeleri ĠnĢa Edilip Devir Edilen Kuyu (Ad) m 3 /yıl Yeraltı Suyu Sulama Projeleri ĠnĢa Edilip Devir Edilen Sulama Alanı (De) Marmara 2 296,96 273,73 23, , ,00 Susurluk 3 503,29 284,78 71, , ,00 Kuzey Ege 4 186,66 119,01 56, , ,00 K. Menderes ,61 68, , ,00 B. Menderes 7 700,24 137,00 169, , ,00 Burdur ,86 129, , ,00 YeĢilırmak ,62 167,81 146, , ,00 Kızılırmak ,30 354, , , ,00 Konya ,00 285, , , ,00 Seyhan ,50 254,93 15, , ,00 Ceyhan ,90 449,93 155, , ,00

188 Sayfa/Toplam Sayfa: 188 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Toplam Su Potansiyeli Havzadaki 0,25 x 10 9 m 3 /yıl yüzeysel ve ~ 57 x 10 6 m 3 /yıl yeraltı suyu potansiyeli dikkate alındığında toplam su potansiyeli: 307 x 10 6 m 3 /yıl olarak hesaplanır. Havzanın kullanılabilir su potansiyeli de 0,125 x 10 9 m 3 /yıl kullanılabilir yüzeysel su ve ~ 43x 10 6 m 3 /yıl yeraltı suyu iģletme rezervleri göz önünde tutulmakla 168 x 10 6 m 3 /yıl olarak bulunur Su Kaynaklarının Mevcut Kullanım Durumu Sulama Suyu Tahsisleri Burdur Havzası nda kiģilere, içme, kullanma ve sanayi suyu olarak ve sulama kooperatiflerine (yeraltı suları ile yürütülen sulama faaliyetleri) tahsis edilen yeraltı suyu miktarı (25,86+129,048) x 10 6 = 155 x 10 6 m 3 /yıl olup mevcut yeraltı suyu iģletme rezervini (43 x 10 6 m 3 /yıl) aģmaktadır (Tablo 52). Dolayısıyla yeraltı suyu kaynakları aģırı su çekimi sonucu risk altında bulunmaktadır. Havzada yüzeysel su kaynaklarına dayalı (baraj ve göletlerden alınarak, sulama birliklerince iģletilen sulama Ģebekesine verilen) sulama suyu tahsislerinin, DSĠ Genel Müdürlüğü verileri ile dönemindeki durumu ġekil 56 da verilmiģtir. ġekil den de görüldüğü üzere Burdur Havzası nda, sulama birliklerince iģletilen sulama Ģebekelerine döneminde tahsis edilen ortalama su miktarı ~ 9,4±8 milyon m 3 /yıl dır. Burdur Havzası Şebekeye Alınan Su (hm3) ORT:9,4 STDSAPMA:8,1 87,2 89, ,5 91,8 87,1 86,1 105,6 101,6 92, ġekil 56: Burdur Havzası nda Yüzeysel Su Kaynaklarından Alınan Sulama Suyu Durumu

189 Sayfa/Toplam Sayfa: 189 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Ġçme, Kullanma ve Sanayi Suyu Tahsisleri Havza da sulama ve sulama dıģı faaliyetlere tahsis edilen toplam su miktarları sırası ile ~ 138,4 x 10 6 m 3 /yıl (9,4+129,048) ve 30 x 10 6 m 3 /yıl ( ,4) olarak hesaplanmıģtır. Dolayısı ile Burdur Havzası toplam su potansiyelinin ~ %82 si sulamada kullanılmakta, %18 i ise sulama dıģı (içme, kullanma, sanayi vb.) faaliyetler için tahsis edilecek durumda bulunmaktadır ArıtılmıĢ Atıksuların Yeniden Kullanım Potansiyeli Havzadaki mevcut ve planlanan kentsel atıksu arıtma tesislerinin dönemi kapasiteleri Tablo 53 te verilmiģtir. Tablo 53: Dönemi Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri Toplam Kapasitesi Yıllar Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri Toplam Kapasitesi (milyon m 3 /yıl) , , , ,60 Havzada sulama, endüstriyel ve ticari maksatlı olarak yeniden kullanılabilecek arıtılmıģ atıksu potansiyellerinin Tablo 54 teki gibi olması beklenmektedir. Hesaplarda, döneminde yeniden kullanılabilecek arıtılmıģ atıksu potansiyelinin arıtılan atıksuyun %65- %80 i aralığında olabileceği kabul edilmiģtir. Bugün itibarı ile yeniden kullanılabilecek atıksu miktarı üst limiti olarak %80 lik oran esas alınmıģtır. Tablo 54: Dönemi Yeniden Kullanılabilecek Atıksu Potansiyelleri Yıllar Ġleri Derecede ArıtılmıĢ Atıksu Kapasitesi (m 3 /yıl) Yeniden Kullanılabilecek Atıksu Potansiyeli ,02 (%65) 2, ,78 (%70) 3, ,15 (%75) 3, ,25 (%80) 4,20

190 Sayfa/Toplam Sayfa: 190 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Havzadaki KirlenmiĢ Ortamlar Burdur Havzası genelinde, kirlenmiģ durumdaki ve kirlenme riski taģıyan yüzeysel su kaynaklarının detaylı değerlendirmeleri Su Kalitesi Sınıflamaları ve Kirlilik Yüklerinin Hesaplanması Bölümü nde ( Bölüm 6) sunulmuģtur Dönemi Su Kaynakları Planlama Önerileri Burdur Havzası ndaki mevcut toplam su potansiyeli ile kullanılabilir su rezervinin dönemi itibarı ile durumu Tablo 55 te verilmiģtir. Sözkonusu su rezervinin sulama ve sulama dıģı sektörler itibarı ile kullanımı için de Tablo nun 5. ve 6. satırlarında verilen planlama önerisi sunulmuģtur. Tarım, hayvancılık ve turizm faaliyetlerinin yoğun olduğu Burdur Havzası nda, sulama suyu tahsisinin toplam rezervin %60 ını geçemeyeceği kabul edilmiģtir. Bu durumda su rezervinin %40 ının havzadaki yerleģim birimleri ve sanayi tesislerinin içme- kullanma suyuna tahsisi öngörülmüģtür. Mevcut sulama suyu tahsisi durumuna göre ~10 birimlik bir azalmayı öngören bu yaklaģımda, gerekli açığın sulama yöntemlerinin iyileģtirilmesiyle kapatılabileceği düģünülmektedir. Sulamaya tahsis edilen gerçek su miktarının DSĠ ve diğer kiģi/kurumlarca planlanan sulama projeleri ıģığında daha detaylı olarak tahmini gerekmektedir. Bu yüzden bu raporda önerilen değerler ilk yaklaģımda bir ön tahmin (kılavuz değer) olarak dikkate alınmalıdır. Havzadaki yüksek kalitede belediye AAT çıkıģlarının özellikle sulama, binaların tuvalet sifon suyu, endüstriyel proses suyu vb. maksatlarla kullanımı mümkündür. Ancak arıtılmıģ atıksuların özellikle sulama maksatlı kullanımında, soğuk ve yağıģlı dönemlerde 3~6 aylık bir depolamaya ihtiyacı olacağı için, ortalama 3 aylık bir depolama kabulü ile ancak %75 inin sürekli kullanıma hazır tutulabileceği, bunun da %65~80 inin fiilen kullanılabileceği öngörülmektedir. Havzadaki yeniden kullanılabilir arıtılmıģ atıksu rezervi Tablo 55 in 7. satırında verilmiģtir. Bu durumda havzanın revize edilmiģ toplam su rezervi Tablo 55 in 8. satırındaki gibi olacaktır. Ġklim değiģikliği ve kuraklıklar dolayısıyla Türkiye nin yıllık yağıģ miktarı ve su potansiyelinde %20 lere varan bir azalma yaģanabileceği öngörülmektedir (Yıldız v.d., 2007 ve ÇOB, 2008). Bu itibarla 2010 sonrası dönemlerde yaģanabilecek muhtemel su potansiyeli azalması dolayısıyla ortaya çıkacak su arzı açığının öncelikle sulamada modern teknolojilerin kullanılması sonucu kazanılacak ek rezervden karģılanması öngörülmektedir. Ġklim değiģikliği senaryolarına göre öngörülen bu değerler üzerinde henüz

191 Sayfa/Toplam Sayfa: 191 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 yeterli mutabakat sağlanmadığı için bu aģamada Tablo 55 teki Su Kaynakları Planlaması na yansıtılmasının uygun olmayacağı düģünülmektedir. Tablo 55: Burdur Havzası Dönemi Su Kaynakları Planlama Önerisi Su Kaynakları milyon m 3 / yıl 1 Toplam Su Potansiyeli Toplam Kullanılabilir Su Rezervi Havza dıģından transfer edilebilir rezerv Toplam Su Rezervi (2+3) Sulama Suyu Rezervi Ġçme, kullanma, sanayii suyu (sulama dıģı kullanım) rezervi Belediye AAT çıkıģlarının yeniden kullanımı yoluyla kazanılabilecek su rezervi Revize edilmģ toplam su rezervi (5+6+7) 109 (%65) (%35) 109 (%65) 59 (%35) 109 (%65) 59 (%35) 2,61 3,35 3,86 4,20 170,61 171,35 171,86 172, döneminde, revize edilmiģ toplam su rezervinin; sulama suyu, içme/kullanma ve sanayi suyu ile AAT çıkıģlarının yeniden kullanımı yoluyla kazanılabilecek su rezervince paylaģımı ġekil 57, 58, 59, 60 ta gösterilmiģtir:

192 Sayfa/Toplam Sayfa: 192 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 57: 2010 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı ġekil 58: 2020 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı

193 Sayfa/Toplam Sayfa: 193 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 59: 2030 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı ġekil 60: 2040 Yılı Toplam Su Rezervi Dağılımı

194 Sayfa/Toplam Sayfa: 194 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Su Ġhtiyacı Tahmini Su ihtiyacı tahmini hesaplarında kullanılan birim net su ihtiyaçları, nüfusa bağlı olarak değiģmektedir. Havzada bulunan ilçe ve beldeler için, nüfusları ve nüfusları oranında değiģkenlik gösteren birim su ihtiyacı çarpımı ile yerleģimin insani kullanım amaçlı ihtiyaç duyacağı su miktarları hesaplanmıģtır. ihtiyaçları Tablo 56 daki gibidir. Tablo 56: Nüfusa Göre Birim Net Su Ġhtiyaçları EĢdeğer Nüfus (kiģi) Birim Net Su Ġhtiyacı (l/kiģi.gün) Belli nüfus aralıkları için öngörülen birim net su EĢdeğer Nüfus (kiģi) Birim Net Su Ġhtiyacı (l/kiģi.gün) Ġsale hattı kayıpları insani kullanım amaçlı olarak hesaplanan su debisinin, Ģebekede karģılaģılacak kaçak ve kayıplar ise isale kayıpları ve insani kullanım amaçlı olarak hesaplanan su debisi toplamının belli bir yüzdesi olarak kabul edilmiģtir (Tablo 57). Su boruları ve bağlantı ekipmanlarının sızdırmazlığı yıllara göre azalacağından isale ve Ģebeke kayıplarındaki azalma da hesaplamalara yansıtılmıģtır: Tablo 57: Ġsaledeki ve ġebekedeki Kayıp/Kaçak Yüzdeleri Yıllar Ġsaledeki Kayıplar (%) ġebeke Kayıp/Kaçakları (%) , , Son olarak isale ve Ģebeke kayıpları ile rezervlerden çekilebilecek içme ve kullanma suyu miktarlarına endüstriyel amaçlı (sanayi/ticaret ve OSB) kullanılan su miktarı eklenmiģtir.

195 Sayfa/Toplam Sayfa: 195 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Endüstriyel amaçlı kullanılan su miktarı, insani kullanım amaçlı olarak hesaplanan su miktarı, isale ve Ģebeke kayıp/kaçakları toplamının bir yüzdesi olarak kabul edilmiģ ve yıllara göre değiģimi hesaplamalara yansıtılmıģtır. (Tablo 58) Tablo 58: Endüstriyel Amaçlı Kullanılan Su Miktarı Yüzdeleri Yıllar Endüstriyel Amaçlı Kullanılan Su Miktarı Özet olarak su ihtiyacı tahmini hesabı aģağıdaki gibi yapılmıģtır; (%) Q su q (1 net xn xq ) isale xq END Q su = Rezervlerden çekilecek içme/kullanma suyu (m 3 ) q net = Birim net su ihtiyacı (m 3 /N.yıl) N = EĢdeğer Nüfus = ġebeke kayıp/kaçak yüzdesi Q isale = Ġsaledeki su kaybı yüzdesi Q END= Endüstriyel amaçlı kullanım için gerekli su yüzdesi Havzadaki kırsal ve kentsel yerleģimlerin nüfus ve su ihtiyaçları Tablo 59 da verilmiģtir. Su kaynaklarının içme suyu amaçlı kullanımının planlanmasında tabloda verilen miktarlar rehber değer olarak kullanılabilir. Su ihtiyacı; isaledeki kayıplar (%3-%2), Ģebekedeki kayıp/kaçaklar (%45-%25) ile endüstriyel alanda su kullanımı ve bu değerlerin yıllara göre değiģimi göz önüne alınarak hesaplanmıģtır.

196 Sayfa/Toplam Sayfa: 196 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 59: Havzadaki Kırsal ve Kentsel Nüfusun Su Ġhtiyacı Tahmini Yıllar EĢdeğer Kentsel Alan Kırsal Alan Havza Genel Nüfus Su Ġhtiyacı (milyon m 3 ) EĢdeğer Nüfus Su Ġhtiyacı (milyon m 3 ) EĢdeğer Nüfus Su Ġhtiyacı (milyon m 3 ) , , , , , , , , , , , ,6 Havzada yer alan sanayi tesislerinde, tesis içi önlemler ve iyi arıtma uygulamaları yoluyla %50 lere varan oranlarda su tasarrufuna gidilebileceği düģünülmektedir. Bu yüzden sanayi için tahsisi düģünülen su miktarlarında döneminde mevcut su rezervlerini zorlayacak mertebede bir artıģ beklenmemektedir. Burdur Havzası nın su arzı (revize edilmiģ toplam su rezervi) ile havzadaki yerleģimlerin içme kullanma suyu ihtiyacının dönemindeki beklenen seyri ġekil 61 de verilmiģtir. ġekilden de görüldüğü üzere havzanın mevcut su kaynakları, olağanüstü derecede Ģiddetli ve uzun süreli kurak dönemler hariç, su talebini karģılayacak düzeydedir. Revize edilmiģ su rezervi (Tablo 55, satır 8) Sulama ve sanayi kullanımına ayrılabilecek rezerv Ġçme ve kullanma suyu ihtiyacı (Tablo 59) ġekil 61: Burdur Havzası Ġçin Su Rezervi (Arzı) ve Talebi Grafiği Havzadaki su kaynaklarının entegre yönetimi ve planlaması ile ilgili olarak kısa ve orta dönemde aģağıdaki hususlara riayet edilmesi önerilebilir:

197 Sayfa/Toplam Sayfa: 197 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Kısa Vadeli Öneriler ( Dönemi): Suyun Etkin ve Verimli Kullanımın Temini: ġebekeye kayıp ve kaçaklarının mevcut %45-55 lik değerlerden ilk etapta <%30 a çekilmesi, ġebekelerde SCADA sistemi kurularak etkin basınç yönetimi sağlanması (sadece gece saatlerinde etkin basınç yönetimi ile ~%30 luk kayıp/kaçak azatlımı sağlanabilir.), Bütün kullanıcıların su tüketiminin ölçülmesi ve faturalı tahsilât oranının azami düzeye getirilmesi, Binalarda (özellikle otel, büyük siteler, hastaneler vb. olmak üzere) banyo sularının uygun ön arıtma sonrası tuvalet sifon suyu olarak kullanımını sağlayacak eğitim, bilinçlendirme, mevzuat geliģtirme ve pilot uygulama faaliyetlerinin gerçekleģtirilerek ~%30 düzeyinde su tasarrufu imkânı kazanılması, Binalarda çatı yağmursularının ayrı toplanarak bir depo/sarnıç sistemi ile sulama/temizlik maksatlı kullanımıyla ilgili eğitim, bilinçlendirme ve pilot uygulamalar gerçekleģtirilmesi, Büyük su tüketicisi konumundaki sanayi kollarının iyi iģletme/arıtma uygulamaları ile suyu verimli kullanmalarının teģviki ve pilot uygulamalar yaptırılması, Ġleri derecede arıtılmıģ kentsel atıksuların, B kalite su olarak uygun tarife yapısı ile (normal A Sınıfı içme suyuna göre %50 daha ucuz) kullandırılması (sulama, araç yıkama, sanayi suyu vb.) ile ilgili eğitim, bilinçlendirme ve mevzuat geliģtirme çalıģmalarının yürütülmesi; Yeraltı Su Kaynaklarının Korunması ve GeliĢtirilmesi ÇalıĢmaları: Havzadaki bütün akiferlerde, yeraltı suyu kuyularının kayıt altına alınıp, YASS izlemesi ile Yeraltı suyu rezervlerinin durumunun ortaya konması ve aģırı YAS çekimi yapılan bölgelere müdahale edilmesi, AĢırı su çekimi yapılarak tuzlanmıģ akiferlerin belirlenerek rehabilitasyon planları hazırlanması (bu kapsamda, yağmursuyu, yüzeysel su ve ileri düzeyde arıtılmıģ atıksu ile suni besleme düģünülebilir.),

198 Sayfa/Toplam Sayfa: 198 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Yağmur sularının daha yüksek oranda yeraltı suyu kaynaklarını beslemesini sağlamak ve aynı zamanda taģkın kontrolüne destek vermek üzere, kent içi geçirimli kaldırım, yapay göletler ve sızdırma alanlarının oluģturulması ile ilgili pilot uygulamalar baģlatılması; Yüzeysel Su Kaynaklarının Korunması ve GeliĢtirilmesi: Yüzeysel su kaynaklarının kalite sınıfının korunup geliģtirilmesi ile ilgili izleme, denetim ve kontrol faaliyetlerinin etkin biçimde sürdürülmesi, Havzadaki yerleģimlerin iklim değiģikliği ve kuraklık etkilerine karģı direncini arttırmak üzere baraj rezervuar kapasitelerinin arttırılması ve gerektiğinde havzalar arası su transferleri ile acı ve tuzlu sulardan (deniz suyu) tatlı su üretimi de içeren alternatif çözümler geliģtirilmesi; Eğitim ve Bilinçlendirme: Okul öncesi eğitimden baģlayarak suyla ilgili bütün paydaģların, suyun etkin ve verimli kullanımı ile su kaynaklarının korunması alanında gerekli her türlü araçları kullanarak eğitilip bilinçlendirilmesi faaliyetlerinin sürdürülmesi, Orta Vadeli Öneriler ( Dönemi): Suyun Etkin ve Verimli Kullanımı: ġebeke kayıp ve kaçaklarının < %15 e çekilmesi, Binalarda gri suyun tuvalet sifon suyu olarak kullanımının yaygınlaģtırılması, Binalarda çatı yağmur sularının ayrı toplanarak depo/sarnıç sistemi ile sulama/temizlik için kullanımının yaygınlaģtırılması, Suyun sanayide bilinçli ve etkin kullanımı yoluyla su/enerji tasarrufu uygulamalarının sanayi tesislerinde yaygınlaģtırılması, Ġleri derecede arıtılarak uygun akiferlere beslenen veya rezervuarlarda depolanan atıksuların, ikinci Ģebekeden B kalite su olarak dağıtımı ile ilgili yaygınlaģtırma faaliyetlerinin planlanması;

199 Sayfa/Toplam Sayfa: 199 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Yeraltı Su Kaynaklarının Korunması ve GeliĢtirilmesi ÇalıĢmaları: Havzadaki YAS kaynaklarının CBS ortamında model destekli olarak izlenerek beslenme miktarı üzerinde aģırı kullanımının önlenmesi, Akifer rehabilitasyonu uygulamalarının yaygınlaģtırılması ve bazı akiferlerde B kalite su rezervleri oluģturulması, Kent içinde yağmur suyu hasat/tutulması uygulamalarının yaygınlaģtırılması; Yüzeysel Su Kaynaklarının Korunması ve GeliĢtirilmesi: AB Su Çerçeve Direktifi ile uyumlu olarak havzadaki yüzeysel su kaynaklarının kalite statüsünün yükseltilmesi, Ekolojik denge ve sürdürülebilirlik ilkeleri gözetilerek, uygun/fizibil havzalar arası su transferi projelerinin uygulanması; Eğitim ve Bilinçlendirme: Suyun etkin ve verimli kullanımı ile enerji verimliliği alanlarındaki eğitim ve bilinçlendirme faaliyetlerinin sürdürürlemesi.

200 Sayfa/Toplam Sayfa: 200 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

201 Sayfa/Toplam Sayfa: 201 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: ÇEVRESEL ALTYAPI TESĠSLERĠ Proje kapsamında çevresel alt yapı tesislerine yönelik sahada gerçekleģtirilen çalıģmalar genel olarak; kentsel atıksu altyapı durum tespiti, endüstriyel atıksu altyapı durum tespiti, tekil endüstriler, tatil siteleri ve oteller ve katı atık yönetimi durum tespitine yönelik olmuģtur. Bu kapsamda sahada kentsel ve endüstriyel (organize sanayiler ve tekil endüstriler, otel ve tatil siteleri) AAT deģarj noktaları, doğrudan deģarj noktaları, derin deniz deģarj noktaları ile düzenli ve düzensiz katı atık sahalarının koordinatları alınmıģ ve durum tespiti ile ilgili teknik cetveller doldurulmuģtur. Arazi çalıģmaları neticesinde elde edilen verilerle üretilmiģ olan ve havzadaki evsel endüstriyel atıksu deģarj noktaları ile katı atık düzenli/düzensiz depolama sahalarını gösteren harita ġekil 62 de, daha büyük ölçekli olarak EK V te verilmiģtir. Arazi çalıģmalarını içeren teknik cetveller ise EK IV te verilmiģtir. Bu bölümde verilen bilgiler saha çalıģmalarının gerçekleģtirildiği Eylül-Ekim 2009 dönemindeki durumu yansıtmaktadır. Saha çalıģmalarında gerçekleģtirilen temel iģ adımları aģağıda sıralanmıģtır: 1. Kentsel Atıksu Altyapı Durumunun Tespiti: YerleĢim birimlerinin kanalizasyon ve yağmur suyu Ģebeke durumunun incelenmesi, AAT olmayan yerleģim birimlerinin kanalizasyon Ģebekesinin alıcı ortama deģarj edildiği noktanın koordinatlarının alınması, YerleĢim birimlerinin evsel atıksu arıtma tesislerinin yerinde incelenmesi, Arıtma tesisi mevcut durumunun değerlendirilmesi, Arıtma tesisi yeterlilik durumlarının tespiti, Arıtma tesisinde revizyon gerekip gerekmediğinin belirlenmesi, Arıtma tesisi çıkıģ noktası koordinatlarının alınması, Arıtma tesisinin her biriminin fotoğraflanması, AAT olan ve olmayan yerleģim birimleri için hazırlanmıģ olan teknik cetvellerin doldurulması.

202 Sayfa/Toplam Sayfa: 202 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Endüstriyel Atıksu Altyapı Durumu Tespiti: Organize Sanayi Bölgeleri: OSB nin kanalizasyon ve yağmur suyu Ģebeke durumunun incelenmesi, AAT olmayan OSB lerin kanalizasyon Ģebekesinin alıcı ortama deģarj edildiği noktanın koordinatlarının alınması, OSB atıksu arıtma tesislerinin yerinde incelenmesi, Arıtma tesisi mevcut durumunun değerlendirilmesi, Arıtma tesisi yeterlilik durumlarının tespiti, Arıtma tesisinde revizyon gerekip gerekmediğinin belirlenmesi, Arıtma tesisi çıkıģ noktası koordinatlarının alınması, Arıtma tesisinin her biriminin fotoğraflanması, AAT olan ve olmayan OSB ler için hazırlanmıģ olan teknik cetvellerin doldurulması. Tekil Endüstriler, Tatil Siteleri ve Oteller: Mevcut durumun değerlendirilmesi, Yeterlilik durumlarının tespiti, Revizyon gerekip gerekmediğinin belirlenmesi, Koordinatlarının alınması, Tesisin her biriminin fotoğraflanması, AAT olan ve olmayan tekil endüstriler, tatil siteleri ve yerleģim birimleri için hazırlanmıģ olan teknik cetvellerin doldurulması. 3. Katı Atık Yönetimi Durumu Tespiti: Aktif veya terk edilmiģ katı atık bertaraf tesisleri ve düzensiz katı atık depolama sahaları, Depolama alanı sızıntı suyu deģarj yerlerinin tespiti, Tesisin koordinatlarının alınması Katı atık düzenli depolama sahası belediye birliklerine ait bilgiler TÜBĠTAK MAM tarafından verilecek katı atık tesisleri tablosunun doldurulması ve tesisin her biriminin fotoğraflanması

203 Sayfa/Toplam Sayfa: 203 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 62: Burdur Havzası Çevresel Altyapı Mevcut Durum Haritası

204 Sayfa/Toplam Sayfa: 204 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Kentsel Atıksu Altyapısı Atıksu Kanalizasyon ve Yağmur Suyu ġebekesi Durumu Proje kapsamında gerçekleģtirilen arazi çalıģmaları esnasında belediyelerden elde edilen bilgilerden ve Ġller Bankası Genel Müdürlüğü ile Türkiye Ġstatistik Kurumu ndan alınan verilere dayanılarak havzanın 2009 yılı atıksu altyapı durumu tespit edilmiģtir. Buna göre Burdur Havzası nın bütünü için kanalizasyona bağlı olan nüfus ile havza nüfusunun %90 ına karģılık gelmektedir. (ġekil 63) ġekil 63: Burdur Havzası 2009 Yılı Kanalizasyon Durumu Burdur Havzası nda yer alan yerleģimlerin (28 adet belediye) çoğunluğunda kanalizasyon sistemi bulunmaktadır. Merkezi yerlerdeki sistem birleģik sistem olup, kanalizasyon sistemine yağmur suyu karıģmaktadır. YerleĢim yerlerine ait kanalizasyon durumları EK II de verilmiģtir. Eski tarihlerde yapılan atıksu kanalizasyon sistemlerinin yenilenmesi gerekmektedir Evsel AAT Durumu Mevcut durumda havza sınırları içerisinde yer alan ve proje kapsamında incelenen 28 yerleģim yerinin 3 ünde arıtma hizmeti verilmektedir. Havza bütününde atıksuları arıtılan nüfus ile havza nüfusunun %48 ine karģılık gelmektedir. (ġekil 64)

205 Sayfa/Toplam Sayfa: 205 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 64: Burdur Havzası 2009 Yılı Atıksu Arıtma Durumu Burdur Havzası nda Isparta Ġli nin Keçiborlu Ġlçesi ne bağlı Senir Belediyesi, Burdur Belediyesi ve Denizli Ġli nin Bozkurt Ġlçesi ne bağlı Ġnceler Belediyesi nde olmak üzere toplam 3 adet evsel AAT bulunmaktadır. Bunların tamamının inģaatı tamamlanmıģ, iģletmeye alma çalıģmaları devam etmektedir. Tablo 60 da Burdur Havzası nda yer alan evsel atıksu arıtma tesisleri verilmiģtir. Tablo 60: Burdur Havzası Evsel Atıksu Arıtma Tesisleri ATIKSU ARITMA TESĠSĠ ADI TÜR DURUMU DEġARJ DEġARJ ĠZĠN ORTAMI TARĠHĠ Senir Belediyesi AAT Yapay Sulak ĠĢletmeye Burdur Gölü Alan alınıyor Arazisi Yok Aktif Çamur ve Burdur Belediyesi AAT Fakültatif ĠĢletmeye Stabilizasyon alınıyor Burdur Gölü Yok Havuzu Ġnceler Belediyesi AAT Klasik Aktif Çamur ĠĢletmeye alındı Emir Çayı Kaynak: Saha çalıģmaları ve Çevre ve Orman Ġl Müdürlükleri, 2010

206 Sayfa/Toplam Sayfa: 206 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Senir Belediyesi AAT Senir Belediyesi AAT, dört gözlü foseptik ve yapay sulak alandan oluģmaktadır. AAT ne ait genel bilgiler aģağıda verilmiģtir: YerleĢim yeri nüfusu : 2635 kiģi Arıtma tesisine bağlı nüfus : 2108 kiģi Atıksuları arıtılan nüfus : % 80 Tesiste kullanılan arıtma sistemi : Foseptik+yapay sulak alan Ġlk yatırım maliyeti : TL Tesisi kapasitesi : 312 m 3 /gün ( 3123 kiģi) Arıtma tesisi, giriģ kısmında 4 gözlü 2 adet foseptik ve 2 adet yatay akıģlı yapay sulak alan olarak inģa edilmiģ ve devamından da Burdur Gölü arazisine deģarj düģünülmüģtür. AAT proses akım Ģeması ġekil 65 te verilmiģtir. ġekil 65: Senir Belediyesi AAT Proses Akım ġeması

207 Sayfa/Toplam Sayfa: 207 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Senir Belediyesi AAT Dört Gözlü Foseptik Senir Belediyesi AAT Yapay Sulak Alan Tesis 2 paralel havuz olarak çalıģacak Ģekilde planlanmıģ, Ģu an için bunlardan sadece bir adedi devrededir. Saha çalıģmaları sırasında arıtma tesisinde, aģağıdaki problemler gözlenmiģtir: Havuzların yapımı sırasında çıkan hafriyat, havuz kenarlarında yığılmıģ olarak beklemektedir. Kotlar ayarlanmamıģ, yatay akıģlı 2. havuza atıksu gitmemektedir. Yatay AkıĢlı Havuz içerisine dolgu malzemesi üzerine bitki ekimi için cm kalınlığında toprak serilmiģtir. ĠnĢaat iģleri düzgün yapılmamıģ, patlak ve çatlaklar mevcuttur. Boru bağlantılarında atıksu sızmalar görülmektedir. Arıtma tesisi deģarj yeri Burdur Gölü arazisidir.

208 Sayfa/Toplam Sayfa: 208 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Senir Belediyesi AAT DeĢarjı Arıtma tesisi yeni yapılmıģ olup iģletmeye alma aģamasındadır. DeĢarj izin belgesi yoktur. Arıtma tesisinin bu haliyle verimli olabilmesi mümkün görünmemektedir. Saha çalıģmaları sırasında alınan bilgiye göre, AAT uzman kiģiler tarafından inģa edilmemiģtir. Burdur Belediyesi AAT Ġller Bankası tarafından 2006 yılında inģaatına baģlanan Burdur Belediyesi AAT, iģletmeye alma aģamasındadır. Tesis deneme iģletmeleri aģamasındayken projelendirme hataları olduğu tespit edilmiģ olup, bu çerçevede stabilizasyon havuzlarına yüzeysel havalandırıcılar bağlanmıģtır. Burdur Belediyesi ne ait AAT nin özellikleri aģağıda verilmiģtir: YerleĢim yeri nüfusu (kıģ) : kiģi Arıtma tesisine bağlı nüfus : kiģi Atıksuları arıtılan nüfus : % 95 Arıtma tesisi tipi : Stabilizasyon Havuzu Ġlk yatırım maliyeti : TL Tesisi kapasitesi : kiģilik eģdeğer nüfus Burdur AAT için aktif çamur ve fakültatif stabilizasyon havuzu sistemleri seçilmiģtir. Burdur AAT Proses Akım ġeması ġekil 66 da verilmiģtir. Burdur AAT kısımları Ģunlardır: GiriĢ yapısı

209 Sayfa/Toplam Sayfa: 209 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Izgaralar ParĢal savağı Terfi merkezi Anaerobik havuzlar Çamur geri dönüģümlü havalandırmalı havuzlar Fakültatif stabilizasyon havuzları Klorlama Çamur lagünü ġekil 66: Burdur Belediyesi AAT Proses Akım ġeması GiriĢ kısmında kaba ızgara, ince ızgara, parģal savağı yer almaktadır. Elle temizlenebilir kaba ızgara kullanılmaktadır. Kaba ızgaralardan alınan çöp, kovalara doldurulmakta ve pergel vinç yardımıyla yukarıya çıkarılmaktadır.

210 Sayfa/Toplam Sayfa: 210 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Belediyesi AAT Kaba Izgara Burdur Belediyesi AAT Ġnce Izgara Atıksu kaba ızgaradan sonra mekanik temizlemeli ince ızgaraya ve oradan debi ölçümü için parģal savağına gitmektedir. Burdur Belediyesi AAT ParĢal Savağı Burdur Belediyesi AAT Burgulu Pompalar Kolektörlerden gelen atıksuyun giriģ yapısından geçtikten sonra anaerobik havuzlara iletilmesi için burgulu pompalardan oluģan terfi merkezi kullanılmaktadır. Tesiste iki adet burgulu pompa mevcut olup, gelecekte iki adet pompa ilave edilecek Ģekilde tasarlamıģtır. Her bir burgulu pompanın kapasitesi 30 L/s dir.

211 Sayfa/Toplam Sayfa: 211 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Anaerobik havuzlar, sistemin dengelenmesi ve ilk çökeltimin gerçekleģtirilmesi amacıyla yapılmaktadır. Anaerobik havuzlar, temelde, çökelen organik maddenin çürümesini gerçekleģtiren bir çökeltme havuzu gibi tanımlanabilirler. Çürüyen kitlenin sıcaklığı, yüzey suyunun sıcaklığından ziyade, zeminin sıcaklığına eģittir. Isı farklılıklarından dolayı, yüzeyin hemen altında termoklin tabakası oluģmaktadır. Anaerobik havuzlar isletmeye alındıktan hemen sonra, çökeltme havuzu gibi çalıģmaktadırlar. Fakültatif stabilizasyon havuzuyla bağlantısı yapılıp havuz içinde devir daim sağlandığından, koku problemi en az seviyeye indirilmektedir. Burdur Belediyesi AAT Anaerobik Havuz Burdur Belediyesi AAT Çamur Geri DönüĢlü Havalandırma Havuzu Anaerobik havuzların taban çamuru, duba üzerine monte edilen 15 L/s lik çamur pompaları ile alınmaktadır. Anaerobik havuzlardan alınan atıksu, havalandırma havuzlarına verilmektedir. Havalandırma, tam karıģımlı olarak yüzeysel havalandırıcılarla sağlanmaktadır. Havalandırma havuzundan bir perde ile ayrılan kısımda (çöktürme havuzunda), çamurun çökeltilmesi sağlanmaktadır.

212 Sayfa/Toplam Sayfa: 212 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Belediyesi AAT Çamur Geri DönüĢlü Havalandırma Havuzu Burdur Belediyesi AAT Fakültatif Havuz Geri devir çamuru pompalar vasıtasıyla çamur kanalına basılarak havalandırma havuzunun baģına iletilmektedir. Sistemden atılacak fazla çamur kanaldan bir boru ile alınıp kolektör hattına verilerek sistemin baģına döndürülmektedir. Çöktürme havuzundan çıkan su, kanal yardımıyla 3 adet fakültatif stabilizasyon havuzuna iletilmektedir. Bu tip havuzlar kısmen havalı, kısmen de havasız olarak çalıģmaktadırlar. Bu nedenle hem alg hem de fakültatif mikroorganizma geliģimi olmaktadır. Fakültatif havuzdan sonra klorlama yapılıp, arıtılan su mevcut kolektör hattı ile Burdur Gölü ne verilmektedir. Havuzlarda biriken çamur, dubaya monte edilen gezer dalgıç pompa yardımı ile çamur lagünlerine verilmektedir. Çamur süzüntü suları, havalandırma havuzuna aktarılmaktadır. Anaerobik havuz, fakültatif stabilizasyon havuzu ve çamur lagünü iç yüzeyleri, sızdırmazlığın sağlanması için geomembran ile kaplanmıģtır. Havuzların tabanına öncelikle, toprak örtünün geomembranı zedelememesi için geotekstil döģenmiģtir.

213 Sayfa/Toplam Sayfa: 213 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Belediyesi AAT Çamur Lagünü Burdur Belediyesi AAT Havuzlara Sızdırmaz Tabaka DöĢeme ÇalıĢması (2006) Ġnceler Belediyesi AAT Ġnceler AAT, Ġnceler Beldesi ne ait evsel atıksuyun toplandığı ve arıtıldığı bir klasik aktif çamur sistemidir. Tesis kapasitesi 600 m 3 /gün dür. Ġnceler AAT Proses Akım ġeması ġekil 67 de verilmiģtir. YerleĢim yeri nüfusu : 2663 kiģi Arıtma tesisine bağlı nüfus : 1900 kiģi Atıksuları arıtılan nüfus : % 70 Arıtma tesisi tipi : Aktif Çamur Ġlk yatırım maliyeti : TL Tesisi kapasitesi : 600 m 3 /gün

214 Sayfa/Toplam Sayfa: 214 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 67: Ġnceler AAT Proses Akım ġeması Tesise gelen atıksu, kaba ızgaradan ve tambur elekten geçirilmektedir. Daha sonra atıksular dengeleme havuzunda toplanmaktadır. Atıksu buradan, içeriğindeki organik maddelerin arıtılması amacıyla havalandırma havuzlarına gelmektedir. Bu havuzlarda hava, hava üfleyiciler yardımıyla sağlanmaktadır. Havalandırma havuzundan çıkan atıksuların, son çöktürme havuzunda durultma iģlemi yapılmaktadır. Ayrıca havalandırma tankında belirli bir mikroorganizma konsantrasyonunu temin etmek üzere, son çökeltme havuzundan alınan çökelmiģ çamur, havalandırma havuzu baģına geri devredilmektedir. Sistemde oluģan fazla çamur ise sistem dıģına alınarak çamur kurutma yataklarında kurutulmaktadır. ArıtılmıĢ su ise Emir Çayı na deģarj edilmektedir. Tesis Burdur Havzası nda olmasına rağmen arıtılmıģ su Emir Çayı ile Büyük Menderes Havzası na ulaģmaktadır. Arazi çalıģmalarında, atıksu kanalizasyon sistemine yağmur suyu karıģtığından AAT ye her türlü atığın geldiği gözlenmiģtir. Bu durum tesisin yükünü çok fazla arttırdığından, tesisten verim alınamamaktadır. Bunların dıģında halktan atıksu bedeli alınmadığından, tesisin iģletme maliyetine Belediye kaynak yetiģtirememektedir. Maddi kaynak eksikliğinden dolayı yakın zamanda arıtma tesisinin çalıģtırılamayabileceği düģünülmektedir. AAT iģletmeye alınmıģ olup, tarihinde deģarj izni almıģtır.

215 Sayfa/Toplam Sayfa: 215 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Ġnceler AAT Ġnceler AAT Havalandırma Havuzu Ġnceler AAT DeĢarjı Ġnceler AAT Çamur Kurutma Yatakları Havza sınırları içerisinde AAT si olmayan belediyelerdeki kanalizasyon deģarj ortamı ve AAT lerin iģletmeye alınma tarihleri Tablo 61 de verilmiģtir.

216 Sayfa/Toplam Sayfa: 216 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 61: Burdur Havzası AAT Olmayan Belediyelerdeki Kanalizasyon DeĢarj Ortamı ve AAT ĠĢletmeye Alma Tarihleri YÖNETĠMĠN ADI ĠLÇE/BELDE ALICI ORTAM Ġġ TERMĠN PLANLARINA GÖRE AAT ĠġLETMEYE ALINMA TARĠHĠ Gönen Kurutma Kanalı Gönen/Güneykent Güssün Deresi - Keçiborlu Kurutma Kanalı Keçiborlu/Kılıç Kurutma Kanalı Büyükgökçeli Foseptik - Atabey Kurudere Atabey/Ġslamköy Akçay Deresi - Kuleönü Atıksu Havuzu YeĢilova Atıksu Havuzu YeĢilova/Salda Salda Gölü Tefenni Kurutma Kanalı Tefenni/HasanpaĢa Kurudere, Foseptik Büğdüz Yayla Çayı Karamanlı Karaçay Kemer Akpınar Deresi Kozluca Kozluca Deresi Çardak Çardak/Beylerli Çarda/GemiĢ Tarıma ElveriĢsiz Alan Kanalizasyon yok Kanalizasyon yok BaĢmakçı Atıksu Havuzu BaĢmakçı/Yaka Foseptik, Arazi Dazkırı Kurutma Kanalı Dazkırı/Yüreğil Acıgöl Arazisi Evciler Atıksu Havuzu Evciler/Gökçek Atıksu Havuzu, Arazi Burdur Havzası nın Isparta il sınırı içerisinde kalan bölgede, atıksu kanalizasyon deģarjları için daha çok kurutma kanalları kullanılmaktadır. Bu Ģekilde deģarj yapan Keçiborlu ve Kılıç Belediyelerinin atıksuları, Kılıç yerleģiminin yakınlarında birleģip aynı hat ile Burdur Gölü arazisine dökülmektedir. Keçiborlu belediyesi 2009 yılında Çevre ve Orman Bakanlığı nın hazırlamıģ olduğu 7500 kiģilik Alternatif I biyolojik arıtma tip projesini temin etmiģtir. Fizibilite çalıģmaları neticesinde bu projenin ilçe nüfus ve topografik yapısına uygun olmadığı anlaģılmıģ ve mevcut projenin revizyonu için görüģmeler yapılmıģtır. Kılıç Belediyesi Çevre ve Orman Bakanlığı nın hazırlatmıģ olduğu 2000 kiģilik 10 o C sıcaklık için yapay sulak alan tip projenin uygulanması düģünülmekte iken; Belediye sınırları içerisinde Milli Savunma Bakanlığın (MSB) Kara Havacılık Okul Komutanlığı inģaatı baģlayacağından kasaba için

217 Sayfa/Toplam Sayfa: 217 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 düģünülen 2000 kiģilik yapay sulak alan tip projesinin revizyonu için MSB Kara Havacılık Okul Komutanlığı ile birlikte AAT nin ortak bir çalıģma yürütülmesi konusunda alternatif AAT için yeni kapasitenin MSB Kara Havacılık Okul Komutanlığı tarafından belirlenmesi konu ile ilgili düģüncelerinin ve görüģlerinin bildirilmesi için MSB Kara Havacılık Okul Komutanlığına yazı gönderilmiģtir. Güneykent Belediyesi nin atıksuları Güssün Deresi ile Keçiborlu Göleti ne taģınmaktadır. Saha çalıģmaları sırasında bu göletten balık avlandığı gözlenmiģtir. Güneykent Belediyesi Kanalizasyon DeĢarjı Keçiborlu Göleti Büyükgökçeli Belediyesi atıksuları iki ayrı foseptiğe deģarj edilmekte olup, bunlardan birinin taģtığı gözlenmiģtir. TaĢan atıksular her ne kadar plastik boru ile Atabey Sulama Birliği Büyük Kanalı nı aģmaktaysa da, atıksuların sulama kanalına karıģma riski bulunmaktadır. Atabey ve Ġslamköy Belediyeleri atıksularını Akçay Deresi ne deģarj etmektedir. Burdur Havzası nın Burdur il sınırında yer alan bölgesinde, atıksu kanalizasyon deģarjları daha çok göl ve derelere yapılmaktadır. Havza içerisinde yer alan tek il merkezi olan Burdur un yağmur suyu drenaj hattı bulunmamaktadır. Bundan dolayı yağıģlı havalarda sıkıntılar yaģanmaktadır. Belediyeye ait AAT mevcut olup iģletmeye alınma aģamasındadır. YeĢilova Belediyesi nin atıksuları, doğal arıtma havuzları inģaası için kazılmıģ ancak daha sonra maddi kaynak sıkıntısı dolayısıyla tamamlanamamıģ havuzlara arıtılmadan deģarj edilmektedir. Bu havuzlar dolmuģ olup tarımsal arazilere doğru taģmaktadır. Salda Belediyesi kanalizasyon deģarj noktasına foseptik yapılmıģ, ancak henüz kanalizasyon bağlantısı

218 Sayfa/Toplam Sayfa: 218 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 yapılmamıģtır. Atıksular toplandıktan sonra, önce bir kanal ile Salda Çayı na ve sonrasında Salda Gölü ne ulaģmaktadır. Salda Belediyesi Kanalizasyon DeĢarjı Salda Gölü Tefenni Belediyesi nin atıksuları Tefenni Çayı na deģarj olmakta, bu çay ile KarataĢ Gölü ne ulaģmaktadır. Tefenni Belediyesi AAT yeri için kamulaģtırma çalıģmaları devam etmektedir. Karamanlı Belediyesi atıksuları Kocaçay a deģarj edilmekte olup, Karamanlı Barajı yapıldıktan sonra çayın suyu yaz mevsiminde kurumaktadır. Kemer Belediyesi atıksu kanalizasyon sistemi 3 farklı noktadan Akpınar Deresi ne deģarj olmaktadır. Karamanlı Belediyesi Kanalizasyon DeĢarjı Karaçay Dere Yatağı

219 Sayfa/Toplam Sayfa: 219 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Kemer Belediyesi Kanalizasyon DeĢarjı (Akpınar Deresi) Burdur Havzası nın Denizli il sınırında yer alan bölgesinde Beylerli ve GemiĢ Belediyeleri nin atıksu kanalizasyon sistemi bulunmamakta, Çardak Belediyesi ise atıksularını araziye deģarj etmektedir. AAT konusunda Ġller Bankası ile görüģülmüģ, ihaleye çıkılmıģ, ancak belge eksikliğinden ihale iptal edilmiģtir. Yeni bir ihale yapılması planlanmaktadır. Burdur Havzası nın Afyonkarahisar il sınırında yer alan bölgesinde atıksu kanalizasyon deģarjları daha çok atıksu toplama havuzlarına yapılmaktadır. BaĢmakçı Belediyesi atıksu kanalizasyon sistemi deģarj yeri Acıgöl ün hemen yanında bulunan atıksu havuzlarıdır. ĠçiĢleri Bakanlığının tarihli ve sayılı yazısı üzerine, 5355 sayılı Mahalli Ġdare Birlikleri Kanununun 4. maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca tarihinde Acıgöl Kapalı Havzası (Afyonkarahisar) Kanalizasyon Projesi ve Arıtma Tesisi Yapma ve ĠĢletme Birliği nin kurulması kararlaģtırılmıģtır. Buna göre Dazkırı Ġlçe Belediyesi, Yaka ve Yüreğil Belde Belediyeleri ile ortak bir AAT yapılması ve tesis inģaatına 2010 yılında baģlanması planlanmaktadır. Ayrıca ĠçiĢleri Bakanlığının tarihli ve sayılı yazısı, 5355 sayılı Mahalli Ġdare Birlikleri Kanununun 4 üncü maddesine ve Bakanlar Kurulunun gün ve 2008/13618 kararına göre Yeniceli Kapalı Havzası (Afyonkarahisar) Kanalizasyon Projesi ve AAT Yapma ve ĠĢletme Birliği kurulması kararlaģtırılmıģtır. Buna göre, Evciler Belediyesi ile Gökçek Belediyesi ne ortak AAT yapılması planlanmakta, ancak mali kaynak sıkıntısından dolayı baģlanamamaktadır Endüstriyel Atıksu Altyapısı Burdur Havzası nda sanayi çok fazla geliģmemiģ olmasına rağmen, içerisinde 3 adet OSB ve bazı tekil endüstriler bulunmaktadır. Bunlar, Isparta Süleyman Demirel OSB, Burdur OSB,

220 Sayfa/Toplam Sayfa: 220 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Çardak OSB ve havza içerisine dağılmıģ tekil endüstrilerdir. Bunların yanında Isparta ili nde bulunan Gülyağı iģletmeleri yılda yaklaģık gün çalıģmakta, proses sonucu oluģan atıksularını sızdırmasız havuzlarda biriktirmektedirler. Havza içerisinde ayrıca Burdur ġeker Fabrikası bulunmaktadır Organize Sanayi Bölgeleri Atıksu Altyapısı Durumu Burdur Havzası içerisinde Isparta Süleyman Demirel OSB, Burdur OSB ve Çardak OSB bulunmaktadır. Bunlardan sadece Isparta Süleyman Demirel OSB nin AAT si bulunmaktadır. Isparta Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Isparta' da OSB kurma çalıģmaları 1976 yılında baģlamıģtır. Ancak tüm çalıģmalar ağırlıklı olarak yılları arasında yapılmıģtır. AAT nin inģası, 2003 yılında inģası tamamlanmıģ olup, m³/ gün kapasite ile bölgenin en modern OSB si durumuna gelmiģtir. Tablo 62 de Isparta Süleyman Demirel OSB nde faaliyette olan firmalar verilmiģtir. Tablo 62: Isparta Süleyman Demirel OSB Faaliyetteki Firmalar SIRA NO FABRĠKALAR ÜRETĠM 1 Asya Mobilya ĠnĢ. Ltd.Sti Mobilya 2 BeĢler KuruyemiĢ A.ġ. Gıda 3 Caner Medikal A.ġ. Mobilya 4 Çağlar ĠnĢ. Ve Tic.San. A.ġ. AhĢap 5 Çanakoğlu Metal ĠĢleme San. Tic. Ltd. ġti. Metal 6 Çiftçi KardeĢler AhĢap 7 Çıraklar Tekstil Ve Otomotiv San. Tic. Ltd. ġti. Tekstil 8 Diri Ġplik DiriliĢ Ġplik San. Ve Tic. A.ġ. Tekstil 9 Diriteks DirliĢ Teks. San. Ve Tic. A.ġ. Tekstil 10 Nrg ĠnĢaat AhĢap 11 Erkoteks Erkoçlar Tekstil A.ġ. Tekstil 12 Esendir Sanayi Metal 13 Gözde Kereste AhĢap 14 Hassel Ltd. ġti. Metal 15 IyaĢ Isparta Yatırım Ve Gıda Tic. A.ġ. Gıda 16 Kalekim Kimyevi Madde San. Ve Tic. A.ġ. TaĢ Toprak 17 KartaĢ Ltd. ġti. TaĢ Toprak

221 Sayfa/Toplam Sayfa: 221 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 SIRA NO FABRĠKALAR ÜRETĠM 18 Kınalı Süt Ürünleri Süt Ürünleri 19 Lc Metal Asma Tavan 20 Net Pamuk(Seda Tekstil) Tekstil 21 Peksan Orman Ürünleri Ltd.ġti. AhĢap 22 Sakarya Kereste A.ġ. AhĢap 23 Toros Aydınlatma Ltd. ġti.(oğuzhan Tekstil) Aydınlatma 24 Ünlü Orman Ürünleri TaĢ. San. Ve Tic. Ltd. ġti. AhĢap 25 Yumak Tekstil San. Ve Tic. AĢ. Tekstil 26 Yüceer Kereste Ltd. ġti. AhĢap 27 Yünteks Tekstil San. Ve Tic. Ltd. ġti. Tekstil 28 Kofs Makina Ltd. ġti. AhĢap 29 Barsu Su Ürünleri Ltd.ġti. Gıda 30 Davraz San. Ve Tic. A.ġ.(Mert Kilit) Metal 31 Yeni Erdoğanlar Kaynak: ISDOSB,2009 Isparta Süleyman Demirel OSB AAT, bütün bölgenin atıksularının toplandığı en alt kısmında ayrılan 26982,22 m² arazi üzerinde m³/gün kapasitede projelendirilerek, tarihinde iģletmeye alınmıģ, tarihinde kesin kabulü yapılmıģtır. AAT proses akım Ģeması, ġekil 68 de verilmiģtir. Isparta Süleyman Demirel OSB Merkezi AAT nde aģağıdaki üniteler mevcuttur: Fiziksel arıtma Üniteleri Kimyasal Arıtma Üniteleri Biyolojik Arıtma Üniteleri Çamur Üniteleri Ġleri Arıtma Tesis giriģinde, maksimum 800 m 3 /saat lik debiyi arıtma ünitelerine basabilecek kapasitede pompaların yer aldığı bir terfi merkezi yer almaktadır. Terfi Merkezinde ilk kademede 1 asıl ve 1 yedek 400 m 3 /saat kapasiteli pompa bulunmaktadır. Maksimum debinin yılda birkaç kez geleceği bilindiğinden, 800 m 3 /saat lik debinin basılabilmesi için 1 asıl pompa ile birlikte 1

222 Sayfa/Toplam Sayfa: 222 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 yedek pompanın da çalıģtırılacağı düģünülmüģtür. Terfi pompaları seviye kontrol sistemine bağlı olarak çalıģmaktadırlar. GiriĢ yapısından geçen atıksu ihtiva ettiği kaba malzemenin tutulması amacıyla 50 mm aralıklı ızgaradan geçirilmektedir. Kaba ızgara çubukları ara mesafesi 50 mm, çubuk geniģliği 10 mm (dikdörtgen kesitli) ve mekanik temizlemeli (arkadan taramalı mekanik ızgara) seçilmiģtir. Kaba ızgarada tutulamayan 50 mm'den küçük katı malzemenin tutulması amacıyla, 5 mm aralıklı mekanik ince ızgara kullanılmaktadır. Ayrıca ızgaranın bakım-onarım ve arıza durumlarında diğer ızgaranın devreye alınması gibi bir esneklik de vardır. Ġnce ızgara çubukları ara mesafesi 5 mm, çubuk geniģliği 10 mm (dikdörtgen kesitli) ve mekanik temizlemeli olarak seçilmiģtir. Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Mekanik Isparta Süleyman Demirel OSB AAT ParĢal Savağı Temizlemeli Izgara Kum ve yağ tutucu havuzundan geçen atıksu açık kanal ile taģınarak debi ölçümü yapılmak üzere ParĢal Savağından geçirilmektedir. Atıksu debisi ve kirlilik değerlerinin homojenizasyonu ve tesisin diğer ünitelerine sabit bir debinin basılabilmesi için dengeleme havuzu inģa edilmiģtir m 3 /gün debisini karģılayacak Ģekilde iki havuz planlanmıģtır. YoğunlaĢtırma havuzu üst suyu, bant filtre süzüntü suyu ve kum filtreleri ters yıkama suları bu havuza verilmektedir.

223 Sayfa/Toplam Sayfa: 223 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Dengeleme Havuzu Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Havalandırma Havuzu Dengeleme havuzunda atıksuyun debi ve kirlilik olarak homojenizasyonu sağlamak amacıyla belirli bir bekletme süresince alıkonulan atıksu terfi haznesine alınmakta ve seviye kontrol sistemine bağlı çalıģan dalgıç pompalar vasıtasıyla hızlı karıģtırma havuzlarına terfi ettirilmektedir. Hızlı karıģtırma havuzlarında ph ayarlaması için asit ve/veya kireç, koagülant olarak da FeCl 3 dozlaması yapılmaktadır. Hızlı karıģtırma havuzlarında ilave edilen kimyasal maddelerin atıksu ile homojen karıģımı sağlandıktan sonra, atıksu yavaģ karıģtırma havuzlarına alınmaktadır. YavaĢ karıģtırma havuzlarında kimyasal reaksiyon için gerekli süre verilerek, oluģan reaksiyonlar sonucunda atıksu içinde bulunan ve kendi ağırlığı ile çökelemeyen parçacıkların birbirlerine yapıģarak büyümeleri sağlanmaktadır. Gerekli büyüklüğe ulaģan parçacıklar ise çökelebilecek hale geldikleri için kimyasal arıtmanın son ünitesine transfer edilmektedir. FloklaĢmayı sağlamak ve çökelmeyi hızlandırmak amacıyla bu ünitede, polielektrolit ilavesi yapılmaktadır. Dağıtım yapısından eģit debi ile kimyasal çökeltme tanklarına verilen atıksuyun içindeki çökelebilir maddelerin çökeltilerek sudan ayrılmasıyla biyolojik arıtmanın yükünün azaltılması sağlanmaktadır.

224 Sayfa/Toplam Sayfa: 224 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 68: Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Proses Akım ġeması Dipte konik kısımda çökelen çamur, santrifüj pompalar ile alınarak yoğunlaģtırma havuzuna verilmektedir. Üst su ise savak sistemiyle toplanarak biyolojik arıtmaya tabi tutulmak üzere havalandırma havuzlarına gönderilmektedir. Havalandırma havuzuna alınan atıksuya oksijen verilerek kirliliği oluģturan karbonlu bileģiklerin (BOI) mikroorganizmalar tarafından parçalanarak H 2 O ve CO 2 ye dönüģümü sağlanmaktadır. Bu amaçla yüzeysel havalandırma sistemi kullanılmaktadır. Havalandırma havuzu içinde oluģan aktif çamur çökeltilmek üzere, dağıtım yapısı vasıtasıyla son çöktürme havuzuna eģit olarak dağıtılmaktadır. Son çöktürme havuzunda çamur çökelerek kirliliğin sudan ayrılması sağlanmaktadır. Havalandırma havuzlarında gerekli miktarda mikroorganizma konsantrasyonunu sağlamak amacıyla, son çöktürme havuzlarının tabanından alınan çamur, geri devir pompaları ile havalandırma havuzuna geri devir yaptırılmaktadır. Geri devir haznesinde toplanan çamurun geri devrettirilmeyen kısmı fazla çamur olarak bu hazneden susuzlaģtırılmak üzere yoğunlaģtırma havuzlarına alınmaktadır. Son çökeltme havuzlarının yüzeyinde bulunan üst su ise savak sistemiyle toplanarak arıtılmıģ su haznesine gönderilmekte ve buradan alıcı ortama deģarj edilmektedir. Son çökeltme havuzu içinde kenardan tahrikli sıyırıcı mekanizma, bir taraftan dip çamurunu toplarken diğer taraftan yüzen cisimleri havuz yüzeyinden uzaklaģtırmaktadır. Üstten toplanan köpük, köpük haznesine alınmakta, buradan pompalar ile çamur arıtma ünitelerine basılmaktadır. ÇıkıĢ suyunun sulama suyu amaçlı kullanılması ya da çıkıģ suyu standartlarının iyileģtirilmesi gerektiği durumlarda arıtılmıģ su, bu hazneden alınarak Kum Filtrelerinden geçirilmektedir. Ancak

225 Sayfa/Toplam Sayfa: 225 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 mevcut durumda, çıkıģ standartları sağlandığından kum filtreleri kullanılmamaktadır. Kimyasal Çöktürmeden alınan çamur biyolojik arıtma sürecinde oluģan fazla çamur, Kimyasal ve Biyolojik Çöktürme Havuzlarından alınan köpükler ve kum ve yağ tutucu havuzundan alınan yağ ve köpükler yoğunlaģtırma havuzuna alınmaktadır. YoğunlaĢtırma Havuzunda toplanan çamurun ortamdan uzaklaģtırılmasını kolaylaģtırmak amacıyla çamur hacmi azaltılmakta ve daha sonra mekanik susuzlaģtırma ekipmanına verilmektedir. Böylece çamur konsantrasyonu biraz daha arttırılıp, susuzlaģtırma ekipmanının boyutu küçültülmektedir. Mekanik susuzlaģtırma ekipmanı olarak bant filtre kullanılmaktadır. Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Son Çöktürme Havuzu Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Bant Filtre Isparta Süleyman Demirel OSB AAT den Çıkan Çamur Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Çamur Düzensiz Depolama

226 Sayfa/Toplam Sayfa: 226 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 AAT nden çıkan çamur, OSB içerisinde düzensiz olarak depolanmaktadır. Isparta Süleyman Demirel OSB AAT ÇıkıĢ Suyunun verildiği Kanal Isparta Süleyman Demirel OSB AAT Laboratuvarı AAT nden çıkan su, arıtılmıģ su kanalı ile Burdur Gölü arazisine ulaģmaktadır. Arıtma tesisi içerisinde iģletme Ģartları ve çıkıģ suyu kalitesinin kontrolünün yapılabildiği bir laboratuvar mevcuttur. AAT çıkıģ suyundan ayda bir olmak üzere numuneler alınıp Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) Tablo 19 a göre Akredite laboratuarda analizleri yaptırılmaktadır. AAT nin DeĢarj izni mevcut olup tarihine kadar geçerlidir. Saha çalıģması sırasında AAT iģletilmesine dair gereken önemin verildiği gözlenmiģtir. Tesiste Ġleri arıtma üniteleri olan kum filtreleri tıkanmıģ ve çalıģtırılamamaktadır. Ancak buna rağmen çıkıģ kalitesinin gereken standartları sağladığı analiz sonuçlarından görülmüģtür. Tablo 63 te Isparta OSB AAT giriģ atıksu değerleri ve Tablo 64 te AAT çıkıģ arıtılmıģsu değerleri verilmiģtir. Tablo 63: Isparta Süleyman Demirel OSB AAT GiriĢ Atıksu Değerleri PARAMETRE BĠRĠM GĠRĠġ KĠRLĠLĠK DEĞERĠ Biyokimyasal Oksijen Ġhtiyacı, BOI 5 mg/l 950 Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı, KOI mg/l 1850 Askıda Katı Madde, AKM mg/l 410 TKN mg/l 10 Toplam Fosfor,TP mg/l 5 Yağ ve Gres mg/l 37 Kaynak ISDOSB,2009

227 Sayfa/Toplam Sayfa: 227 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 64: Isparta Süleyman Demirel OSB AAT ÇıkıĢ ArıtılmıĢsu Değerleri PARAMETRE BĠRĠM ÖLÇÜLEN DEĞER* SKKY TABLO.19 SINIR DEĞER ( 2 Saatlik Kompozit) Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı, KOI mg/l Askıda Katı Madde, AKM mg/l Toplam Kjeldahl Azotu,TKN mg/l 4,9 20 Yağ ve Gres mg/l 6,6 20 ph - 7, Toplam Fosfor,TP mg/l 0,69 2 Toplam Krom (Cr) mg/l <0,01 2 Krom VI(Cr +6 ) mg/l <0,01 0,5 KurĢun(Pb) mg/l <0,01 2 Toplam Siyanür (CN - ) mg/l <0,002 1 Kadmiyum(Cd) mg/l <0,01 0,1 Demir(Fe) mg/l 0, Florür(F - ) mg/l 0, Bakır(Cu) mg/l <0,01 2 Çinko(Zn) mg/l 0,011 5 Civa(Hg) mg/l <0,001 0,05 (24 saatlik sınır değer) Sülfat(SO 4-2 ) mg/l 288, (*) Analizler, tarihli numunelerden Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Laboratuvarı ve GümüĢsu A.ġ. Çevre Laboratuvarı tarafından yapılmıģtır. Burdur Organize Sanayi Bölgesi Burdur OSB, Ģehir imar planı içinde Ankara - Antalya karayolu üzerinde 85 hektar büyüklüğünde bir alana kurulmuģtur. Bölgede büyüklükleri m 2 ile m 2 arasında değiģen toplam 57 adet sanayi parseli bulunmaktadır. Parsellerin tamamı tahsis edilmiģ olup, 51 firma üretime geçmiģtir. Tarıma elveriģsiz ve sanayi, yerleģim için uygun bir yer olarak seçilen bölgede, tüm altyapı çalıģmaları (yol, kanalizasyon, içme ve kullanma suyu, yağmur suyu drenajı ve elektrik Ģebekesi) tamamlanmıģtır. Elektrik ĠĢletmesi, Bakım ve Onarımlar Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. OSB nin 2006 yılı toplam elektrik enerji tüketimi yaklaģık olarak kwh/yıl dır. OSB de faaliyette olan tesislerin bugün için kurulu elektrik gücü kwh dir. Burdur OSB dahili doğalgaz bağlantı ve dağıtım hatları yapım ĠĢi, OSB tarafından ihale edilerek, tarihinde tamamlanmıģtır. BOTAġ ile yapılan sözleģme ile tarihinde gaz verilmesine baģlanmıģtır. Ġç tesisat dönüģümünü

228 Sayfa/Toplam Sayfa: 228 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 yapan firmalara gaz verilmektedir. Doğalgazın iģletilmesi, bakımı ve onarımı Müdürlük tarafından yapılmaktadır. OSB nde bütün parsellerde doğalgaz, su, kanalizasyon, yağmursuyu drenaj Ģebekesi, PTT yeraltı Ģebekesi bulunmaktadır. Burdur OSB de tahsisi yapılan parsellerin sektörel dağılımı ise Tablo 65 te verilmiģtir. Tablo 65: Burdur OSB de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı SEKTÖR NO SEKTÖR TOPLAM 1 Gıda Sanayi 12 4 Doku. ve Giy. San. 3 5 Orman Ürünleri San Plastik San Petrol Ürünleri San PiĢmiĢ Kil ve Çimento 8 18 Demir ve Çelik San Madeni EĢya San Tarım Alet ve San Meslek Bilim Ölcü Kant. 1 Burdur OSB nin kanalizasyon sistemi ayrık sistem olarak yapılmıģtır. Yağmur suyu dere yataklarına gitmektedir. Mevcut durumda arıtma tesisi bulunmamaktadır. Bölgedeki atıksular Burdur Belediyesi kanalizasyonuna deģarj edilmektedir. OSB de yer alan kuruluģların ayrı ayrı debileri bilinmemektedir. Toplam debi m 3 /gün civarındadır. OSB nin katı atıkları belediye tarafından toplanmaktadır. OSB nde AAT yapılması planlanmaktadır ancak bununla ilgili bir tarih verilememektedir. Arıtma tesisi için yer kamulaģtırılma çalıģmaları devam etmektedir.

229 Sayfa/Toplam Sayfa: 229 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur OSB Atıksuyu Belediye Kanalizasyonuna DeĢarj Rögarı Burdur OSB AAT Yapılması Planlanan Yer Çardak Organize Sanayi Bölgesi Çardak OSB için Denizli ye 60 km mesafedeki Çardak Ġlçesi Havaalanı Mevkiinde m 2 alanda tarihinde yer seçimi yapılmıģtır. Uluslararası niteliğe sahip havaalanına 2 km uzaklıkta olup, Denizli Serbest Bölgesine (DENSER) sınır komģusudur. OSB, Denizli Sanayi Odasının hukuki ve mali sorumluluğu ile gerçekleģmiģtir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın tarih ve sayı ile kuruluģ protokolü onaylanarak 28 sicil no ile kayıt defterine iģlenerek tüzel kiģiliğini kazanmıģtır. Altyapı çalıģmalarına yılında baģlanmıģ ve yılında tamamlanmıģtır. Altyapı inģaatları kapsamında 14 km asfalt yol, 15 km içme suyu hattı, 13.5 km atıksu kanalizasyon hattı, 15 km yağmur suyu drenaj hattı, 27 km yeraltı orta gerilim elektrik hattı, 1000 abonelik yeraltı telekomünikasyon Ģebekesi kurulmuģtur. Devletten hiçbir finansman desteği alınmaksızın gerçekleģtirilen bölge Türkiye deki ilk özel OSB dir. Toplam 98 sanayi parseli (en küçük parsel m 2 ) bulunmakta olup, 85 adedinin tapu devirleri yapılmıģtır. 2 adet yeģil alan, 1 adet sosyal tesis ve idari bina ( m 2 ), 1 adet su deposu alanı, 1 adet tır parkı ve gümrükleme alanı ( m 2 ) bulunmaktadır. Sağlık ocağı ve PTT inģaatları tamamlanmıģtır. Tüm parsellerin elektrik, su, telekomünikasyon hattı bağlantısı ile yangın hidratı bulunmaktadır. 2 adet parselde inģaatını tamamlayan sanayicilerden 1 adet tesis prefabrik yapı elemanları, diğeri plastik sanayi konusunda faaliyet göstermektedir.

230 Sayfa/Toplam Sayfa: 230 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Tekil Endüstrilerin Atıksu Altyapısı Durumu Burdur Havzası nda atıksu deģarjları olan tesisler yanında, atıksularını sızdırmasız havuzlarda toplayan Gülyağı fabrikaları bulunmaktadır. Bu bölümde Burdur Havzası nda yer alan bazı tekil endüstriler ve mevcut olan atıksu arıtma tesisleri hakkında bilgiler verilmiģtir. Gülyağı ĠĢletmeleri Türkiye de en çok gül üretimi Isparta da yapılmaktadır. Gülbirlik in 1958 yılında kurduğu Ġslamköy Gülyağı Fabrikası, 1976 yılında kurduğu diğer gülyağı tesisleri ile Türk gülcülüğü ve gülyağı üretimi Ģekil değiģtirmiģtir. Günümüzde köy tipi gülyağı üretimi, yerini tamamen sanayi tipi gülyağı üretimine bırakmıģtır. Isparta ili, Türkiye de özellikle gülyağı ve gül ürünleri üzerine önemli bir merkez haline gelmiģtir. Yörede birçok yerli ve yabancı gül iģleme fabrikaları bulunmaktadır. Gülyağı üretimi 100 yılı aģkın bir süredir Isparta yöresinde gerçekleģtirilmektedir. Isparta nın gül ürününü devletin destek ve yardımlarıyla en iyi biçimde değerlendiren Gülbirlik, 1954 yılında 9 kurucu birim kooperatifinin oluģturduğu Kooperatifler Birliği olarak kurulmuģtur. Gülbirlik in halen 6 birim kooperatifi, 8000 üretici ortağı, 5 ayrı yerde kurulu 7 ünite gülyağı tesisi ile 1 ünite gül konkreti (ekstraksiyon metoduyla gülden gül yağının çıkartılması iģlemidir) tesisi mevcuttur. Gülbirlik mevcut tesislerinde günlük 360 ton gül çiçeği iģleyerek, Türk ve Dünya standartlarına uygun gülyağı ve gül konkreti üretimini gerçekleģtiren, Türkiye nin ve dünyanın bu alanda en büyük üretici ve ihracatçı kuruluģudur. Her yıl Mayıs ve Haziran aylarında toplanan güller, hava Ģartlarının da katkısı sonucu üstün kalitede gülyağı üretiminin gerçekleģtirilmesini sağlamaktadır. Özellikle Gülbirlik tarafından Fransa, ABD, Japonya, Almanya, Ġsviçre, Belçika, Ġngiltere ve Suudi Arabistan olmak üzere, bu ülkelerde bulunan parfüm ve kozmetik sanayinin önde gelen büyük kuruluģ ve müģterilerinin gülyağı ve gül konkreti talepleri düzenli ve istikrarlı olarak karģılanmaktadır. Gül çiçeğinin iģlenmesi esnasında gül çiçeği miktarının yaklaģık 3 katı kadar su kullanılmaktadır. Kullanılan suyun 2/3 ü atıksu olarak deģarj edilmektedir. Bu prosesten kaynaklanan atıksuyun KOĠ si 9500 mg/l, BOĠ si 4950 mg/l, TKN u 100 mg/l ve Toplam Fosforu 5 mg/l mertebesindedir.(avģar, Y., vd.) ĠĢletmeler yılda gün çalıģmaktadır. Atıksular, iģletme yanında yapılmıģ sızdırmasız havuzlarda depolanmaktadır. Bu atıksular yaz mevsiminde buharlaģtırılmakta ya da vidanjörlerle çekilip OSB AAT ne taģınmaktadır. Üretim sırasında oluģan posalar, kıģ aylarında iģletmenin yakın çevresindeki halk tarafından yakıt olarak kullanılmaktadır.

231 Sayfa/Toplam Sayfa: 231 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Puccinelli-ElmataĢ ve Elmasu Puccinelli ElmataĢ ve Elmasu endüstri için yüksek kalitede gıda üreten önde gelen Türk fabrikalarından ve ihracatçılarından biridir yılında iģletilmeye baģlanan Elmasu Meyve Suyu Konsantre Fabrikalarında sezonluk 7500 ton elma suyu konsantresi ve 600 ton viģne konsantresi üretilmektedir. Elmasu Domates Salçası Fabrikası 1997 yılından beri iģletilmektedir. Fabrikanın senelik 5000 ton varillere aseptik olarak paketlenmiģ organik ve konvansiyonel salça kapasitesi vardır. Fabrikaların toplamında yılda en yoğun zamanda maksimum olarak 250 kiģi çalıģmaktadır. Fabrikada AAT bulunmayıp, yapım çalıģmalarına yeni baģlanmıģtır. Puccinelli - ElmataĢ ve Elmasu ĠĢletmeleri Atıksuları DeĢarj Yeri Puccinelli - ElmataĢ ve Elmasu AAT ÇalıĢması GöltaĢ Göller Yöresi Çimento San. A.ġ. Paket AAT GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi ve Ticaret Anonim ġirketi, Türkiye'de ton/yıl kapasiteli ilk özel sektör çimento fabrikası olarak 1969 yılında, 60 Milyon TL sermaye ve iģletmecinin ortak iģtiraki ile Isparta'da kurulmuģtur. ġirketin kuruluģ amacı Isparta, Burdur, Antalya ve Kısmen Denizli bölgesi için çimento üretmek ve bu bölgelerde pazarlama ve dağıtım yapmaktır. ġirket, yatırımların tamamlanması ile 1973 yılında faaliyete geçmiģtir. Konum olarak GöltaĢ Çimento'nun kurulduğu bölge hammadde açısından oldukça zengindir. Klinker üretiminin hammaddesi olan kalker ve marn ocakları fabrika sahası içerisindedir. ĠĢletmede Paket AAT bulunmaktadır. AAT Proses Akım ġeması ġekil 69 da verilmiģtir.

232 Sayfa/Toplam Sayfa: 232 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 69: GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi A.ġ. Paket AAT Proses Akım ġeması AAT ne gelen atıksular önce kaba bir ızgaradan geçirilip dengeleme havuzuna verilmektedir. Dengeleme havuzunda bekletilen atıksular dalgıç pompa ile biyolojik reaktöre basılmaktadır. Biyolojik reaktör giriģinde sepet ince ızgara bulunmaktadır. Biyolojik reaktör ardıģık kesikli reaktör olarak çalıģmaktadır. Buna göre atıksu dengeleme havuzundan sürekli olarak değil de belirli zaman aralıkları ile basılmaktadır. Atıksular önce biyolojik reaktöre basılmakta, belirli bir zaman dilimi boyunca sürekli olarak hava üfleyiciler ile hava verilmektedir. GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi A.ġ. AAT Ön Çökeltme Havuzu GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi A.ġ. AAT Sepet Izgara

233 Sayfa/Toplam Sayfa: 233 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi A.ġ. AAT Biyolojik Reaktör GöltaĢ Göller Yöresi Çimento Sanayi A.ġ. AAT ArıtılmıĢsu Havuzu Daha sonra çamurun çökmesi beklenmektedir. Bu sürenin sonunda arıtılmıģ su ikinci Biyolojik reaktöre verilmekte, aynı iģlemler burada tekrarlanmaktadır. Biyolojik reaktörden çıkan su arıtılmıģ su havuzuna verilmektedir. ArıtılmıĢ su ağaç ve çim sulama amacıyla kullanılmaktadır. AAT çıkıģ suyundan üç ayda bir olmak üzere numuneler alınıp SKKY Tablo 21.1 e göre Akredite laboratuarda analizleri yaptırılmaktadır. AAT nin DeĢarj izni mevcut olup tarihine kadar geçerlidir. Saha çalıģmaları sırasında tesisin iyi durumda olduğu gözlenmiģtir. Süleyman Demirel Havalimanı Paket AAT Dengeleme havuzunda toplanan atıksular, dalgıç atıksu pompası vasıtası ile sistem giriģinde bulunan sepet tipi ince ızgaradan geçirilerek bünyesindeki çöp, bez, vb. katı pisliklerinden ayrıģtırılmaktadır. ġekil 70 de AAT proses akım Ģeması verilmiģtir.

234 Sayfa/Toplam Sayfa: 234 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 70: Süleyman Demirel Havalimanı Paket AAT Proses Akım ġeması Dengeleme havuzu taban kotundan aģağıda kapalı olarak yapılmıģ üst kısmına havalandırma bacaları takılmıģtır. Izgaradan sonra ardıģık kesikli reaktöre geçen atıksular burada aktif çamur ile temas ettirilmektedir. ArdıĢık kesikli reaktörde, atıksuların içerdiği organik kirlilikler aerobik bakteriler yardımı ile CO 2 ve suya dönüģtürülmektedir. Bunun için gerekli oksijen ve karıģım havası, ünite bünyesinde bulunan hava üfleyici ile sağlanmaktadır. Hava üfleyiciden sağlanan hava, ince hava kabarcığı veren membranlı kauçuk difüzörlerle tüm reaktöre eģit olarak dağıtılmaktadır. Süleyman Demirel Havalimanı AAT Ön Çöktürme Havuzu Süleyman Demirel Havalimanı AAT Sepet Izgara

235 Sayfa/Toplam Sayfa: 235 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Süleyman Demirel Havalimanı AAT Biyolojik Reaktörler Süleyman Demirel Havalimanı AAT DeĢarj Kanalı ArdıĢık kesikli reaktörde organik kirliliği giderilen atıksular, çökelmeye bırakılmaktadır. ArıtılmıĢ atıksu, arıtılmıģ su kurutma kanalına tahliye edilmektedir. AAT çıkıģ suyundan yılda bir olmak üzere numuneler alınıp SKKY Tablo 21.1 e göre Akredite laboratuvarda analizleri yaptırılmaktadır. AAT nin DeĢarj izni mevcut olup tarihine kadar geçerlidir. Çardak Havalimanı Paket AAT Denizli ili Çardak ilçesinde bulunan havalimanında paket AAT bulunmaktadır. Çardak Havalimanı AAT ĠĢletme Binası Çardak Havalimanı AAT Biyolojik Reaktör

236 Sayfa/Toplam Sayfa: 236 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 AAT tarihinde deģarj izni almıģtır. Yılmaz Et Entegre Paket AAT Burdur a 18 km mesafede bulunan ve günlük 15 adet büyükbaģ hayvan kesme kapasiteli bir entegre tesistir. Alınan bilgiye göre kan arıtma tesisine girmemekte araziye gömülmektedir. ĠĢletmede 15 kiģi çalıģmaktadır. ġekil 71 de AAT Proses Akım ġeması verilmiģtir. ġekil 71: Yılmaz Et Entegre Paket AAT Proses Akım ġeması Daha önce anlatılan paket arıtma tesislerinden farklı olarak atıksu önce tambur elekten geçirilmektedir. Atıksular daha sonra dengeleme havuzunda bekletilmekte oradan pompa ile biyolojik reaktöre basılmaktadır. Biyolojik reaktörün ilk kısmında yer alan yağ tutucuda ise yağ ayrılmaktadır. Biyolojik reaktörün son kademesinde çöktürme kısmı mevcuttur. Buradan çöktürülen kısım deģarj edilmektedir. Yılmaz Et Entegre Paket AAT Tambur Elek Yılmaz Et Entegre Paket AAT Dinlendirme Havuzu

237 Sayfa/Toplam Sayfa: 237 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Yılmaz Et Entegre Paket AAT Yağ Tutucu Yılmaz Et Entegre Paket AAT Biyolojik Reaktör Arıtma tesisi dıģarıdan bakıldığında standartları sağlayan normal bir arıtma tesisi gibi görülse de dikkat edilmesi gereken yanlar mevcuttur. Dengeleme havuzunun hemen yanında bypass hattı vardır. Buna göre arıtma tesisini çalıģtırmak iģletmecinin insiyatifindedir. Ayrıca deģarj noktası incelendiğinde tesisin ne zaman ve ne kadar süre ile arıtma tesisini çalıģtırdığı konusunda olumsuz fikirler edinilmiģtir. Arıtma tesisi deģarj noktası Burdur Gölü ne yaklaģık km mesafede olup buradan göle devam etmektedir. Yılmaz Et Entegre Paket AAT DeĢarj Yeri

238 Sayfa/Toplam Sayfa: 238 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 AAT çıkıģ suyundan üç ayda bir olmak üzere numuneler alınıp SKKY Tablo 5.6 ya göre akredite laboratuarda analizleri yaptırılması gerekmektedir. AAT nin DeĢarj izni mevcut olup tarihine kadar geçerlidir. Junior Jeans Wear AAT 1998 yılından beri Burdur da yer alan firmada yaklaģık 150 kiģi çalıģmaktadır. ĠĢletmede oluģan atıksular, kimyasal arıtma tesisi ile arıtılmaktadır. Arıtma tesisinin kapasitesi 200 m 3 /gün dür. AAT proses akım Ģeması ġekil 72 de verilmiģtir. Arıtma tesisi kesikli olarak çalıģtırılmaktadır. Firma yakın zamana kadar yoğun çalıģmasına rağmen, iģletmenin bir kısmını Dinar a taģındığından dolayı üretim kapasitesi azalmıģ ve dolayısıyla atıksu debisi de düģmüģtür. Bundan dolayı atıksular biriktirilip, arıtma tesisi kesikli olarak çalıģtırılmaktadır. ġekil 72: Junior Jeans Wear AAT Proses Akım ġeması ĠĢletmede oluģan atıksular önce 5 kademeli ön çöktürme havuzunda katı partiküllerden ayrılmaktadır.

239 Sayfa/Toplam Sayfa: 239 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Junior Jeans Wear AAT Çöktürme Havuzu Kireç ilave edilerek, ph değeri koagülasyon için uygun aralığa getirilen atıksuya, koagülant çözeltisi ((FeSO 4 ) 3 ) dozlaması yapılarak kirliliği oluģturan koloidal danelerin pıhtılaģması sağlanmaktadır. ĠĢlem sırasında su ve kimyasal maddenin tam karıģımı için hızlı karıģtırma iģlemi uygulanmaktadır. Junior Jeans Wear AAT Kimyasal Tankları YavaĢ karıģtırma ünitesinde flokülasyon için suya polielektrolit çözeltisi dozlanarak koagülasyonda oluģan pıhtıların irileģmesi ve sudan ayrılabilir yapıya ulaģması sağlanmaktadır. YavaĢ karıģtırma tankında floklaģan çamur, pompa ile çamur tankına basılmaktadır. Çamur, belediye katı atık depolama alanında depolanmaktadır. Savaklanan arıtılmıģ su deģarj edilmektedir.

240 Sayfa/Toplam Sayfa: 240 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Junior Jeans Wear AAT Hızlı KarıĢtırma Havuzu Junior Jeans Wear AAT YavaĢ KarıĢtırma Havuzu Junior Jeans Wear AAT Çamur Tankı Junior Jeans Wear AAT Savaklanan ArıtılmıĢ Su AAT çıkıģ suyundan ayda bir olmak üzere numuneler alınıp SKKY Tablo 10.2 ye göre akredite laboratuvarda analizleri yaptırılması gerekmektedir. AAT nin DeĢarj izni mevcut olup tarihine kadar geçerlidir. Arıtma tesisi eski ve yıpranmıģ bir görünüme sahip olsa da deģarj edilen arıtılmıģ su arıtmanın verimli çalıģtığını göstermektedir. BaĢteks Tekstil Mahrukatçılık Nakliyat Afyonkarahisar Ġli BaĢmakçı Ġlçesi nde bulunan firmada pamuklu kumaģ boyaması yapılmaktadır. 13 yıldır faaliyette olan firmada yaklaģık 100 kiģi çalıģmaktadır. ĠĢletmede biyolojik arıtma tesisi(aktif çamur sistemi) bulunmaktadır. Arıtma tesisine 695 m 3 /gün

241 Sayfa/Toplam Sayfa: 241 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 iģletmeden, 5 m 3 /gün evsel nitelikli olmak üzere 700 m 3 /gün atıksu gelmektedir. SKKY Tablo 10.3 e göre deģarj izin baģvurusunda bulunulmuģtur. AAT Proses Akım ġeması, ġekil 73 te verilmiģtir. ġekil 73: BaĢteks Tekstil AAT Proses Akım ġeması Arıtma tesisinde kullanılan ekipmanların zarar görmesini engellemek amacıyla atıksular ızgara yapısından geçirilmektedir. AAT Izgaralar AAT Dengeleme Havuzu Atıksular ızgara yapısından geçtikten sonra dengeleme havuzunda toplanmaktadır. Dengeleme havuzunda atıksudaki debi salınımları dengelenerek arıtma tesisine gün boyunca eģit debide besleme yapılarak tesis Ģok yüklerden korunmaktadır. Atıksuyun nötralizasyonu da burada sağlanmaktadır. Dengeleme havuzundan çıkan atıksu havalandırma havuzuna girmektedir. Havalandırma havuzunda aktif çamur ile temas eden atıksuda bulunan organik maddeler aktif çamur tarafından su, CO 2 ve yeni hücrelere dönüģtürülmektedir. Aktif çamurun ihtiyacı olan oksijen hava üfleyiciler tarafından sağlanmaktadır.

242 Sayfa/Toplam Sayfa: 242 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havalandırma havuzundan çıkan atıksu, cazibeyle çöktürme havuzuna geçmektedir. Çöktürme havuzunda ağır olan aktif çamur tabana çökelirken üstte kalan duru faz savaklarla toplanarak deģarj edilmektedir. Çöktürme havuzu tabanına çöken çamur aktif halde olduğundan aģı çamuru olarak havalandırma havuzuna devrettirilmektedir. Böylelikle havalandırma havuzunda aktif çamur konsantrasyonu sabit değerde tutulmaktadır. Fazla çamur filtre prese gönderilmektedir. Buradan çıkan süzüntü suyu dengeleme havuzuna gönderilmektedir. BaĢteks Tekstil AAT Havalandırma Havuzu BaĢteks Tekstil AAT Çöktürme Havuzu BaĢteks Tekstil AAT Filtre Pres BaĢteks Tekstil AAT DeĢarj Edilen ArıtılmıĢ Su

243 Sayfa/Toplam Sayfa: 243 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Arıtılan su Acıgöl e deģarj edilmektedir. Saha çalıģmaları sırasında AAT havalandırma havuzunda çok fazla köpük oluģtuğugözlenmiģtir. Arıtma tesisinin çok fazla kontrol edilmemesine karģın, deģarj edilen su kalitesinin çok iyi durumda olduğu söylenebilmektedir. Burdur ġeker Fabrikası Burdur ġeker Fabrikası yılda yaklaģık 3 ay çalıģmaktadır. ġeker fabrikası atıksuları mevcut durumda, 3 kademeli stabilizasyon havuzlarında bekletildikten sonra Burdur Gölü ne deģarj etmektedir. Burdur ġeker Fabrikası Stabilizasyon Havuzları Mevcut stabilizasyon havuzlarının yanında, Burdur ġeker Fabrikası için yeni bir AAT inģaatı devam etmektedir. Endüstriyel atıksu arıtıldıktan sonra SKKY Tablo 25 e göre Burdur Belediyesi kanalizasyonuna verilecektir. Burdur ġeker Fabrikası Kirletici parametreleri Tablo 66 da verilmiģtir. AAT nin tasarımında esas alınan atıksular, Ģeker pancarının yıkanması ve iģlenmesi sırasında ortaya çıkan atıksular (Brükner suları) ve iģletmeden kaynaklanan diğer proses atıksularından oluģmaktadır. Bu atıksular pancarın yıkanması sırasında oluģan çamurlu suların susuzlaģtırılması sırasında oluģan filtre edilmiģ atıksudan ve üretimin diğer noktalarından kaynaklanmaktadır. AAT proseslerinin seçiminde, belirtilen atıksu kaynaklarının kirlilik yüküne bağlı olarak (çok kirli atıksular söz konusu olduğu için), anaerobik biyolojik arıtma yöntemi seçilmiģtir.

244 Sayfa/Toplam Sayfa: 244 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 66: Burdur ġeker Fabrikası Atıksu Kirletici Parametreleri MĠN. MAKS. DEĞERLERĠ TASARIMA PARAMETRE BĠRĠM BRÜKNER SUYU PROSES SUYU ESAS DEĞERLER Debi m 3 /gün KOI mg/l BOI mg/l BOI /KOI - 0,625 0,650 0,628 TAKM mg/l UAKM/AKM - > 0.6 ġeker mg/l Toplam Azot mg/l Petkin mg/l Toplam Fosfor mg/l 5 5 Potasyum mg/l Kalsiyum mg/l Sodyum mg/l Klorür mg/l (ortalama) Sülfat mg/l ph - 6,5 7,5 7 Sıcaklık C > 10 Kaynak: Burdur ġeker Fabrikası Anaerobik atıksu arıtımı, organik maddelerin oksijensiz ortamda metan (CH 4 ), CO 2 ve amonyak gibi inorganik maddelere dönüģtürüldüğü bir iģlemdir. Biyolojik olarak ayrıģabilen organik maddelerin anaerobik olarak parçalanması farklı bakteri grupları (asit bakterileri ve metanojenler) tarafından gerçekleģtirilen bir arıtım yöntemidir. Bu prosesler sonucu oluģan metan gazının kalorifik değeri yüksektir ve enerji kaynağı olarak kullanılabilmektedir. Havasız sistemler çok yüksek organik yüklemelerde çalıģtırılabilmektedir. Buna karģın, havalı sistemlerde oksijen transferi sınırlı olduğundan yüksek organik yükler uygulanamamaktadır. Bu durumda, KOĠ değeri mg/l den büyük olan atıksuların arıtılmasında havasız sistemlerin kullanılması daha verimli arıtma sağlamaktadır. Burdur ġeker Fabrikası AAT

245 Sayfa/Toplam Sayfa: 245 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 dizaynında öngörülen mg/l KOĠ değeri anaerobik arıtma sisteminin seçilmesinde etken olmuģtur. Arıtma tesisinde, anaerobik reaktör tipi olarak yukarı akıģlı havasız çamur yatağı reaktörü (UASB reaktörü) seçilmiģtir. UASB nin temel prensibi reaktörün altından beslenen atıksuyun reaktörün alt bölümünde granül halinde bulunan ve kolay çökebilen çamur tabakası ile temasına dayanmaktadır. Atıksu daha sonra reaktörün içindeki veya dıģındaki ayırma sisteminden geçerek, gaz, sıvı ve katı olarak ayrılmaktadır. Biyokütle tekrar reaktörün içine döndürülürken gaz ve sıvı reaktörü terk etmektedir. UASB reaktörlerinde mekanik karıģtırma yoktur. KarıĢma, çamur tabakası ve atıksuyun teması ile üretilen biyogazın etkisiyle gerçekleģmektedir. Dengeleme havuzundan alınarak basınçlandırılan atıksu ısı eģanjöründe (ısı değiģtirici), fabrikadan kondensat pompası ile verilecek olan barometrik kondens suyu veya fabrikadan sağlanacak 130 C ve 1,8-2,0 bar basınçlı buhar ile temas ettirilerek C ye ısıtılacaktır. Temin edilen buhar doymuģ buhar olmalı veya olmasa bile sıcaklığı 150 C üzerinde olmamalıdır. EĢanjörlerin tıkanmasını önlemek amacıyla giriģ suları pnömatik vanalar kullanılarak periyodik olarak eģanjörün altından giriģ üstünden çıkıģ ve üstünden giriģ altından çıkıģ yapacak Ģekilde ayarlanıp eģanjör giriģlerinde oluģabilecek birikintiler periyodik olarak otomatik olarak temizlenecektir. EĢanjörlerde sıcaklığı yükselten atıksu Ģartlandırma havuzuna alınacaktır. ġartlandırma havuzunda karıģım, türbin tip karıģtırıcı ile sağlanacaktır. Bu havuzda kimyasal dozaj ile Ģartlandırılan atıksu, reaktör besleme pompası ile UASB reaktörüne alınacaktır. ġartlandırma havuzunda bulunan ph metre ile suyun ph ı, reaktör besleme hattında bulunan sıcaklık ölçer ile de suyun sıcaklığı ölçülecektir. Bu parametrelerin anaerobik ortama uygunluğu kontrol edilmektedir. Bu amaçla gerektiğinde NaOH veya H 3 PO 4 dozlaması yapılabilecektir. Ayrıca kireç önleyici olarak antiskalant, köpük oluģumunu engellemek için köpük kırıcı kullanılacaktır. Betonarme olarak imal edilen reaktörün tabanında atıksuyun reaktörün her köģesine homojen biçimde dağıtılması için tasarlanmıģ dağıtım sistemi bulunmaktadır. Anaerobik arıtma süreci ile atıksuyun içinde asidifiye olmuģ olan organik maddeler çoğunluğu metan olan ve karbondioksit vb diğer gazların da bulunduğu biyogaza dönüģtürülmektedir.

246 Sayfa/Toplam Sayfa: 246 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Reaktörün üst tarafında ise yukarı akıģ sırasında arıtılan su ile birlikte yükselen biyogaz, ayrılarak reaktörün üstünde bulunan Gaz-Sıvı-Katı Ayırıcılar (GSKA) vasıtasıyla toplanarak köpük tutucudan geçirildikten sonra çamur havuzu üzerinde bulunan gaz deposuna alınacaktır. Bu gaz deposunda emniyet ventili bulunacaktır. Biyogaz, kondens tutucudan geçirilir, debisi ölçülür ve gaz fanı yardımıyla basınçlandırılarak kazanlara gönderilir. Eğer üretilen biyogazın kazanlara gönderilmesi istenmiyor veya bir sebepten dolayı mümkün olmuyorsa, oluģan biyogaz gaz yakma bacasında yakılarak atmosfere verilir. Anaerobik olarak arıtılan atıksu, içinde kalmıģ olabilecek gazların ayrılması için gaz alma tankına (degazör) beslenir, buradan da arıtılmıģ su plakalı çöktürücüden geçer. UASB teknolojisi sayesinde reaktörde bulunan çamur GSKA yapıları ile reaktörde tutulabilmektedir. Ancak herhangi bir kaçak olma olasılığına karģı emniyet açısından tesiste bir plakalı çöktürücü kullanılmaktadır. Birbirine paralel ve belirli bir açıyla sıralanmıģ plakalar, katı parçacıkların çökme yüksekliğini azaltırlar ve çöktürücünün yüzey alanını arttırırlar. Parçacıkların çökme halinde temas ettikleri yüzey alanı arttıkça, tutulan katı miktarı da artmaktadırr. Böylece çöktürücünün verimi arttırılmıģ olmaktadır. Plakalı çöktürücüden savaklanacak arıtılmıģ su, numune alma havuzuna verilecek ve ph ı ve sıcaklığı ölçülecek arıtılmıģ su, parģal savağında bulunan debimetre ile debisi ölçülecek ve deģarj kanalına aktarılacaktır. Plakalı çöktürücüde ayrılan çamur cazibe ile çamur rögarına verilecektir. Çamur, buradan geri devir pompası ile iki hatta ayrılacak ve bu noktadan ayrılan çamur, mum tip ısı eģanjöründe ısıtılır, ve daha sonra tekrar ikiye ayrılmaktadır. Bu hatlardan biri Ģartlandırma havuzuna verilirken, diğeri anaerobik reaktöre geri beslenecektir. Çamur rögarından sonra ayrılan diğer hat ile fazla çamur gerektiği zaman, çamur havuzuna alınmaktadır. Çamur havuzundaki çamur ile Brükner lagününden gelen çamur santrifüj dekantörlere verilmektedir. Dekantör hattında, çökelmeyi arttırmak amacıyla atıksuya polielektrolit dozajı yapılmaktadır. Dekantörlerden çıkan çamur keki, helezon ileticiler ile uzaklaģtırılmaktadır.

247 Sayfa/Toplam Sayfa: 247 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur ġeker Fabrikası AAT ĠnĢaatı (Dekantör) Burdur ġeker Fabrikası AAT ĠnĢaatı(Dengeleme Havuzu) Burdur ġeker Fabrikası AAT ĠnĢaatı(Anaerobik Reaktör) Burdur ġeker Fabrikası AAT ĠnĢaatı(EĢanjör) 5.3. Katı Atık Yönetimi Altyapısı Evsel Katı Atık Bertaraf Durumu Burdur Havzası içerisinde yer alan belediyelerin tamamına yakınında, katı atıklar düzensiz olarak depolanarak bertaraf edilmektedir. Tıbbi atıklar çoğu zaman aynı depolama alanının

248 Sayfa/Toplam Sayfa: 248 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 farklı noktalarında kireçlenerek düzensiz olarak depolanmaktadır. Havza içerisinde sadece Isparta Koçtepe de Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi bulunmakta, Burdur da Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi yapılması planlanmaktadır. Burdur Havzası içerisindeki yerleģim yerlerinde katı atıkların bertarafı amacıyla 2 adet belediye birliği mevcuttur. Bu birlikler ve birliklere bağlı olan belediyelerin bilgileri Tablo 67 de verilmiģtir.(çob Verileri, Kasım 2010) ġekil 74 te havzadaki mevcut düzenli ve düzensiz depolama sahaları birlik yapılanması ile birlikte harita üzerinde gösterilmektedir, ġekil 75 de ise havzadaki katı atık birliklerinin düzenli depolama sahaları ile ilgili durum ve hangi aģamada oldukları (mevcut, inģaat, planlama) haritalandırılmıģtır. Havza içerisinde yer alan tüm yerleģim yerlerine ait mevcut katı atık bertaraf durumu özeti EK II de verilmiģtir. Burdur Havzası nın Isparta il sınırında yer alan bölgede Koçtepe Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi olmasına karģın belediyeler maddi kaynak sıkıntısı ve araç eksikliğinden dolayı katı atıklarını düzenli olarak bu tesise taģıyamamakta, katı atıklarını düzensiz olarak depolamaya devam etmektedirler. Keçiborlu Belediyesi nde katı atıklar toplandıktan sonra eski Kükürt Fabrikası nın olduğu yerde bekletilmekte, 2 3 günde bir Koçtepe Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi ne gönderilmektedir. Burası aktarma istasyonu gibi kullanılmakta ancak bu vasıfları taģımamaktadır. Keçiborlu Belediyesi Düzensiz Depolama Alanı

249 Sayfa/Toplam Sayfa: 249 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 67: Burdur Havzası Belediye Katı Atık Birlikleri Birlik Adı Üye Belediyeler Birlik Nüfusu Atık Miktarı (Ton/Yıl) Son Durum Belediye Atıkları Tıbbi Atıklar Burdur Ġli ne bağlı Merkez, Ağlasun, Altınyayala, Bucak, Çavdır, Çeltikçi, Gölhisar, Karamanlı, Burdur Katı Atık Birliği Kemer, Tefenni ve YeĢilova Ġlçe Belediyeleri ile Bağsaray, Bayır, Beyköy, Büğdüz, Çamlık, Çanaklı, Gündoğdu, Güney, HasanpaĢa, Ġbecik, Proje için ÇED süreci tamamlanmıģ olup, Uygulama Projeleri Bakanlık tarafından uygun bulunmuģtur. Proje kapsamında tıbbi atıkların bertaraf yöntemine karar verilecektir. Kızılkaya, Kocaaliler, Kozağacı,Kozluca, Salda, Söğüt, Ürkütlü, YeĢilbeyköy, Yusufça belde belediyeleri Isparta iline bağlı Merkez, Keçiborlu, Gönen, Atabey, Uluborlu, Senirkent Ġlçe Tesis için Belediyeleri ile Lisans Göl-Bir Belediyeler Birliği Büyükkabaca, Uluğbey, Yassıören, Ġslamköy, Güneykent, Senir, Kılıç, Aralık 2006 yılında iģletmeye alınmıģtır. baģvurusu Bakanlığa yapılmıģ olup, Savköy, Kuleönü, değerlendirme Büyükgökçeli, sürecindedir. AydoğmuĢ, Barla, Ġncesu belde belediyeleri Kaynak: ÇOB Verileri, Kasım 2010

250 Sayfa/Toplam Sayfa: 250 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 74. Burdur Havzası Mevcut Katı Atık Depolama Sahaları ve Birlikler Haritası

251 Sayfa/Toplam Sayfa: 251 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 75. Burdur Havzası Katı Atık Birlikleri Düzenli Depolama Sahası Durum Haritası

252 Sayfa/Toplam Sayfa: 252 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Ġslamköy Belediyesi, katı atıklarını düzensiz olarak Akçay Deresi nin hemen yanında düzensiz olarak depolamaktadırlar. Katı atık sızıntı sularının buraya karıģması büyük bir olasılıktır. Ġslamköy Belediyesi Düzensiz Depolama Alanı Atabey Belediyesi eski kullanılan katı atık düzensiz depolama alanının üzerini toprakla kapatmıģ etrafını tel ile çevirmiģtir. Ancak Belediye, Koçtepe Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi olmasına rağmen yeni bir düzensiz depolama alanı kullanmaya baģlamıģtır. Burdur Havzası nın Burdur il sınırında yer alan bölgede belediyeler katı atıklarını daha çok dere kenarlarına depolamaktadırlar. Salda Belediyesi, katı atıklarını düzensiz olarak Salda Çayı na 200 m mesafede depolamaktadır. Katı atık sızıntı sularının Çay a karıģması büyük bir olasılıktır. Salda Belediyesi Düzensiz Depolama Alanı Salda Çayı

253 Sayfa/Toplam Sayfa: 253 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 HasanpaĢa Belediyesi katı atıklarını düzensiz olarak depolamakta, depolama alanının hemen yanından Kent Çayı geçmektedir. Sızıntı suyunun buraya karıģması büyük bir olasılıktır. HasanpaĢa Belediyesi Düzensiz Depolama Alanı Kent Çayı Karamanlı Belediyesi katı atıkları, Karaçay dere yatağında depolanmaktadır. Karaçay, Karamanlı Barajı yapıldıktan sonra yaz mevsimlerinde kurumaktadır. Burdur Belediyesi katı atıklarını 2002 yılına kadar yerleģime 3,5 km mesafede düzensiz olarak depolamıģtır. Bu alan rehabilite edilmektedir. Burdur ġeker Fabrikası stabilizasyon havuzlarından çıkan katı atıklar da buraya dökülmektedir. Burdur Belediyesi Eski Düzensiz Depolama Alanı Burdur Belediyesi Düzensiz Depolama Alanı

254 Sayfa/Toplam Sayfa: 254 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Belediye katı atıklarını 2002 yılından beri yerleģime 7 km mesafedeki dağlık alanda düzensiz olarak depolamaktadır. Tıbbi atıklar da burada yakılıp depolanmaktadır. Bu alanda katı atık ayrıģtıran insanlar bulunmaktadır. Buradaki katı atıklar zaman zaman yakılmaktadır. Burdur da, Burdur Katı Atık Birliği(BUKAB) adı altında birlik kurulmuģ ve bu alanın hemen yanına düzenli depolama alanı yapılması planlanmaktadır. Burdur Havzası nın Denizli il sınırında yer alan bölgede belediyeler katı atıklarını arazide depolamaktadırlar. Çardak Belediyesi katı atıklarını yerleģime 1,5 km mesafede geniģ bir alan üzerinde düzensiz olarak depolamaktadır. Burdur Havzası nın Afyonkarahisar il sınırında yer alan bölgede belediyeler katı atıklarını arazi ve göl kenarında depolamaktadırlar. BaĢmakçı Belediyesi katı atıklarını önceleri Acıgöl kenarında depolarken Ģimdilerde yerleģime yaklaģık 4 km mesafede, katı atığın dağılmasını önlemek amacıyla arazi üzerinde açılmıģ geniģ çukur bir alanda depolamaktadır. Koçtepe Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Isparta ili Koçtepe Köyü Göller Bölgesi Belediyeler Birliği katı atık düzenli depolama tesisi sahası toplam 40 ha olup sahanın 35 ha alanı düzenli depolamaya ayrılmıģtır. Ġl merkezine 20 km mesafededir. 14 Nisan 2005 tarihinde Koçtepe Mevkiinde 1. Etap inģaatı Bakanlık kredisiyle tamamlanmıģ, 24 ġubat 2006 tarihinde tesis iģletmeye açılmıģtır. En yakın yerleģim birimi Koçtepe Köyü dür. Düzenli depolama alanı IV. Sınıf toprak yapısına sahiptir. 35 ha alanın yaklaģık 14 ha ormandır. Saha alt yapısı kil + membran + keçe + çakıldan oluģmaktadır. Membran örtü alt tabaka jeolojik bariyer FiliĢ (Kil taģı + Killi Kireç taģı + Kum taģı) 10 m + Alüvyon 5 m dir. FiliĢ + Alüvyon (farklı boyutta farklı malzemelerden meydana gelir) Isparta Göller Bölgesi Belediyeler Birliği Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi nin iģletme iģi, ihale usulü ile Atık Çevre Teknolojileri San. Ve Tic. A.ġ. ne tarihinde teslim edilmiģtir. Depolama alanı Çevre Mühendisi kontrolü altında iģletilmektedir. Isparta Göller Bölgesi Belediyeler Birliği adı altında Ģehir merkeziyle beraber 19 ilçe belediyeden gelen evsel nitelikli katı atık, katı atık taģıma kamyonlarıyla tesise giriģ yapmaktadır. Sahaya gelen çkatı atıklar kantardan geçirilerek tartılmaktadır.

255 Sayfa/Toplam Sayfa: 255 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Koçtepe Düzenli Depolama Tesisi Kantarı Koçtepe Düzenli Depolama Tesisi Katı Atıklar Katı atıklar, kantarda tartılarak bilgisayara iģlendikten sonra katı atık depolama sahasında belirlenen yere döktürülür. Operatör tarafından kürüyücü araçla katı atıklar sahaya yayılmakta ve kompaktörle sıkıģtırılmaktadır. Ekskavatörle cm kalınlığında toprak örtü örtülmektedir. Atık dökümünü bitiren atık toplama aracı düzenli depolama alanını depolama tesisini terk etmeden önce, tekerlek yıkama ünitesine girdikten sonra kamyon kantarda tartılarak ağırlığı bilgisayara kaydedilmektedir. Sızıntı suyu drenaj boruları katı atık depolama alanından yaklaģık %50 eğimle cazibeyle sızıntı suyu havuzuna akmaktadır. Koçtepe Düzenli Depolama Tesisi Sızıntı Suyu Toplama Havuzu Koçtepe Düzenli Depolama Tesisi Sızıntı Suyu TaĢıma Kamyonu

256 Sayfa/Toplam Sayfa: 256 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Sızıntı suyu havuzuna drenaj borularıyla gelen su vidanjörle çekilerek 9 km mesafedeki Çünür Rogar ına deģarj edilmektedir. Sızıntı sular bu rögarda evsel atıksular ile karıģmakta ve birlikte, AAT ne gitmektedir. Sızıntı suyu debisi 28.8 ton/gündür. Düzenli depolama sahasında 200 m derinlikten çıkarılmıģ sondaj suyu bulunmaktadır. Belirli zaman aralıklarıyla bu suda ölçüm ve analizler yapılmaktadır. Günlük sahaya gelen atık miktarı yaklaģık ton dur. Katı atık düzenli depolama alanı 2022 yılına kadar yaklaģık m 3 atığı depolayacak kapasitededir. Saha, 3 etaptan oluģmakta 2009 yılı itibariyle 2. etapta çalıģılmaktadır. Gaz drenaj sistemi sızdırmaz kil ile dengeleme ön dolgu arasında yer almaktadır. Depolama alanında 7 adet faal gaz bacası bulunmaktadır. Tıbbi atıklar Ģimdi evsel atıklardan ayrı düzensiz olarak depolanmaktadır. Tesise yakın zamanda tıbbi atık sterilizasyon ünitesi alınmıģtır. Koçtepe Düzenli Depolama Tesisi Tıbbi Atık Sterilizasyon Ünitesi Ekipmanları Bu konuda ÇED raporu hazırlanmakta, ön lisans alınmaya çalıģılmaktadır. Sistemde tıbbi atık çok ince olarak parçalanıp öğütülecektir. Sterilize edildikten sonra evsel atık olarak depolanacaktır. Bu sistemin 1500 kg/gün kapasitesi mevcut olup kg/gün tıbbi atık gelmektedir. Burdur Katı Atık Birliği (BUKAB) Atık yönetimin bölgesel düzeyde gerçekleģtirilmesi amacıyla 30 Belediye birleģerek Burdur Ġli Belediyeler Birliği (BUKAB) kurulmuģtur. Burdur, Ağlasun, Altınyayla, Bucak, Çavdır, Çeltikçi, Gölhisar, Karamanlı, Kemer, Tefenni ve YeĢilova Ġlçe Belediyeleri ile Bağsaray, Bayır,

257 Sayfa/Toplam Sayfa: 257 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Beyköy, Büğdüz, Çamlık, Çanaklı, Gündoğdu, HasanpaĢa, Ġbecik, Kızılkaya, Kocaaliler, Kozağacı, Kozluca, Salda, Söğüt, Ürkütlü, YesilbaĢköy ve Yusufça Belde Belediyelerine hizmet verecek olan projenin isletmecisi BUKAB dır. Birlikten hizmet alacak yerleģimler ġekil 76 da verilmiģtir. Güney Belde Belediyesi resmi olarak hâlihazırda Birliğe üye olmamasına karģın, bu proje ile birlikte BUKAB ın üyesi olmayı kabul etmiģ, dolayısıyla proje kapsamına dahil edilmiģtir. Proje bedeli TL dir. ġekil 76: BUKAB Çerçevesinde Hizmet Alacak YerleĢimler Bu kapsamda Burdur Merkez e Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi, Tefenni Ġlçesi ne Aktarma Ġstasyonu yapılması planlanmaktadır. Düzenli depolama alanına, Burdur Merkez 3 km, Ağlasun 32 km, Altınyayla 126 km, Bucak 38 km, Çavdır 90 km, Çeltikçi 32 km, Gölhisar 110 km, Karamanlı 60 km, Kemer 57 km, Tefenni 70 km, YeĢilova 60 km dir. Burdur Katı Atık Yönetim Sistemi Projesi, evsel nitelikli katı atıkların Türkiye ve AB katı atık mevzuatına uyumlu olarak taģınması, geri kazanılması, kompostlaģtırılması, düzenli depolanması, sızıntı sularının ve depo gazlarının bertarafı ve tıbbi atıkların sterilizasyonu bileģenlerini kapsayan

258 Sayfa/Toplam Sayfa: 258 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 bütünleģik bir yönetim sistemidir. Düzenli depolama lotlarının yapılacak alanı 10,12 ha dır ve 17 yıllık bir kapasiteye sahiptir. BUKAB Proje akım Ģeması ġekil 77 de verilmiģtir. Proje, aģağıdaki sistem ve tesisleri içermektedir: Atık kumbaraları ve atık toplama merkezleri (ATM) Kaynağında ayırma ve ikili toplama sistemi Maddesel geri kazanma tesisi (MGT) Kompost tesisi Düzenli depolama tesisi Sızıntı suyu bertarafı Depo gazı toplama ve bertarafı Tıbbi atık sterilizasyon tesisi ġekil 77: BUKAB Proje Akım ġeması

259 Sayfa/Toplam Sayfa: 259 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Tıbbi Atık Bertaraf Durumu Havza sınırları içerisindeki yerleģim yerlerindeki hastane, sağlık ocağı ve polikliniklerde oluģan tıbbi atıkların bertarafı için yapılmıģ herhangi bir bertaraf tesis yoktur. Bu tür atıklar mevcut durumda kireçle muamele edildikten sonra düzensiz döküm sahalarında gömülmek suretiyle bertaraf edilmektedir. Bergama Belediyesi düzenli depolama alanı bünyesinde, tıbbi atık bertaraf tesisinin yapılması öncesi ön hazırlık olarak bina inģaatı tamamlanmıģtır. Havza içerisinde oluģan bu tür atıkların mevzuata uygun Ģekilde bertaraf edilmesini mümkün kılmak amacıyla; kurulmuģ ve kurulacak olan katı atık birlikleri tarafından yaptırılacak olan katı atık bertaraf tesislerinde; tıbbi atık bertarafı için de uygun çözümlerin uygulanması Ģartı sağlanmalıdır.

260 Sayfa/Toplam Sayfa: 260 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01

261 Sayfa/Toplam Sayfa: 261 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: SU KALĠTESĠ SINIFLAMALARI VE KĠRLĠLĠK YÜKLERĠNĠN HESAPLANMASI Su kalitesinin korunması amacıyla kaliteyi olumsuz etkileyen faaliyetler havza ölçeğinde belirlenmeli, gerekli önlemlerin alınması için havza bütününde çalıģmalar yapılmalı ve planlar oluģturulmalıdır. Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi de su kaynaklarının korunması için çalıģmaların havza ölçeğinde gerçekleģtirilmesini hedeflemektedir. Su kalitesini etkileyen ve çeģitli faaliyetlerle ortaya çıkan kirletici kaynaklar noktasal veya yayılı karaktere sahiptirler. Noktasal kirleticilerin oluģumlarının hemen ardından arıtılmaları suretiyle havza için bir tehdit oluģturmaları önlenebilmektedir. Buna karģın yayılı kirleticilerin oluģtuktan sonra kontrol edilmesi zordur. Bu nedenle yayılı kirleticiler için kaynağında kirlilik azaltmaya yönelik önlemlerin alınması gereklidir. Dolayısıyla havzalarda su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı için, yayılı kirletici kaynak ve yüklerinin belirlenmesi ve gelecekte kirlilik yüklerinde azalmaların gerçekleģmesi için önerilerin getirilmesi gereklidir Su Kalitesi Sınıflamaları Yöntem Su kalitesi sınıflamaları için DSĠ den temin edilen yılları arasındaki su kalitesi ölçümleri kullanılarak ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY) Tablo 1 de verilen kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre kalite kriterleri esas alınarak yüzeysel su kalite sınıfları belirlenmiģtir. Verilerin mevcut ve yeterli olduğu durumlarda her DSĠ istasyonu için organik karbon, azot ve fosfor kirliliğini gösteren önemli parametreler olan KOĠ, BOĠ, NH 4 -N, NO 2 -N, NO 3 -N ve Toplam P cinsinden su kalitesi sınıfları (I,II,III,IV) tespit edilmiģ ve CBS ile oluģturulan haritalara iģlenmiģtir. Ayrıca SKKY Tablo 1 de verilen ana parametre gruplarına (A,B,C,D) göre de su kalite sınıfları (I,II,III,IV) belirlenmiģ ve CBS ile oluģturulan haritalara iģlenmiģtir. Su kalite sınıfları SKKY de Ģu Ģekilde tanımlanmıģtır: Sınıf I Sınıf II : Yüksek kaliteli su : Az kirlenmiģ su Sınıf III : Kirli su Sınıf IV : Çok kirlenmiģ su

262 Sayfa/Toplam Sayfa: 262 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Bir su kaynağının bu sınıflardan herhangi birine dahil edilebilmesi için bütün parametre değerleri, o sınıf için verilen parametre değerleriyle uyum halinde bulunmalıdır. Yukarıda belirtilen kalite sınıflarına karģılık gelen suların, aģağıdaki su kullanım alanları için uygun olduğu kabul edilir. a) Sınıf I - Yüksek kaliteli su; 1) Ġçme suyu olma potansiyeli yüksek olan yüzeysel sular, 2) Rekreasyonel amaçlar (yüzme gibi vücut teması gerektirenler dahil), 3) Alabalık üretimi, 4) Hayvan üretimi ve çiftlik ihtiyacı, 5) Diğer amaçlar. b) Sınıf II - Az kirlenmiģ su; 1) Ġçme suyu olma potansiyeli olan yüzeysel sular, 2) Rekreasyonel amaçlar, 3) Alabalık dıģında balık üretimi, 4) Teknik Usuller Tebliği nde verilmiģ olan sulama suyu kalite kriterlerini sağlamak Ģartıyla sulama suyu olarak, 5) Sınıf I dıģındaki diğer bütün kullanımlar. c) Sınıf III - KirlenmiĢ su; gıda, tekstil gibi kaliteli su gerektiren endüstriler hariç olmak üzere uygun bir arıtmadan sonra endüstriyel su temininde kullanılabilir. d) Sınıf IV - Çok kirlenmiģ su; Sınıf III için verilen kalite parametrelerinden daha düģük kalitede olan ve üst kalite sınıfına iyileģtirilerek kullanılabilecek yüzeysel sulardır. Su potansiyelini korumak amacıyla, Sınıf I suların su toplama havzalarında, halen söz konusu su kaynağından herhangi bir biçimde içme suyu temin edilip edilmediğine bakılmaksızın, su toplama havzasının sınırına kadar olan alandaki faaliyetlerden kaynaklanan atıksuların deģarj standartlarını sağlayarak havza dıģına çıkarılması veya geri dönüģümlü olarak kullanılması zorunludur. Ancak, 4/9/1988 tarihinden veya kaynağın içme ve kullanma suyu kapsamına alındığı tarihten önce bu alanda mevcut olup, uzun mesafeli koruma alanında kalan tesislerden sıvı, gaz ve katı atıklarını ilgili idare tarafından uygun

263 Sayfa/Toplam Sayfa: 263 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 görülen ekonomik uygulanabilirliği ispatlanmıģ ileri teknoloji seviyesinde arıtma ve bertaraf teknikleri ile uzaklaģtırılmasını sağlayanlarda bu esaslar aranmaz. Bu alanda katı atık depolama ve bertaraf alanları Bakanlığın uygun görüģü alınarak yapılabilir. Sınıf II sulardan içme ve kullanma suyu olarak yararlanma imkanı bulunanların, su alma noktası membaına atık veya atıksu boģaltımı yapılmaması esastır. Bunun dıģında kalan amaçlarla, Sınıf II sularda mevcut kaliteyi korumak esastır. Teknik ve ekonomik açıdan tutarlı ise, Sınıf III sularda kaliteyi iyileģtirmeye çalıģmak esastır. Sınıf IV sularda ise amaç, uzun vadeli bir havza koruma planı çerçevesinde mevcut kaliteyi iyileģtirmektir. Bir gruba (A,B,C,D) ait parametrelerin en düģük kalite sınıfı o grubun sınıfını göstermektedir. Bu çalıģmada ana parametre gruplarına göre tespit edilen su kalite sınıfları, sadece ölçümü yapılmıģ parametreler üzerinden hesaplanmıģtır. Ölçümü yapılmamıģ parametreler değerlendirmeye esas alınmamıģ; hiçbir parametrenin ölçülmediği D (bakteriyolojik) parametre grubunda kalite sınıfı belirlenmemiģtir. Ortam kalitesini belirlemek üzere alınan su numunelerinde herhangi bir parametre için yapılan ölçümlere ait % 90 persentil (yüzdelik) değerini gösteren karakteristik değerler hesaplanmıģtır. Uygun olasılık dağılım tablosunda 0.90 olasılık değerine karģı gelen değiģken değerine eģit standardize değiģken veren parametre değeri karakteristik değeri ifade etmektedir. Bir baģka deyiģle %90 olasılıkla aģılmayacak değeri göstermektedir. Karakteristik değerin belirlenmesinde kaza sonunda oluģan durumları yansıtan ve bariz analiz hataları sonucu ortaya çıkan sonuçlar dikkate alınmamaktadır. Herhangi bir su kütlesinin bir noktasında ölçülen kıyaslama parametresinin belirlenecek karakteristik değeri, SKKY Tablo 1 de verilen üst sınırlara göre (Tablo 68), hangi su kalite sınıfının üst değerinden daha küçük ise, numune alma noktası o sınıfa ait olmaktadır.

264 Sayfa/Toplam Sayfa: 264 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 68. Kıta Ġçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri SU KALĠTE SINIFLARI SU KALĠTE PARAMETRELERĠ I II III IV A) Fiziksel ve inorganik- kimyasal parametreler 1) Sıcaklık ( o C) > 30 2) ph dıģında 3) ÇözünmüĢ oksijen (mg O 2/L) < 3 4) Oksijen doygunluğu (%) < 40 5) Klorür iyonu (mg Cl /L) > 400 6) Sülfat iyonu (mg SO = 4 /L) > 400 7) Amonyum azotu (mg NH + 4 -N/L) > 2 8) Nitrit azotu (mg NO 2 -N/L) > ) Nitrat azotu (mg NO 3 -N/L) > 20 10) Toplam fosfor (mg P/L) > ) Toplam çözünmüģ madde (mg/l) > ) Renk (Pt-Co birimi) > ) Sodyum (mg Na + /L) > 250 B) Organik parametreler 1) Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOĠ) (mg/l) > 70 2) Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOĠ) (mg/l) > 20 3) Toplam organik karbon (mg/l) > 12 4) Toplam kjeldahl-azotu (mg/l) > 5 5) Yağ ve gres (mg/l) > 0.5 6) Metilen mavisi ile reaksiyon veren > 1.5 yüzey aktif maddeleri (MBAS) (mg/l) 7) Fenolik maddeler (uçucu) (mg/l) > 0.1 8) Mineral yağlar ve türevleri (mg/l) > 0.5 9) Toplam pestisid (mg/l) > 0.1 C) Ġnorganik kirlenme parametreleri 1) Civa (μg Hg/L) > 2 2) Kadmiyum (μg Cd/L) > 10 3) KurĢun (μg Pb/L) > 50 4) Arsenik (μg As/L) > 100 5) Bakır (μg Cu/L) > 200 6) Krom (toplam) (μg Cr/L) > 200 7) Krom (μg Cr +6 Ölçülmeyecek /L) kadar az > 50 8) Kobalt (μg Co/L) > 200 9) Nikel (μg Ni/L) > ) Çinko (μg Zn/L) > ) Siyanür (toplam) (μg CN/L) > ) Florür (μg F /L) > ) Serbest klor (μg Cl 2/L) > 50 14) Sülfür (μg S = /L) > 10 15) Demir (μg Fe/L) > ) Mangan (μg Mn/L) > ) Bor (μg B/L) > ) Selenyum (μg Se/L) > 20 19) Baryum (μg Ba/L) > ) Alüminyum (mg Al/L) > 1 21) Radyoaktivite (Bq/L) Alfa-aktivitesi > 5 beta-aktivitesi > 10 D) Bakteriyolojik parametreler 1) Fekal koliform(ems/100 ml) > ) Toplam koliform (EMS/100 ml) > Kaynak: SKKY (Tablo 1)

265 Sayfa/Toplam Sayfa: 265 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Karakteristik değerler, yüzdelik hesaplarında kullanılan istatistiksel hesaplama yöntemleriyle hesaplanmaktadır. Yüzdelik değer hesaplarında tek bir standart yöntem olmayıp, literatürde kabul edilen çeģitli yöntemler vardır (Hyndmann ve Fan, 1996; Langford, 2006). Karakteristik değerler, değiģik istatistiksel dağılımlar göz önünde bulunularak birden çok yöntem ile hesaplanabilmektedir. Karakteristik değerler Gumbel metodu (Gumbel, 1939) ile (Excel) tespit edilmiģ olup, su kalitesi sınıfını belirleyen sınır değerlere yakın olduğu tartıģmalı durumlarda Hazen metoduyla da (Hazen, 1914) değerlendirme yapılmıģ ve hesaplanan en yüksek karakteristik değer esas alınmıģtır. 5'in altındaki örnek sayılarında kalite sınıfı hesabı yapılmamıģtır. Gumbel ve Hazen metodlarında takip edilen matematiksel yöntemler Tablo 69 da verilmektedir. Tablo 69: Su Kalite Sınıfı Belirleme Matematiksel Yöntemleri Metod P değeri Ġlk yüzdelik Son yüzdelik Gumbel = (k - 1) / (n - 1) Hazen = (k - 1/2) / n 50/n /n P: Yüzdelik değer (Su kalitesi hesaplarında P değeri 0,9 alınmıģtır. Ancak çözünmüģ oksijen hesaplarında minimum değerler arandığı için 0,1, ph hesaplarında ise aralık hesaplandığı için hem 0,1 hem de 0,9 üzerinden hesaplamalar yapılmıģtır). n: Örnekleme sayısı k: küçükten büyüğe sıra (p ve n değerlerinden hesaplanır) Küçükten büyüğe sıralamada k sırasında bulunan örnekleme değeri karakteristik değeri göstermektedir. Eğer hesaplanan k değeri tam sayı değilse küçükten büyüğe sıralamada k nın kesirsiz değerine ve onun bir fazlasına tekabül eden X(k) ve X(k+1) değerleri arasında doğrusal interpolasyon yapılarak karakteristik değer tespit edilmektedir Akarsu Su Kalitesi Değerlendirme Sonuçları Burdur Gölü ne güneyden akan akarsular üzerinde bulunan 4 DSĠ istasyonu için organik karbon ve azot kirliliğini gösteren önemli parametreler olan KOĠ, NH 4 -N, NO 2 -N, NO 3 -N cinsinden su kalitesi sınıfları belirlenmiģ ve CBS ile oluģturulan haritaya (ġekil 78) iģlenmiģtir. Buna göre organik madde kirliliğini gösteren KOĠ (Kimyasal Oksijen Ġhtiyacı) parametresi, Burdur Çayı üzerinde Burdur ve sonrasında 4.sınıf, diğer istasyonlarda 1.sınıf olarak tespit edilmiģtir. Azot kirliliğini gösteren NH 4 -N (amonyum azotu) parametresi Burdur ve sonrasında

266 Sayfa/Toplam Sayfa: 266 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 4.sınıf, diğer istasyonlarda 2.sınıf, NO 2 -N (nitrit azotu) tüm istasyonlarda 4. sınıf, NO 3 -N (nitrat azotu) ise tüm istasyonlarda 1.sınıf bulunmuģtur. A grubu (fiziksel ve inorganik kimyasal) parametrelere göre su kalitesi tüm istasyonlarda 4. Sınıftır (ġekil 79). A grubu parametreleri içinde diğer üç istasyonda NO 2 -N belirleyici olurken, Burdur Çayında Burdur Gölüne karıģmadan önce NO 2 -N in yanı sıra NH 4 -N ve ph parametreleri de 4. sınıftır. NO 2 -N parametresi için SKKY de tanımlanan sınır değerler diğer parametrelere göre çok daha düģük ve sınırlayıcı olduğu için çoğunlukla A grubunun kalite sınıfını belirlemektedir. Diğer üç istasyonda NO 2 -N dıģındaki A grubu parametreleri genelde 1. ve 2 sınıftır. Fosfor kirliliğini gösteren Toplam Fosfor da bu istasyonlarda 2. sınıf olarak tespit edilmiģtir. B (organik) parametrelere göre su kalitesi Burdur ve sonrasında 4. sınıf, diğer istasyonlarda 3. Sınıftır (ġekil 80). Diğer üç istasyonda KOĠ 1. sınıf olsa da 3. Sınıf olan BOĠ (Biyolojik Oksijen Ġhtiyacı) ve TKN (Toplam Kjeldahl Azotu) parametreleri belirleyici olmuģtur. Diğer organik parametrelerin ölçümü yapılmadığı için gerçek su kalitesi tespit edilenden daha kötü olabilir. C (inorganik kirlenme) parametrelere göre su kalitesi Burdur ve sonrasında 3. Sınıf, diğer istasyonlarda 1 veya 2. sınıftır (ġekil 81). Ölçümü yapılan demir, mangan ve bor parametreleri içinde mangan sınıf belirleyici olmuģtur. Ancak 21 adet olan C grubu parametreleri içinde sadece 3 parametre ölçüldüğü için gerçek su kalitesi tespit edilenden daha kötü olabilir. ġekil da yer alan haritalar daha büyük ölçekli olarak EK VI da verilmiģtir. Burdur Çayı nda Burdur Gölü ne karıģmadan önce, Burdur il merkezi ve sonrasında önemli ölçüde organik madde, azot ve ph kirliliğini göstermiģ ve çayı çok kirlenmiģ su sınıfına sokmuģtur yılları arasında yapılmıģ plan bazı ölçümlerde zaman zaman daha düģük değerler elde edilmiģ olsa da, KOĠ (288 mg/l), BOĠ (178 mg/l), TKN (43 mg/l), çözünmüģ oksijen (1.66) gibi parametreler için hesaplanan karakteristik değerler, Burdur Çayının neredeyse açık kanal görevi gördüğünü göstermektedir. Burdur Havzası nda yüzeysel su kalitesini belirlemek için çok az (sadece 4) DSĠ istasyonu bulunmaktadır. Ölçüm istasyonu bulunmayan fakat su kalitesi açısından önemli olabilecek ya da atıksu deģarjı yapılan akarsular ġekil de siyah renkle belirtilmiģtir. Bu akarsularda ve havzadaki özellikle koruma alanında bulunan göllerde su kalitesi gözlemleri yapılması gerekmektedir. Özellikle, Burdur gölü yaban hayatı geliģtirme sahası olması, RAMSAR

267 Sayfa/Toplam Sayfa: 267 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 listesine dahil olması, 1. Derece doğal SĠT alanı olması ve sulak alan statüsünde olması nedeniyle su kalitesi açısından havza için önem arz etmektedir. Bu yüzden Burdur Gölünde su kalitesi ölçümleri yapılmalıdır. Burdur gölüne Atabey, Keçiborlu ve Gönen ilçelerinin bağlı olduğu Senir deki AAT iyi çalıģmamakta ve buradan yapılan deģarj Burdur gölüne ulaģmaktadır. Bu dereler üzerinde ölçüm yapılması gerekmektedir. Ayrıca Burdur gölüne güneyden gelen bazı derelerde, atıksu deģarjları yapılmasına rağmen, hiç ölçüm yapılmamaktadır. Havzadaki su kalitesi istasyonlarının sayısının, önemli derelerin tamamını içermek üzere artırılması ve SKKY deki parametrelerin tamamının ölçülebileceği Ģekilde yeniden organize edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca AB sürecinde Su Çerçeve Direktifine uyum sağlamak için kimyasal kirlenmenin yanı sıra ekolojik kirlenmenin de belirlenmesine ihtiyaç duyulacaktır. Ülkemizdeki akarsularda halihazırda akarsuların ekolojik vaziyetini izleyecek bir organizasyon mevcut değildir. Bu konuda altyapı çalıģmalarının baģlatılmasına ihtiyaç vardır. Su Kaynaklarının Sıcaklıkları DSĠ den temin edilmiģ olan su kalitesi verileri kullanılarak DSĠ istasyonlarında yılları arasında ölçülmüģ olan minimum ve maksimum sıcaklıklar Tablo 70 de verilmektedir. Bu süre zarfında 10 un altında ölçüm yapılmıģ olan DSĠ istasyonları dikkate alınmamıģtır. Tablo 70: Burdur Havzası DSĠ Ġstasyonlarında Ölçülen Minimum ve Maksimum Su Sıcaklıkları ĠSTASYON NO ĠSTASYON ADI VE YERi MĠNĠMUM SICAKLIK ( C) MAKSĠMUM SICAKLIK ( C) BURDUR ÇAYI-BURDUR GÖLÜNE KARIġMADAN ÖNCE BÜGDÜZ-SULUDERE BOZÇAY-YAZIKÖY BURDUR ÇAYI-ġEHĠR ÖNCESĠ 2 21

268 Sayfa/Toplam Sayfa: 268 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 78: Burdur Havzasında Önemli Parametrelere Göre Su Kalitesi

269 Sayfa/Toplam Sayfa: 269 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 79: Burdur Havzasında A Grubu (Fiziksel ve Ġnorganik) Parametrelere Göre Su Kalitesi

270 Sayfa/Toplam Sayfa: 270 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 80: Burdur Havzasında B Grubu (Organik) Parametrelere Göre Su Kalitesi

271 Sayfa/Toplam Sayfa: 271 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 81: Burdur Havzasında C grubu (Ġnorganikler-Metaller) Parametrelere Göre Su Kalitesi

272 Sayfa/Toplam Sayfa: 272 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Burdur Gölü Su Kalitesi Değerlendirme Sonuçları Burdur Çevre ve Orman Ġl Müdürlüğü tarafından Burdur Gölü su kalitesi izleme çalıģmaları nda gölü; ġeker Plajı Burkent Altı KuĢ Gözlemevi Civarı Karakent Mevkii Yarıköy Yazıköy bölgelerinde 5 noktadan göl kıyısından numuneler alınmıģtır. Numunelerin ya doğrudan Çevre Referans Laboratuvarı mobil aracıyla ya da Burdur Çevre ve Orman Ġl Müdürlüğü tarafından alınarak Çevre Referans Laboratuvarı na göndemek suretiyle SKKY Tablo 1 e göre analizleri yapılmıģtır. Burdur Çevre ve Orman Ġl Müdürlüğü tarafından gönderilen ġeker Plajı 3 Burkent Mevkii 3 KuĢ Gözlemevi Mevkii 2 Karakent Mevkii 1 Yarıköy Yazıköy Mevkii 1 olmak üzere toplam 10 farklı analiz sonucu değerlendirmeye alınmıģtır. ġeker Plajı numune noktasından alınan , ve tarihli olmak üzere 3 farklı analiz sonucu mevcuttur. Bu numunlerden ilkinde Alüminyum(Al) ve Bor(B) parametreleri bakımından IV.sınıf; ph, Civa(Hg), Mangan(Mn) ve Selenyum(Se) III.sınıf olarak, ikincisinde Klorür iyonu (Cl), Sülfat(SO 4-2 ), toplam çözünmüģ madde, sodyum(na), KOĠ(Kimayasl Oksijen Ġhtiyacı), parametreleri bakımından IV.sınıf; üçüncüsünde ph, Cl iyonu, SO 4-2, toplam çözünmüģ madde, Na, yağ-gres, Florür(F) parametreleri bakımından IV.sınıf, TKN ve Arsenik(As) parametreleri bakımından II-III.sınıf olarak belirlenmiģtir. Burkent mevkii numune noktasından alınan , ve tarihli olmak üzere 3 farklı analiz sonucu mevcuttur. Bu numunlerden ilkinde ph, Al ve B, Hg ve Se parametreleri bakımından III-IV.sınıf; Mn parametresi III.sınıf olarak, ikincisinde ph, KOĠ, Al,

273 Sayfa/Toplam Sayfa: 273 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 B ve Na(Sodyum) parametreleri bakımından IV.sınıf, As parametresi bakımından III.sınıf; üçüncüsünde ph, Cl iyonu, SO 4-2, toplam çözünmüģ madde, Na, KOĠ ve yağ-gres, F, serbest klor, Fe ve B parametreleri bakımından IV.sınıf, TKN ve Arsenik(As) parametreleri bakımından III.sınıf olarak belirlenmiģtir. KuĢ Gözlemevi mevkii numune noktasından alınan ve tarihli olmak üzere 2 farklı analiz sonucu mevcuttur. Bu numunlerden ilkinde Al, B ve Na parametreleri bakımından IV.sınıf; ph, Hg ve Mn parametreleri II-III.sınıf olarak, ikincisinde Cl iyonu, SO 4-2 toplam çözünmüģ madde ve Na parametreleri bakımından IV.sınıf, KOĠ, Biyolojik Oksijen Ġhtiyacı(BOĠ) ve TKN parametreleri bakımından III.sınıf olarak belirlenmiģtir. Karakent mevkii numune noktasından alınan tarihli olmak üzere 1 analiz sonucu mevcuttur. Bu numunede KOĠ, Al, B ve Na parametreleri bakımından IV.sınıf; ph, çözünmüģ oksijen ve As parametreleri bakımından III.sınıf olarak belirlenmiģtir. Yarıköy Yazıköy mevkii numune noktasından alınan tarihli olmak üzere 1 analiz sonucu mevcuttur. Bu numunede KOĠ ve Na parametresi bakımından III.sınıf olarak belirlenmiģtir. parametreleri bakımından IV.sınıf; ph, Burdur Gölü nde, gerektiği gibi kontrol altında tutulamayan tarımsal, evsel ve endüstriyel deģarjlar nedeniyle, kirliliğin önemli boyutlara ulaģtığı gözlenmiģtir. Burdur Gölü hidrolik potansiyel, kalite ve üretim açısından yararlanılamaz durumdadır. Göl sularının ekonomik bakımdan değerinin olmaması nedeniyle bugüne kadar göl çevresinde kurulan endüstriyel tesisler atıksularını arıtmadan göle deģarj etmiģlerdir. Su kalitesi bakımından göl suyu alkali karakterdedir. Bu değiģim mevsimsel yağıģ ve buharlaģma ile su alma noktasında mevsime bağlı olarak artan ve azalan yer altı suyu akımlarına göre olmaktadır. Burdur Gölü nde yapılan nitrat analizleri sonucunda nitrat konsantrasyonunun düģük olması gölün besi maddesi açısından fakir oldugunu göstermektedir. Gölde bulunan sodyum, klorür ve sülfat iyonlarının da bölgenin jeolojik yapısından dolayı çok yüksek değerlerde olması gölün kimyasal açıdan stabil olmasına engel olmaktadır.(beyhan ve diğ.,2007) 6.2. Kirlilik Yüklerinin Hesaplanması Bu bölümde Burdur Havzası ndaki baģlıca kirletici kaynaklar tanımlanmaktadır. Bu kapsamda, havzadaki noktasal ve yayılı kaynaklar ile bunların toplamından oluģan besi maddesi (nutrient) yüklerinin (azot ve fosfor) yıllara göre dağılımı verilmektedir. Yük dağılımı il bazında sunulmaktadır. Temel prensip mevcut veriler doğrultusunda kirletici kaynakların

274 Sayfa/Toplam Sayfa: 274 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 geçmiģten bugüne nasıl değiģtiğinin tespiti ve geleceğe uyarlanmasıdır. Bu kapsamda noktasal veya yayılı kirletici kaynaklar için literatürde tanımlanmıģ ve benzer projelerde kullanılmıģ olan birim kirlilik yüklerinden faydalanılmıģtır. Noktasal kirletici kaynaklar içerisinde; evsel atıksular ile kirlenmiģ yüzeysel atıksuların birlikte gruplandığı kentsel atıksular, endüstriyel atıksular ve katı atık düzenli depolama alanlarından kaynaklanan sızıntı suları ile rehabilite edilecek düzensiz depolama sahalarından toplanacak olan sızıntı suları yer almaktadır. Yayılı kaynaklar içerisinde ise; tarımsal faaliyetlerde kullanılan gübre ve zirai mücadele ilaçları, her türlü hayvancılık faaliyetleri, katı atık düzensiz depolama sahalarından kaynaklanan sızıntı suları, evsel atıksuların biriktirildiği foseptikler, arazinin doğal yapısı ve atmosferik taģınım yer almaktadır. (ġekil 82) Kirlilik Kaynakları Noktasal Kaynaklar Yayılı Kaynaklar Kentsel atıksu deşarjları Endüstriyel atıksu deşarjları Katı atık düzenli depolama sızıntı suları Rehabilite edilen düzensiz depolama sızıntı suları Tarımsal faaliyetler Gübre kullanımı Pestisit kullanımı Hayvancılık faaliyetleri Katı atık düzensiz depolama sızıntı suları Foseptik çıkış suları Arazi kullanımı Atmosferik taşınım ġekil 82: Kirlilik kaynakları Nüfus Tahminleri YerleĢim yerlerinden kaynaklanan kentsel kirlilik yüklerinin hesaplanması için öncelikle bu yerleģim yerlerinin, proje süresini kapsayan zaman dilimi içerisindeki nüfus tahminlerinin yapılması gerekmektedir. Nüfus tahminleri yapılırken amaç, yerleģimlerin gelecek yıllardaki nüfus değiģimini, olabildiğince gerçekçi Ģekilde tahmin etmektir. Proje kapsamında havza

275 Sayfa/Toplam Sayfa: 275 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 sınırları içinde yer alan yerleģimler için, 30 yıllık (2040 yılına kadar), kentsel/kırsal, yazlık/kıģlık ve eģdeğer bazlı nüfus tahmin senaryoları oluģturulmuģtur. Bu senaryolar içinden havza yapısını en iyi yansıtan nüfus tahmini seçilmiģtir. Nüfus tahminleri yapılırken aģağıdaki temel prensipler dikkate alınmıģtır: GeçmiĢe yönelik nüfus sayım sonuçları detaylı çalıģılmıģ, nüfusun geçmiģteki değiģim eğilimlerinden yararlanılarak ileriye yönelik projeksiyonlar yapılmıģtır. Nüfus projeksiyonları 2040 yılına kadar yapılmıģtır, Nüfus tahminlerini ilçe bazlı yapılmıģtır, Her bir ilçenin kentsel/kırsal nüfusları ayrı ayrı hesaplanmıģtır (nüfus sayımları kentsel ve kırsal olarak ayrılmaktadır), Nüfuslardaki yaz ve kıģ farklılıklarının göz önünde bulundurulmuģtur (nüfus sayımları kıģ nüfusuna karģılık gelmektedir, yaz değeri nüfusuyla ilgili olarak sahalardan toplanan veriler kullanılmıģtır veya kıģ nüfusunun %120, %80 gibi sabit bir katı olarak alınmıģtır), Yaz ve kıģ nüfuslarını birlikte ifade eden eģdeğer nüfus her bir ilçe için hesaplanmıģtır. EĢdeğer nüfus kıģ ve yaz nüfuslarının aylara göre ağırlıklı ortalamasıdır. Yaz dönemi 4 ay (Mayıs-Eylül), kıģ dönemi 8 ay (Ekim-Nisan) kabul edilmiģtir, GeçmiĢe yönelik nüfus sayımları çalıģılırken 1975, 1980, 1985, 1990, 2000, 2007, 2008 ve 2009 nüfusları kullanılmıģtır. Bu nüfus sayımları arasından 2007, 2008 ve 2009 sayımlarında, öncekilerden farklı olarak Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) geçilerek yeni bir yöntem uygulanmıģtır. Bu durum eski ve yeni nüfus sayımları arasında belirgin fark oluģturmuģtur. Tüm bu durumlar farklı senaryolar için tekrarlanmıģtır. Tahmin ve senaryo sonuçları farklı grafiklere iģlenmiģtir, Seçilen uygun senaryoya göre hesaplamalar belde bazında belirli katsayılar kullanılarak uygulanmıģtır. Hesaplamalarda yöntem olarak, azalan hızlı geometrik artıģ yöntemi kullanılmıģtır (ġekil 83). Bu yönteme göre,

276 Sayfa/Toplam Sayfa: 276 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 N 0 : Son nüfus sayım değeri (kiģi) N t : Gelecekteki nüfus (kiģi) p : Nüfus artıģ/azalma hızı (%) N t = N 0 (1+p) t t : Son nüfus sayımından itibaren geçen süre (yıl) ġekil 83: Azalan Hızlı Geometrik Nüfus ArtıĢı Eğrisi Bu hesaplama yöntemine göre, zamana karģı nüfusun artıģ hızının azalacağı ve grafik üzerinde bir s eğrisi oluģturacağı varsayılmaktadır. Nüfus ArtıĢ Hızı Tahminlerinde, aģağıdaki senaryolar kullanılmıģtır: UNDP (BirleĢmiĢ Milletler Kalkınma Programı): Türkiye genelinde yılları için kentsel ve kırsal ayrımlı nüfus artıģ hızı (p katsayısı) belirlenmiģtir. Bu değerler 5 er yıllık olarak tanımlanmıģ, ilçe bazında kullanılarak yılları için nüfus projeksiyonu oluģturulmuģtur. UNDP %80: UNDP metodunda kullanılan artıģ hızının %80 i alınarak ilçeler için kentsel ve kırsal ayrımlı, yılları arası nüfus projeksiyonu oluģturulmuģtur. UNDP %120: UNDP metodunda kullanılan artıģ hızının %120 arttırılarak ilçeler için kentsel ve kırsal ayrımlı, yılları arası nüfus projeksiyonu oluģturulmuģtur. TÜBĠTAK-MAM: 11 havzadaki her bir ilçe için geçmiģe yönelik nüfus eğilimleri dikkate alınarak, 2009 yılından itibaren, grafik üzerinde bir s eğrisi oluģturacak Ģekilde p değerleri bulunmuģ ve bu değerler üzerinden 2040 yılına kadar projeksiyon yapılmıģtır.

277 Sayfa/Toplam Sayfa: 277 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 TÜBĠTAK-MAM Nüfus Tahmini Tahminler her bir ilçe için geçmiģe yönelik nüfus eğilimleri dikkate alınarak, 2009 yılından itibaren, grafik üzerinde bir s eğrisi oluģturacak Ģekilde p değerleri bulunmuģtur. p değerleri hesaplanmadan, grafik eğimi üzerinden tahmini olarak bulunmuģtur, Değerler her 5 yılda bir değiģtirilerek, 2040 yılına kadar projeksiyon yapılmıģtır. Grafikteki eğimin 2007, 2008 ve 2009 ADNKS değerleri ile kesiģmesine dikkat edilmiģtir, Nüfuslar kentsel ve kırsal için ayrı ayrı hesaplanmıģtır, Kırsal ve kentsel nüfuslarda eğime bağlı olarak azalmalar olsa bile, düģme eğilimi göstermeyeceği kabulü yapılmıģtır, Proje kapsamında, havza sınırları içine birkaç il girdiğinde, bu illerin tamamı değil ancak bir kısmının havzada yer alması durumunda hesaplamalar il değil, ilin ilgili havzaya giren ilçeleri bazında yapılmıģtır. Eğer bir ilçe 2 farklı havzaya giriyorsa, hesaplamalar ilçe merkezinin bulunduğu havza için yapılmıģtır, Hesaplamalar yapılırken zamanla illerin idari yapılanmasında farklılıklar olduğu görülmüģtür, yıllara bağlı olarak bazı ilçelerin il olabildiği, ilçelere bağlı beldelerin ise ilçe olabildiği tespit edilmiģtir. Bu durumda idari teģkilatlanmaların ilk hali dikkate alınarak, yerleģkelerin toplam nüfusları üzerinde çalıģılmıģ, sonra her bir ilçe için uyarlanmıģtır. Nüfus Tahmin Senaryosu Seçilirken: Uygulanan yöntemlerden hangisinin seçileceğine karar verilirken, tüm tahmin ve senaryo sonuçları toplam havza nüfusları için grafiklere iģlenerek, gerçek resim görülmüģtür. Bu grafiklerden mümkün olduğunca gerçekçi, S-eğrisini en iyi temsil eden, havzanın durumunu (tarım, sanayi, turizm, vb) en uygun Ģekilde yansıtan (genelde en düģük artıģ olmayan) senaryo seçilmiģtir. 2007, 2008 ve 2009 ADNKS sayım sonuçlarındaki yöntem farklılığı son yıllarda havzaların toplam nüfuslarında değiģiklik göstermesine neden olmuģtur. Bu durum Büyük Menderes, Konya, Kızılırmak, Ceyhan, YeĢilırmak ve Burdur Havzalarının toplam nüfusları için belirgindir. Nüfus tahminlerini diğer senaryolar ile sağlıklı

278 Nüfuslar(Kişi) TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 278 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 karģılaģtırmak için, söz konusu havzaların MAM ve UNDP tahminleri 2009 yılı nüfus sayımları baz alınarak hesaplanmıģtır. Elde Edilen Sonuçlar: Yapılan hesaplamalar neticesinde elde edilen nüfuslara bağlı olarak çizilen grafikte (ġekil 84) yer alan eğrilere göre, azalan hızlı geometrik artıģ yöntemine en uygun olan tahmin yöntemi MAM Tahmin Senaryosu dur. Bu sebeple Burdur Havzası için MAM Tahmin Yöntemi ile elde edilen nüfus değerlerinin kullanılmasına karar verilmiģtir. Seçilen tahmin yöntemine göre 2009 yılından 2040 yılına kadar havza geneli için hesaplanmıģ olan nüfuslar Tablo 71 de verilmektedir BURDUR HAVZASI NÜFUS TAHMİN SONUÇLARI TÜİK Sayım Sonuçları MAM Tahmin UNDP Tahmin UNDP %80 Tahmin UNDP %120 Tahmin ADNKS Sayım Sonuçları MAM Tahmin (ED Nüfus) UNDP Tahmin (ED Nüfus) UNDP %80 Tahmin (ED Nüfus) UNDP %120 Tahmin (ED Nüfus) Yıllar ġekil 84: Burdur Havzası Nüfus Tahmin Sonuçları

279 Sayfa/Toplam Sayfa: 279 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 71: Burdur Havzası Nüfus Tahminleri ( ) YILLAR Kentsel Toplam KıĢ Yaz EĢdeğer Kırsal KıĢ Yaz EĢdeğer

280 Sayfa/Toplam Sayfa: 280 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Noktasal Kirletici Kaynaklar ve Kirlilik Yükleri Noktasal kaynaklardan gelen kirlilik yükü hesapları, Burdur Havzası nı paylaģan iller bazında yapılmıģtır. Bir havzadaki noktasal kirleticiler; arıtıldıktan sonra ve/veya arıtılmadan alıcı ortamlara deģarj edilen kentsel atıksu, endüstriyel atıksular, düzenli depolama sahalarından kaynaklanan sızıntı sularıdır. Bu kaynaklardan gelen toplam kirlilik yükü genel olarak kentsel ve endüstriyel yüklerin toplamından oluģmaktadır. Bu yüklerin hesaplama yöntemine ait yaklaģımlar aģağıda açıklanmaktadır Kentsel Kirlilik Yükleri Proje kapsamında belediye teģkilatına sahip olan yerleģim yerleri ile nüfusu in üzerinde olan köylerden kaynaklanan kentsel kirlilik yükleri ve atıksu debileri hesaplanmıģtır. Hesaplamalarda tarihli Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği nde yer alan hususlar dikkate alınmıģtır. Tebliğ de yer alan Nüfusa Bağlı Olarak Atıksu OluĢumu ve Kirlilik Yüklerinin DeğiĢimi tablosunda, nüfusu ve arasında olan yerleģim yerleri için güncel kiģi baģı atıksu oluģumu değerleri verilmiģtir yılı için verilen kiģi baģı atıksu oluģumu değerleri, 2040 yılına kadar 10 yıllık zaman dilimleri için tedrici olarak artırılmıģtır. Bu değerlere yeraltı suyundan atıksu toplama sistemine giren sızma debisi de ilave edilmiģtir. Sızma debisi, yeraltı su seviyesinin yüksekliğine, yerleģim yerinin deniz kenarında olup olmamasına, zemin yapısına, içme suyu Ģebekesinde kaçak oranına ve kanalizasyon Ģebekesinin yaģına vb. bağlı olarak değiģmektedir. Atıksu altyapı sisteminin zamanla iyileģeceği kabulü ile sızma debisinin kiģi baģı atıksu debisine oranı tedrici olarak azaltılmıģtır. Buna göre; kiģi baģı atıksu debisi 2010 yılında %50, 2020 yılında %40, 2030 yılında %35 ve 2040 yılında %30 oranında artırılarak toplam atıksu debisi hesaplanmıģtır. Bu değerler danıģman tahminlerine dayanılarak belirlenmiģtir. Hesaplamalarda kullanılan kiģi baģı atıksu debi değerleri Tablo 72 de verilmektedir.

281 Sayfa/Toplam Sayfa: 281 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 72: KiĢi BaĢı Atıksu Debi Değerleri 2010 Yılı Ġçin Birim Atıksu OluĢumu 2020 Yılı Ġçin Birim Atıksu OluĢumu 2030 Yılı Ġçin Birim Atıksu OluĢumu 2040 Yılı Ġçin Birim Atıksu OluĢumu NÜFUS ATIKSU OLUġUMU SIZMA DEBĠSĠ TOPLAM ATIKSU DEBĠSĠ kiģi L/kiĢi-gün L/kiĢi-gün L/kiĢi-gün Kaynak: DanıĢman Tahminleri Kirlilik yükleri hesaplamalarında Tebliğ de yer alan Nüfusa Bağlı Olarak Atıksu OluĢumu ve Kirlilik Yüklerinin DeğiĢimi tablosundaki, nüfusu ve arasında olan yerleģim yerleri için güncel kiģi baģı kirlilik yükleri değerleri kullanılmıģtır yılı için verilmiģ olan kiģi baģı kirlilik yükü değerleri, 2040 yılına kadar 10 yıllık zaman dilimlerinde tedrici olarak artırılmıģtır. Ayrıca Tebliğ de yer almayan, nüfusu in altında olan yerleģim yerleri için kullanılacak olan kirlilik yükleri değerleri, nüfusu ile in arasında olan yerler için verilmiģ değerlerden yola çıkılarak tahmin edilmiģtir. Buna göre hesaplamalarda kullanılan kiģi baģı kirlilik yükleri oluģumu değerleri Tablo 73 te verilmektedir.

282 Sayfa/Toplam Sayfa: 282 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 73: KiĢi BaĢı Kirlilik Yükleri Değerleri NÜFUS KOĠ BOĠ AKM TN TP kiģi g/kiģi-gün g/kiģi-gün g/kiģi-gün g/kiģi-gün g/kiģi-gün 2010 Yılı Ġçin Birim Yükler 2020 Yılı Ġçin Birim Yükler 2030 Yılı Ġçin Birim Yükler 2040 Yılı Ġçin Birim Yükler , , , , , , , , , , , , , ,5 Kaynak: Kaynak: DanıĢman tahminleri Ġncelenen yerleģim yerlerinden kaynaklanan kirlilik yükü, kanalizasyon Ģebekesi olan yerlerde noktasal, olmayan yerlerde yayılı kaynak olarak değerlendirilmiģtir. Noktasal kentsel kirlilik yükü, AAT olup olmamasına bağlı olarak doğrudan ya da arıtma tesisinde bir miktar giderildikten sonra havzaya deģarj edilmektedir. Yayılı kirlilik yüklerinin ise foseptiklerde bir miktar giderildikten sonra yüzeysel veya yeraltı sularına karıģarak havzaya ulaģmakta olduğu kabul edilmiģtir. Hesaplamalarda yerleģim yerlerindeki kanalizasyon Ģebekesine bağlı nüfus oranı dikkate alınmıģtır. Kirlilik yükleri hesaplamalarında, kentsel alan içerisinde yaģayan nüfustan kaynaklanan yüklerin yanında, yerleģim yeri sınırları içerisinde bulunan küçük sanayi sitesi, imalathane, vb. endüstriyel atıksu deģarjı yapan çeģitli iģyerleri de dikkate alınmıģtır. Bu tesislerden kaynaklanan yükün hesaplanması için, nüfusa bağlı olarak hesaplanmıģ olan yük değerleri belli bir yüzdeyle artırılmıģtır. YerleĢim yerlerinde üretilen kentsel kirlilik yüklerinin havzaya ulaģma sürecinde izlediği yol ġekil 85 te verilmektedir.

283 Sayfa/Toplam Sayfa: 283 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 85: Kentsel Kirlilik Yüklerinin Ġzlediği Yol Yapılan Kabuller: Kentsel kirlilik yüklerinin hesaplanmasında yapılan kabuller Ģu Ģekildedir: 1. Nüfusu in altında olan yerleģim yerlerinin nüfusları, emniyetli tarafta kalmak amacıyla 2040 yılına kadar sabit alınmıģtır. 2. Mevcut evsel atıksu arıtma tesislerinden yalnızca ön arıtma (fiziksel arıtım) yapanlarda KOĠ giderme veriminin %10 olduğu, Toplam Azot ve Toplam Fosfor da herhangi bir gidermenin olmadığı kabulü yapılmıģtır. Biyolojik arıtım yapılan mevcut evsel atıksu arıtma tesislerindeki kirlilik giderme verimleri ise KOĠ için %80, Toplam Azot için %25, Toplam Fosfor için %10 olarak alınmıģtır. 3. Azot ve fosfor giderimi olan mevcut evsel atıksu arıtma tesislerindeki kirlilik giderme verimleri KOĠ için %80, Toplam Azot için %70, Toplam Fosfor için %70 olarak alınmıģtır. 4. Foseptiklerdeki kirlilik giderimi KOĠ için %50, Toplam Azot için %20, Toplam Fosfor için %30 olarak alınmıģtır.

284 Sayfa/Toplam Sayfa: 284 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: yılından itibaren (2020 dahil) tüm yerleģim yerlerinde kanalizasyon Ģebekesinin ve kentsel atıksu arıtma tesislerinin iģletmeye alınmıģ olacağı tahmini yapılmıģtır yılı nüfusu in üzerinde olan yerleģim yerlerinde azot ve fosfor giderimi yapılan arıtma tesislerinin kurulacağı tahmini yapılmıģtır. 7. Burdur Havzası nda kentsel alan içerisindeki sanayi tesislerinden kaynaklanan yüklerin hesaplanması için, nüfustan kaynaklanan kirlilik yükleri % 10 oranında artırılmıģtır. Elde Edilen Sonuçlar: Kentsel kirlilik yükleri hesaplamalarında Üretilen Yük, Giderilen Yük, Toplam DeĢarj Edilen Yük ve Havza içine DeĢarj Edilen Yük kavramları geliģtirilmiģtir. Üretilen yük, havza içerisinde yaģayanlardan kaynaklanan evsel yüklerin, kentsel alan içerisindeki sanayi tesislerinden kaynaklanan endüstriyel yükleri de kapsayacak Ģekilde artırılması neticesinde elde edilen toplam yüktür. Giderilen yük ise, atıksu arıtma tesislerinde arıtma yoluyla, foseptiklerde ise toprakta tutunma ve biyolojik bozunma neticesinde atıksudan uzaklaģtırılan yükleri kapsamaktadır. Toplam deģarj edilen yük, havza içerisindeki su kaynakları ile havza dıģında kalan deniz ortamına yapılan deģarjların tümünü içermektedir. Havza içine deģarj edilen yük ise havza sınırları içerisinde alıcı su ortamlarına gelen yük toplamını kapsamaktadır. Burdur Havzası nda 2009 yılında üretilen ton/yıl KOĠ yükünün yaklaģık % 52 si arıtılmakta (2.227 ton/yıl), %48 i ise (2.030 ton/yıl) akarsu ve göllere deģarj edilmektedir. Toplam deģarjın %100 ü havza içerisine yapılmaktadır. Havzada üretilen 349 ton/yıl değerindeki Toplam N yükünün ise yaklaģık %16 sı (56 ton/yıl) giderilmektedir. Geri kalan yükün ise 293 ton/yıl lık kısmı ise havzaya ulaģmaktadır. Toplam P yükünde ise yaklaģık %8 lik bir giderim söz konusudur. Buna göre 59 ton/yıl olan Toplam P yükünün 54 tonu havzaya kirlilik olarak verilmektedir. Özet olarak 2009 yılında üretilen toplam kentsel kirlilik yükünün havzaya ulaģan kısımları KOĠ parametresi bazında yaklaģık % 48, Toplam N parametresi bazında % 84 ve Toplam P parametresi bazında ise % 92 dir. KOĠ, Toplam N ve Toplam P parametreleri bazında 2009 yılı kentsel kirlilik yükleri dengesi miktar ve yüzde olarak ġekil 86 da; havza içine ve dıģına deģarj edilen yüzdeleri ise ġekil 87 de gösterilmektedir.

285 Sayfa/Toplam Sayfa: 285 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havza İçine Deşarj Edilen Toplam Deşarj Edilen Giderilen Üretilen KOİ Toplam N Toplam P Toplam P Toplam N KOİ 0% 20% 40% 60% 80% 100% KOİ Toplam N Toplam P Giderilen Havza İçine Deşarj Edilen ġekil 86: 2009 Yılı Kentsel Kirlilik Yükleri Dengesi

286 Yıllar TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 286 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% KOİ Toplam N Toplam P Havza Dışı Havza İçi ġekil 87: 2009 Yılı Kentsel Kirlilik Yükleri Havza Ġçi ve DıĢı DeĢarj Yüzdeleri Kentsel atıksu arıtma tesisleri planlamalarına bağlı olarak, 2020 yılından sonra tüm yerleģim yerlerinde tesislerin iģletmeye alınacağı öngörüsü yapılmıģtır. Buna göre deģarj edilen ve havzaya ulaģan kirlilik yüklerinde 2020 yılından itibaren bir düģüģ olacaktır yılında üretilen KOĠ yükünün % 48 i havza içine deģarj edilmektedir. Bu değer 2020 yılından itibaren % 20 ye inmektedir. Benzer Ģekilde havzaya ulaģan Toplam N yükü oranı % 84 ten % 47 ye, Toplam P yükü oranı ise % 92 den % 58 e inmektedir. Tablo 74 ve ġekil 88 de atıksu debileri ve KOĠ, Toplam N ve Toplam P parametreleri için kirlilik yüklerinde zamana göre olacak değiģim verilmektedir. Tablo 74: Burdur Havzası Atıksu Debileri ve Kentsel Kirlilik Yükleri Atıksu Debisi (m 3 /gün) Parametre Üretilen (ton/yıl) Kentsel Kirlilik Yükleri Giderilen (ton/yıl) Toplam DeĢarj Edilen (ton/yıl) Havza Ġçine DeĢarj Edilen (ton/yıl) Havza Ġçine DeĢarj Edilen / Üretilen (%) KOĠ TN TP KOĠ TN TP KOĠ TN TP KOĠ TN TP

287 Sayfa/Toplam Sayfa: 287 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 KOİ Yükü Değişimi Havza İçine Deşarj Edilen Toplam Deşarj Edilen Giderilen Üretilen Toplam N Yükü Değişimi Havza İçine Deşarj Edilen Toplam Deşarj Edilen Giderilen Üretilen

288 Sayfa/Toplam Sayfa: 288 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Toplam P Yükü Değişimi Havza İçine Deşarj Edilen Toplam Deşarj Edilen Giderilen Üretilen ġekil 88: Burdur Havzası nda KOĠ, TN ve TP Yüklerinin Yıllara Göre DeğiĢimi Endüstriyel Kirlilik Yükleri Burdur Havzası nda sanayi çok fazla geliģmemiģ olmasına rağmen, içerisinde 3 adet OSB ve bazı tekil endüstriler bulunmaktadır. Bunlar, Isparta Süleyman Demirel OSB, Burdur OSB, Çardak OSB ve havza içerisine dağılmıģ tekil endüstrilerdir. Ayrıca daha çok Isparta ilinde mevcut gülyağı iģletmeleri bulunmaktadır. Bunlar yılda yaklaģık gün çalıģmakta, atıksularını sızdırmasız havuzlarda biriktirmektedirler. Havza içerisinde ayrıca, Burdur ġeker Fabrikası bulunmaktadır. ġeker fabrikası AAT yapmıģ olup atıksular arıtıldıktan sonra belediye kanalizasyonuna verilmektedir. Isparta da yer alan OSB nin AAT bulunmasına rağmen Burdur da bulunan OSB nin AAT bulunmamaktadır AĢağıdaki bölümde tekil endüstriler ve OSB lerden kaynaklanan kirlilik yükleri hesaplama metodolojisi ve hesaplama sonuçları verilmektedir. Kirlilik yükü hesaplamalarında, havzada yer alan endüstriyel tesisler dört ana grup baģlığı altında ele alınmıģtır: DeĢarj izni olan endüstriyel tesisler; DeĢarj izni olmayan endüstriyel tesisler;

289 Sayfa/Toplam Sayfa: 289 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Atıksu arıtma tesisleri olan OSB ler. OSB içerisinde yer alan ve atıksularını beraberce ve direkt olarak alıcı ortamlara deģarj eden endüstriyel tesisler; Tüm endüstriyel tesislerin deģarj izin belgeleri olup olmaması durumuna bağlı olarak iki Ģekilde hesap yapılmıģtır. Ġl Çevre ve Orman Müdürlükleri nden alınan ve deģarj izin durumlarını gösteren listelere dayanılarak bu tesisler gruplandırıldıktan sonra deģarj izni olanlar için, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY)Tabloları nda ilgili sektörün deģarj standartlarında belirlenmiģ olan kirletici yük limit değerleri belli bir emniyet katsayısı ile çarpılarak bulunan konsantrasyonlar dikkate alınmıģtır. Tesislerin atıksu debilerinin belirlenmesi için yine Ġl Çevre ve Orman Müdürlükleri nden alınan listelerden yararlanılmıģtır. Kullanılan değerler daha önceden yapılan çalıģmalarla (ÇOB, Büyük Ġstanbul Ġçmesuyu Projesi II. Merhale Melen Sistemi Büyük Melen Havzası Entegre Koruma Ve Su Yönetimi Master Planı, Havza Koruma Eylem Planı, ĠTÜ, 2008) karģılaģtırılmıģtır. DeĢarj izin belgesi olmayan tesisler için ise yine SKKY deki ilgili sektör tablosu dikkate alınarak; burada verilmiģ olan limit değerlerin KOĠ, BOĠ ve AKM için % 80, TN için %35 ve TP için %15 arıtım sağlanması durumunda elde edileceği öngörüsünden hareketle yapılmıģtır. OSB ler için aģağıdaki Ģekilde hesap yapılmıģtır. DeĢarj izni olan (OSB nin tek AAT ve/veya OSB de yer alan tüm tesislerin ayrı ayrı AAT mevcut olması durumu) OSB ler için SKKY de yer alan Tablo 19:KarıĢık Endüstriyel Atıksuların Alıcı Ortama DeĢarj Standartları Küçük ve Büyük Organize Sanayi Bölgeleri ve Sektör Belirlemesi Yapılamayan Diğer Sanayiler limit değerleri dikkate alınarak yük hesabı yapılmıģtır. DeĢarj izni olmayan (atıksu arıtımı olmaması durumu) OSB ler için SKKY deki ilgili sektör tablosu dikkate alınarak; burada verilmiģ olan deģarj standardı değerlerinin KOĠ, BOĠ ve AKM için % 80, TN için %35 ve TP için %15 arıtım sağlanması durumunda elde edileceği öngörüsünden hareketle yapılmıģtır Kirlilik yükü hesaplamaları yapılırken bazı kabuller esas alınmıģtır. Yapılan kabuller aģağıda sıralanmaktadır:

290 Sayfa/Toplam Sayfa: 290 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Veri toplama Proje kapsamında yapılan saha çalıģmalarında endüstriyel tesisler ziyaret edilmiģ, tesislere ait bilgiler yerinde temin edilmiģtir (Bu veriler 2009 Eylül-Aralık arası durumu yansıtmaktadır). Saha çalıģmalarında ziyaret edilmeyen (küçük kapasitede çalıģan veya önemli ölçüde kirletici yük oluģturmayan tesisler) diğer endüstrilere ait veriler (isim, debi ve deģarj izin durumları gibi) Ġl Çevre ve Orman Müdürlüklerinden alınmıģtır. Endüstriyel tesisler, deģarj izni olup olmamasına göre iki gruba ayrılmıģtır. o o Havza içinde bir alıcı ortama deģarj eden tesisler (havza içi), Denize deģarj eden tesisler (havza dıģı) Önemli kirletici kaynaklar tanımı gereği, havza içinde yer alan ve alıcı ortama deģarj yapan tüm endüstriyel tesisler hesaplamaya dahil edilmiģ; benzin istasyonu, küçük sanayi siteleri gibi tesisler hesaplamalara dahil edilmemiģtir. Bu tür tesisler ve verisine ulaģılmayan diğer tesislerden kaynaklanacak debi ve kirlilik yükü değerlerinin hesabı için elde edilen toplam havza debisi ve toplam kirlilik yükü değerleri, her bir havza özelinde belirlenen bir emniyet faktörü ile çarpılmıģtır. Bu faktör Burdur Havzası için %10 olarak belirlenmiģtir. Sadece evsel atıksuyu olan (SKKY Tablo 21) endüstriyel tesisler, evsel kirlilik yükü hesaplamalarında ele alındığından, endüstriyel yük hesaplamalarına dahil edilmemiģlerdir. Ancak havza dıģından gelerek havzaya kirlilik bırakılmasına yol açan tesislerin (örneğin kaplıcalar, dinlenme tesisleri) kirlilik yükleri hesaplamalara dahil edilmiģtir. Havza içinde, belediye kanalizasyonuna arıtma yaparak veya yapmadan atıksuyunu deģarj eden endüstriyel tesislerden gelecek kirlilik yükünü hesaba katabilmek üzere, kentsel kaynaklı kirlilik yüklerinin hesaplanması kısmında, havza özelinde belirlenen bir oran endüstriyel tesislerden kanalizasyona verilen kirlilik yükü olarak ilave edilmiģtir.

291 Sayfa/Toplam Sayfa: 291 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Kirletici Konsantrasyonlarının Belirlenmesi Sektörel ve alt sektörler bazında SKKY kirlilik konsantrasyonları belirlenirken aģağıdaki kabuller yapılmıģtır; Sektörel ve alt sektörler bazında KOĠ, BOĠ, AKM, TN, TP kirleticileri üzerinden hesaplamalar yapılmıģtır. DeĢarj izin belgesi olan tesisler için SKKY Sektörel Tablolarda yer alan 2 saatlik kompozit numune limitleri esas alınmıģtır. DeĢarj izin belgesi olmayan tesisler için SKKY deki ilgili sektör tablosu dikkate alınarak; burada verilmiģ olan limit değerlerin KOĠ, BOĠ ve AKM için % 80, TN için %35 ve TP için %15 arıtım sağlanması durumunda elde edileceği öngörüsünden hareketle, arıtılmamıģ atıksu için yaklaģık konsantrasyon değeri tahmini yapılmıģtır. SKKY de ilgili alt sektör için bahsi geçen kirleticilerden bir veya birkaçına ait konsantrasyon değeri olmadığı durumlar için literatür verilerine dayanarak yapılan oranlar kullanılmıģtır (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 2004; ÇOB, Büyük Ġstanbul Ġçmesuyu Projesi II. Merhale Melen Sistemi Büyük Melen Havzası Entegre Koruma Ve Su Yönetimi Master Planı, Havza Koruma Eylem Planı, ĠTÜ, 2008). Her bir endüstri için kabul edilen konsantrasyon değerleri Tablo 75 te verilmiģtir.

292 Sayfa/Toplam Sayfa: 292 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 75: Sektörlere Göre Kirletici Konsantrasyon Değerleri SEKTÖR Grup Adı 1. Kad 2. Kad 3. Kad GIDA 5 ĠÇKĠ 6 MADEN 7 Konsantrasyon KOĠ BOĠ AKM TN TP (mg/l) (mg/l) (mg/l) (mg/l) (mg/l) a b CAM KÖMÜR ve ENERJĠ

293 Sayfa/Toplam Sayfa: 293 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Konsantrasyon SEKTÖR KOĠ BOĠ AKM TN TP Grup Adı 1. Kad 2. Kad 3. Kad (mg/l) (mg/l) (mg/l) (mg/l) (mg/l) TEKSTĠL 10 PETROL DERĠ SELÜLOZ 13 KĠMYA a b c

294 Sayfa/Toplam Sayfa: 294 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Konsantrasyon SEKTÖR KOĠ BOĠ AKM TN TP Grup Adı 1. Kad 2. Kad 3. Kad (mg/l) (mg/l) (mg/l) (mg/l) (mg/l) KĠMYA 14 METAL a b AĞAÇ MAKĠNE OTOMOTĠV KARIġIK DĠĞER , ,

295 Sayfa/Toplam Sayfa: 295 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Yük Hesaplamaları Hesaplamalar 2010, 2020, 2030 ve 2040 yılları için yapılmıģtır. Hesaplamalar yapılırken, havzada endüstrilerin 2010 yılı debi değerleri kullanılmıģtır. Bu değerlerin 2020, 2030 ve 2040 yıllarında aynı olacağı kabul edilmiģtir. Debinin havza içi ve denize (havza dıģı) olan dağılımının da 2020, 2030 ve 2040 yıllarında 2010 yılıyla aynı olacağı varsayılmıģtır. Burdur Havzası için denize deģarj bulunmamaktadır dolayısıyla hesaplanan tüm kirletici yük havza içinde kalmaktadır. Kirletici yük hesaplamaları yapılırken, yıllar bazında arıtma verimleri üzerinde farklar olacağı varsayılmıģtır. Bu sebeple SKKY deģarj limitleri yıllara göre değiģen katsayılarla çarpılmıģtır. Bu katsayılar Tablo 76 da verilmektedir. Tablo 76: Yıllar bazında kullanılan arıtma performansı katsayıları Yıl Katsayı Açıklama 2010 SKKY deģarj limitlerinin %20 fazlası (x1,2) Emniyetli tarafta kalmak için 2020 SKKY deģarj limitleri ile aynı (x1,0) Arıtma tesisi performansının iyileģeceği düģünülerek 2030 SKKY deģarj limitinin %90 ı (x0,9) Arıtma tesisi performansının iyileģeceği düģünülerek 2040 SKKY deģarj limitinin %80 i (x0,8) Arıtma tesisi performansının iyileģeceği düģünülerek ġeker, zeytinyağı ve gül yağı fabrikalarında sezona bağlı üretim yapıldığı ve sezonun 90 gün olduğu kabulü yapılarak yıllık debi ve kirlilik yükleri hesaplanmıģtır. 2020, 2030 ve 2040 yılları için havza sınırları içerisinde kalan illerde endüstriyel tesislerin sayı ve kapasitelerinde farklılıklar olabileceği bilinmekle birlikte ilgili yıllar için hesaplamalar 2010 yılındaki mevcut durum üzerinden yapılmıģtır. YapılmıĢ olan kabullere dayanılarak bulunan sonuçlar havza içi, il toplamı ve havza toplamı olarak gruplandırılarak kolay anlaģılabilir olması amacıyla grafik ve tablolar Ģeklinde de aģağıdaki bölümde özetlenmiģtir. Elde edilen Sonuçlar Burdur Havzası nda endüstriyel tesislerden kaynaklanan kirleticiler; arıtıldıktan sonra ve/veya arıtılmadan alıcı ortamlara deģarj edilmektedir. Yapılan hesaplamalar sonucunda havzada

296 Sayfa/Toplam Sayfa: 296 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 oluģan debi ve kirletici yükleri 2010 yılı için Tablo 77 de verilmektedir. Burdur Havzası kapalı havza olduğundan dolayı havza dıģına dağılan debi bulunmamaktadır. Tablo 77: Burdur Havzası 2010 Yılı Endüstriyel Debi ve Kirlilik Yükleri Atıksu Miktarı (m 3 /yıl) Kirlilik Yükleri (ton/yıl) KOĠ BOĠ AKM TN TP Havza içi Havza DıĢı HAVZA TOPLAM Havzaya gelen kirlilik yüklerinin yıllara bağlı olarak değiģimi Tablo 78 de özetlenmiģ, ġekil 89 da gösterilmiģtir. Tablo 78: Havzadaki Sanayi Kirlilik Yüklerinin Yıllara Göre DeğiĢimi Kirletici Yük (ton/yıl) KOĠ 1.414,3 357,2 321,5 285,8 BOĠ 536,3 148,2 133,4 118,6 AKM 1.046,6 233,3 210,0 186,7 TN 24,6 16,9 15,2 13,5 TP 3,1 2,5 2,2 2,0 ġekil 89: Burdur Havzası Sanayi Kirlilik Yüklerinin Yıllara Göre DeğiĢimi

297 Sayfa/Toplam Sayfa: 297 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 90 da 2010 yılı için diğer bir ifadeyle mevcut durum için havza toplamında arıtılan ve arıtılmayan kirlilik yükleri gösterilmektedir. ġekil 90: Burdur Havzası Endüstriyel Kirlilik Yüklerinin 2010 Yılı Ġçin Arıtılma Durumu ġekle göre organik madde giderimi yaklaģık olarak %21 28 oranlarında, AKM %10 ve TN %3 oranlarında olabilmekte; TP ise hiç arıtılamamaktadır. ġekil 90 da 2010 yılı için verilen endüstrilerin arıtılma % leri, ġekil 91 de 2020, 2030 ve 2040 yıllarını dahil ederek, karģılaģtırmalı olarak gösterilmektedir. ġekil 91: Burdur Havzası Endüstriden Kaynaklanan Kirletici Yüklerin Yıllara Göre Arıtılma Durumları

298 Sayfa/Toplam Sayfa: 298 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Arıtma verimleri ile ilgili hesaplamalara bakıldığında, organik madde, AKM, TN ve TP değerlerinin yıllar bazında artarak giderildiği teorik olarak görülmektedir. Bu duruma pratik üzerinden (gerçek durum) bakıldığında, 2010 yılında TN ve TP un mevcut arıtma sistemleriyle önemli ölçüde giderilemeyeceği ve bu durumun 2020 ve 2030 yıllarında da devam edebileceği ancak 2040 yılından itibaren ileri arıtım tekniklerinin uygulanabileceği ve bu durumda %60 üzerinde TN ve TP giderilebileceği öngörülmektedir. Tablo 79 da 2010 yılına göre Burdur Havzası nın illere göre yıllık debi ve kirletici yükleri verilmektedir. ġekil de debi ve kirletici yüklerinin iller bazında % olarak dağılımları verilmiģtir. Tablo 79: Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı Atıksu Kirlilik Yükleri (ton/yıl) ĠLLER miktarı (m 3 /yıl) KOĠ BOĠ AKM TN TP Burdur Isparta ,30 0,54 Afyonkarahisar ,88 Denizli ,67 2,41 3,37 0,42 0,03 TOPLAM Tablo 79 da görüldüğü gibi en yüksek debi Burdur ilinden kaynaklanmaktadır. En yüksek KOĠ yükünün sırasıyla Burdur ve Afyonkarahisar illerinden kaynaklandığı görülmektedir. Endüstriyel tesislerden gelen debinin havzadaki illere göre 2010 yılındaki % dağılımı ġekil 93 te verilmiģtir. Havzada 2010 yılına göre verilmiģ olan debinin, 2020, 2030 ve 2040 yıllarında da değiģmeyeceği, debi dağılımının illere göre aynı kalacağı varsayılmaktadır.

299 Sayfa/Toplam Sayfa: 299 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 92: Havzadaki Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan Debinin Ġllere Göre Dağılımı Havzaya kirlilik yükü getiren en önemli il Burdur olup toplam debinin yaklaģık % 53 ünü oluģturmaktadır. Havzada en yüksek debiye sahip sanayi kuruluģları Isparta Süleyman Demirel OSB ve Burdur OSB dir. Bu iki sanayi kuruluģu havzada oluģan toplam debinin % 39 una sahiptir. ġekil 93: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan KOĠ nin Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı

300 Sayfa/Toplam Sayfa: 300 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 94: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan BOĠ nin Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 95: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan AKM nin Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı

301 Sayfa/Toplam Sayfa: 301 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 96: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan TN un Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı ġekil 97: Burdur Havzası Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan TP un Ġllere Göre 2010 Yılı Dağılımı Havzada illere göre endüstriyel tesislerden kaynaklanan 2020, 2030 ve 2040 yılları için debi ve kirletici yük değerleri sırasıyla Tablo 80, 81 ve 82 de verilmektedir.

302 Sayfa/Toplam Sayfa: 302 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 80: Burdur Havzası Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı ĠLLER Atıksu miktarı Kirlilik Yükleri (ton/yıl) (m 3 /yıl) KOĠ BOĠ AKM TN TP Burdur ,52 Isparta ,15 0,49 Afyonkarahisar ,40 1,42 Denizli ,23 2,01 2,81 0,36 0,02 TOPLAM ,46 Tablo 81: Burdur Havzası Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı ĠLLER Atıksu miktarı Kirlilik Yükleri (ton/yıl) (m 3 /yıl) KOĠ BOĠ AKM TN TP Burdur ,47 Isparta ,43 0,44 Afyonkarahisar ,16 1,28 Denizli ,50 1,81 2,53 0,33 0,02 TOPLAM ,21 Tablo 82: Burdur Havzası Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin Ġllere Bağlı Dağılımı ĠLLER Atıksu Miktarı Kirlilik Yükleri (ton/yıl) (m 3 /yıl) KOĠ BOĠ AKM TN TP Burdur ,41 Isparta ,72 0,39 Afyonkarahisar , ,92 1,14 Denizli ,78 1,61 2,25 0,29 0,02 TOPLAM ,96 Burdur Havzası nda yer alan illerin yıllara göre endüstriyel kirlilik yükleri ġekil 98 de verilmiģtir.

303 Sayfa/Toplam Sayfa: 303 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 98: Ġllerin Yıllara Göre Endüstriyel Kirlilik Yükü Dağılımı Katı Atıklardan Kaynaklanan Noktasal Kirlilik Yükleri Türkiye geneli için durum değerlendirmeleri 2040 yılına kadar yapılacağından bu zaman dilimi içerisinde, tüm Belediyelerin tercihen önerilen veya yeni kuracakları atık birliklerine dahil olması; mevcut düzensiz depolama alanlarının kapatılması ve rehabilite edilmesi; yeni bölgesel düzenli depolama tesislerinin ve diğer atık yönetim tesislerinin kurulması; rehabilite edilmiģ düzensiz depolama sahalarından kısmi olarak toplanabilen (%50) ile düzenli depolama alanlarından gelen sızıntı sularının yerinde ön arıtmaya tabii tutulması ve akabinde Ģehir kanalizasyon Ģebekesine bağlanarak veya vidanjörlerle taģınarak kentsel AAT lere aktarılması hedeflenmektedir. Bu süreçler neticesinde katı atıklardan kaynaklanan noktasal kirlilik yükü hesaplamaları mevcut durum gelecekteki durum olarak aģağıda özetlenmiģtir. Burdur Havzası Katı Atık Durumunun Değerlendirilmesi Burdur Havzası içerisinde yer alan belediyelerin tamamına yakınında, katı atıklar düzensiz depolanarak bertaraf edilmektedir. Havza içerisinde sadece Isparta Koçtepe de Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi bulunmakta, Burdur da ise yeni bir tesisin yapılması planlanmaktadır.

304 Sayfa/Toplam Sayfa: 304 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Havzada yer alan Isparta Ġli ne bağlı belediyeler, atıklarını, Koçtepe Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi ne, maddi kaynak sıkıntısı ve araç eksikliği sebepleriyle sürekli olarak taģıyamamakta, düzensiz olarak depolamaya devam etmektedirler. Sızıntı Suyu Hesaplamalara Esas TeĢkil Eden Birlik Yapısı Burdur Havzası için sızıntı suyu hesaplamalarına esas teģkil eden Katı Atık Yönetim Birlikleri Tablo 83 da özetlenmiģ; bu birlikleri gösteren harita ise ġekil 99 da verilmiģtir. Gelecekteki ideal idari yapılanmayı temsil eden söz konusu birlik yapısının kullanılmasının gerekçesi, tüm belediye nüfusunu bir düzenli depolama tesisine bağlı kabul etmesi, dolayısıyla nüfusun tümünü sızıntı suyu hesaplamalarında dikkate almasıdır. Bu kapsamda yapılan kabul ve hesaplamalar detaylı olarak aģağıda açıklanmıģtır. Tablo 83: Burdur Havzası Ġçin Sızıntı Suyu Hesaplarına Esas TeĢkil Eden Atık Yönetim Birlikleri Ġl Önerilen Birlik Adı Üye Belediyeler (Ġlçeler) Birlik Nüfusu (2009) Model Bölge KAAP Tip Proje Burdur Merkez, Ağlasun, Burdur Burdur Altınyayla, Bucak, Çavdır, Çeltikçi, Gölhisar, Karamanlı Kemer, e Tip Proje 7 Tefenni, YeĢilova Isparta Merkez, Aksu, Eğirdir, Isparta Isparta Batı Atabey, Gönen, Keçiborlu, e Tip Proje 8 Senirkent, Uluborlu, Sütçüler Kaynak: Katı Atık Ana Planı II. AĢama Projesi, 2009

305 Sayfa/Toplam Sayfa: 305 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 99: Burdur Havzası Sızıntı Suyu Hesaplarına Esas TeĢkil Eden Atık Birlikleri Haritası Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından, katı atık bertarafı için Türkiye genelinde Belediyeler Arası Bölgesel Yönetim Birlikleri nin oluģturulması, ekonomik olarak sürdürülebilir kapasitede Bölgesel Katı Atık Tesisi Projeleri nin geliģtirilmesi ve projelerin bir plan dahilinde uygulanması amacıyla Katı Atık Ana Planı hazırlanmıģtır. Katı Atık Yönetim Birlikleri, hizmetin sunulacağı alt bölgeyi ve nüfusunu tanımlamaktadır. Katı atık hizmetleri baģlıca atık toplama, taģıma, geri kazanma, arıtma ve bertaraf faaliyetlerini içermektedir. Atık birliklerinin oluģturulmasında dikkate alınan baģlıca parametreler; idari yapı, coğrafi konum, topografya, yol durumu, ekonomik taģıma mesafesi ve nüfustur. Havza genelinde mevcut katı atık düzenli depolama tesislerinin ve kurulmuģ birliklerin değerlendirmesi, ortak olarak tek bir amaca hizmet eder; esas hedef bugünkü durum baz alınarak gelecekteki katı atık düzenli/düzensiz depolama alanları sızıntı suları kaynaklı kirlilik yüklerinin mümkün olduğunca gerçekçi bir Ģekilde tespiti ve konuya iliģkin gerekli önlemlerin alınmasıdır. Ancak buradaki temel sorun, Türkiye genelinde mevcut düzenli depolama tesisi sayısının ihtiyacı karģılar sayıya eriģmiģ olmaması, dolayısıyla mevzuata uygun katı atık bertaraf hizmetlerinin henüz nüfusun tümünü kapsayamıyor olması ve bununla birlikte Atık Birlikleri ile ilgili durumun güçlü bir idari yapıya kavuģmamasıdır. T.C. ĠçiĢleri Bakanlığı ve AB

306 Sayfa/Toplam Sayfa: 306 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 tarafından vurgulanan Yerel Yönetimler Özerklik ġartı sebebiyle, bölgesel Atık Birliklerinin kurulmasında birliğe katılım konusunda bir zorunluluk söz konusu olamamakla birlikte, Belediyelerin yasal mevzuata uyumunu teknik ve maddi açılardan yadsınamaz ölçüde kolaylaģtıran Birlik yapısı için Çevre ve Orman Bakanlığı nın belirli teģvik uygulamaları bulunmaktadır. Bu doğrultuda, Bakanlık tarafından hazırlatılmıģ olan Katı Atık Ana Planı (KAAP, 2006/2009) ve Atık Yönetimi Eylem Planı ( ) Türkiye nin gelecekte Birlik yapısının ortaya konmasında bir rehber niteliği taģımaktadır. Yerel yönetimler ile bir araya gelinerek hazırlanmıģ olan söz konusu plan, yerel nitelik ve sorunları da özellikle dikkate alarak geleceğe dönük olarak planlanmıģ en güncel ve güvenilir veri niteliği taģımaktadır. Havzadaki katı atık kaynaklı kirlilik yüklerinin zaman içerisinde atık karakterizasyonu ve atık akıģı neticesinde nasıl değiģtiğinin belirlenmesinde, Katı Atık Ana Planı (KAAP, 2006/2009) kapsamında hazırlanmıģ Tip Projelerin kullanılmasına bu amaçla karar verilmiģtir. Tip Projeler, katı atık yönetimi alanında Türkiye genelinin bilgisayar destekli bir model yardımıyla modellenmesi suretiyle geliģtirilmiģtir. Tip Projeler Bakanlık tarafından onaylı en güvenilir verileri içermesinin yanı sıra, 11 (öncelikli) Havzada Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması Projesi kapsamında yer almayan atık yönetim sistemlerinin planlanması basamağının da yerine geçmektedir. Bilindiği üzere sadece nüfus tahmini ve birim katı atık oluģumlarının belirlenmesi ile düzenli depolanan atık miktarının ve dolayısıyla sızıntı suyu oluģumlarına geçilememektedir. Atık akıģı içerisinde oluģumdan bertarafa kadar geçen süreçte, atık ayırma, iģleme, arıtma v.b. amaçlarla kullanılması gereken pek çok atık yönetim tesisi bulunmaktadır. Bu tesisler ve iģletmeye alınma tarihleri, farklı nüfus grupları ve bölgelerin farklı yapısal özellikleri sebebiyle oldukça çeģitlilik gösterirler. Atık yönetim tesislerinin planlanması bu proje kapsamında yer almadığından, söz konusu tesislerin etkilerini en iyi Ģekilde yansıtan Tip Projelerin kullanılması, ilgili bölge ve nüfus değerlerine uygun Tip projenin seçilmesi suretiyle düzenli depolanan miktarlara geçilmesi projenin kritik bileģeni niteliğini taģımaktadır. Önemli diğer bir husus, Tip Projelerin hem Türk hem AB mevzuatına uygun bir sistem geliģtirilmesi amacıyla hazırlanmıģ olmasıdır. Bu durum, netice itibariyle tüm Belediyeleri ilgilendiren ve tümünün sağlaması gereken yasal bir gereklilik halini almaktadır. Burada Türkiye nin sosyo-ekonomik farklıklarının da dikkate alınmasıyla, hem yasal kotaların sağlanmasını, hem de ekonomik isletilebilirliği test ettiği için Tip Projelerin kullanılması oldukça uygun düģmektedir.

307 Sayfa/Toplam Sayfa: 307 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Uygulamada ortaya çıkan önemli bir konu, mevcut Birlik yapıları ile sızıntı suyu hesaplamalarına esas teģkil eden birlik yapılarının bazı farklılıklar gösterebilmesidir. Ancak Birlikler açısından henüz yeni yapılanma aģamasında olan Ülkemizde, zaman içerisinde Belediyelerin kapasite geliģtirilmesi ve kadroların iyileģtirilmesi sağlandıkça, teknik, idari, mali ve çevresel parametreler açısından bilimsel olarak en uygun yapılanma olarak tespit edilmiģ olan Atık Birliklerine uyumun çok büyük ölçüde sağlanacağı ve uzun vadede mutlaka bir optimuma ulaģılacağı düģünülmektedir. Daha iyi ve güncel verilere ulaģılana kadar, bir baģka deyiģle her bölgede yerel bazda planlama çalıģmaları yapılıncaya dek, Tip Projeler Belediyeler ve Belediye Birlikleri için bir yol haritası niteliği taģımaya devam edecektir. Son olarak belirtilmelidir ki, önemli olan havza genelindeki toplam sızıntı suyu kirlilik yüklerinin belirlenmesidir. Çoğunlukla gelecekte kurulması gereken düzenli depolama tesislerinin konumları henüz kesin olarak belirli olmadığı için, havza nüfusunun Atık Birlikleri arasında nasıl dağıtılacağı, projenin esas amacı doğrultusunda hesaplamaların bütünü için bir değiģiklik yaratmayacaktır. Mümkün olan en doğru veri ile çalıģılacaktır; ancak netice itibariyle önemli olan havza nüfusunun tümünün toplam sızın suyu kirlilik yükü hesabı içerisine dahil edilmiģ olmasıdır. Katı Atık Sızıntı Suyu Hesaplamaları Havza dahilinde oluģan katı atık sızıntı suları aģağıdaki Ģekilde hesaplanmıģtır. Sızıntı sularının debi ve yük hesapları 4 ayrı grup için yapılmıģtır: 1. Düzensiz Depolama Alanları için; Mevcut Düzensiz Depolama Alanları Kapatılan (rehabilite edilen) Düzensiz Depolama Alanları 2. Düzenli Depolama Alanları için; Mevcut Düzenli Depolama Alanları ĠnĢası Planlanan Düzenli Depolama Alanları Düzensiz Depolama Alanları Ġçin Sızıntı Suyu Hesapları Mevcut Düzensiz Depolama Alanları: Mevcut düzensiz depolama alanları için sızıntı suyu debileri yıllık ortalama yağıģ yükseklikleri kullanılarak hesaplanmıģtır;

308 Sayfa/Toplam Sayfa: 308 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Sızıntı Suyu Debisi (m 3 /yıl) = Düzensiz Depolama Alanı (m 2 )* Yıllık Ortalama YağıĢ Yüksekliği(m/yıl) Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü nden alınan yılları arasındaki yağıģ verileri kullanılmıģtır. Depolama alanlarının büyüklükleri saha çalıģmaları ile tespit edilmiģtir. Saha çalıģmaları ile belirlenemeyen depolama alanları için ise bölge nüfusundan yola çıkılarak, oluģması muhtemel atık miktarı için gerekli alanlar hesaplanmıģtır. Hesaplanan bu değerler düzensiz depolama alanı olarak kabul edilmiģtir. ÇalıĢma il bazlı yapılmıģtır. Tüm ilçeler için düzensiz depolama alanlarının toplamı, Ġle ait tek bir düzensiz depolama alanı olarak kabul edilmiģtir. Yapılan Kabuller: Mevcut Düzensiz Depolama Alanları kapatıldıktan sonra sızıntı suyu debisinin %65 azalacağı kabul edilmiģtir. (Depolama Alanı Kapatıldıktan Sonra Sızıntı Suyu OluĢma Faktörü: 0,35) Depolama Alanı Kapatıldıktan Sonra OluĢan Sızıntı Suyu (m 3 /yıl) = Depolama Alanı Kapatılmadan Önce OluĢan Sızıntı Suyu (m 3 /yıl)* 0,35 Depolama alanı kapatıldıktan sonra, 30 yıl boyunca, sızıntı suyu toplanmaya devam edilecektir. Mevcut Düzensiz Depolama Alanları kapatıldıktan sonra oluģan sızıntı suyunun %50 sinin toplanabileceği kabul edilmiģtir. Depolama Alanı Kapatıldıktan Sonra Toplanabilen Sızıntı Suyu (m 3 /yıl) = Depolama Alanı Kapatılmadan Önce OluĢan Sızıntı Suyu (m 3 /yıl) * 0,35 * 0,50 Sızıntı suyundaki her bir kirletici parametre yükünün, depolama alanı kapatıldıktan sonraki 20 yıl için %50 sine ineceği kabul edilmiģtir. Depolama Alanı Kapatıldıktan Sonraki 20 yıl Boyunca KarĢılaĢılacak KOĠ yükü (kg/yıl) = Depolama Alanı Kapatılmadan Önce KarĢılaĢılan KOĠ Yükü (kg/yıl) * 0,50 Sızıntı suyundaki her bir kirletici parametre yükünün, depolama alanı kapatıldıktan 20 yıl sonra %5 ine ineceği kabul edilmiģtir.

309 Sayfa/Toplam Sayfa: 309 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Depolama Alanı Kapatıldıktan 20 yıl Sonra KarĢılaĢılacak KOĠ yükü (kg/yıl) = Depolama Alanı Kapatılmadan Önce KarĢılaĢılan KOĠ Yükü (kg/yıl) * 0,05 Sızıntı suyunun toplanmayan kısmının yayılı kaynak olduğu kabul edilmiģtir. Yayılı Kaynak Olan Sızıntı Suyu Miktarı = OluĢan Sızıntı Suyu Miktarı Toplanan Sızıntı Suyu Miktarı Düzensiz depolama alanlarının kapanma tarihleri, Katı Atık Ana Planı tarafından belirlenmiģ olan Birliklerin Tip Projelerine bağlı olarak alınmıģtır. OluĢan sızıntı suyu ile toplanan ve yayılı kaynak olan kısımların yüzdelik dağılımları, depolama alanı kapatılmadan önceki ve sonraki dönemler için aģağıdaki ġekil 100 deki gibidir; Kapatılmadan Önce (2011/2016 ya kadar) OluĢan Sızıntı Suyu (%100) Kapatıldıktan Sonra (2011/ ) OluĢan Sızıntı Suyu (%35) Toplanan Sızıntı Suyu (%0) Yayılı Kaynak (%100) Toplanan Sızıntı Suyu (%17,5) Yayılı Kaynak (%17,5) ġekil 100: OluĢan ve Toplanan Sızıntı Suyu Yüzdelik Dağılımları Yapılan kabullerce kirletici parametre konsantrasyonları hesaplanan sızıntı suyunun, KOĠ, BOĠ, Toplam-N ve Toplam-P konsantrasyonları Tablo 84 te verilmiģtir; Tablo 84: Sızıntı Suyu Ortalama Kirletici Konsantrasyonları Konsantrasyon (mg/l) 2010'a kadar KOĠ BOĠ TN TP ,5 Kaynak: ÇOB, Katı Atik Ana Planı, 2006

310 Bölge Tanım Ayrı toplama / KompostlaĢtırma (Kentsel) MGT Kentsel Kırsal ATM/ /Atık Kumbaraları Termal DönüĢüm (Yakma/ Gazifikasyon) Düzenli Depolama Ġ&Y Geri DönüĢümü/ Biyometanizasyon TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 310 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Kapatılan Düzensiz Depolama Alanları: Artık kullanılmayan, kapatılmıģ düzensiz depolama sahalarının bugüne kadar doğal yollarla ıslah olduğu kabul edilmiģtir. Söz konusu alanlardan gelecek olan kirlilik yükünün hesaplarda dikkate alınması maksadıyla, mevcut düzensiz depolama alanları kirlilik yükü 1,1 lik emniyet katsayısı ile çarpılarak hesaplanmıģ yük %10 oranında arttırılmıģtır. Düzenli Depolama Alanları Ġçin Sızıntı Suyu Hesapları Düzenli depolamalardan kaynaklanan sızıntı suyu hesabında, ilçelerin 2010 yılı eģdeğer nüfusları kullanılmıģ olup, Katı Atık Ana Planı nı esas alan birlikler ve tip proje atık akıģlarından faydalanılmıģtır. Ġlgili tip proje kapsamında planlanan atık iģleme ve bertaraf tesisleri iģletmeye alınma tarihleri büyükģehir belediyeleri için Tablo 85 te, diğer belediyeler için Tablo 86 da özetlenmektedir. Tablo 85: BüyükĢehir Belediyeleri Ġçin KKA Yönetimi Stratejik Planı 1a 1b 2a 2b 2c 3a 3b Ġstanbul, Ġzmir (BüyükĢehirler) Marmara/Ege Diğer BüyükĢehir Belediyeleri Ankara (BüyükĢehir) Antalya/Ġçel (Turistik Ģehirler) Karadeniz/Akdeniz/ Ġç Anadolu Diğer BüyükĢehir Belediyeleri Gaziantep (BüyükĢehir) Doğu /Güney Doğu An. Diğer BüyükĢehir Belediyeleri 2010 (20%) (30%) (20%) (30%) (20%) (20%) (100%) / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 2016 Kaynak: Katı Atık Ana Planı II. AĢama Projesi (2006)

311 Tanım Ayrı toplama / KompostlaĢtırma (Kentsel) MGT Kentsel Kırsal Düzenli Depolama ATM/Atık Kumbaraları Ġ&Y Geri DönüĢümü/ Biyometanizasyon TÜBİTAK MAM ÇEVRE ENSTİTÜSÜ (ÇE) Sayfa/Toplam Sayfa: 311 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 86: BüyükĢehir Belediyeleri Harici KKA Yönetimi Stratejik Planı Bölge 1c Marmara/Ege (BüyükĢehirler hariç) 2015 (100%) / / d Karadeniz (BüyükĢehirler hariç) 2015 (100%) / / e 3c 3c Akdeniz/Ġç Anadolu (BüyükĢehirler hariç) Doğu /Güney Doğu An.* - ikili toplamalı (BüyükĢehirler hariç) Doğu /Güney Doğu An.- ikili toplamasız (BüyükĢehirler hariç) * Elazığ, Iğdır, Malatya, Van Kaynak: Katı Atık Ana Planı II. AĢama Projesi (2006) 2015 (50%) (100%) / / / / / / / 2020 Düzenli depolanan atık miktarları, bir tarafta her bir bölge için farklı tarihlerde ve farklı kapasitelerde devreye giren atık iģleme tesisleri neticesinde azalmakta olup, öte yandan nüfus artıģı ve ekonomik geliģmeye paralel olarak artmaktadır. Dolayısıyla düzenli depolanan yıllık atık miktarları doğrusal bir fonksiyon olmayıp farklılık arz etmektedir. Yapılan Kabuller: 1. Düzenli Depolama Alanı için depolanan atığın su muhtevası ağırlıkça %30 olarak kabul edilmiģtir. 2. Depolanan atığın su oranı = 0,30 kg su/kg atık 3. Düzenli Depolama Alanı için depolanan atık için bozunma sonucu tüketilen su oranı ağırlıkça %24 olarak kabul edilmiģtir. 4. Bozunma sonucu tüketilen su oranı = 0,24 kg su/kg atık 5. Kapatılan hücreler için yağıģ sızma oranı %20 olarak kabul edilmiģtir.

312 Sayfa/Toplam Sayfa: 312 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Düzenli Depolama Alanı kapatıldıktan sonra 10 yıl boyunca, sızıntı suyu toplanmaya devam edilecektir (örn yıl). 7. Düzenli Depolama Alanı kapatıldıktan sonraki sızıntı suyundaki kirletici parametre konsantrasyonları (KOĠ, TK), ilk 5 yıl için %50 sine, ikinci 5 yıl %5 ine ineceği kabul edilmiģtir. Sadece fosfor (TP) konsantrasyonu sabit alınmıģtır. 8. Düzenli Depolama Alanı kapanma tarihleri, Katı Atık Ana Planı tarafından belirlenmiģ olan Birliklerin Tip Projelerine bağlı olarak alınmıģtır. Yapılan kabullerce kirletici parametre yükü hesaplanan sızıntı suyunun, KOĠ, TN ve TP konsantrasyonları Tablo 87 de verilmiģtir. Tablo 87:Düzenli Depolama Tesisleri Sızıntı Suyu Ortalama Kirletici Konsantrasyonları Konsantrasyon (mg/l) 2010'a kadar Kaynak: ÇOB, Katı Atık Ana Planı, 2006 KOĠ TN TP ĠnĢası Planlanan Düzenli Depolama Alanları Katı atık ana planını esas alan Birlikler ve Tip Projeler den faydalanılmıģtır. Bölge için söz konusu Tip Projeye ait baģlangıç tarihleri ve atık miktarları kullanılmıģtır. Ġlçelerin 2010 yılı eģdeğer nüfusları kullanılarak hesaplamalar yapılmıģtır. Tip Proje 7, 8 ve 9 un hedef aldığı birlikler için; 1. Düzenli Depolama Alanları nın yılları arasında iģletimi söz konusudur yıllık iģletimi planlanan depolama alanları 2 Ģer hücreden oluģmaktadır. Toplam Depolama Alanı m 2 dir. Söz konusu depolama alanları için hücre alan ve ömürleri Tablo 88 de verilmiģtir. Tablo 88: Hücre Alanları ve Ömürleri (1) Hücreler Alan (m 2 ) Ömür (yıl) 1. Hücre Hücre Toplam

313 Sayfa/Toplam Sayfa: 313 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tip proje 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 14, 15 ve 16 nın hedef aldığı birlikler için; 1. Düzenli Depolama Alanları nın yılları arasında iģletimi söz konusudur. 2. ĠĢletim süresi 20 yıl dır. Toplam Depolama Alanı m 2 dir. 3. Düzenli Depolama Alanlarının, büyük Ģehirleri kapsayan birlikler için 5, diğerleri için 2 Ģer hücreden oluģtuğu kabul edilmiģtir. Söz konusu depolama alanları için hücre alan ve ömürleri Tablo 89 da verilmiģtir. Tablo 89: Hücre Alanları ve Ömürleri (2) Hücreler Alan (m 2 ) Ömür (yıl) Hücreler Alan (m 2 ) Ömür (yıl) 1. Hücre Hücre Hücre Hücre Hücre Hücre Hücre Toplam Toplam Sızıntı suyu debileri hesaplanırken Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü nden alınan, Ġle ait yılları arasındaki istasyon verileri kullanılmıģtır yılı itibari ile kapatılacak olan depolama alanlarından kaynaklanacak sızıntı suları 2040 a kadar (10 yıl süreyle) toplanacak ve arıtılacaktır. Sızıntı suyuna ait kirletici parametre yüklerinin ise alan kapatıldıktan sonra sabit bir değerde (2030 yılı değeri) kalacağı kabulü yapılmıģtır. Mevcut Düzenli Depolama Alanları Mevcut düzenli depolama alanları ile ilgili bilgiler (toplam alanı, hücre ömürleri, sayısı ve alanları, mevcut atık miktarı) saha çalıģmalarından temin edilmiģtir. Sızıntı suyu hesapları ilçenin dahil olduğu Birliğe ait Tip Proje deki baģlangıç tarihine kadar (2011 ya da 2016) saha çalıģmalarında edinilen bilgilerle yapılmıģtır. Daha sonraki yıllar için ise Tip Proje verileri kullanılmıģtır. Kirletici parametre konsantrasyonlarının Depolama Alanı kapatıldıktan sonra yani yılları için 2030 daki debi ve konsantrasyon değerlerinde kalacağı varsayılmıģtır.

314 Sayfa/Toplam Sayfa: 314 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Özel Durumlar: Birlik içerisinde farklı havzalara ait ilçeler bulunmaktadır. Bu durumda Merkez ilçe (veya en fazla nüfusa sahip ilçe) hangi havzaya giriyorsa, birlik o havzaya dâhil edilmiģtir. Katı Atık Ana Planı nca belirlenen birliklerde yer alan bazı bölgelerin hâlihazırda bir Düzenli Depolama Alanı bulunmaktadır. Bu durumda, söz konusu bölgeler için tip proje baģlangıç yıllarına kadar mevcut durum üzerine hesaplamalar yapılmıģ, tip proje baģlangıç tarihlerinden sonra ise birliğe dâhil olduğu kabul edilmiģtir. Burdur Havzası hesaplamaları yapılırken, Burdur Katı Atık Yönetim Birliğinin Düzenli Depolama (DD) Tesisinin 2011 de faaliyete geçeceği, 2011 yılından itibaren Tip Proje 7 e göre faaliyetine devam edeceği öngörülerek hesap yapılmıģtır. Isparta Batı Katı Atık Yönetim Birliğinin Düzenli Depolama (DD) Tesisinin 2006 dan beri faaliyette olduğu, 2011 yılından itibaren Tip Proje 8 e göre faaliyetine devam edeceği varsayılarak hesap yapılmıģtır. Sızıntı Suyu Kaynaklı Kirletici Yükler Katı atık sızıntı sularından kaynaklanan noktasal kirletici yüklerin yıllara göre değerleri Tablo 90 da özetlenmiģtir. Tablo 90: Burdur Havzası için Katı Atık Sızıntı Suyundan Kaynaklanan Noktasal Kirletici Yükleri Yıllar Ortalama sızıntı suyu debisi Ortalama sızıntı suyu debisi KOĠ TN TP m 3 /yıl m 3 /ay ton/yıl ton/yıl ton/yıl , , , ,656 Burdur Havzası nda 2010 yıl için katı atıklardan kaynaklanan noktasal sızıntı suyu yükleri, KOĠ için 149, Toplam N için 37, Toplam P için ise 0,37 ton/yıl mertebesindedir. Yüklerin Katı

315 Sayfa/Toplam Sayfa: 315 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Atık Ana Planı na bağlı olarak 2016 yılında düzenli depolama tesislerinin iģletmeye alınmalarının ardından ani artıģ göstermesi beklenmektedir. Buna göre 2020 yılındaki yük değeri KOĠ için 276, Toplam N için 58, Toplam P için ise 0,66 ton/yıl olacaktır. Bu tarihten itibaren 2040 yılına doğru yavaģ bir azalma olması beklenmektedir Noktasal Kirlilik Yüklerin Değerlendirilmesi Bu bölümde kentsel alanlardan ve endüstriyel tesislerden kaynaklanan noktasal kirlilik yüklerinin değerlendirilmesi yapılmıģtır. Katı atık depolama alanlarından kaynaklanan noktasal yükler havzaya ulaģan noktasal yüklere dahil edilmemiģtir. Düzenli depolama alanlarından ve rehabilite edilmiģ düzensiz depolama alanlarından gelen sızıntı sularının belirli bir arıtmadan geçtikten sonra kentsel AAT de arıtılacağı dolayısıyla havzaya ulaģmayacağı varsayılmıģtır. Noktasal Toplam Azot Yükleri Tablo 91 de Burdur Havzası nda yer alan illerin Havza içersinde kalan kısımlarından kaynaklanan noktasal Toplam Azot yüklerinin yıllara göre değiģimi verilmektedir. ġekil 101 ve ġekil 102 de ise havza ölçeğindeki dağılımlar gösterilmektedir. Tablo 91: Burdur Havzası Noktasal Azot Yükleri Kentsel ve Endüstriyel Noktasal TN Yükleri (ton/yıl) Isparta Burdur Denizli Afyonkarahisar Toplam Kentsel Endüstriyel , Toplam Kentsel Endüstriyel 7 7 0, Toplam Kentsel Endüstriyel 6 6 0, Toplam Kentsel Endüstriyel 6 6 0, Toplam

316 Sayfa/Toplam Sayfa: 316 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 101: Burdur Havzası 2010 Yılı Toplam TN Yük Dağılımı ġekil 102: Burdur Havzası Yıllara Göre Noktasal Toplam Azot Yükü DeğiĢimi Noktasal Toplam Fosfor Yükleri Tablo 92 de Burdur Havzası yıllara göre noktasal Toplam Fosfor yükleri verilmektedir. ġekil 103 ve ġekil 104 te havza ölçeğindeki dağılımlar gösterilmektedir.

317 Sayfa/Toplam Sayfa: 317 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 92: Burdur Havzası Noktasal Fosfor Yükleri Kentsel ve Endüstriyel Noktasal TP Yükleri (ton/yıl) Isparta Burdur Denizli Afyonkarahisar Toplam Kentsel Endüstriyel 0,54 0,66 0,03 1,88 3 Toplam Kentsel Endüstriyel 0,49 0,52 0,02 1,42 2 Toplam Kentsel Endüstriyel 0,44 0,47 0,02 1,28 2 Toplam Kentsel Endüstriyel 0,39 0,41 0,02 1,14 2 Toplam ġekil 103: Burdur Havzası 2010 Yılı Toplam TP Yük Dağılımı

318 Sayfa/Toplam Sayfa: 318 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 104: Burdur Havzası Yıllara Göre Noktasal Toplam Fosfor Yükü DeğiĢimi Noktasal KOĠ Yükleri Tablo 93 te Burdur Havzası yıllara göre noktasal KOĠ yükleri verilmektedir. ġekil 105 ve ġekil 106 da havza ölçeğindeki dağılımlar gösterilmektedir. Tablo 93: Burdur Havzası Noktasal KOĠ Yükleri Kentsel ve Endüstriyel Noktasal KOĠ Yükleri (ton/yıl) Isparta Burdur Denizli Afyonkarahisar Toplam Kentsel Endüstriyel Toplam Kentsel Endüstriyel Toplam Kentsel Endüstriyel Toplam Kentsel Endüstriyel Toplam

319 Sayfa/Toplam Sayfa: 319 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 105: Burdur Havzası 2010 yılı Noktasal KOĠ Yükü Dağılımı ġekil 106: Burdur Havzası Yıllara Göre Noktasal Toplam KOĠ Yükü DeğiĢimi Noktasal kirleticiler, yerleģim yerlerinde yaģayan kiģilerden kaynaklanan evsel atıksular, havza sınırları içerisinde kalan alanda faaliyet gösteren, kanalizasyona veya doğrudan alıcı ortama deģarj yapan endüstriyel tesis atıksuları kapsamaktadır. ġekillerde görüldüğü üzere,

320 Sayfa/Toplam Sayfa: 320 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 noktasal kirlilik yükleri içerisinde mevcut durumda ve gelecekte en büyük paya kentsel yük sahiptir. Özellikle endüstriyel atıksu yüklerinin kentsel yüklerden daha fazla olması beklenirken, bu durum Burdur Havzası nda tam tersidir. Havzada yoğun bir sanayileģmenin mevcut olmaması bu durumun sebeplerinden biridir. Noktasal kirlilik kaynaklarından gelen tüm parametrelerde 2020 yılında ani bir düģüģ görülmektedir. Bunun sebebi ise 2020 yılından itibaren tüm yerleģim yerlerinde kentsel atıksu arıtma tesislerinin iģletmeye alınacağı tahminleridir. Kentsel kirliliğin arıtımı konusundaki bu ani değiģim sebebiyle 2020 yılında tüm parametrelerde 2010 yılına göre ani bir düģüģ ve sonrasında nüfus artıģına bağlı olarak zaman içerisinde yavaģ bir artıģ öngörülmektedir Yayılı Kirletici Kaynaklar ve Kirlilik Yükleri Su kaynaklarındaki kalitenin iyileģtirilmesi ve korunması için noktasal kirleticilerin yanı sıra, su ve havza kirlenmesi üzerinde büyük etkisi olan yayılı kirleticilerin belirlenmesi ve kontrolü de son derece önemlidir. Ülkemizde tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yaygın olması bu kirleticilerin dikkate alınmasının gerekliliğini bir kat daha arttırmaktadır. Yayılı kirletici kaynaklardan oluģan en önemli kirlilik parametreleri azot ve fosfor gibi besi maddeleridir. Besi maddesi yükleri, gerek havza gerekse su kalitesi modelleri ve bu modellerin farklı kirlilik kontrol senaryolarına göre çalıģtırılmasında temel kirlilik girdilerini teģkil etmektedir. Ayrıca su kalitesinin izlenmesinde, suyun ötrofik seviyesinin en önemli göstergeleri besi maddeleridir. Yayılı kirlilik, kentsel ve kırsal alanlardaki arazi kullanım faaliyetleri ve atmosferdeki kirletici emisyonlarından (ısınma ve endüstriyel üretim gibi etkenler sonucunda) kaynaklanan, alıcı ortama iklimsel ve meteorolojik koģullar (yağmur ve karların erimesi) ile coğrafi ve jeolojik koģullara bağlı olarak kesikli Ģekilde oluģan, çeģitli ortamlar (hava su, toprak) boyunca karmaģık taģınım ve dönüģüm reaksiyonları sayesinde havza veya alt havzalara ulaģmaktadır (Özalp, 2009). Bu çalıģmada, havzadaki baģlıca yayılı kirletici kaynaklar; Arazi kullanımı (orman alanları, çayır-mera alanları, kentsel-kırsal yerleģim alanları, kıta içi su alanları), Tarımsal faaliyetler (gübre kullanımı), Hayvancılık faaliyetleri,

321 Sayfa/Toplam Sayfa: 321 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Atmosferik taģınım (trafik emisyonları ve evsel ve endüstriyel baca emisyonlarından kaynaklanan kirlenme), Katı atık depolama faaliyetleri (düzensiz depolama alanı sızıntı suları), Foseptik (sızdırmalı) çıkıģ suları, Tarım koruma ilaçları kullanımı (Pestisit kullanımı) olarak sınıflandırılmıģtır. Bu çalıģmada yukarıdaki baģlıklar dikkate alınarak kirletici yükler hesaplanmıģtır. Hesaplamalarda literatür verileri ile birlikte çeģitli kurumlar tarafından (TÜĠK, Çevre ve Orman Bakanlığı, Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı, ĠçiĢleri Bakanlığı) oluģturulan resmi veriler kullanılmıģtır. Kirlilik yükü hesaplamaları, ilin havzada kalan kısmında ve ilçeler bazında yapılmıģtır yükleri hesaplanarak alansal dağılımları verilmiģtir, sonrasında 2020, 2030, 2040 yılları için tahminler yapılmıģtır Arazi Kullanımından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Arazi kullanımından kaynaklanan yayılı yükler; Çevre ve Orman Bakanlığı ndan temin edilen CORINE veritabanı yardımı ile elde edilen her bir arazi kullanımına ait alansal verinin, literatürde yer alan birim yük değerleri ile çarpılması sonucu yapılmıģtır. Kullanılan literatür verisi (Dahl ve Kurtar, 1993, ÖEJV, 1993) Tablo 94 te verilmiģtir. Tablo 94: Arazi Kullanımından Kaynaklanan Birim Yükler Yayılı Kaynak Toplam N Birim Yükler (kg/ha.yıl) Toplam P Orman Alanları Çayır ve Meralar Kentsel Alan Kırsal Alan Orman alanları için CORINE sınıfı 31 (Ormanlar), tüm alt sınıfları ile birlikte dikkate alınmıģtır. Çayır ve mera alanları için, CORINE sınıfı 23 (Meralar) ve 32 (Maki veya otsu bitkiler), alt sınıfları ile birlikte kullanılmıģtır. Kentsel ve kırsal alan yüzeysel akıģ sularından kaynaklanan yükler için ise CORINE sınıfları 1 (Yapay bölgeler) ana sınıfı, tüm alt sınıfları ile birlikte dikkate alınmıģtır. Arazi kullanımından kaynaklanan yayılı yüklerin hesabında; kullanılan

322 Sayfa/Toplam Sayfa: 322 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 CORINE verileri 2006 yılına ait olduğundan arazi kullanımının, bu tarihten itibaren değiģmediği/değiģtirilmediği (Örneğin çayır/mera alanlarında tarım yapılmadığı) kabul edilmiģtir. Burdur havzası için arazi kullanımından (orman, çayır-mera, kentsel ve kırsa alan yüzeysel akıģ suları) kaynaklanan yayılı yüklere ait sayısal N ve P haritaları, ġekil 107 ve ġekil 108 de gösterilmiģtir. ġekil 107: Burdur Havzası Arazi Kullanımından Kaynaklanan TN Yükü Dağılımı

323 Sayfa/Toplam Sayfa: 323 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 108: Burdur Havzası Arazi Kullanımından Kaynaklanan TP Yükü Dağılımı ġekil 34 teki arazi kullanım haritası ile ġekil 107 ve ġekil 108 deki TN ve TP yükleri birlikte incelendiğinde, havza arazi kullanımına bağlı olarak orman alanları, çayır ve mera, kırsal kentsel alanların etkisiyle N ve P yüklerinin Burdur ve YeĢilova sınırlarında en yüksek değeri aldığı görülmektedir. Bu bölgelerde N ve P yükleri sırasıyla ton/yıl, 1 6 ton/yıl mertebelerindedir Tarımsal Gübre Kullanımından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Ülkemizde tarım alanlarındaki ticari (sentetik) gübre kullanımları gerek miktar gerekse tür olarak ekilen ürüne, iklime, toprak özelliklerine bağlı olarak değiģiklik göstermektedir. Her bir havza özelinde, tarımsal alanlarda kullanılan gübrelerden bitkinin bünyesine çekim sonrası arda kalan kısmının belli bir miktarının alıcı ortama yüzeysel akıģ ve yeraltı suyuna karıģma ile geçeçeği varsayımıyla hesaplama yapılmıģtır. Burdur Havzası nda, gübre kullanımından kaynaklanan yayılı yüklerin hesabı için, ĠçiĢleri Bakanlığı tarafından yürütülen ĠLEMOD (Ġl Envanterlerinin Modernizasyonu Projesi) yıllık gübre kullanım verileri ile CORINE arazi kullanımına bağlı alansal veriler birlikte kullanılmıģtır. ĠLEMOD verileri ilçe bazlı olduğundan, CORINE veritabanından ilgili ilçenin havzada kalan kısmının alansal değeri hesaplanmıģ;

324 Sayfa/Toplam Sayfa: 324 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: yıllarına ait ĠLEMOD verisinden elde edilen havzada gübrelenen arazi değeri, ilçenin havzada kalan oranı ile çarpılarak havzada gübrelenen alan değeri hesaplanmıģtır. ĠLEMOD verisi saf N ve saf P 2 O 5 bazında olduğundan, yıllık satılan toplam gübre miktarından tarım arazilerine uygulanan TN ve TP miktarı belirlenmiģitr. Besi maddelerinin ürün bünyesine alınma oranları belirli aralıklar içinde değiģmektedir ve uygulanan tüm besi maddelerinin ürün tarafından alınması ancak ideal Ģartlarda mümkündür. Ürün bünyesine alınma oranları iklim koģullarına, toprak özelliklerine, üretilen ürünlere, uygulanan gübrenin yapısına ve uygulama yöntemi ile sıklığına bağlıdır. Gerçekte bünyeye alma oranları uygulanan azotun %40-80 i fosforun ise %5-20 i arasında değiģmektedir. Daha fazla gübre uygulandığında, ürün bünyesine alma daha verimsiz hale gelmektedir. Sızma ve yüzeysel akıģ sebebiyle oluģan kayıplar, uygulanan fosforun %0,5 5 i, azotun ise %5-30 u arasındadır (Oenema ve Roest, 1998; Bottcher ve Rhue, 2000). Bu çalıģmada, bitki bünyesine alma değerleri, ilerideki çalıģmalarda eģgüdümün sağlanması amacıyla, ĠTÜ tarafından 2008 yılında tamamlanan Büyük Melen Havzası Entegre Koruma ve Su Yönetimi Master Planı çalıģmasında olduğu gibi, N için %50, P için ise %20 seçilmiģtir. Azotun %35 inin ve fosforun %75 inin buharlaģma, nitrifikasyon- denitrifikasyon prosesi ve toprakta P adsorpsiyonu gibi taģınım süreçleri yolu ile kaybolduğu kabul edilmiģtir. Böylece, toprakta oluģan toplam kayıplar neticesinde, uygulanan azotun %15 i, fosforun ise %5 inin alıcı ortama ulaģtığı kabul edilerek ilgili (su ortamına gelen) gübre kaynaklı yayılı yükler hesaplanmıģtır. Gübre kullanımından kaynaklanan yayılı yükleri hesaplanmasında, Satılan gübrenin, havzadaki tarım alanlarında eģit kullanıldığı kabul edilmiģtir. Yıllık olarak verilen veya satılan gübre miktarının, ilgili yıl içinde çiftçiler tarafından kullanıldığı kabul edilmiģtir. Satılan gübrenin, satıldığı ilçede kullanıldığı kabul edilmiģtir. Burdur Havzası için oluģturulmuģ gübre kullanımından alıcı ortama gelen yayılı yük haritaları, N ve P için sırasıyla ġekil 109 ve ġekil 110 da gösterilmiģtir.

325 Sayfa/Toplam Sayfa: 325 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 109: Burdur Havzası Gübre Kullanımdan Kaynaklanan Yayılı TN Yükü Dağılımı ġekil 110: Burdur Havzası Gübre Kullanımdan Kaynaklanan Yayılı TP Yükü Dağılımı

326 Sayfa/Toplam Sayfa: 326 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 109 ve ġekil 110 birlikte değerlendirildiğinde; tarımsal faaliyetin yoğun olduğu Burdur Ġl merkezi ile YeĢilova Ġlçesi nde gübre kullanımından kaynaklanan N ve P yayılı yüklerinin en fazla olduğu görülmektedir. N değeri Burdur Ġl merkezi ile YeĢilova ilçesi sınırlarında ton/yıl iken, P değeri Burdur Ġl merkezinde 200 ton/yıl değerinden yüksek, YeĢilova Ġlçesi sınırlarında ton/yıl mertebelerindedir. Tablo 95 te Burdur Havzası nda tarımda kullanılan azotlu ve fosforlu gübrelerin birim kullanım değerleri, Ülkemizdeki diğer havzalarla birlikte karģılaģtırmalı olarak verilmiģtir. Burdur Havzası için elde edilen 32,9 kg/ha.yıl azotlu gübre değeri, literatürde verilen kg/ha.yıl aralığında kalmakla birlikte; fosforlu gübre için elde edilen 5,8 kg/ha.yıl değeri, literatürde verilen 0,5-0,9 kg/ha.yıl aralığından yüksektir. Bu durum, havzada fosforlu gübre kullanımının kısıtlanması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır. Tablo 95: Havza Ortalama Azotlu ve Fosforlu Gübre Kullanımları Havza Toplam Tarım Alanı (ha) Ort. N Kullanımı (kg/ha.yıl) Ort. P Kullanımı (kg/ha.yıl) K.Menderes ,7 0,6 Burdur ,9 5,8 B.Menderes ,4 3,1 Ceyhan ,8 2,0 Kızılırmak ,4 1,3 Konya Kapalı ,5 1,8 K.Ege ,1 2,3 Marmara ,9 1,9 Seyhan ,5 5,5 Susurluk ,5 2,2 YeĢilırmak ,0 1,2

327 Sayfa/Toplam Sayfa: 327 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Ülkemizde hayvancılık halen yaygın bir tarım sektörü durumundadır. Hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan atıkların bir bölümü, tarımda doğal gübre olarak kullanılmakta; geri kalan kısmı ise sağlıksız Ģartlarda açık depolarda biriktirilmekte ve/veya en yakın araziye dökülmektedir. Dolayısıyla, hayvan atıklarından kaynaklanan yayılı N ve P yükleri de havzaya gelen önemli kirletici kaynaklardandır. Hayvan dıģkıları doğal gübre olarak kullanıldıklarında, ortama yayılan azot ve fosfor birim yükleri, hayvan kategorisi, türü, beslenme alıģkanlıkları, ağırlıkları ve gübreleme özelliklerine bağlı olarak yüksek oranda değiģkenlik göstermektedir. Bu yüzden, birim yüklerin belirlenmeleri oldukça güçtür. Burdur Havzası için hayvancılıktan kaynaklanan yayılı yükler; TÜĠK tarafından yıllık olarak üç kategoride (büyükbaģ, küçükbaģ, kümes hayvanı) yayınlanan ilçelere göre hayvan sayılarının; literatürden elde edilen birim hayvan yükleri ile çarpılması ile hesaplanmıģtır. Hesaplamada, TÜĠK 2007, 2008 ve 2009 yıllarına ait verinin ortalaması alınarak güncel yükler hesaplanmıģtır. Hesaplanan yük, ilçenin havzada kalan alanı kadar azaltılmıģ ve gübre hesabında olduğu gibi, hesaplanan yayılı yükün N için (%15; P için % inin alıcı ortama ulaģabileceği kabul edilerek hesaplar yapılmıģtır. Yayılı yüklerin hesabında kullanılan katsayılar Tablo 96 da gösterilmiģtir (Agricultural Statistics, 2001; Andreadakis ve diğ, 2007; Öztürk, 2008) Tablo 96: Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı Yük Katsayıları Hayvan Kategorisi Azot (kg/ton hayvan ağırlığı/gün) Fosfor (kg/ton hayvan ağırlığı/gün) N Kaybı (kg/hayvan/yıl) P Kaybı (kg/hayvan/yıl) BüyükbaĢ (Ġnek,Sığır) 0,30 0,10 8,2 0,91 KüçükbaĢ (Koyun,Keçi) 0,42 0,06 1,0 0,05 Kümes Hayvanı (Tavuk) 0,52 0,22 0,06 0,008 Hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan yayılı yüklerin hesabında; BüyükbaĢ hayvan 500 kg, küçükbaģ hayvan 45 kg ve kümes hayvanı 2 kg kabul edilerek birim yükler (kg/gün) elde edilmiģtir. Hayvanların havzada kalan ilçelerde eģit olarak dağıldığı kabul edilmiģtir.

328 Sayfa/Toplam Sayfa: 328 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Havzası için oluģturulmuģ hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan yayılı yük haritaları, N ve P için sırasıyla ġekil 111 ve ġekil 112 te gösterilmiģtir. ġekil 111: Burdur Havzası Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı N Yükü Dağılımı

329 Sayfa/Toplam Sayfa: 329 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 112: Burdur Havzası Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Yayılı P yükü Dağılımı ġekil 111 ve ġekil 112 birlikte değerlendirildiğinde, Burdur Havzası nın her bölümünde hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı ancak en fazla faaliyetin Burdur il merkezinde yapıldığı görülmektedir. Havzada hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan en büyük yayılı N yükü Burdur il merkezinde 300 ton/yıl değerinden büyük olup bunu ton/yıl değeri ile YeĢilova ilçesi izlemektedir. Bu yerleģimlerde yayılı P yükü değeri ton/yıl mertebesindedir Hava Kirliliği ile Atmosferik TaĢınımdan Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan fosil kökenli yakıtlar, motorlu taģıtlardan çıkan egzoz gazları hava kirliliğine sebep olan baģlıca kaynaklardır. Bu kirleticiler, hava kirliliğine sebep olmasının yanı sıra yağmur ile yıkanarak havzadaki su kaynaklarını da kirletmektedir. Bu projede, havzadaki su kaynaklarında ötrofikasyona sebep olan azot ve fosfor kirliliği incelenmiģtir. Gerek ısınma ve endüstri kaynaklı, gerekse trafik kaynaklı emisyonların genelinde atmosferik birikiminden fosfor yükü oluģmamaktadır. Bu nedenle, atmosferik birikim açısından kirletici olarak NO x ve NH 3 parametreleri değerlendirilmiģtir.

330 Sayfa/Toplam Sayfa: 330 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Atmosferik taģınımdan kaynaklanan yayılı N yükünün hesabında; Sanayi ve evsel kaynaklı kirleticiler hesaba katılmıģtır, ĠTÜ tarafından yapılan Melen Havzası Koruma Eylem Planında, Melen Havzası için, 836 mm/m 2 yıllık ortalama yağıģ için NO 3 ve NH 3 ün Toplam Azot cinsine çevrilmesi sonucu bulunan 10,3 kg N/ha.yıl birim yük esas alınmıģtır, Melen Havzasındaki yıllık ortalama yağıģ bilindiğinden diğer havzalarda da ortalama yağıģla orantılı olarak değiģecek birim yükler bulunarak hesaplamalar yapılmaktadır. Burdur Havzası nda kalan ilçelere ait yıllık ortalama yağıģ değerleri, Melen Havzası yağıģ değeri referans alınarak, ve bulunan katsayıya göre oranlanarak havzadaki atmosferik taģınımdan kaynaklanan yayılı N yükü hesaplanmıģtır, Havzada yer alan ilçelerden aynı ile bağlı bulunan tüm ilçelerin eģit yağıģ aldığı kabul edilmiģtir. Bulunan birim yük, toplam havza alanının %5 ine uygulanmıģtır. Her bir ilçe ve havzayı paylaģan diğer iller için bu oran sabit kabul edilmiģtir. Bu çalıģmada, trafikten kaynaklı emisyonlar ile hava kirliliği ile oluģan karbon esaslı kirlenme hesaba katılmamıģtır. Ancak, özellikle karayollarının ve Ģehir içi trafiğin yoğun olduğu bölgelerde trafikten kaynaklı egzoz gazları ve karayolunda oluģan tozların su havzaları açısından önemli bir kirlilik kaynağı olduğu öngörülmektedir. Havzaya atmosferden taģınan kirliliğin sadece N için değil hidrokarbonlar, ağır metaller, toz gibi hava kirliliğinin tüm yönleriyle incelenmesi envanter, ölçüm ve modelleme çalıģmalarını gerektiren uzun ve karmaģık bir süreç olduğundan bu proje kapsamında dahil edilmemiģtir. Nehir havzaları yönetim planı hazırlanırken atmosferik taģınımın detaylı olarak incelenmesinin gerekli olduğu düģünülmektedir. Burdur Havzası için, atmosferik taģınım ile oluģan TN yükü dağılımı ġekil 113 te verilmiģtir.

331 Sayfa/Toplam Sayfa: 331 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 113: Burdur Havzası Atmosferik TaĢınım ile OluĢan TN yükü Dağılımı Atmosferik taģınımdan kaynaklanan kirlilik yükü hesaplamaları ilçelerin alansal dağılımı, endüstriyel faaliyetler, fosil yakıt kullanımı, trafik kaynaklı emisyonlar dikkate alındığında en fazla kirliliğin Burdur ve YeĢilova da olduğu görülmektedir Foseptik ÇıkıĢ Sularından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Havzadaki yerleģimlerin bir kısmı kanalizasyon sistemine bağlı değildir. Bundan dolayı, kırsal yerleģimlerde sızdırmalı veya sızdırmasız foseptikler yaygın olarak kullanılmaktadır. Foseptik çıkıģ suları yayılı kirletici kaynak olarak kabul edilmektedir. Bu çalıģmada, foseptiklerden kaynaklanan yayılı yükleri; foseptik kullanan yerleģim yerlerinin 2010 yılı eģdeğer nüfusları ve 20 Mart 2010 tarihli Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği nde verilen kiģi baģı günlük kirlilik yükleri değerleri kullanılarak hesaplanmıģtır. Tebliğ de yer almayan, nüfusu in altında olan yerleģim yerleri için kullanılacak olan kirlilik yükleri değerleri ise, nüfusu ile in arasında olan yerler için verilmiģ değerlerden yola çıkılarak tahmin edilmiģtir. Buna göre Kentsel AAT Tebliği ve Tchobanoglous ve Burton (1991) de verilen tipik konsantrasyonlar dikkate alınarak belirlenen ve yük hesaplamalarında kullanılan kiģi baģı günlük kirlilik yükleri değerleri Tablo 73 te (Bölüm ) verilmektedir.

332 Sayfa/Toplam Sayfa: 332 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Foseptik çıkıģ sularından kaynaklanan kirletici yüklerin hesabında; OluĢan yük sadece 2010 yılı için hesaplanmıģ; Kentsel AAT Tebliği ve Atıksu Arıtımı Eylem Planı gereğince 2017 ye kadar AAT olmayan yerleģim yeri kalmayacağı kabulü ile 2020, 2030 ve 2040 yükleri noktasal yük olarak dikkate alınmıģtır. Foseptik bilgileri, saha çalıģmalarında elde edilen bilgiler doğrultusunda oluģturulmuģtur. Kanalizasyonu mevcut olmayan ve/veya inģaat halinde olan tüm yerleģim birimlerinde foseptik olduğu kabul edilmiģtir. Foseptiklerdeki kirlilik giderimi KOĠ için %50, Toplam Azot için %20, Toplam Fosfor için %30 olarak alınmıģtır. Burdur Havzası için foseptik çıkıģ sularından kaynaklanan yayılı yükler ġeki 114 ve ġekil 115 te gösterilmiģtir. ġekil 114: Burdur Havzası Foseptiklerden Kaynaklanan TN Yüküm Dağılımı

333 Sayfa/Toplam Sayfa: 333 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 115: Burdur Havzası Foseptiklerden Kaynaklanan Yayılı TP Yükü Dağılımı Katı Atık Sızıntı Sularından Kaynaklanan Yayılı Kirlilik Yükleri Burdur havzasında yer alan düzensiz depolama alanlarından yağıģ ve arazi drenajı sonucu ile kaynaklanan yayılı yükler, ġekil 116 ve ġekil 117 de gösterilmiģtir. Düzenli depolama alanlarından kaynaklanan sızıntı sularının yerinde ve/veya en yakın AAT ne taģındığı düģünülerek yayılı yük hesaplamalarına dahil edilmemiģtir. Sızıntı suyu hesabına iliģkin detaylı açıklamalar Bölüm te anlatılmıģtır.

334 Sayfa/Toplam Sayfa: 334 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 116: Burdur Havzası Katı Atık Sızıntı Sularından Kaynaklanan Yayılı TN Yükü Dağılımı ġekil 117: Burdur Havzası Katı Atık Sızıntı Sularından Kaynaklanan Yayılı TP Yükü Dağılımı

335 Sayfa/Toplam Sayfa: 335 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Havzası nda 2010 yıl için katı atıklardan kaynaklanan noktasal sızıntı suyu yükleri, KOĠ için 149, Toplam N için 37, Toplam P için ise 0,37 ton/yıl mertebesindedir. Yüklerin Katı Atık Ana Planı na bağlı olarak 2016 yılında düzenli depolama tesislerinin iģletmeye alınmalarının ardından ani artıģ göstermesi beklenmektedir. Buna göre 2020 yılındaki yük değeri KOĠ için 276, Toplam N için 58, Toplam P için ise 0,66 ton/yıl olacaktır. Bu tarihten itibaren 2040 yılına doğru yavaģ bir azalma olması beklenmektedir Yayılı Kirlilik Yüklerinin Değerlendirilmesi Yapılan hesaplamalar sonucunda tahmin edilen yayılı kirletici yüklerinin TN ve TP olarak önce havza bazında ardından havzayı oluģturan illerdeki dağılım Ģekil ve tablolar üzerinde gösterilmiģtir. Yayılı Toplam Azot Yükleri Havzada yer alan illerde yayılı kirletici kaynaklardan gelen TN yükleri Tablo 97 de Ġl bazında dağılımları ġekil de verilmiģtir. Tablo 97: Ġller Bazında Yayılı Kirletici Kaynaklardan Gelen TN yükü Dağılımı ĠLLER Toplam Sızıntı Suyu N Yükü Toplam Arazi Kullanımı N Yükü Toplam Gübre Yayılı N Yükü Toplam Atmosferik TaĢınım N Yükü Toplam Hayvancılık Yayılı N Yükü Toplam Foseptik Yayılı N Yükü Toplam Yayılı N (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) Afyonkarahisar Burdur Denizli Isparta TOPLAM

336 Sayfa/Toplam Sayfa: 336 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 118: Afyonkarahisar Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 119: Burdur Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı

337 Sayfa/Toplam Sayfa: 337 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 120: Denizli Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı ġekil 121: Isparta Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı

338 Sayfa/Toplam Sayfa: 338 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Ġller bazında yayılı N yüküne bakıldığında Afyonkarahisar toplamında ve Isparta toplamında hayvancılık faaliyetlerinin, Burdur toplamında ve Denizli toplamında tarımsal faaliyetlerin, etkili olduğu görülmektedir. Burdur Havzası Toplam Yayılı N yükleri Dağılımı ġekil 122 de verilmiģtir. ġekil 122: Burdur Havzası Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı Havza genelinde bakıldığında yayılı azot kirliliği, baskın olarak tarımsal faaliyetlerden ve hayvan yetiģtiriciliğinden kaynaklanmaktadır. Toplam mevcut yayılı kirleticilerin sunulduğu Ģekillere göre, N yükü açısından %62 ile baģı çeken tarımsal gübre yükünü, %23 ile hayvansal atıkların geldiği hayvan yetiģtiriciliği ve %12 ile arazi kullanımından kaynaklanan N yükü takip etmektedir. Atmosferik taģınım ve sızıntı suyu yükleri, toplam N yayılı yükleri açısından sadece %4 lük bir paya sahiptir. Burdur Havzası toplam yayılı N yükleri dağılım haritası ġekil 123 te verilmiģtir.

339 Sayfa/Toplam Sayfa: 339 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 123: Burdur Havzası Toplam Yayılı N Yükleri Dağılımı Yayılı Toplam Fosfor Yükleri Tüm havzadan gelen yayılı P yükleri Tablo 98 te Ġl bazında dağılımları ġekil de verilmiģtir. Tablo 98: Ġller Bazında Yayılı Kirletici Kaynaklardan Gelen TP Yükü Dağılımı ĠLLER Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Sızıntı Arazi Foseptik Toplam Gübre Yayılı Hayvancılık Suyu P Kullanımı Yayılı P Yayılı P P Yükü Yayılı P Yükü Yükü P Yükü Yükü (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) Afyonkarahisar 1 3, ,5 67 Burdur 0, ,4 628 Denizli 0,3 9, ,9 754 Isparta 0,4 5, ,9 57 TOPLAM 1, ,

340 Sayfa/Toplam Sayfa: 340 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 124: Afyonkarahisar Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 125: Denizli Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı

341 Sayfa/Toplam Sayfa: 341 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 126: Burdur Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı ġekil 127: Isparta Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı

342 Sayfa/Toplam Sayfa: 342 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Burdur Havzası Toplam Yayılı N yükleri Dağılımı ġekil 128 de verilmiģtir. ġekil 128: Burdur Havzası Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı Fosfor yükleri ile ilgili olarak, yüklerin çoğunluğunun tarımsal gübre kullanımını (%86) takiben hayvancılıktan (%12) kaynaklandığı görülmektedir. Tarımsal alanlar, çayır ve meralar ile ormanların P yükleri de % 2 mertebelerindedir. Burdur Havzası toplam yayılı N yükleri dağılım haritası ġekil 129 da verilmiģtir. Yayılı yük haritaları daha büyük ölçekte EK VII de verilmiģtir.

343 Sayfa/Toplam Sayfa: 343 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 129: Burdur Havzası Toplam Yayılı P Yükleri Dağılımı Toplam Kirlilik Yükü Değerlendirmesi Bölüm ve te noktasal ve yayılı kirletici kaynaklar ile bu kaynakların proje alanında sebep olduğu kirlilik yükleri değerlendirilmiģ ve geleceğe dönük kirlilik yükü tahminleri yapılmıģtır. Kirlilik yükü hesaplamalarında, gelecekte havzada gerçekleģtirilecek olan koruyucu faaliyetler sebebiyle doğal yapının daha fazla bozulmasının önleneceği, bu sebeple gelecek yıllarda kirlilik oluģumunda bir iyileģme olacağı öngörüsü yapılmıģtır. Buna bağlı olarak su kaynakları üzerindeki baskıların azalması ve neticede su kalitesinde artıģ gerçekleģmesi beklenmektedir. Noktasal ve yayılı kirletici yüklerin gelecekteki durumu ile ilgili öngörüler aģağıda özetlendiği gibidir yılına kadar, Belediye teģkilatına sahip tüm yerleģim yerlerinin AAT ne sahip olacağı kabulü ile sadece kırsal alanlarda (köylerde) foseptik kullanıyor olacaktır. Bu nedenle kırsal alanlardan kaynaklanan foseptik yükleri ihmal edilerek, foseptiklerden kaynaklanan yayılı yükler, 2020 yılına kadar hesaplanmıģtır. Gelecekte, iyi tarım uygulamalarının artması ve organik tarıma geçiģin hızlanması sonucu, daha az ve bilinçli gübre kullanılacaktır. Hayvancılık faaliyetleri, artan milli

344 Sayfa/Toplam Sayfa: 344 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 gelire paralel olarak bir miktar artacak; daha çok modern çiftliklerde besi hayvanı yetiģtiriciliği olarak devam edecektir. Tarım (gübre) ve hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan yayılı yük hesaplamalarda 2020 yılında tarımsal faaliyetler ve hayvan yetiģtiriciliğinden gelen besi maddesi yüklerinde 2010 için hesaplanan değerlere göre % 20 lik, 2030 yılı için % 30 luk ve benzer Ģekilde 2040 yılında da % 40 lık bir azalma olacağı literatür bilgilerine dayanarak kabul edilmiģtir (Stolze vd., FAO,2002). Endüstriyel tesislerden gelen kirletici yükündeki azalma endüstri tesislerinde AAT kurulmasıyla ve mevcut AAT lerinin revize edilmesiyle sağlanacaktır. Mevcut durumda yayılı kirletici kaynak olarak görünen sızıntı suyunun, Çevre ve Orman Bakanlığı Katı Atık Ana Planı gereğince son yıllarda hızla yapımına baģlanan düzenli katı atık depolama alanları ile hem miktarı azalacak hem de kirletici konsantrasyonu önemli ölçüde azalacaktır. Sızıntı suyu hesap yönteminde de açıklandığı üzere, düzenli depolama alanlarından kaynaklanan sızıntı suları, toplanıp arıtılmaları nedeni ile noktasal kaynak gibi davranacak ve gelecekte sızıntı suyu yalnız eski depolama alanlarından açığa çıkacaktır. Bu sebeple, sızıntı suyundan gelecekte kaynaklanacak yayılı kirlilik yüklerinin hesabında; 2020 yılında, 2010 yılında hesaplanan yüklerin %25 oranında azalacağı kabul edilmiģtir yılındaki yükler, 2010 yılındaki mevcut yükün % 50 si olarak; 2040 yılındaki yükler ise 2010 yılındaki yüklerin % 95 azalacağı Kabul edilerek hesaplanmıģtır. Havzada, 2010 yılı için arazi kullanımının 2040 yılına kadar önemli oranda değiģmeyeceği kabulü ile 2010 yılı için hesaplanan arazi kullanımından kaynaklanan yayılı yükler, 2040 yılına kadar sabit kabul edilmiģtir. Benzer Ģekilde, gelecekteki yükler açısından alt havza bazında detaylı çalıģmalar yapılması gerektiğinden, atmosferik taģınımla oluģan yayılı kirlilik yükleri de 2040 yılına kadar sabit kabul edilmiģtir. Yukarıdaki öngörüler dikkate alınarak yapılan hesaplamalar sonucunda elde edilen noktasal ve yayılı kirletici yükler Tablo 99 da görüldüğü gibidir. Burdur Havzası nda oluģan 2010 yılı yayılı ve noktasal TN yük dağılımı ġekil 130, TP yükleri dağılımı ġekil 131, Noktasal ve yayılı TN yüklerinin yıllara bağlı değiģimi ġekil 132, TP yüklerinin yıllara bağlı değiģimi ġekil 133 te verilmektedir.

345 Sayfa/Toplam Sayfa: 345 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 Tablo 99: Noktasal ve Yayılı Kirletici Yüklerin Yıllara Göre Havzada Dağılımı ĠLLER Isparta Burdur Denizli Afyonkarahisar HAVZA TOPLAMI TOPLAM YÜKLER (ton/yıl) YILLAR Toplam Azot (TN) Toplam Fosfor (TP) Noktasal Yayılı Toplam Noktasal Yayılı Toplam

346 Sayfa/Toplam Sayfa: 346 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 130: Burdur Havzası 2010 Yılı Noktasal ve Yayılı TN Yükü Dağılımı ġekil 131: Burdur Havzası 2010 Yılı Noktasal ve Yayılı TP Yükü Dağılımı

347 Sayfa/Toplam Sayfa: 347 / 466 GüncelleĢtirme Sayısı: 01 ġekil 132: Burdur Havzası Noktasal ve Yayılı TN Yükleri Yıllara Bağlı DeğiĢimi ġekil 133: Noktasal ve Yayılı TN ve TP Yükleri Yıllara Bağlı DeğiĢimi