4. Aşağıdaki cümleleri doğru - yanlış olarak değerlendiriniz. İnsanın doğaya etkisi

Transkript

1 ADIM Aşağıdaki resimlerde yer alan unsurların doğal unsur mu veya beşeri unsur mu olduğunu alt kısmına yazınız. 3. Aşağıdaki örneklerin coğrafyanın ilkelerinden hangisine ait olduğunu örnekteki gibi karşısına işaretleyiniz. Nedensellik Dağılış İlgi ve bağıntı a Deniz altında meydana gelen volkanizma ve deprem tsunami oluşumuna neden olur. b Dünyada fay hatları, sıcak su kaynakları, deprem ve volkanizma alanları benzer alanlarda görülür. a) Doğal Unsur b) Beşeri Unsur c d Dünyanın en yağışlı yerleri Ekvatoral Bölge, Muson Asya sı ve orta kuşak karalarının batı kıyılarıdır. Türkiye de Akdeniz iklimi; Akdeniz kıyıları, Kıyı Ege ve Güney Marmara da yaygın görülür. e Akdeniz ikliminde kışların ılık geçmesi ve güneşli gün sayısının fazla olması seracılığın gelişmesini sağlamıştır. 4. Aşağıdaki cümleleri doğru - yanlış olarak değerlendiriniz. c) Beşeri Unsur d) Doğal Unsur 2. Aşağıdaki örneklerde verilen olayları doğanın insana etkisi veya insanın doğaya etkisi şeklinde örnekteki gibi karşısındaki kutucuklara işaretleyiniz. a b c d e Doğanın insana etkisi İnsanın doğaya etkisi Fabrikalardan çıkan gazların atmosferi kirletmesi n n Kurak iklimlerde evlerin kerpiçten yapılması n n Dağlık ve bol yağışlı iklimlerde dağınık yerleşmelerin görülmesi n n Kıyıların doldurularak denizden toprak kazanılması n n Ekvatoral bölgede nem ve sıcaklık fazla olduğu için insanların yüksek yerleri yerleşim alanı olarak seçmesi n n a. Doğayı oluşturan muhteşem dörtlü arasında mükemmel bir dayanışma ve denge vardır. Doğru Yanlış b. Teknoloji ve uygarlık seviyesi ilerledikçe insanların doğal çevreye bağımlılığı artar. Doğru Yanlış c. Dağlar, taşlar, vadiler, deprem, volkanizma gibi olaylar litosfer üzerinde oluşur. Doğru Yanlış d. İlk yerleşmelerin akarsu kenarlarında kurulması beşeri unsurların doğal unsurlara etkisine örnektir. Doğru Yanlış e. Deprem bölgelerinden insanların göç etmesini karşılıklı ilgi ilkesi açıklar. Doğru Yanlış f. Litosfer, taşküre üzerinde yapılan tarımsal etkinlikleri inceler Doğru Yanlış g. İç Anadolu Bölgesi nde konutların yapı malzemesi olarak ahşap tercih edilir. Doğru Yanlış h. Genel olarak insanın doğal çevreye etkisi olumsuzdur. Doğru Yanlış 353

2 5. VI III 6. Atmosfer Hidrosfer Litosfer Biyosfer II V Kayaçlar n n n n I Okyanuslar n n n n IV Deprem n n n n Bulut n n n n I de Yüksek sıcaklık ve nem II de Kuraklık III te Soğuk iklim şartları IV te Soğuk iklim şartları V te Yükselti ve Engebe Bitkiler n n n n Gel git n n n n Hayvanlar n n n n VI da Kuraklık 7. H J E O M O R F O L O J İ E D B T O R O S E O N O G R A F Y A L İ M N O L O J İ O Ş R O G E I J R R M İ K L İ M A T O L O J İ F C Y O B O T A N İ K Ğ I R P A C F Y A N L I L A R 354

3 8. Aşağıda verilen kavramları örnekte olduğu gibi eşleştiriniz. ADIM 02 Klimatoloji Yerşekilleri bilimi 1. Aşağıdaki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. Jeoloji Taş bilimi a. Bir yerin Ekvator a olan uzaklığının açı cinsinden ifadesine Enlem denir. b. Doğuda yerel saat ileri dir. Jeomorfoloji Sular bilimi c. Güneş doğuda... doğar, batıda batar. Pedoloji İnsan ırkları bilimi d. Bir yerin Ekvator a ve Başlangıç Meridyenine göre konumuna matematik konum denir. Litoloji Nüfus bilimi e. Denizlerin tuzluluk oranının Ekvator dan kutuplara doğru azalması Enlemin sonucudur. Hidroloji Harita bilimi f. Bir bölgenin Matematik ve özel konum özellikleri Jeopolitik konumu verir. Limnoloji Uzay bilimi Oseonografya İklim bilimi Demografi Yer bilimi Sosyoloji Okyanus bilimi 2. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanı D yanlış olanı Y olarak işaretleyiniz. Etnoloji Hayvan bilimi Doğru Yanlış Zooloji Meteoroloji Kartografya Astronomi Toplum bilimi Toprak bilimi Göl bilimi Hava durumu a. b. c. d. e. f. Paralellerin çevre uzunlukları her yerde aynıdır. n n Meridyenler arası zaman farkı her yerde aynıdır. n n Bir yerin gün içerisinde Güneş e göre konumuna yerel saat denir. n n Meridyenlerin çevre uzunlukları birbirine eşittir. n n Karadeniz in tuzluluk oranı Akdeniz den daha fazladır. n n Paraleller kutuplarda nokta şeklini alır. n n 355

4 3. Aşağıdaki etkinliği uygun şekilde tamamlayınız I IV KKN GKN 0 III V 40 Yukarıda koordinatları verilen yer, küre üzerinde 4 nolu yerdedir. II 50 a) Çizgisel hızları eşit olanlar b) Yerçekimi fazla olan c) Yerel saatleri aynı olanlar d) Yerel saati en ileri olan e) Gece gündüzün farkı en fazla olan III - V II I - II V II 6. Aşağıdaki koordinatları verilen yerleri iz düşüm alanlarına göre büyükten küçüğe doğru sıralayınız. a b c f) Gölge boyu en uzun olan II b a c 7. Türkiye nin koordinatlarını yazınız. 26 D 45 D 42 K 4. X 36 K Y Yukarıdaki şekilde gösterilen X ve Y merkezleri; I. Ekvator a olan uzaklık II. Yerel saat III. Başlangıç meridyenine olan uzaklık IV. Öğlen vaktinin yaşandığı an gibi özelliklerden hangileri bakımından ortaktır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Cevap D 8. Verilen meridyenin anti meridyenini yazınız. 20 B 160 D 0 356

5 K A B 0 C L M 0 Şekilde verilen A - B - C noktalarında yıl boyu ortak özellikleri yazınız; 1. Yerel saatleri aynıdır. 2. Uluslararası saat dilimleri aynıdır. Sadece ekinokslarda ortak özelliğini yazınız. 1. Güneşin doğuş ve batış saatleri Yukarıdaki noktalardan aynı paralel üzerinde 500 km doğuya gidilirse hangisinden daha çok meridyen geçilir, neden? "K" noktasında daha çok meridyen geçilir. Nedeni Dünyanın şeklinden dolayi meridyenlerin kutuplara doğru birbirine yakınlaşmasıdır. 10. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri tamamlayınız. a. Başlangıç paraleli (0 ) ve en büyük paralel Ekvator dur. b. 180 doğu 180 batıda olmak üzere toplam 360 meridyen vardır. c. 90 kuzey 90 güneyde olmak üzere toplam 180 paralel vardır. d. Paraleller boyu eşit değilken meridyenler boyu eşittir. e. Paraleller arası mesafe eşitken meridyenler arası mesafe kutuplara doğru daralır. 11. Aşağıdakilerden hangisi aynı meridyen üzerindeki noktalarda kesinlikle aynıdır? A) İklim tipi B) Başlangıç meridyenine olan uzaklık C) Bulunulan yarımküre D) Ekvator a olan uzaklık E) Gölge boyunun gün içinde en kısa olduğu an Cevap E A B C Numaralı yerlerden hangisi Başlangıç Meridyenine (Greenwich) daha yakındır, neden? A noktası Başlangıç Meridyenine daha yakındır. Nedeni kutuplara doğru meridyenlerin birbirine yaklaşmasıdır. 357

6 ADIM a. II nolu yer daha doğudadır. b. III nolu yerde güneş daha geç doğmuştur. c. I nolu yerde saat 12:00 dır. d. II nolu yerde saat 14:00 dir. e. III nolu yerde saat 09:00 dir. f. II ile III nolu yer arasında 6 saatlik fark vardır. 5. Aralarında 48 dk zaman farkı bulunan iki yerden daha doğuda olan yer 10 Doğu meridyeninde ise diğer yerin boylam derecesi nedir? 48/4 = 12 Aralarında 12 boylam farkı bulunmaktadır. 2 B D 2. Y: 17:00 Buna göre diğeri 2 Batı Boylamıdır. Z: 12:00 L: 11: Doğu meridyeninde yerel saat 09:20 iken yerel saatin 08:40 olduğu yerin meridyen derecesi nedir? x D 45 D 10 09:20 08:40 00:40 dakika zaman farkı vardır Doğu meridyeni ile 10 Batı meridyeni arasında kaç dakikalık zaman farkı vardır? Bu durumda meridyen değerleri toparlanarak işlem yapılır. 08:40 09:20 40 / 4 = = 35 Verilen iki saat arasındaki zaman farkını bulup 4 ile böldüğümüzde iki meridyen arasındaki farkı buluruz. Bu farkı verilen 45 D meridyeninden çıkarttığımızda 35 D meridyenini buluruz. 10 D + 10 B = 20 meridyen bulunur. 4 x 20 = 80 dakikalık zaman farkı bulunur Mart tarihinde gece - gündüz süresi eşit olacağından güneş heryerde aynı saatte doğup batacaktır. 45 D meridyeninde saat 07:20'de doğan Güneş on iki saat sonra yani saat 19:20'de batacaktır Doğu meridyeninde yerel saat 12:30 iken 0 Başlangıç Meridyeninde yerel saat kaç olur? 0 20 D x 12:30 20 x 4 = 80 dakikalık zaman farkı vardır. Başlangıç meridyeninin saati daha geride olacağından 12:30'dan 80 dakikayı çıkartırız. 12:30 01:20 11:10 olur. 8. Cevap A 9. Cevap D 10. Cevap D 358

7 11. ABD: Birden fazla Ortak Saat Türkiye: Tek Ortak Saat 14. Bu durumun nedeni tarih değiştirme çizgisin üzerinden geçtiği ülkelerde zaman bütünlüğü sağlamaktır. Brezilya: Birden fazla Ortak Saat Rusya: Birden fazla Ortak Saat İngiltere: Tek Ortak Saat Hindistan: Tek Ortak Saat DEĞERLENDİRME ADIMI Atmosfer (Hava Küre) İtalya: Tek Ortak Saat Japonya: Tek Ortak Saat Hidrosfer (Su Küre) Litosfer (Taş Küre) G. Afrika Cumhuriyeti: Tek Ortak Saat Avustralya: Birden fazla Ortak Saat Biyosfer (Canlı Küre) 12. Ortak saat ülke içinde ve Uluslararası piyasada ticaret, mesai başlangıç ve bitiş saatleri gibi ülke çapında birlikteliğin sağlanmasında kullanılır. Yerel saat ise daha çok Namaz, iftar, gibi dini ibadet saatlerinin belirlenmesinde kullanılır. 2. a. Coğrafyanın yer şekillerinin inceleyen alt bilim dalına jeomarfoloji denir. b. Ekvator çevresine ait harita çizimlerinde silindir projeksiyonu kullanılır. c. Muhteşem dörtlü dediğimiz dünyamızı oluşturan dört temel ortam Atmosfer, Hidrosfer, Litosfer, ve Biyosfer dır. c. Fiziki haritalarda aynı yükseklikteki noktaları birleştiren iç içe kapalı eğrilere izohips denir. d. Tarama yönteminde kısa, kalın ve sık çizgiler Eğimin fazla olduğu yerleri gösterir. İzmir İstanbul Sinop Hatay Iğdır 13. Yerel saat farkı denildiğinde boylam farkına bakmamız gerekir. Burada 27 D boylamadındaki İzmir ile 45 D Boylamında yer alan Iğdır arasında 18 boylam bulunmaktadır. Bu nedenle yerel saat farkı daha fazladır. 3. Dağılış İlkesi Türkiyede yoğun nüfuslu yerler Nedensellik ilkesi İstanbul'un jeopolitik konumu ve iklimin sanayileşmeye ve ticarete uygun olması İstanbul'un göç olarak yoğun nüfuslu olmasını sağlamıştır. İlgi ve Bağlılık ilkesi İstanbul'un fazla nüfuslu olması yakın çevresinde kümes hayvancılığının gelişmesini sağlamıştır. 359

8 4. Doğal unsurlar, oluşumunda insanların etkili olmadığı unsurlardır. İklim, sıcaklık, yağış, depremler, volkanik faaliyetler bunlara örnek gösterilebilir. 8. Verilen şekilde harflerle gösterilen Coğrafi koordinat sisteminin unsurlarını yazınız. (20 Puan) g d a f c M λ ϕ b 6. Daire şeklindedirler. Çevre uzunlukları kutuplara doğru küçülür ve kutuplardanokta şeklindedir. 90 kuzey yarım kürede, 90 güney yarım kürede bulunur. Toplam 180 tanedir. e ϕ: Enlem λ: Boylam M: Merkez Paraleller birbirlerini kesmezler a: Paralel Her Paralel 1 aralıklarla çizilirler. b: Meridyen c: Başlangıç meridyeni d: Kuzey kutbu e: Güney kutbu f: Ekavator g: Yerin Dönme Ekseni 7. Meridyenlerin özelliklerinden 5 tane yazınız. (10 Puan) Boyları birbirine eşittir. 180 doğu 180 yarım kürede bulunurlar. Toplamda 360 meridyenlerdir. Ardışık iki meridyen arası 4 dakikadır ve her yerde aynıdır. Ekvatordan kutuplara doğru birbirlerine yaklaşırlar. En uzak oldukları yer sadece Ekvator üzerinde 111 km'dir. Herhangi bir meridyenin tam karşsına gelen ve 180 e tamamlayan meridyene antimeridyen denir.. ADIM Aşağıda verilen alanlarla ilgili bilgileri tamamlayınız. İşaret tablosu Küçültme oranı Bir bölgenin paralel ve meridyen dereceleri Haritanın hangi amaçla çizildiğini belirtir Kabataslak çizim Kroki Başlık Lejand Coğrafi koordinat Ölçek 360

9 2. Aşağıda verilen alanlarla ilgili bilgileri tamamlayınız. Özellikler Büyük ölçekli haritalar a. Gösterdiği alan Az b. Küçülme oranı Az c. Ölçeğin paydası Küçük d. Ayrıntıyı gösterme gücü Fazla e. Hata oranı Az f. Kâğıtta kapladığı alan Fazla 3. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun sözcükleri yazınız. 6. Aşağıdaki bilgi ve görsellere bakarak boşlukları doldurunuz. Hava alanından kalkan uçak yerden ilk yükseldiğinde (A konumu) Büyük ölçek; yerden daha çok yükseldiğinde (B konumu) küçük ölçek örneği verilebilir. A Konumunda (Büyük ölçek) B konumunda (Küçük ölçek) Ayrıntı Fazla Az Gösterilen alan Az Fazla Ölçek paydası Küçük Büyük Kuş bakışı görünümün alındığı yükselti Az Fazla Hata oranı Az Fazla a. Harita çizimiyle uğraşan bilim dalına Kortagrafya denir. b. Yön okundan yararlanarak haritalarda yön belirlenir. c. Coğrafi koordinatların olduğu haritalarda Yön okuna gerek yoktur. d. Ölçeğin paydası büyüdükçe ayrıntı azalır. e. Harita çizilirken yapılması gereken ilk şey Konu belirlemektir. 7. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için bulunması gereken şartlar nelerdir? a. Ölçek b. Düzleme Aktarma c. Kuşbakışı Görünüm 4. Ölçeklerine göre haritalar kaç kısma ayrılır, yazınız. a. Plan b. Büyük Ölçekli Haritalar c. Orta Ölçekli Haritalar d. Küçük Ölçekli Haritalar 5. Aşağıda verilen ölçek örneklerinin, ölçeklerine göre yapılan harita sınıflamasına göre hangi ölçekte yer aldığını yazınız. a. 1/ Plan b. 1/ Büyük Ölçekli Haritalar c. 1/ Orta Ölçekli Haritalar d. 1/ Küçük Ölçekli Haritalar 8. Aşağıdaki boşluklara harita, plan ve krokinin özelliklerini ayrı ayrı işaretleyiniz. Kuşbakışı görünüm Ölçek Düzleme aktarma Harita Plan Kroki 361

10 9. Cevap D 15. Cihannüma Piri Reis 10. Cevap C Divan-ı Lügat-it Türk Seydi Ali Reis 11. Kullanım amaçlarına göre harita çeşitlerini yazınız. a. Siyasi Haritalar b. Fiziki Haritalar c. Beşeri Haritalar d. Özel Haritalar Kitabı Bahriye Miratül Memalik Kaşgarlı Mahmut Katib Çelebi 16. Cevap C 12. Sadece fiziki haritalardan elde edilebilecek bilgiler nelerdir? 17. a. a. Yükselti Akarsu b. Yer şekilleri Çizgesel b. Göl Alansal 13. Bir öğrenci, yaşadığı şehrin ilk önce komşularını, sonra yeryüzü şekillerini, en son olarak da nüfusunu öğrenmek istemiştir. Buna göre öğrencinin sırasıyla bakması gereken haritaları yazınız. c. Yol Çizgisel a. Siyasi Harita b. Fiziki Harita c. Beşeri Harita 14. Bütün haritalardan yararlanılarak bulunabilecek özellikleri yazınız. Uzunluk ve Alan Hesaplanır. Yön bulunur. Konum Belirlenir. d. e. 18. Cevap B Havalimanı Noktasal Hastane Noktasal 362

11 ADIM 05 a. b. c. 1. a. Silindir b. Konik Brezilya İtalya Endonezya Türkiye Kenya Çin km 5. Bir kağıt yardımıyla Antalya - Mersin arasını işaretleyip çizgi ölçek üzerinde hesaplarsak 408 km olduğunu görürüz. c Düzlem Grönland Adası Antartika 6. Cevap A a km 1 cm b km 1 cm c km 1 cm 7. Cevap B Yukarıdaki çizgi ölçekleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız. a > b > c 8. Cevap D 3. Dünyanın küresel şekilde olması ve haritaların düzleme çizilmek zorunda olmasından dolayı gerçeğe tam uygun harita yapamayız. Ayrıca haritası yapılacak yerin küçültülerek düzleme aktarılması da hataya sebep olur. 4. a. b. c. Silindir Konik Düzlem 9. Haritada uzunluk hesaplamalarında çizgi ölçek mi daha kullanışlıdır, kesir ölçek mi daha kullanışlıdır? Nedeniyle birlikte yazınız. Çizgi ölçek daha kullanışlıdır Çünkü; Kullanımı pratik ve basittir. Harita boyutlarında değişiklik yapıldığında aynı oranda küçülüp büyür Harita 2. Harita G. U = 3 x cm ö. p = 6 G. U = cm 6 G. U = 6 km ö. p = 1 / cm olur 363

12 11. 1/ ölçekli bir haritada 10 cm ölçülen bir akarsuyun gerçek uzunluğu kaç km dir? G. U = 3 x cm G. U = cm G. U = 20 km 15. ö. p = ö. p = 5 km (cm'ya çevirmek için beş sıfır ekleriz) ö. p = olur Cevap E 12. 1/ ölçekli bir haritada 100 cm 2 olarak ölçülen bir gölün gerçek alanı kaç km dir? G. A = 100 cm 2 x ( ) 2 G. A = 100 x 25 G. A = 2500 km 2 'dir 16. G. U = 3 x (beş sıfır silelim) G. U = 54 km dir 13. 1/ ölçekli bir haritada 4 cm olarak ölçülen bir yol, başka bir haritada 12 cm olarak ölçülmüştür. Buna göre ikinci haritanın ölçeği nedir? 1. Harita 2. Harita G. U = 4 x cm 80 km G. U = 4 x 20 1 cm x G. U = 80 km Ölçek = 1 / haritada gerçek uzunluk 36 km dir. 2. haritada H. U = H U = 3 cm Cevap A 14. 1/ ölçeğinin çizgi- ölçek karşılığını bulunuz. Ölçesin paydasından beş sıfır atarsak 1 cm'karşılık plan uzunluğu buluruz. = = 8 km Yani çizgi ölçekte 1 cm 8 km olacak 0 1 cm 8 16 km 18. G A = 4 x 5 2 G A = 100 km 2 dir Cevap E 364

13 19. G A = 10 x 2 2 G A = 40 km 2 dir Cevap D B A 3. Yukarıdaki izohips haritası 100 metre aralıkla çizildiğine göre A noktası ile B noktalarının yükselti farkı kaç metredir? ADIM Aşağıdaki tabloda izohipslerin özellikleri ile ilgili verilen kısımları doldurunuz. Akarsuyu 0 m kabul edersek B = 100 m, A = 400 m olur. Fark 300 metredir. İzohipslerin sıklaştığı yerler Fazla Az a. Eğim b. Kuş uçuşu uzaklık c. Akarsuyun akış hızı d. Kıyı derinliği e. Heyelan riski 4. Türkiye arazisinin % 57 sini 1000 metreden yüksek alanlar oluşturmaktadır. Buna göre çizilecek Türkiye fiziki haritasında hakim renk nedir? Açıklayınız. Sarı, Turuncu, ve Kahve renkleri hakim renk tonlarını oluşturur. 2. Renklendirme Yönteminde yükselti basamaklarına uygun renkleri yazınız. Deniz 200 m 500 m 0 m 200 m Beyaz h 2000 m Kahverengi g 1500 m Turuncu f 1000 m Sarı e 500 m Açık Yeşil d Koyu Yeşil Açık Mavi Koyu Mavi c b a I 5. İzohipslerin sıklaştığı yerler eğiminde arttığı yerlerdir. Bu durum akarsu hızının artmasına dolayısıyla hidroelektrik potansiyelinin fazla olmasına neden olur. 365 IV II III Cevap I

14 6. Aşağıdaki haritada gösterilen numaralı alanlarla ilgili verilen cümlelerdeki boşlukları doldurunuz. 9. Aşağıda eş yükselti eğrilerinin özellikleriyle ilgili verilen cümleleri Doğru (D) ve Yanlış (Y) şeklinde belirtiniz. I III a. İki eş yükselti eğrisi arasındaki mesafe haritanın tamamında aynıdır. D II b. Aynı yeri gösteren iki izohips haritasında izohips eğrileri arasında yükselti farkı az olan haritada ayrıntı daha fazladır. D c. İzohips eğrilerinin birbirine yaklaştığı ve sık geçtiği yerlerde eğim azdır. Y I nolu yerde renk olarak yeşil kullanılma nedeni yükseltinin m arasında olmasıdır. d. Tepe ve dağları gösteren haritalarda en içteki eğrinin yükseltisi en azdır. e. Eş yükselti eğrileri birbirlerini kesmezler. D Y II nolu yerde renk olarak kahverengi kullanılma nedeni yükseltinin m arasında olmasıdır. III nolu yerde kısa mesafede farklı renk kullanılma nedeni; engebenin fazla olmasıdır. 7. Aşağıdaki cümlelerde boşlukları uygun kelimelerle doldurunuz. a. Renklendirme yönteminde renkler Yükselti basamağını gösterir. b. Tarama yönteminde kısa, kalın ve sık çizgiler Eğimi fazla olan yerleri gösterir. c. Yerşekillerini göstermek için en yaygın kullanılan yöntem İzhoips yöntemidir. d. Yerşekillerini gerçeğe en yakın ve üç boyutlu gösteren yöntem Kabartma yöntemidir. e. Işık alan yerlerin açık renkli, gölgede kalan yerlerin koyu renkli gösterildiği yöntem Gölgelendirme yöntemidir. 9. Renklendirme yöntemiyle çizilmiş haritalarda, aşağıdaki renklerden hangisi diğerlerine göre yükseltisi daha az olan yerleri gösterir? Cevap A A) Yeşil B) Sarı C) Kahverengi D) Beyaz E) Turuncu 366

15 10. Aşağıdaki izohips haritasında gösterilen akarsuyun, haritada görülen kısmının kuş uçuşu uzaklığı yaklaşık kaç km dir? Akarsu kuş uçuşu uzunluğu 150 km dir. Deniz km 11. Aşağıdaki çizimleri verilen şekillerin isimlerini yazınız. Deniz a. Delta b. Tepe c. Zirve d. Boğaz e. Çukur (Kapalı Çanak) Deniz f. Falez Deniz g. Yamaç h. Haliç Aşağıdaki boşlukları şekilleri dikkate alarak tamamlayınız. 60 ı. Sırt i. Vadi I II III I II III 1. İzohips aralıklarının farklı 2. I. nolu haritadan küçük 3. I nolu yerde gerçek alan ile iz olma nedeni yükseltinin farklı olmasıdır. ölçeklidir. düşüm alan arasındaki farkın fazla olma nedeni eğim ve engebenin fazla olmasıdır. 367

16 13. Delta kıyı derinliğinin az oduğu iç denizlerde akarsuların biriktirdiği alüvyonlarda oluşurken Haliç okyanuslarında gel - git etkisiyle gelişir. 4. Çizgisel hız ekvatorlardan kutuplara doğru azalmaktadır. Bu nedenle; Az Zonguldak Ankara Antakya 14. Gerçek alan yükseltinin hesaba katılarak yapılan alan hesabıdır. Farkın fazla olması yükselti basamaklarının da fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Fazla 15. Cevap C 5. a. Doğuda saat geridedir. b. Doğuda güneş erken doğar. c. Sürekli rüzgarlar KYK Sağa GYK Sola 16. Cevap E 6. a. Yer çekimi kutuplarda fazladır b. Ekvator çevresi kutup çevresinden daha uzundur. c. Kutuplar yerin merkezine daha yakındır. ADIM Yer kürenin kendine özgü olan kutuplardan basık Ekvatordan şişkince olmasından kaynaklanmaktadır. 7. Cevap E 2. Yerel saat farkları ortaya çıkar Gece gündüz meydana gelir. Coğrafi yönler belirir. Güneş ışınlarının gün içindeki açısı değişir. 3. Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür. 8. Cevap A 9. Cevap D 10. Cevap D 368

17 11. Aşağıdaki etkinliği uygun şekilde işaretleyiniz. Geoid şekli Küresel şekil Günlük hareket Eksen eğikliği Yörüngenin elips olması n n n n 2. Ekvatordan kutuplara sıcaklığın azalması n n n n 3. Çizgisel hızın değişmesi n 3 n n n 4. Doğu ve batı yönlerinin oluşması n n n n 5. Dünyanın yörüngedeki hızının değişmesi n n n n 6. Yıllık sıcaklık farkının oluşması n n n n 7. Yerçekiminin kutuplarda fazla olması n n n n 8. Haritalardaki bozulmalar n n n n 9. Meltem rüzgarlarının oluşması n n n n 10. Gece gündüz süresinin değişmesi n n n n v Paralel boylarının kısalması n n n n 12. Güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi n n n n 13. Kutup yıldızının görünüm açısının değişmesi n n n n 14. Sürekli rüzgarlarda sapmalar n n n n 15. Günlük sıcaklık farkının oluşması n n 3 n n 16. Kutuplarda sıcaklığın az olması n n n n 17. Gece - gündüzün ardalanması n n n n 18. Mevsim sürelerinin farklı olması n n n n 19. Aydınlanma çemberinin yer değiştirmesi n n n n 20. Dinamik basınç kuşaklarının oluşması n n n n 21. Gölge boylarının değişmesi n n n n 22. Güneşin doğuş - batış sürelerinin değişimi n n n n 23. Fiziksel (Mekanik) çözünme gerçekleşmesi n n n n 24. Muson rüzgarlarının oluşumu n n n n 25. Şubat ayının 28 gün olması n n n n 26. Matematik iklim kuşaklarının oluşumu n n n n 27. Eylül ekinoksunun iki gün gecikmesi n n n n 28. Meridyen aralıklarının eşit olmaması n n n n ve 90 enlemlerinde termik basınçların oluşması n n n n 30. Okyanus akıntılarının halkalar oluşturması n n n n 369

18 12. Matematik konuma göre dört mevsimin belirgin yaşandığı. Orta kuşakta yer almasıdır. 2. En uzun gündüz = 21 Haziran En uzun gece = 21 Aralık 13. Yörüngenin elips şeklinde olmasından dolayı Dünyanın Güneş etrafındaki dönüş hızı değişmektedir. Bu da yarım kürelerde mevsim sürelerinin farklı olmasına neden olur. 3. En uzak olduğu tarih = 4 Temmuz (Günöte) En yakın olduğu tarih = 3 Ocak (Günberi) 14. Dünya üzerinde Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yerler; güneyde enleminde bulunan Oğlak dönencesi ile kuzeyde enleminde bulunan Yengeç dönencesi arasıdır. Türkiye Matemetik konumu nedeniyle yengeç dönencesinin kuzeyinde bulunması Güneş ışınlarını dik açıyla almasını engellemektedir Eylül 6 aylık gece başlangıcıdır. 21 Mart 6 aylık gündüz başlangıcıdır. 15. Cevap D Aralık ADIM a K.Y.K de güneş ışınlarının en son dik geldiği yer. b c da yer alan Yengeç Dönencesi 21 Haziranda 24 saat gündüzün yaşandığı yer. Kuzey Kutup dairesi 21 Aralıkta gölge boyunun oluşmadığı yer. Güney Yarımkürede yer alan Oğlak Dönencesi d Gece gündüz süresinin yıl boyunca eşit olduğu yer. Ekvatorda yıl boyunca gece - gündüz süreleri eşittir. 6. Kuzey yarım küre = Yengeç Dönencesi K enleminde yer alır. Güney yerımküre = Oğlak Dönencesi G enleminde yer alır. 7. Yaz mevsimi daha uzun sürmektedir. 370

19 8. Cevap B 13. Kuzey yarımkürededir 9. Cevap C 14. Gölge Boyu Derecelik açıyla gelir. 21 Aralık I II III IV 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 11. Kuzey yönü gösterir saat 12 III 21 Haziran II IV 21 Mart 23 Eylül I 21 Aralık 12. a. Dönencelerin enlem derecesi dir. b. Kutup dairelerinin enlem derecesi dir. c. Yengeç dönencesi KYK de Oğlak dönencesi GYK dedir. d. Oğlak dönencesine yılda 1 yengeç dönencesine ise Yılda 1 defa Güneş ışınları dik gelir. e. Kuzey kutup dairesi üzerinde 21 Haziranda 24 saat gündüz yaşanırken 21 Aralıkta 24 saat gece yaşanır. g. Dönenceler arasında kalan yerlere Güneş ışınları yılda 2 defa dik gelir I Cevap C II 21 Mart 21 Aralık III 21 Haziran IV 23 Eylül 371

20 1. Olaylar 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık 3. a. Tropikal, Orta ve Kutup kuşağına matematik iklim kuşakları denir. b. Dünyanın yörünge hızının değişmesinin nedeni yörüngenin elips şeklinde olmasıdır. Kuzey Yarım Kürede yaz mevsiminin başlangıcıdır. Dünyanın her yerinde gece-gündüz süresi birbirine eşittir. c. Kuzey Yarımküre de yaz mevsimi 21 Haziran - 23 Eylül tarihleri arasında yaşanır. d. Altı ay gece gündüzün yaşadığı alanlar kutup dır. e. 21 Haziran günü Türkiye de Kuzey yöne doğru gidildikçe gündüz süresi uzar. Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer. Kuzey Yarım Kürede en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Kuzey Yarım Kürede bu tarihten sonra gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar. 4. Güneş ışınları yengeç dönencesine dik gelir. Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır. Aydınlanma çemberi kutup dairelerinde teğet göçer. Ekvatordan kuzeye gidilgikçe günler uzar, güneye gidildikçe günler kısalır. 5. Ekinoks, Gece - gündüz eşitliği olan 21 mart - 23 eylül tarihleridir. Tüm Dünyada gece - gündüz eşit olur. Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer. 2. a. Matematik iklim kuşaklarının oluşumunda Enlem etkili olmuştur. b. Şubat ayının 28 gün olmasının nedeni Yörüngenin şeklidir. c. Kuzey Yarım Kürede kış mevsimi 21 Aralık - 21 Mart tarihleri arasında yaşanır. d. Gün ışınlarının dik açıyla düştüğü alanlar dönenceler arasıdır. e. 21 Aralık günü Türkiye de güney yöne doğru gidildikçe gündüz süresi uzar. 6. Yer çekimi Sıcaklık Denizlerin tuzluluk oranı Güneş ışınlarının geliş açısı Kalıcı kar sınırı Artar Azalır Azalır Azalır Azalır 372

21 7. Ölçek Düzleme Aktarma Kuşbakışı Görünüm ADIM Ekvatorda ısınan havanın yükselmesi kutuplarda soğuk havanın alçalması Ekvatorda dönüş hızının yüksek olması Ekvatorda yer çekiminin az, kutuplarda fazla olması 8. GU = Ö.P x HU = 4 x 6 = 24 km dir (kilometreye çevirmek için ölçek paydasından beş sıfır atarız) km 9. A: Delta B: Boyun C: Vadi D: Çukur E: Tepe Termosfer Mezosfer Stratasfer Taposfer 80 km 50 km 13 km 10. Meltem rüzgarlarının oluşması Rüzgarların sapmaya uğraması Sonbahar ekinoksunun 2 gün gecikmesi Dünyanın yarısının aydınlık yarısının karanlık olması Dünya nın günlük hareketi Dünya nın günlük hareketi Yörünge nin elip olması Dünya nın şekli Mevsimlerin oluşması Dünya nın yıllık hareketi 11. a. En büyük ölçekli olanı I haritadır. b. En az ayrıntı gösterimi I. haritadadır. c. Paydasındaki rakamı en büyük olan I. haritadır. d. Hata oranı en yüksek olanı I. haritadır. 3. a. Zararlı ışınlar Ozon gazları tarafından tutulur. b. Ozon gazları Stratosfer katmanında yer alır. c. Meteorların yanması Mezosfer katmanında gerçekleşir. d. Su buharı troposfer katmanında bulunur. e. İklim olayları sadece troposfer katmanında gerçekleşir. f. Radyo dalgaları termosfer katmanlarında ayrılır. 373

22 4. %1 Diğer gazlar %21 Oksijen 10. Yaz mevsiminde ısınan hava kütleleri sıcaklığını hemen kaybetmemektedir. Bu nedenle Eylül ayı mart ayından daha sıcak ortalamaya sahiptir. Yani yaz aylarında yaşanan ısı birikimi kış aylarına geçişte hemen kaybolmamaktadır. %78 Azot 11. Bu durum Bakı nın sıcaklığa etkisidir. Güney yarımkürede dönencelerin dışındaki yamaçlar daha sıcak olurken kuzey yarım kürede dağların güney yamaçları daha sıcak olmaktadır. 5. Troposfer, Strotosfer, Mezosfer, Termosfer 12. a. a nın b den sıcak olma nedeni Dinamik yüksek basınç 6. İklim uzun rasatlar sonucu bir bölgenin ortalama durumunu ifade eder. Hava durumu günlük rasatlar ve bir kaç günlük hava tahminleridir. b. d nın c den sıcak olma nedeni okyanus akıntıları c. e nin f den sıcak olma nedeni Enleminin etkisi d. k nın l den soğuk olma nedeni kara ve denizlerin farklı ısınma özelliği e. m de sıcaklık farkının çok olma nedeni nemin az olmasıdır. f. f nin g den sıcak olma nedeni Denizelliğin etkisi 7. Cevap E 8. Cevap D 9. a. Günün en sıcak saatinin olmasının nedeni ısı birikmidir. b. Günün en soğuk saatinin Güneş doğmadan önce olmasının nedeni ısı kaybıdır. 13. a. Ekvator a eşit uzaklıkta olan noktalarda Sıcaklık farklı olması enleme ters düşer. b. Enlem Egim ve Bakı c. Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzadıkça tutulma artar. d. Su buharı Troposfer katmanında bulunduğu için iklim olayları sadece bu katmanda gerçekleşir. e. Atmosfer Dünya nın aşırı ısınmasını ve soğumasını önler. 374

23 14. Kutuplarda Güneş ışınlarının geliş açısı çok dar olduğundan atmosferde gittiği yol uzamaktadır. Böylece sıcaklık kaybı fazla olduğundan 6 ay gündüzde olsa hava soğuk olmaktadır. 3. Türkiye de sıcaklığın güneyden kuzeye azalmasında enlem etkilidir. Ancak batıdan doğuya sıcaklığın azalmasında yükselti etkili olmaktadır. 4. Yükseltinin etkisi ortadan kaldırılmış olur. 15. Bunun nedeni ısı birikiminin yaşanmasıdır. 16. Cevap B 5. Yükselti Gerçek sıcaklık İndirgenmiş sıcaklık I m 12 C 18 C II. 800 m 20 C 24 C 17. Cevap E III m 14 C 25 C IV. 0 m 15 C 15 C ADIM a. Sıcaklık azalır (D) b. Yoğunluk artar (Y) c. Yerçekimi azalır (D) 2. d. Başınç azalır (D) e. Nem artar (Y) x m de 15 C Buna göre = x 200 = 2000 yani 2000 metrede 0 m de 25 C sıcaklık 15 C dir. 6. II. numaralı yerde nem oranının az olduğu söylenebilir. Çünkü nem, sıcaklığın gün içerisinde dengelenmesini sağlar yani ani soğuma ve ısınmayı önler. Ancak II. numaralı yerde gündüz ve gece sıcaklık farkının fazla olması bize nem miktarının diğerlerine göre az olduğunu gösterir. 7. a Isıtıcı etki yapması beklenir. b Isıtıcı etki yapması beklenir. c Soğutucu etki yapması beklenir. 375

24 8. Cevap B ADIM Cevap A 10. En sıcak: 30 enlemindeki çöller. En soğuk: Asyanın iç kısımları, Sibirya Basınç türü Yüksek Basınç Yarım küresi Kuzey yarımküre Basınç türü Alçak Basınç Yarım küresi Güney Yarımküre 11. Bu farklılığın nedeni Antalya ve Diyarbakır arasındaki nem farklılığından kaynaklanmaktadır. Anlatyadan nem mıktarı dazla olduğundan geç ısınıp geç soğur Dinamik Alçak Basınç 12. Kış mevsiminde havanın bulutlu olduğu günler yerin ısı kaybı azaldığı için daha ılık geçer. Bulutsuz günlerde ısı kaybı daha fazla olduğundan kuru ve ayaz bir hava yaşanır. 2 Termik Alçak Basınç Dinamik Alçak Basınç 90 D.A.B = Dünya nın kendi etrafında dönmesi sonucu oluşur. T.A.B = Ekvatorda ısınan havanın yükselmesiyle oluşur. 13. Gulf Streom = Sıcak su akıntııdır kanadının doğusu ve Batı Avrupada etkili olur. 14. Enlem Nem Yükselti Isı birikimi ve ısı kaybı Kara ve deniz dağılışı Bakı Okyanus akıntıları Dinamk Alçak Basınç 2 Dinamik Yüksek Basınç 3 Dinamik Yüksek Basınç 4 Dinamik Alçak Basınç Basınçların oluşum nedenleri Dünaya nın kendi ekseni etrafında dönemesidir Dünya nın günlük hareketidir. 5. Hava hareketlerinin özelliği: Yükselici hava hareketi Görüldüğü basınç merkezi: Termik Alçak Basınç ve Dinamik Alçak Basınç. 376

25 6. Hava hareketlerinin özelliği: Alçalıcı hava hareketi 13. a da rüzgarın hızı b ye göre daha fazladır. Görüldüğü basınç merkezi: Termik Yüksek Basınç ve Dinamik Alçak Basınç 14. K 7. a) Yükselici hava hareketi görülür. b) Çevreden merkeze doğru hareket görülür K K G 8. a) Algalıcı hava hareketi b) Merkezden çevreye doğru K K G 9. Cevap D K G 10. Cevap D 15. a. Ova 11. d > b > a > c Cevap B 1020 a d b c b. c. yamaç vadi 377

26 16. Hızı Etkileyen Yönünü Etkileyen Basıç farkı Basınç merkezlerinin konumu Basınç merkezleri arasındaki mesafe Yer yüzü şekilleri Yer yüzü şekilleri Dünya nın kendi ekseni etrafında dönmesi Bitki örtüsü 4. Alize Rüzgarları Kutup Rüzgarlara Batı Rüzgarları 5. Cevap E 17. Cevap A 6. Cevap C 7. Cevap E 18. Cevap B 8. a. Karayel b. Yıldız c. Poyraz ADIM a. Alize Rüzgarları = Tropikal Kuşak b. Batı Rüzgarları = Orta Kuşak c. Kutup Rüzgarları = Kutup Kuşağı d. Lodos e. Kıble f. Samyali 2. Güney ve Güneydoğu Asya kyıları Avustralya kıyıları, Afrikanın batı ve doğu kıyılarında görülür. 9. a. b. Gündüz Gece Deniz Kara Deniz Kara Rüzgar ismi Deniz Meltemi Rüzgar ismi Kara Meltemi 3. a. AFRİKA Ekvator ASYA TAB Hint Okyanusu TYB Büyük Okyanus TYB b. Okyanus üzerinden geçerek karayı ulaşan bu rüzgarlar yağış getirmektedir. c. d. Yaz Kış Kara Kara Deniz Deniz Rüzgar ismi Yaz Musonu Rüzgar ismi Kış Musonu 10. Hamsin, Sirokko, Samyeli, Fön rüzgarı 378

27 11. a. Yüksek basınç alanlarını yazınız. I ve VII = Termik Yüksek Basınç III ve V = Dinamik Yüksek Basınç b. Alçak basınç alanlarını yazınız. VI = Termik Alçak Basınç II ve VI = Dinamik Alçak Basınç c enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. Alize Rüzgarlarıdır. d enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. Batı Rüzgarlarıdır. e enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. Kutup Rüzgarlarıdır. f. Cephe yağışları kaç numaralı yerlerde görülür? II ve VI numaralı yerlerde görülür. 2. a. Hava kütlesinin taşyabileceği en fazla neme Maksimum nem denir. b. Havada ölçülen neme mutlak nem denir. c. Bağıl nem mutlak nemin maksimum neme oranıdır. d. Bağıl nemin %100 olması yağışın başlamasına neden olur. e. Sıcaklığın artması maksimum nemin artmasına neden olur. f. Türkiyede bağıl nemin en fazla olduğu bölüm Doğu Karadeniz dir. g. Nem açığı artan hava doyma noktasından uzaklaşır. h. Yükselici hava hareketleri yağışa neden olurken alçalıcı hava hareketleri yağışı engeller. ı. Ekvator çevresi yükselici hava hareketlerinden dolayı yıl boyu yağışlıdır. i. Dönenceler çevresindeki çöllerde yıl boyu alçalıcı hava hareketleri etkilidir. j. Alçalan hava maksimum nemi artırırken bağıl nemi azaltır. k. Çöllerde nem az olduğundan sıcaklık farkı çok fazladır. g. Rüzgarlardaki sapmanın nedenini yazınız. Dünya nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü 12. Fön rüzgarıdır Bağıl nem = x 100= % Buna göre bu bulutta yağışın oluşması için havanın soğuyarak maksimum nemin azalması gerekir. Böylece %75 bağlı nem açığı kapanarak %100 olur ve yağış oluşur /200 = 5 dir. Yani B noktasının sıcaklığı 15 C olur. Fön rüzgarları alçalırken 100m de 1 C ısıtır. 1000/100 = 10 C = = 25 C olur 14. a. Sirokko b. Hamsin 15. Cevap D ADIM a. III b. I c. II 4. Hava kütlesi Hava kütlesi Hava kütlesi Mutlak Nem Maximum Nem Bağıl Nem 5 gr 10 gr %50 10 gr 20 gr %50 7 gr 10 gr %70 5. Yazın hava ısındığından maksimum nem miktarı artmaktadır. Ancak kışın hava soğuduğunda hacmi küçülerek maksimum nemi azalır ve yağış oluşur. 6. Akdenizin, bölgede yaptığı ılımanlaştırıcı etki Akdeniz bölgesinde kar yağışını azaltmaktadır. 379

28 7. I II III VI V Sıcak Soğuk Aşağıdaki soruları, şekilleri dikkate alarak cevaplayınız. a. Maksimum nemleri artan hava kütleleri? I, III ve VI b. Bağıl nemleri artan hava kütleleri? I ve V c. Nem açıkları artan hava kütleleri? III ve VI d. Doyma noktasına yaklaşan hava kütleleri? II ve V e. Yağış ihtimali azalan hava kütleleri? III ve VI 8. a b c Yağış adı Konveksiyonel Orografik Cephe Dünyada en çok görüldüğü yer Ekvatoral bölge Muson Asyası Orta kuşakta Türkiye de en çok görüldüğü yer İç Anadolu Karadeniz dağlarının kuzeyi Akdeniz, Ege, Maramara Türkiye de en çok görüldüğü mevsim Yaz, İlkbahar Kış mevsiminde 9. ABD ve Kanada Amazon Havzası Batı Avrupa Kongo Horzası Musan Asyası Endonezya ve Malezya Adaları 380

29 10. I II I. Sahra Çölü II. Taklamadan Çölü III. Avustralya Çölü III I, II ve III nolu yerlerin isimlerini yukarıdaki boşluklara yazınız. a. I ve III de çöl oluşumunun nedeni Dinamik Yüksek Basınç b. II de çöl oluşumunun nedeni Karasallığın etkisidir. Yeni denizel etkilere kapalı olması çölleşmede etkili olmuştur. 11. Özellik Denizel Karasal Sıcaklık farkı az Fiziksel çözülme az Geç ısınır geç soğur Aşırı ısınır aşırı soğur Bitki örtüsü cılız Yağış miktarı fazla 12. Yükselen havanın soğuyarak maksimum neminin azalması ve yağış bırakması sıcak soğur 381

30 DEĞERLENDİRME ADIMI Güneşten gelen zarar ışınlardan korur. 2. Dünya nın ısı dengesini sağlar. 3. Işığın yansıtılmasını sağlayarak gölge yerlerin tam karanlık olmasını engeller. 4. İklim olaylarının görülmesinde etkilidir. 5. Uzaydan gelen meteorların parçalanmasını sağlar. 5. Sıcaklık arttıkça basınç azalır, azaldıkça basınç artar. Buna bağlı oluşan basınçlara Termik kökenli basınçlar denir. 6. I. Konveksiyonel yağış oluşumu II. Orografik (Yamaç) yağış oluşumu III. Cephe yağış oluşumu 2. Gazların en yoğun olduğu tabakadır. Su buharı bu katmanda yer alır. İklim olayları bu katmanda yer alır Yerden yükseldikçe soğuma gösterir. Konveksiyonel yağış oluşumudur. Yani ısınan havanın yükselmeye bağlı olarak soğuması sonucu yağış oluşur. 7. a. Kovanın en fazla 25 litre olması: maksimum nem b. Kovanın kapasitesinin geliştirilmesi: havanın ısınması 3. Enlem Okyanus Bakı Güneş ışınlarının düşme açısı Yükselti Bitki örtüsü Yer şekilleri Kara ve Denizlerin dağılışı Nemlilik Rüzgarlık c. Kovada o an varolan15 litre su var: mutlak nem d. 25 litrelik kovaya 30 lt su koyduğumuzda 5 litrenin taşması: yağış oluşumu 4. I II Yarımküresi Kuzey Güney Basınç merkezinin görevi Alçak Alçak Basınç Basınç 8. a. Atmosferde en fazla bulunan gaz Azot tur. b. Yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanına doğru olan hava akımına Rüzgar denir. c. Gerçek sıcaklıkla indirgenmiş sıcaklık arasındaki farkın fazla olduğu alanlarda yükselti fazladır. d. Muson ikliminin görüldüğü alanlarla en yağışlı mevsim yaz dır. e. Güney doğu Asya da yıl içinde yön değiştiren rüzgarlara muson rüzgarları denir. 382

31 9. Yeryüzünde ısınan nemli havanın yükselmesi ile buna bağlı olarak havanın soğuması etkili olmaktadır. Bu tür yağış oluşumuna konveksiyonel yağış denir. 10. Alize Rüzgarları: 30 enlemlerinden Ekvatora eserler Batı Rüzgarları: 30 enleminden 60 enlemlerine doğru batı yönlü esen rüzgarlardır. Kutup Rüzgarları: Kutuplardan 60 enlemlerine esen soğuk ve kuru rüzgarlardır. 11. Rüzgar Sıcaklığa Etkisi Esiş Yönü Lodos Artırır Güneybatı Karayel Azaltır Kuzeybatı Keşişleme Artırır Güneydoğu Poyraz Azaltır Kuzeydoğu Kıble Artırır Güney Yıldız Azaltır Kuzey 12. Sıcaklık Yükselti Yerçekimi Dünya nın kendi ekseninde dönmesi Eksen eğikliği 13. Hava yükselicidir. Hava hareketi çevreden merkeze doğrudur Gökyüzü kapalı, yağış olasılığı yüksektir. 383

32 ADIM a. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Yağışın cinsi En fazla yağış Enlem aralığı Ekvatoral iklim Düzenlidir Tropikal Yağmur Ormanları Konveksiyonel Mart ve Eylül I II III iklimin görüldüğü yerler: I. Amazon Havzası II. Kongo III. Endonezya ve Filipin Adaları b. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A I II iklimin görüldüğü yerler: İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Yağışın cinsi En fazla yağış Enlem aralığı Savan düzensiz uzun boylu gür otlar Konveksiyonel yaz dönemi I. Birazilya, Vanezuela, Kolombiya, Peru II. Sudan, Çad, Nijerya, Mali 2. Ekvatoral iklim 3. Ekvatoral iklim 4. Güneş ışınlarının geliş açısı yıl boyunca fazla değişmemesi Nem miktarının fazla olması 5. Cevap D 6. Cevap E 384

33 7. Yağış (mm) Sıcaklık C Ekvator O Ş M N M H T A E E K A 20 İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Yağışın cinsi En fazla yağış Muson Yazın yağışlı kışın kuraktır Geniş yapraklı muson ormanları Orografik Yaz mevsiminde görülür iklimin görüldüğü yerler; Güney ve Güneydoğu Asya kıyılarıdır. Yağış (mm) Sıcaklık C Ekvator I V VI II III IV O Ş M N M H T A E E K A 20 iklimin görüldüğü yerler; I. Meksika çölü İklimin adı Çöl II. Atakama çölü Yağış rejimi Bitki örtüsü düzensiz kurakçıl III. Kalahari IV. Sahra ve Arabistan çölleri V. Victoria ve Gibson çölleri VI. Orta Asya çölleri Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Akdeniz Yağış rejimi Yazları kurak kışları yağışlı Bitki örtüsü Kızılçam ormanları ve maki En fazla yağış Kış mevsiminde Enlem aralığı enlemerinde görülür I V Ekvator II III iklimin görüldüğü yerler I. Koliforniya II. Orta Şili III. Kap Bölgesi IV. Avustralyanın Güneyi V..Akdeniz ve çevresi IV 385

34 8. Afrika kıtasıdır. Kuzeyinde Akdeniz kıyıları güneyinde ise Kap Bölgesidir. 9. Cevap C 10. Cevap C ADIM Yağış (mm) Sıcaklık C I II Ekvator O Ş M N M H T A E E K A 0 İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü En fazla yağış Ilıman Okyanus iklimi düzenli Karışık yapraklı ormanlardır Sonbahar mevsiminde iklimin görüldüğü yerler; I. ABD nin Doğusu ve Batı Kanada kıyıları II. Batı Avrupya kıyıları Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Karasal iklim düzensiz Bozkır (step) En fazla yağış ilkbahar mevsiminde Yağışın cinsi Konveksiyonel 2. Ilıman okyanusal iklimin benzeri Karadeniz Bölgemizde görülürken Sert karasal iklimin benzeri Doğu Anadolu bölgemizde görülebilmektedir. Ekvator Bu iklimin Türkiye deki benzeri Erzurum - Kars bölümünde görülür. 386

35 3. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü En fazla yağış Yağışın cinsi Sert Karasal düzensiz Çayır - Bozkır İlkbaharda konveksiyonel Orta kuşakta deniz etkisinden uzak karaların iç kısımlarında 4. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Tundra Yağış rejimi düzensiz Bitki örtüsü Liken, ot ve cılız çalılar En fazla yağış Yaz mevsiminde Yağış cinsi Cephe 5. Yazlar serin ve yağışlı kışlar çok soğuk 5-6 ay karla kaplı Kutup Yazları sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlı Savan Yazları serin kışları ılık ve her mevsim yağışlı Yıl boyu sıcak ve yağışlı Yazlar yağışlı kışları kurak ve yıl boyu sıcak Yıl boyu sıcaklık 0 C nin altında ve yağış çok az Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlı. En çok yağış ilkbahar Sert Karasal Akdeniz Ilıman karasal Ekvatoral Ilıman okyanusal 387

36 6. Aşağıdaki boşlukları uygun kelimelerle tamamlayınız. a. Ekvatoral ve ılıman iklimlerde yağış rejimi düzenlidir. b. Termik Alçak basınç etkisiyle oluşan yükselici hava hareketleri Ekvatoral iklimin yıl boyu yağış almasına neden olur. c. Tropikal kuşakta görülen iklimler: Evkvatoral, savan, Muson, Çöl, ADIM a. b. c. d. e. Ocak ayında Rize nin sıcaklığının Hakkari den fazla olmasında etkili faktör Torosların güney yamayacında tarım ürünlerinin kuzey yamacına göre daha erken olgunlaşmasında etkili olan faktör Ege Bölgesinde kıyı ile iç kesimler arasındaki iklim farkının az olmasında etkili olan faktör Doğu Anadolu nun sıcaklığının İç Anadolu dan az olmasında etkili olan faktör Antalya nın Sinoptan sıcak olmasında etkili olan faktör Denizellik Bakı Dağların uzanışı Yükselti Enlem d. Orta kuşakta görülen iklimler: Akdeniz, Step, Ilıman okyanusal, Sert Karasal. e. Soğuk kuşakta etkili olan iklimler: Kutup, Tundra 2. Matematik konumu Genel hava dolaşımı Dağların uzanışı yükselti Bakı Karasallık ve Denizellik f. Güneydoğu Asya da etkili olan iklimin oluşmasında; muson rüzgarları etkilidir. g. Yağış rejimleri en çok benzeyen iklimler Savan ve Muson iklimleridir. 3. Okyanus Akıntıları Tropikal siklonlar 4. Ekvatordan kutuplara gidildikçe denizlerin tuzluluk oranı azalır. Bu durum enlemin etkisidir. Akdenizin Karadenizden daha güneyde olması daha tuzlu olduğunu gösterir. 7. Enlem, okyanus akıntıları, Kara ve denizlerin dağılışı etkilidir. 8. Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında Kuzey yarımkürede sıcaklık artışı olurken Güney yarımkürede sıcaklık azalarak kış mevsimi yaşanmaktadır. Yani II numara Kuzey yarımkürededir. I numara ise Güney yarımkürededir.. 5. Türkiye de güney yamaçlar bakı etkisindedir. Bu nedenle güney yamaçlar daha sıcaktır, yerleşmeler daha çok güney yamaçlarda kurulmuştur. 6. Enlem e göre değerlendirdiğimizde Karadeniz kyılarının Güneydoğu Anadolu Bölgesinden daha soğuk olması bekleni. Ancak Karadeniz kıyılarında denizelliğin etkisiyle nem miktarı yüksektir. Buda karadeniz kıyılarının aşırı soğumasını engellemektedir. 388

37 7. Karadeniz ve Akdeniz bölgesinde dağların denize paralel uzanması denizelliğin etkisinin iç bölgelere ulaşmasını engellemektedir. Bu durum kıyı ile iç kesim arasında iklim farklılıklarına neden olmaktadır. Ancak Ege bölgesinde dağların kıyıya dik uzanması denizel etkinin iç bölgelere kadar sokulmasını sağlamıştır. 13. a. Karayel b. Yıldız c. Poyraz d. Lodos e. Kıble f. Samyeli 8. Deniz seviyesinden yükseldikçe her 200 metrede sıcaklık 1 C düşmektedir. Ülkemizde yükselti ortalamalarının batıdan doğuya doğru olan artışı inceldiğinde sıcaklık ortalamalarının da batıdan doğuya doğru azaldığı gözlemlenecektir. Bu durumu Türkiye sıcaklık haritalarında inceleyebilirisiniz İzlanda DAB 2. Sibirya TYB 9. Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadenizde görülen nemli iklim karakteri daha kurak bir durumda olurdu. bununla birlikte bitki örtüsü kuraklığa dayanıklı bitkiler oluştururdu. Karadeniz bölgesinde kuzeyden esen soğuk rüzgarlar yazın serinletirken kışın denizin ılımlaştırıcı etkisi olmayacağından daha soğuk yaşanacaktı. İğne yapraklı ormanlar daha alçak seviyelerden başlayacaktı Bu konuda yazılacak çok fazla değişiklik vardır. Ancak özetleyecek olursak Türkiye nin üç tarafını çeviren denizler için nem kaynaklarımız demek yanlış olmaz. Bu yüzden denizlerimiz olmasaydı iklimde neme bağlı bütün unsurlar değişirdi. (orman örtüsü, beşeri faaliyetler vb) 3. Asor DYB 4. BasraTAB 15. Sibirya Termik Yüksek Basıncı 10. Cevap D 16. Basra Termik Alçak Basınç 11. Cevap E 12. Cevap C 17. Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Nedeni: Enlem, karasallık, samyeli nin etkisi 18. Kıyı bölgeleridir. Nedeni denizelliğin etkisidir. 389

38 19. Yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisi dikkate alınmaz ADIM Karadeniz kıyılarıdır. 20. Enlemin etkisidir. 2. Dağların uzanışı nedeniyle kıyılarımızda oluşan nemli hava kütlelerinin iç kesimlere sokulamamasıdır. Yani dağların denize bakan yamaçlarında yükselerek soğuyan nemli hava buralarda yağış bırakarak nemlilik özelliğini kaybeder ve iç kesimlere yağış götüremez. Bu tür yağışlara orografik yağışlar denmektedir. 21. Türkiye nin yükseltisi batıdan doğuya doğu artar. Bu nedenle yükselti arttıkça sıcaklık azalmaktadır. 3. Rize, Zonguldak, Giresun, Yıldızdağları, Muğla, Antalya, Hakkari, 22. En sıcak Antalya İzmir Şanlıurfa Konya Erzurum En soğuk 4. Iğdır Tuz gölü ve Çevresi Konya 5. Ülkemizde iç kesimlerin çevresinin dağlarla çevrili olması denizler üzerinde oluşan nemli hava kütlelerinin iç kesimlere kadar sokulmasını engellemektedir. 23. En sıcak Şanlıurfa Konya Antalya İzmir Erzurum En soğuk 24. Cevap D 25. Cevap E 6. Hava kütlesi soğuk olunca hacmi daralıp küçülür ve yağış bırakma ihtimali artar. İç bölgelerde de yüksek yerler soğuk olduğu için havanın yağış bırakması daha kolay olur. Bundan dolayı iç kesimlerde yüksek yerler, çevresine göre daha çok yağış alır. 7. Ege bölgsinde dağların kıyıya dik uzanması nemli hava kütlelerinin iç kısımlara kadar sokulmasını sağlamıştır. Bir başka ifadeyle Akdeniz ve Karadenizdeki gibi yamaç yağışları oluşturacak bir yerşeklinin olmaması Ege kıyılarında yağış miktarının daha az olmasına neden olmuştur. 390

39 8. Yamaç yağışı Akdeniz ve Karadeniz Bölgesinde Konveksiyonel yağış İç Anadolu bölgesinde Cephe yağışı Akdeniz, Ege, Maramara, Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde 13. Yağış (mm) O Ş M N MH T A E E KA II Sıcaklık C Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N MH T A E E KA IV Doğu Anadolunun yükseltisi fazla olduğundan ısınma iç Anadoluya göre daha geç olmaktadır. Bu nedenle yükselim yağışları yaz aylarına sarkmaktadır Yağış (mm) Sıcaklık C 0 40 O Ş M N M H T A E E K A III Sıcaklık C Yağış (mm) O Ş MNMH T A E E KA I II III 10. En fazla: Doğu Anadolu En az: Akdeniz bölgesinde I IV 11. Karadeniz bölgesinde yıl boyu bulutluluk oranının yüksek olması güneşlenme süresini en aza indirmiştir. 14. Bu durum daha çok Ege bölgesinde görülmektedir. Nedeni dağların kıyıya dik uzanmasıdır. Bu dağlar arasında kalan vadilerden nemli hava kütleleri iç bölgelere sokulabilmektedir. 12. I II III IV İklimin adı Akdeniz Karadeniz Sert karasal Karasal Bitki örtüsü Kızılcam, maki Orman Çayır Bozkır (step) 15. Orta kuşakta bulunması Dağların uzanışı Üç tarafının denizlerle çevirili olması 391

40 16. Dört mevsimin tam olarak yaşandığı Orta kuşakta yer almasıdır. 17. Marmara bölgemizde üç iklim çeşidininde etkisi görülmektedir. Bunlar: Akdeniz iklimi, Karasal iklim, Karadeniz iklimi 20. NO İL BÖLGE İKLİM 1. Afyon Ege Karasal iklim 2. Antakya Akdeniz Akdeniz iklim 3. Kayseri İç Anadolu Karasal iklim 4. Giresun Karadeniz Kardeniz iklim 5. Elazığ Doğu Anadolu Karasal iklim 6. Mardin Güney Anadolu Karasal iklim 7. Zonguldak Karadeniz Karadeniz iklim 8. Muğla Ege Akdeniz iklim 9. Edirne Marmara Karasal iklim 10. Erzurum Doğu Anadolu Karasal iklim 11. Manisa Ege Akdeniz iklim 12. Mersin Akdeniz Akdeniz iklim 13. Balıkesir Marmara Akdeniz iklim 18. Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgemizde 14. Aksaray İç Anadolu Karasal iklim 15. Bartın Karadeniz Karadeniz iklim DEĞERLENDİRME ADIMI Akdeniz iklimi Ilıman Okyanusal iklim 19. a. Karadeniz Bölgesi en çok yağışı Sonbahar Akdeniz Kış İç Anadolu ilkbahar Erzurum - Kars yaz aylarında almaktadır. b. Karadeniz de etkin yağış..., Akdeniz de..., İç Anadolu da... (kırkikindi), Erzurum - Kars ta... yağışlarıdır. c. Karadeniz de bitki örtüsü orman Akdeniz de maki İç Anadolu da bozkır Erzurum - Kars ta lardır. d. Türkiye de güneyden kuzeye sıcaklığın azalmasının nedeni Enlem batıdan doğuya Sıcaklığın azalmasının nedeni ise yükseltidir. 2. Sert karasal iklim Karasal iklim İklim tipleri Ekvatoral İklim Sert Karasal İklim Ilıman Okyanusal İklim Akdeniz iklimi Bitki Örtüsü Tropikal Yağmur Oranları Savanlar Karışık Yapraklı Ormanlar Makiler 392

41 3. İklimi: Akdeniz İklimi Görüldüğü yerler Akdeniz Çevresi Kaliforniya Çevresi Avustralya nın güney batısı ve güneydoğu Güney Afrikanın Kap Bölgesi Orta Şili Özellikleri: Yazın sıcak ve kurak, kışın ılık ve yağışlıdır. Yağışlar genelde yağmur şeklinde olur. Bitki örtüsü: Kızılçam ormanları ve maki 4. a. Ekvatoral İklim: Tropikal yağmur ormanları b. Çöl İklimi: Kurakçıl Bitkiler c. Karasal İklim: Step d. Tundra İklimi: Liken, ot, yosun 7. Adana Akdeniz Erzurum Karasal Sinop Karadeniz Batman Karasal Konya Karasal Kayseri Karasal İzmir Akdeniz Rize Karadeniz Edirne Karasal Eskişehir Karasal Kars Karasal Sivas Karasal Muğla Akdeniz Antalya Akdeniz Kastamonu Karadeniz Ekvatoral 2. Çöl 3. Muson 4. Tundra 5. Ilıman Okyanus 6. Akdeniz 7. Çöl 8. Çöl 9. Ekvatoral 10. Kutup e. Kutup İklimi: Bitki örtüsü yok 9. Sibirya Kuvvetli olduğu zaman kış mevsimi, soğuk ve çok yağışlı geçer. 5. a. Yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim Sert karasal 6. b. Günlük sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim Çöl iklimi c. Yıllık yağış miktarının en fazla olduğu Ekvatoral iklim d. Yıllık sıcaklık ortalamasının en fazla olduğu iklim Muson iklimi e. Yaz yağışlarının en fazla olduğu iklim tipleri Muson ve savan iklimleri İklim Bitki örtüsü I. Akdeniz Kızılcam, Maki II. Karasal Bozkır III. Karasal Bozkır IV. Akdeniz Maki V. Karasal Çayır İzlanda Kış mevsiminde hava daha ılık ve yağışlı geçer Azor Yaz mevsiminde sıcak ve kuru bir havanının görülmesine neden olur. Basra 10. a) Yükselti b) Denizellik c) Enlem d) Dağların uzanışı e) Bakı 11. İklim: Karadeniz iklimi Ülkemizde sıcak ve kuru rüzgarlar etkili olur. Görüldüğü yerler: Karadeniz bölgesinin hakim iklimidir. İklim özellikleri: Yazlar serin, kışlar ılık her mevsim yağışlıdır. en fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür. Doğal Bitki Örtüsü: Ormandır. 393

42 ADIM Şekilde kırsal kesimdeki Toplu yerleşme gösterilmiştir. Bir bölgede Toplu yerleşme görülmesinin nedenleri: a. Sınırlı su kaynaklarının olması b. Yer şekillerini sade olması 5. a. Yerleşme sınırının en yüksek olduğu yer La Paz çevresidir. b. Dünyada ilk yerleşmeler orta kuşakta Akarsu kenarlarında kurulmuştur. c. Yeryüzünün insanlar tarafından değiştirilmiş özelliklerini Beşeri coğrafya inceler. d. İnsanlar Tarım faaliyetlerine başladıklarında yerleşik hayata geçmişlerdir. 2. Şekilde kırsal kesimdeki dağınık yerleşme gösterilmiştir. Bir bölgede dağınık yerleşme görülmesinin nedenleri: a. Su kaynaklarının fazla olması b. Yerleşiklerinin engebeli olması 6. Mezopotamya Nil Nehri çevresi İndus ve Ganj Çevresi Güneydoğu Asya 3. a. Oba b. Yayla c. Kom d. Ağıl e. Mahalle 4. Tarım coğrafyasının ilgi alanıdır. 7. Ekvator çevresinde yerleşmelerin yüksekte kurulduğu dikkat çekmektedir. Bu durumun sebebi deniz seviyesine yakın alçak kesimlerde sıcaklığın fazla olmasıdır. 8. Siyasi Coğrafya 9. Turizm Coğrafyası 10. Ekonomik özelliklerdir. Mesela Dünya nın en kuzeyinde yer alan Dikson şehrinde madencilik faaliyeti yapılmaktadır. 394

43 11. a. Yukarıdaki haritada Dünyada İlk yerleşmelerin olduğu yerler gösterilmiştir. 13. b. Haritada verilen yerlerin isimlerini yazınız. I. Nil Deltası II. Mezopotamya III. İndus ve Ganj, IV. Güneydoğu Asya c. Yerleşmelerin kurulduğu yerlerdeki akarsuların isimlerini yazınız. I. Nil Nehri II. Fırat ve Dicle a. b. Ahşap Kerpiç III. İndus ve Ganj IV. Sarıırmak c. Taş - Ahşap d. Taralı alanlarda ilk yerleşmelerin kurulma nedeni verimli topraklar olmasıdır. 14. Kırsal yerleşmeler dokularına göre Toplu, Dağınık ve gevşek olmak üzere üçe ayrılır. Nüfusu den fazla ya da genellikle Tarım dışı etkinliklerin fazla olduğu yerlere şehir denir. Evlerin yapı malzemesi olarak karasal bölgelerde Kerpiç bol yağışlı yerlerde Ahşap dağlık alanlarda Taş kullanılır. Kır yerleşmelerindeki, devamlı yerleşmelerde hakim ekonomik etkinlik Tarım iken, geçici yerleşmelerde hayvancılıktır. 12. Zonguldak Antalya Ankara Mersin Konya İzmit Eskişehir Şanlıurfa İstanbul Ticaret Eğitim Maden Tarım İdari Merkez Liman Sanayi Turizm Dini Turizm 15. a. İlk yerleşim yerlerinden biri olan Mezopotamya Fırat ve Dicle nehirleri arasında yeralır. b. Barajların inşa edilmesi ve dağılışı Beşeri coğrafyası tarafından incelenir. c. İnsan sayısının artması, azalması ve göç hareketleri Nufüs coğrafyası tarafından incelenir. d. Devletlerin yönetim merkezlerini oluşturan kentlere İdari kentler denir. 395

44 16. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu b. 17. Hayvancılık faaliyetleridir. Çöl Bölgeleri ADIM No Bölge Beşeri Doğal Ekonomik 1. Sanayi bölgeleri 2. Dağlık bölgeler 3. Avrupa Birliği 4. Turizm bölgeleri c. 5. Kurak bölgeler 6. Deprem bölgeleri 7. Petrol bölgeleri 8. Yağışlı bölgeler 9. Çöl bölgeleri 10. Sık nüfuslu yerler 11. Ormanlık bölgeler Tektonik Bölgeler 12. NATO ya üye ülkeler 13. Aktif volkan bölgeleri 14. Gelişmiş bölgeler 2 Aşağıdaki haritalarda hangi bölgelerin gösterildiğini yazınız. a. Sık nüfuslu Bölge b. Dağlık Bölgeler 396

45 e. h. İlk yerleşme Bölgeleri Ekvatoral İklim Bölgeleri f. 3. Beşeri bölge sınırları doğal bölge sınırları gibi uzun süreli değildir. Örneğin ABD, Kanada, Meksika arasında 1994 yılında yürürlüğe giren NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi) bugün ekonomik ve siyasal gelişmeler sonucu kaldırılması gündeme getirilmiştir. Ilıman iklim Bölgeleri 4. g. Akdeniz İklim Bölgeleri 5. Muğla = Turizm İstanbul = Karma Ekonomi, Ticaret Zonguldak = Madencilik Rize = Tarım Erzurum = Tarım, Hayvancılık 397

46 6. Nato (Kuzey Atlantik Antlaşması) Birleşmiş Milletler Avrupa Konseyi Ekonomik iş birliği ve kalkınma örgütü (OECD) G n Çöl bölgeleri n Kutup bölgeleri n Maki bölgeleri n Dağlık bölgeler Deprem bölgeleri n Aktif volkan bölgeler n Avrupa Birliğine üye ülkeler n NATO ya üye ülkeler n Petrol bölgeleri n Dört Mevsim yaşanan bölgeler n Turizm bölgeleri n Muson bölgeleri n Tropikal rüzgâr bölgeleri n Genç nüfuslu bölgeler 8. Ticari Geçiş Bölgeleri 9. Tarımsal faaliyetlerin yoğunlukta yapılması 10. a. (Deprem) Fay Hattı Bölgeleri b. Fazla Yağış Alan Bölgeler c. Akdeniz İklim Bölgeleri 398

47 ADIM NO OLAY İnsanın doğaya etkisi Doğanın insana etkisi 1. Çöllerde nüfusun seyrek olması n n 2. Barajlarla akarsuların akımının düzenlenmesi n n 3. Heyelan bölgelerinde göçlerin meydana gelmesi n n 4. Sanayileşme sonucu çevre kirliliğinin artması n n 5. Dağlık yerlerde dağınık kır yerleşmelerinin oluşması n n 6. Kurak bölgelerde konut yapımında kerpiç kullanılması n n 7. Mesafeleri kısaltmak için su kanalları açılması n n 8. Volkanik faaliyetler sonucu hava yolu ulaşımının aksaması n n 9. Sulama ile nadas alanlarının azalması n n 10. Sağanak yağışlar sonucu sel felaketlerinin yaşanması n n 11. Antartika da yerleşik hayatın görülmemesi n n 12. Yeraltı suyunun çok kullanıldığı yerlerde çökmeler oluşması n n 13. Marmara denizindeki balık çeşidinin azalması n n 14. Dünya nüfusunun %80 ninin orta kuşakta toplanması n n 15. Kırsal kesimde konut yapımında farklı bölgelerde farklı malzemeler kullanılması n n 16. Atmosferde CO 2 oranının artması sonucu küresel ısınma yaşanması n n 2. a Sanayileşme çevre kirliliğini arttırır. c Düşük sıcaklıklar nüfuslanmayı engellemiştir. b Yağmur ormanları yerleşmeyi sınırlandırmıştır. I II III IV e Nüfusun fazla olması doğal kaynakların tüketimini artırmıştır. V d Çöl iklimi hakimdir. 399

48 a Açılan su kanalı nedeniyle ulaşım gelişmiştir. IV c Ulaşımda geyiklerin çektiği kızaklar kullanılır. III II e Yağmur ormanları yerleşmeyi sınırlandırılmıştır. d Kuraklık ve çölleşmeler kum fırtınalarına neden olur. V b Bozkır kültürü ve hayvancılık yaygındır. I 400

49 4. Uygun kullanım alanı a. Tarım 7. Etkilediği doğal ortam Hidtosfer a. b. Turizm b. Hidrosfer c. Enerji c. d. Bigesfor Hayvancılık e. d. Turizm Litosfer 8. Aral Gölü 5. Sanayi faaliyetlerinin bir olumsuz sonucudur. 6. Kuraklaşma Verimsizleşme Yer altı sularının fazla kullanılmasıyla oluşan göçükler 9. Manş Tüneli'nin ülkemizdeki marmaray gibi yer altında olması çevreye zararını en az indirmiştir Cevap E 11. Cevap C 401