Tuğçe KILINÇ ZEHRA KALKAN CAN P. YAĞCI MURATCAN ŞEKER BERKAY DEMİRCİOĞLU

Transkript

1 SUNUŞ TEKNİKLERİ Yrd.Doç.Dr. Serpil KESTANE Tuğçe KILINÇ ZEHRA KALKAN CAN P. YAĞCI MURATCAN ŞEKER BERKAY DEMİRCİOĞLU

2 ANKETLER Otizm Nedir? Bilmiyor 68% Zihinsel Engel 20% Kromozom Fazlalığı 4% Gelişimsel Bozukluk 8% Otizm Belirtilerini Biliyor musunuz?

3 Hayır 92% Evet 8% Çevrenizde Otizmli Birey/Bireyler Var Mı? EVET 76% HAYIR 24% Otizmli Bireylerin Nelerden Rahatsız Olduklarını Biliyor Musunuz?

4 Hayır 96% Evet 4% Otizm (içe yöneliklik) nedir? Genellikle yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan ve yaşam boyu devam eden, sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişimde problemler, tekrarlayıcı davranış, kısıtlı ilgi alanları ile kendini gösteren karmaşık gelişimsel bir bozukluktur. Otizmin Belirtileri Erken Tanıda Dikkat Edilmesi Gereken En Belirgin Gelişim Özellikleri: Bebeklik dönemi açısından değerlendirme yaptığımızda; otizmin erken teşhisi ile ilgili olarak özellikle sosyal belirtilere dikkat edilmesi gerekmektedir.

5 Normal gelişim gösteren bebekler; ilk iki yılda aşağıdaki özellikleri sergilerler; Annenin yüzünü araştırırlar. Seslerle kolayca uyarılabilirler. Kelime sayısı gittikçe artar ve gramere uygun kullanım başlar. Annesi odadan ayrıldığında ağlar, yabancıların yanında kaygı duyarlar Acıktığında ya da hayal kırıklığı durumlarında keyifsiz olur. Aşina yüzleri tanır ve gülümser. Bir ilgi çekici nesne veya etkinlikten bir diğerine geçiş yaparlar. Nesnelere ulaşmak için vücutlarını anlamlı kullanabilirler. Oyuncaklarını incelerler ve oyun oynarlar. Doyum ararlar, acıdan kaçınırlar. Otistik özellik gösteren bebeklerde ise ; Az melodik mırıldama dikkat çeker. İşitmiyormuş gibi davranabilirler. Başkalarının farkında değilmiş gibidirler. Göz teması kurmaktan kaçınırlar. Bir grup bebekte uykusuzluk, huzursuzluk, uyku bozuklukları ve uyumsuz davranışlar gözlemlenir. Bunlar genellikle huysuz olarak adlandırılan bebeklerdir. Donuk ve boş boş bakma görülebilir. Ağrı, acıya, üşümeye tepkisizlik dikkat çeker. Başını, vücudunu sallama gibi tekrarlayan davranışlar görülebilir. Düşük kas tonusu izlenebiliyor. Daha az mimik kullanırlar. Otizmin Sınıflandırılması

6 1.Asperger Sendromu: Çocukluk çağında ortaya çıkar. 3-4 yaşına kadar yaşıtları gibi davranır. Genetik geçişli bir sorundur. Erkek çocuklarında sık görülür. Ana belirtisi içe kapanıklıktır. 2.Dezintegrafik Bozukluk: 2 yaşına kadar normal gelişim gösterir. 10 yaşına gelmeden çoğu becerisini kaybeder. Gelişimsel bozukluktur. %85 inde zekâ geriliği görülür. 3.Rett Sendromu: Nörolojik bozukluktur. Kız çocuklarında görülür aya kadar normal gelişim gösterir. Konuşma kaybına yol açar. Bel kemiğinde sorunlar ortaya çıkar. Bir ailede, sadece bir kişide ortaya çıkar. (%99.5 ihtimal ile.) 4.Atipik Otizm: Gelişimsel bozukluktur. Belli ilkelere aşırı bağlıdırlar. Sosyal hayatta aşırı çekingen ve utangaçtırlar. Sözel ve sözel olmayan iletişim becerileri bozuktur.

7 İyi bir eğitimle normal şartlara dönebilen tek otizm türüdür. Otizm de Tedavi 1. TEDAVİNİN İLK HEDEFİ İLETİŞİM BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK Erken teşhis ve tedavi otizmli çocukların tam potansiyellerine ulaşmalarına yardımcı oluyor. Tedavinin birincil hedefi çocuğun yükümlülüklerini yerine getirebilmesini sağlayan becerilerini geliştirmek. Otizm belirtileri ve davranışları farklı kombinasyonlarda olabiliyor ve yoğunlukları değişebiliyor. Ayrıca bireysel belirtiler ve davranışlar zamanla değişiklik de gösterebiliyor. Bu nedenlerden dolayı tedavi stratejileri bireysel ihtiyaçlar ve aile kaynaklarına göre düzenleniyor. 2. SOSYAL HAYATA UYUMU KOLAYLAŞTIRACAK YÖNTEMLER Otizmli çocuklar genellikle çok iyi yapılandırılmış ve kendilerine özel tedavilere iyi reaksiyon veriyor. En başarılı program ebeveynlere yardımcı olan ve çocuğun yaşamına iletişimsel, sosyal, davranışsal, uyum sağlayıcı ve eğitici yönler katanlar oluyor. Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) çocuğun fonksiyonlarının gelişmesi ve potansiyeline ulaşması için şu stratejileri öneriyor: 3.Davranışsal eğitim ve yönetim: Davranışsal eğitim ve yönetim, davranış ve iletişimi geliştirmek için pozitif destek, kendine yardım ve sosyal beceri eğitimini kullanır. Uygulamalı Davranışsal Analiz, Otistik ve İlgili İletişim Engelli Çocukların Tedavi ve Eğitimi ve duyusal entegrasyon gibi çeşitli tedavi türleri geliştirilmiştir. 4.Özel Terapiler: Bunlar konuşma, meşgale ve fiziksel terapilerdir. Bu terapiler otizmi yönetmede önemli unsurlardır ve hepsi çocuğun tedavisinin aşamalarına dâhil edilmelidir. Konuşma terapisi otizmli çocuğun daha iyi iletişim kurabilmesi için dil ve sosyal becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilir. Meşgale ve fiziksel terapi koordinasyon ve motor becerilerdeki eksiklikleri geliştirmeye yardımcı olabilir. Meşgale terapisi, otistik çocukların duyulardan (görme, duyma, dokunma, koklama) gelen bilgiyi daha yönetilebilir yollarla işlemelerine de yardımcı olur. Otizmli çocukların eğitimi sadece okul ya da bireysel terapilerle sınırlı kalmayıp, yaşamının her alanında devam etmesi gereken yirmi dört saatlik bir süreçtir.

8 Otizmli çocukların birbirlerinden farklı özellikleri olduğundan, her - Yapılandırılmış olması, hem öğretilecek becerinin hem de öğretim yapılacak mekânın düzenlenmesi Sistematik olması, beceri alt basamaklarını takip ederek öğretim yapılması çocuğun eğitimi için o çocuğa özgü olması Belirli aralıklarla hedeflerin gereksinimlere göre uyarlanabilmesi, programın esnek ve yenileniyor olması KAYNAŞTIRMA EĞİTİM: Otizmli çocukların eğitsel tanıları yapıldıktan sonra bu tanıya göre çocuklar yönlendirilir ve gerekli yerlere yerleştirilerek eğitim hayatlarına daha verimli bir şekilde devam ederler. Eğer çocuk, bağımsız bir OÇEM de (Otizmli Çocukları Eğitim Merkezi) eğitim-öğretim görüyorsa ve eğitsel performansı kaynaştırma düzeyine gelmişse, ilköğretime geçişi için bir değerlendirme raporu hazırlanır. Bu rapor, Eğitsel tanılama, İzleme ve Değerlendirme ekibince tekrar gözden geçirilir. Bunun sonucunda, otizmli çocuğun kaynaştırma eğitiminden yararlanmasının uygun olduğu çıkarsa en yakın ilköğretim kurumunda kaynaştırma eğitimi alır. TÜRKİYE DE OTİZM Dünyada her çocuktan biri otizmden etkilenmiş görülüyor. Bu ölçekle ülkemizde yaklaşık 650 bin kişinin otizm olduğu tahmin edilmektedir. Otizmin görülme sıklığı günümüzde çok büyük bir hızla artıyor yılında her 2500 çocuktan birine konan otizm tanısı, 2001 yılında 250, 2013 yılında ise 88 çocuğa konurken günümüzde her 68 çocuktan biri otizmli olarak dünyaya geliyor. Otizmin erkek çocuklarında görülme riski ise kızlardan 4 kat daha fazla. OTİZM VE EĞİTİM 1995 yılından itibaren Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde otizmli çocukların eğitimleri ile ilgili çalışmalara başlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Otizmli Çocuklar Eğitim Programı hazırlanmıştır. Bu çalışmalara yönelik eğitim uygulama okulu olan İstanbul-Kadıköy Hayriye Kemal de sadece otizmli çocukların eğitimleri verilmektedir.

9 Ülkemizde 0-18 yaş arası Otizmli bireyden sadece i eğitim alabilmektedir. Otizmli bir çocuk haftada 30 saat eğitim almalıyken, ülkemizde ayda sadece 12 saat eğitim verilmektedir. Otizmli çocuklara ve ailelerine ayda 12 saat destek eğitim ücreti ödenmektedir. Rehberlik Araştırma Merkezi raporu olan aileler için ise 600,48 TL dir. Aynı amaçta birçok okul bulunmaktadır; Ankara - Çankaya Kütükçü Alibey İ.Ö. Balıkesir Özel İdare Sakarya Namık Kemal vb. başlıca kurulan okullardandır. MEB Talim ve Terbiye Kurulu nun kararı ile Otizmli Çocuklar Eğitim Programı öğretim yılında uygulamaya koyulmuş proje olarak görülmüştür. ATILAN ADIMLAR VE KURULAN VAKIFLAR: Ülkemizde otizm alanında atılan en önemli adımlardan biri 2003 te Tohum Otizm Vakfının kurulmasıdır. Bu vakıf özellikle yurtdışındaki uygulamaların ülkemize gelmesini sağlamış, vakıf hocalarından Bünyamin Birkan yurt içinde birçok ilde ve vakıfta özel eğitim öğretmenlerinin otizm alanında verdiği kurslarda yetiştirilmesini sağlamıştır. Ülkemizde önemli derneklerin öncüsü İZMİR - ODER dir. Sloganı ise; Çocuğumuzun otizmli olduğunu öğrendiğimizde tek bildiğimiz, bu konu hakkında hiçbir şey bilmediğimizdi. Zamanla diğer illerde de Otizm Dernekleri açıldı ve 2008 yılında bütün dernekler bir araya gelerek Otizm Platformunu oluşturdular. Otizm Platformu ; amacı toplumu bilgilendirmek ve yapılandırmak, faaliyetler ve iletişim çabaları gerçekleştirmek BAŞLICA OTİZM PLATFORMU ÜYELERİ; Ankara Otizmli Bireyler Derneği- ANOBDER İstanbul Asperger Sendromu ve Otizmle Hayat Derneği- ASPERDER

10 Bursa Otizmli Çocuklar Eğitim ve Dayanışma Otizmli Çocukları Koruma ve Yönlendirme ODER İZMİR OTİZMLİ BİREYLERE SUNULAN İMKANLAR: Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğünden engelli kimlik kartı temin edebilirler. GV indirimini kullanabilirler. Devlet Demir Yolları ve Havayolları seyahatlerinde indirimli olarak seyahet edebilirler. Sinema ve tiyatro gibi sosyal aktivitelerde satın alınacak biletlerde indirime sahip olurlar. Kamu Kurum ve kuruluşlarında özürlü çalıştırma kontenjanından yararlanabilirler. Ayrıca Diş Tedavisinde de indirimli veya ücretsiz olarak tedavi görebilmektedirler 2018 YILINDA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK KOLAYLIKLAR: Otizmlilere evde tıbbi bakım, telefonla hizmet, eve yemek servisi, daha ucuz ve kısa süre de evlere bakım ve onarım hizmetleri sağlanacak. Merkezi sınavlar (YGS, LYS, SBS) otizmli öğrencilerin başarısını ölçmede yetersiz kaldığından, müfredata dayalı ölçme ve değerlendirme yapılacak. Otizmliler Sağlık Bakanlığı tarafından izleme programına alınacak.0-3 yaş erken müdahale modeli geliştirilip uygulanacak. Sağlık kuruluşlarında psikolojik danışmanlık, yol göstericilik için Aile Destek Birimleri kurulacak. Gençler için iş koçları görevlendirilecek. Otizm ve Aile A. Birincil Tepkiler

11 Şok: Ağlama, tepkisiz kalma, çaresiz hissetme. Reddetme: Savunma mekanizması ve korkudan dolayı otizmli bireyi istememe. Acı çekme ve depresyon: Hayal kırıklığı yaşama, çocuğa yetemeyeceğini düşünme ve depresyona girme. B. İkincil Tepkiler Suçluluk duyma: Sorunu kendinde arama. Kararsızlık: Ebeveynlerin birbirini suçlamasından kaynaklıdır. Kızgınlık: Neden ben? diyerek kendine kızmak. Utanma ve mahcup olma: Alay konusu olmaktan endişe duymak. C. Üçüncül Tepkiler: Pazarlık etme: Ailenin sonuç odaklı pazarlığa girmesi. Uyum sağlama ve yeniden başlama: Ailenin kendi kendine yeteceğini ve daha olumlu ilişkiler kurabileceğini fark etmesi. Aileler Kabul Duruma Geçerken Şu Noktaları Bilmeli; Otizm bir akıl hastalığı değildir. Otizm kimsenin suçu değildir. Otizm toplum, kültür ve sosyo-ekonomik yapı gözetmez. Otizmli çocuklar böyle davranmayı bilinçli olarak seçen şımarık çocuklar değildir. Otizm, ailelerin davranışları yüzünden ortaya çıkabilecek bir bozukluk değildir. Çocuğun gelişimindeki psikolojik etkenler otizme neden olmaz. Ailenin Eğitime Katılımı Öğretmenin okulda yaptığı tüm çalışmalardan aile haberdar edilmelidir. Çocuğun okulda kazandığı olumlu davranışları evde sürdürmesi açısından ailenin eğitime katılımı önemlidir. Aile ve öğretmen sürekli iletişim halinde olmalıdır ve evde yapılacak çalışmalar için sözlü ve yazılı plan yapmalıdır.

12 Gerektiğinde aile de eğitim almalı ve çocuğa yaklaşımı konusunda bilinçlendirilmelidir. OTİZMLİ BİREYLERİN SOSYAL HAYATA KAZANDIRILMASI Otizmi olan bir çocuk otistik değildir. Duygusal algıları farklıdır. İçine kapanık değildir. Yapmamayı seçmek ve yapmayı becerememek farklıdır Bazı şeyleri anlamayabilirler. Sakince açıklama yapmak gerekir. Görsel odaklıdırlar. Sosyalleşmeye yardım etmelisiniz. Nasıl yapacağını bilmeyebilir. Duygular aşırı yüklendiğinde öfke nöbeti ve kriz olabilir. Yaşamak onlar için daha zor, unutmayın. Keşke demek yerine koşulsuz sevin. Sabretmeyi öğrenin. Somut düşünürler. OTİZMLİ ÜNLÜLER 1. Franz Kafka 2. Ludwig van Beethoven 3. Friedrich Nietzsche 4. Albert Einstein 5. Nikola Tesla 6. Thomas Edison 7. Wolfgang Amadeus Mozart 8. Isaac Newton 9. Vincent Van Gogh Film Önerilerimiz Temple Grandin

13 Rain Man 1988 What's Eating Gilbert Grape 1993 Forrest Gump 1994 Molly 1999 I am Sam 2001 Mozart and the Whale 2005 The Black Balloon KAYNAKÇA d= ODER- OTİZM DERNEĞİ MAVİ IŞIK ÖZEL EĞİTİM MERKEZİ DEÜ ÖZEL EĞİTİM BÖLÜM BAŞKANI PROF. DR. SUNAY YILDIRIM