Genel İşletme POSTA HİZMETLERİ ÖN LİSANS PROGRAMI GENEL İŞLETME. Öğr. Gör. Ünzile YILMAZ

Transkript

1 POSTA HİZMETLERİ ÖN LİSANS PROGRAMI GENEL İŞLETME Öğr. Gör. Ünzile YILMAZ 1

2 Ünite: 2 İŞLETME BİLİMİ Öğr. Gör. Ünzile YILMAZ İçindekiler 2.1. İŞLETME BILIMI: Bilimi: Özel İşletme Bilimi: İŞLETME BILIMINDE KULLANILAN ARAŞTIRMA YÖNTEMLERI Deneyim(Tecrübe) Yöntemi: Dedüktif (Tümden Gelim) Yöntemi: Endüktif (Tüme Varım Yöntemi): Konstrüktif Yöntem: Niteleyici (Tasviri) Yöntem: Tahlil (Analiz)Yöntemi: Genetik Yöntem: Sentez Yöntemi: Normatif Yöntem: İŞLETME İşletmenin Amaçları İşletmenin Fonksiyonları İşletmenin Dış Çevresi ve Dış Çevreyle İlişkileri İşletmenin Ekonomideki Yeri İşletmenin Masrafları İşletmenin Gelirleri

3 2.1. İŞLETME BILIMI: İşletme içi ve işletmeler arası olaylar ve faaliyetlerle ilgili sebep-sonuç ilişkilerini ve eğilimlerini inceleyerek bir işletmenin başarılı bir şekilde yönetilmesinde geçerli olan ilkeleri ortaya koymaya çalışır. İşletme bilimi; genel işletme bilimi ve özel işletme bilimi olarak ikiye ayrılır Bilimi: Sektör ayrımı yapmadan tüm sektörlerdeki işletmelerin müşterek olan ekonomik sorunlarını ele alır.(tedarik, üretim, finans,muhasebe, personel ) Özel İşletme Bilimi: Belli sektörlerdeki işletmelerin işletmecilik sorunlarını ele alır. Belli başlı özel işletmecilik olanlar şunlardır. Tarım işletmeciliği Banka işletmeciliği Orman işletmeciliği Sigorta işletmeciliği Ticaret işletmeciliği Endüstri işletmeciliği Turizm İşletmeciliği Ulaştırma İşletmeciliği İşletme bilimi kurumsal ve işlevsel olarak da sınıflandırılmak-dır.kurumsal olarak yapılan sınıflandırmada belli başlı işletmeler şunlardır. Ticaret işletmeciliği Tarım işletmeciliği Orman işletmeciliği Banka İşletmeleri Sigorta İşletmeleri Endüstri İşletmeleri Turizm İşletmeleri İşletme işlevlerine (fonksiyonlarına)göre yapılan sınıflandırma ise; Yönetim fonksiyonu Personel fonksiyonu Finans fonksiyonu Muhasebe fonksiyonu Tedarik fonksiyonu Pazarlama fonksiyonu Üretim fonksiyonu Hakla ilişkiler fonksiyonu Araştırma ve geliştirme fonksiyonu 2.2. İŞLETME BILIMINDE KULLANILAN ARAŞTIRMA YÖNTEMLERI Deneyim(Tecrübe) Yöntemi: Hemen hemen her bilim dalında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Deney sonuçlarının güvenilir ve sağlıklı olabilmesi için mümkün olduğu kadar deney sayısının artması gerekir Dedüktif (Tümden Gelim) Yöntemi: Bu yöntemde önce teorik olarak ana kural saptanır, ondan sonra olayların bu kurala uyup uymadığına bakılır. Kuşkusuz teorik kuralın oluşturulabilmesi için pratik yaşamada gerçek olayların tanımlanması, niteliklerin incelenmesi ve bu olaylara ilişkin tecrübelerin olması gerekir. Örneğin, canlılar ölür, insan da bir canlı olduğuna göre o da ölür. Malın talebi artarsa, fiyatları yükselir, ekmek de mal olduğuna göre, onun da talebi artarsa fiyatı yükselir. 3

4 GENEL İŞLETME Endüktif (Tüme Varım Yöntemi): Bu yöntemde olaylar bağımsız olarak incelenir sonra bunların yardımı ile ana kural çıkarılır. Her bir bağımsız olayın sebep sonuç ilişkileri irdelendikten sonra incelenen bu bağımsız olayların yardımı ile genel yargıya varılır. Örneğin; anketler kullanılarak incelenen bölgesel satışlardan ülke bazında satışlara ilişkin sonuçlar çıkarılabilir Konstrüktif Yöntem: Dedüktif ve endüktif yöntemlerle ortaya konan gerçeklerin değerlendirilmesi ve uygulamaya sokulması konstrüktif yöntemle mümkün olmaktadır. Örneğin, çeşitli işletmecilik problemlerinin işletme içi ve işletmeler arası ekonomik olayların incelenerek dedüktif ve endüktif yöntemlerle yasalara bağlanması yeterli değildir. Asıl önemli olan işletmecilik problemlerine uygulamada çözüm getirmektedir Niteleyici (Tasviri) Yöntem: Nesnelerin veya olayların belirgin özelliklerine dayanarak tanımlarını yapması ve kavramlarının sınırlarını belirlemesidir Tahlil (Analiz)Yöntemi: Bir bütünün parçalarına ayrılmasıdır. Bütünü çok yönlü tanıyıp algılayabilmek onu oluşturan parçaları ayrı ayrı incelemekle mümkündür. Buna göre tahlil veya analiz yöntemi, bütünü oluşturan öğelerin ortaya çıkarılarak bu öğelerin her biri arasındaki ilişkilerin saptanmasıdır. Bu yöntem çoğu kez diğer yöntemlerle birlikte yardımcı yöntem olarak kullanılmaktadır Genetik Yöntem: Nesne ve oluşumun açıklamasını ve yorumunu geçmişteki gelişmeye göre yapar Sentez Yöntemi: Ayrı ayrı parçaların veya bilgilerin bağımsız bir bütün halinde birleştirilmesine çaba gösterir Normatif Yöntem: Bazı gerçekleri var kabul ederek, bütün hakkında sonuçlar çıkarmaya çalışır İŞLETME Geniş kapsamlı ve basit olarak, işletme insanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üreten ekonomik bir birimdir. Dar kapsamlı olarak işletme başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmetleri üretmek ve sahibine kar sağlamak amacıyla, faaliyet gösteren ekonomik ve teknik birimdir İşletmenin Amaçları Temel olarak işletmelerin amaçlarını 3 grupta toplamak mümkündür. Ekonomik amaçlar Sosyal-Kültürel amaçlar Hem Ekonomik hem de Sosyal- Kültürel amaçlar Ancak bazı yazarlar işletmelerin amaçlarını genel amaçlar ve özel amaçlar olarak gruplandırmaktadır. 4

5 İşletmenin Genel Amaçları: Uzun dönemde kar sağlamak Topluma hizmet sunma İşletmelerin varlığını sürdürme İşletmenin Özel Amaçları Ortaklara uygun ve adil kar payı sağlamak Çalışan personele uygun ve tatmin edici ücret ile iyi çalışma koşulları sağlamak. Tüketicilere, uygun fiyatlarda kaliteli ürün sunmak. İşletmeye hammadde ve malzeme satanlara uygun fiyat vermek. Çevreyi korumak ve halka iş imkanı sağlayarak istihdam yaratmak. Devlete karşı vergi yükümlülüğünü yerine getirmek İşletmenin Fonksiyonları Genel fonksiyonları: Yönetim Temel fonksiyonları: Üretim, Pazarlama Kolaylaştırıcı fonksiyonlar: Finans, Personel Destekleyici fonksiyonlar: Muhasebe, Araştırma Geliştirme, Halkla ilişkiler İşletmenin Dış Çevresi ve Dış Çevreyle İlişkileri İşletmelerin dış çevreleri Ulusal sınırlar dikkate alındığında 2 aşamalı olarak incelenebilir: İşletmelerin Makro Dış Çevresi ve Dış Çevre Faktörleri, İşletmelerin Mikro Dış Çevresi ve Dış Çevre Faktörleri Makro Dış Çevre Faktörleri Demografik Çevre Kültürel ve Sosyal Çevre Ekonomik Çevre Politik ve Hukuki Çevre Teknolojik Çevre Doğal Çevre İşletmelerin Uluslararası Çevresi İşletmelerin ekonomik ve ticari faaliyetlerini uluslararası düzeyde yürütmelerinde değişik amaçları olabilir. Değişik piyasalara yönelerek satış ve kazanç olanaklarını artırmak, Değişik ülkelerin sağladığı işletmecilik maliyetlerini azaltıcı imkânlardan yararlanmak, Rekabet güçlerini artırarak, yeni teknoloji ve işletmecilik bilgilerine ulaşmak, vb. İşletmelerin uluslararası piyasalara çıkışı değişik şekillerde olabilir: Dış ticaret (ihracat ve ithalat), Sözleşmeli dışa açılma ve stratejik işbirliği (lisans, ortak girişim, üretim ve yönetim sözleşmeleri), Başka ülkelerde yatırım yapma, Uluslararası E-ticaret. İşletmelerin uluslar arası çevresi; Tüm dünyayı kapsayan küresel (global) çevre Her yabancı ülke çevresi olmak üzere ikili bir yaklaşımla ele alınabilir Demografik çevre Ulusal makro çevre içinde yer alan tüm nüfusun; miktar, yaş, cinsiyet, eğitim ve öğrenim düzeyi, mesleki durum, aile yapısı, nüfusun ulusal boyutta kent ve kırsal kesimlere dağılımı bir çok alt özellikten oluşur. işletme sistemlerinin demografik çevreyle olan ilişkisi sadece ürünlerini değerlendirme amaçlı değildir. Nüfus aynı zamanda işletmenin bir üretim girdisi olan insan kaynaklarını da içermektedir. 5

6 GENEL İŞLETME Kültürel ve Sosyal Çevre Sosyal çevre: işletmeyi sarmalayan, doğrudan veya dolaylı olarak ilişki içinde olmayı gerektiren kültür, alt kültür ve sosyal sınıflardan oluşan makro çevre faktörü kümesidir. Kültür: genel olarak bir toplumun üyeleri tarafından paylaşılan ve benimsenen temel değerleri, tercih, tutum ve inançları, gelenek ve görenekleri ile davranışlarından oluşan yapısıdır Ekonomik çevre Bir toplumun ekonomik yapısı, uygulanan ekonomik sistemler, bu sistemlerde oluşan piyasa yapıları, ekonomik piyasa mekanizmasını oluşturan fiyat ve fiyat dışı ekonomik faktörler, üretim faktörleri, bunların paylaşımı Politik ve Hukuki Çevre Politik çevre, genelde bir toplumun nasıl ve hangi politik düşünce veya düşüncelerin egemenliği doğrultusunda yönetildiğini gösterir. Politik sistemin ve politik düşüncenin en önemli yansıması kişi ve kuruluşlar arası ilişkilerin düzenlenmesinde olur Teknolojik Çevre Verimlilik artışlarının üretim ve işletme maliyetlerinin düşmesine sebep olması İşletme maliyetlerinin aynı kalitedeki çıktı maliyetlerine yansıtılarak fiyatların düşürülmesi İşletmelerin piyasaya toplumun arzu ve isteklerine uygun miktar, kalite, çeşit ve fiyatla mal ve hizmet sunması sonucu toplumsal yaşam standartlarının olumlu etkilenmesi Makine ve otomasyona dayalı sistemlerin emek yoğun sistemlere göre zaman ve hız açısından daha yüksek düzeyde üretim artışı sağlaması İşgücü verimliliğinin teknoloji sayesinde attırılması Üretimin daha kaliteli ve standartlara uygun yürütülmesi Üretim girdilerinin daha iyi değerlendirilmesi sonucu üretim sistem verimliliğinin ve ekonomik işleyişin mümkün olması Üretim atıkları ve üretimden kaynaklanacak hatalı çıktı miktarları iş kazası olasılıklarının azaltılıp kontrol altına alınması İşletmenin Ekonomideki Yeri Pazara dayalı ekonomilerde fiyat mekanizması ekonomik sistemin temelini oluşturur ve nelerin kimler için üretileceğini belirler.pazarda arz ve talep miktarları fiyata bağlı olarak değişirken, arz ve talep miktarını birbirine eşitleyen fiyat, piyasa fiyatı olarak ortaya çıkmaktadır. Satın alma gücünü temsil eden ve işletmelerle müşteri arasında mal ve hizmet değişimini sağlayan araca para adı verilir. Mal ve hizmetler pazarı ile üretim faktörleri veya öğeleri pazarı arasında yer alan işletmeler, bir yönüyle üretici diğer yönüyle de tüketici olarak iki yönlü işlev icra ederler İşletmenin Masrafları İşletmenin kendi çalışma konusunu oluşturan mal veya hizmetleri elde etmek için kullandığı çeşitli üretim faktörünün para ile ifade edilen değerine masraf (gider) denir Masrafların Türlerine Göre Sınıflandırılması Malzeme masrafları (hammadde, materyal) İşgücü masrafları (maaş, ücret) Sabit kıymetleri kullanma masrafları (kira, patent) Dışarıdan sağlanan hizmetlerle ilgili masraflar (tamirat, taşıma) Sermaye masrafları (faiz) Risk karşılama giderleri (sigorta) 6

7 Sosyal giderler (hastane, kreş) Vergiler Masrafların İşletme Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırılması Tedarik masrafları Üretim masrafları Pazarlama masrafları Finansman masrafları Yönetim masrafları Masrafların Mamullere Yüklenmesine Göre Sınıflandırılması Doğrudan (direkt) masraflar Dolaylı (endirekt) masraflar Masrafların Olması Gereken veya Gerçekleşen Masraflar Olarak Sınıflandırılması Standart masraflar Fiili masraflar Masrafların Üretim Miktarları ile Olan İlişkisine Göre Sınıflandırılması a)sabit masraf b)değişken masraf Üretim miktarının artıp azalmasıyla artıp azalmayan, hep aynı kalan masraflara sabit (değişmez ) masraflar adı verilir. İşletmenin üretim miktarının artmasıyla artan, azalmasıyla azalan masraflara değişir veya değişken masraflar denir İşletmenin Gelirleri İşletme üretiminin değeri olarak tanımlanır. Satış fiyatı:p, Satış miktarı: Q ile gösterilecek olursa Satış geliri:r, şöyle formüle edilebilir R=P.Q Başabaş Noktası (Kara Geçiş) Analizi Başabaş noktası, üretim miktarı, maliyet akışları ve satış gelirleri arasındaki ilişkilere dayanarak masrafların gelirlere eşit olduğu faaliyet düzeyini gösterir. Başabaş noktasında işletmenin toplam masrafları, toplam satış gelirine eşit olmaktadır. İşletmenin varlığını koruyabilmesi ve fonksiyonlarını icra edebilmesi başabaş noktası düzeyinde üretim yapmasına ve bu üretim piyasa fiyatı ile satılmasına bağlıdır. Başabaş noktası(q) = Sabit Maliyet Birim satış fiyatı-birim Değişken Giderler BBNQ= SM BSF-BDG Örnek: Çelik masa imal eden bir işletmenin yıllık sabit masrafları toplam türk lirası, masanın piyasa satış fiyatı 12,5 türk lirası, birim değişken maliyetleri ise 6,5 türk lirası olarak verilmektedir. Buna göre BBNQ bulunuz? BBNQ= SM = = = 3000 Adet BSF- BDG 12,5-6,5 6 7