Anahtar Kelimeler Fikir Üretimi, Yaratıcılık Tekniği, Grup Seansı, Beyin Fırtınası, Beyin Yazma

Transkript

1 4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar 4.2 Beyin Fırtınası Anahtar Kelimeler Fikir Üretimi, Yaratıcılık Tekniği, Grup Seansı, Beyin Fırtınası, Beyin Yazma Öğrenme Hedefi Bileşeni okuduktan sonra, beyin fırtınasının ne olduğunu açıklayabilecek, uygulamaya koyma prosedürünü betimleyebilecek ve bir ya da daha fazla örnek verebileceksiniz. Ayrıca, beyin fırtınasının diğer biçimleri ve beyin fırtınasının diğer yaratıcı prosedürlerle birleştirilmesinin bu tekniği nasıl geliştirebileceği hakkında bilgi edineceksiniz. Bu modülü okumanız yaklaşık 30 dakika ve bir grupla birlikte yürütmeniz yaklaşık dakika sürecek. Giriş Rekabet güçlerini korumak ve müşterilerinin ve değişen pazarın taleplerini karşılamaya devam etmek isteyen tüm firmalar ve kuruluşlar yaratıcı ve inovatif olmak zorundadır. İnovatif firmalar yeni pazarlara açılma ve üretkenliklerini ve özellikle de kârlılıklarını iyileştirme yeteneğine sahiptir. Başarılı inovasyonlar yeni ürünlerin, yeni süreçlerin ve yeni çalışma biçimlerinin yolunu açabilir. Bunlar için iyi fikirlerin, bilgilerin ve kaynakların istikrarlı bir akışı gereklidir. Çoğu zaman fikir bulmanın ya da üretmenin en iyi yöntemi, çalışanları sürece dahil etmektir. Düşünmek ve başkalarını da aynı şeyi yapmaya teşvik etmek için zaman ayırın. Fikirlerinizi kaydedin ve değerlendirin ve en iyi fikirleri hayata geçirin. Beyin fırtınası gibi bazı basit teknikler, fikirlerin akmasını sağlayabilir, bu fikirleri organize etmenize yardımcı olabilir ve size zaman kazandırabilir Beyin Fırtınası Nedir? Beyin fırtınası bir problemin çözümü için çok sayıda fikir üretmek üzere tasarlanmış bir grup yaratıcılığı tekniğidir. Bu yöntem, ilk olarak Alex Faickney Osborn'un 1930'ların sonlarında yayımladığı Applied Imagination adlı kitapla popülerleşti. Osborn, grupların beyin fırtınası yönteminden yararlanarak yaratıcı üretimlerini iki katına çıkarabileceklerini öne sürdü 1. Beyin Fırtınası (brainstorming) terimi İngilizcede her türlü yaratıcı düşünme biçimi için kullanılan genel bir tanımlama haline geldi. Beyin fırtınasının temeli, bilimsel araştırmaların hem bireysel hem de grup halinde çalışmalarda son derece üretken bir ilke olduğunu kanıtladığı yargıya varmayı erteleme ilkesi çerçevesinde grup halinde çalışarak fikir üretmektir. 2 1 Osborn, A.F. (1963) Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving /14 INNOCASE

2 Osborn'a göre: Beyin fırtınası, bir grubun üyelerinin spontane olarak ortaya attıkları bir fikirler listesiyle spesifik bir problem için bir çözüm bulmaya çalışmalarına dayalı bir yöntemdir 3. Beyin fırtınası yanal bir düşünme sürecidir. Bu süreçte insanlardan ilk anda şaşırtıcı ya da çılgınca gelebilecek fikirler ve düşünceler üretmeleri istenir. Daha sonra bunları dönüştürerek ve iyileştirerek yararlı ve çoğu zaman şaşırtıcı derecede özgün fikirler haline getirebilirsiniz Neden beyin fırtınasını kullanalım? Beyin fırtınası, kuruluşunuzda son derece yaratıcı çözümler geliştirmek için kullanabileceğiniz çok yararlı ve kullanılması kolay bir araçtır. Bir problem için yeni bir yaklaşım bulmanız, üretkenliği ve müşteri hizmetlerini iyileştirmeniz ve bunlar sonucunda kârlılığınızı artırmanız gerektiğinde çok yararlı olabilir. Çalışanlarınızı sürece dahil etmeniz, çözümü yaratmanıza yardım etmiş olacakları için, organizasyonunuzda bu çözümle ilgili değişikliklerin uygulamaya konmasına yardımcı olabilir. Bu ayrıca organizasyon içindeki iletişimi de iyileştirebilir, çünkü pek çok durumda çalışanlar bir problemin neden yaşandığını görebilirler, ama çeşitli nedenlerle bu bilgiyi yönetime iletemezler. Kurallara uyarsanız beyin fırtınası sizin için olumlu sonuçlar verecektir. Bu teknik, esnek yapısından dolayı, ilk olarak geliştirildiği 1930'ların sonundan itibaren bütün dünyaya yayıldı. Neredeyse dünyanın tüm büyük firmaları, devlet kuruluşları, yüksek teknoloji firmaları ve hatta küçük aile işletmeleri tarafından bile kullanıldı. Neden problemler için yeni çözümler keşfetmeye ve işletmenizi ileriye taşıyacak yeni fırsatlar yaratmaya çalışmıyorsunuz?? Sizi büyük bir rekabet gücüne sahip bir ürün, hizmet ya da sürecin mucidi yapmanın ilk adımlarını atalım!! Beyin fırtınası nerelerde kullanılabilir? Beyin fırtınasını kişisel tercihlerinize ve koşullarınıza bağlı olarak kendi başınıza da, bir grup insanla birlikte de yürütebilirsiniz. Bireysel Beyin Fırtınası Kendi başınıza beyin fırtınası yaparak yaratıcı ve hayal gücü ürünü fikirler üretebilirsiniz ve bu durumda başka insanların egolarıyla ya da görüşleriyle uğraşmak zorunda kalmazsınız. Bununla birlikte, bir grubun deneyimi ve uzmanlığı olmadığı sürece üretilen fikirleri geliştiremeyebilirsiniz ve beyin fırtınasının gerçek faydalarından birinden, yani gruptan bir kişinin söylediği bir şeyle yeni fikirlerin tetiklenmesi olanağından yararlanamazsınız. 3 Osborn, A.F. (1963) Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving /14 INNOCASE

3 Kendi başınıza çalışıyorsanız ya da problem bir grubu toplamaya değmeyecek kadar küçükse, kendi başınıza beyin fırtınası yürütmekten başka seçeneğiniz olmayabilir. web sitesinde kendi başınıza beyin fırtınası yürütmek konusunda bazı yararlı püf noktaları bulabilirsiniz. Grup Beyin Fırtınası Seans iyi yönetildiğinde bir grup beyin fırtınası son derece etkili olabilir. Bir üye tarafından üretilen bir fikir başka bir üye tarafından geliştirilebilir ya da bir üyenin deneyimi, üretilen bir fikir için yeni bir bakış açısı kazandırabilir. İyi yönetilen bir seans, grubun tüm üyelerinin yaratıcı yeteneklerini ve deneyimlerini ortaya çıkaracaktır. Seansın rehberi, grubun az konuşan üyelerine de fikirlerini ifade etme fırsatı verilmesini ve yaratıcı olmayan ya da dominant kişilerin fikirleri öldürmemelerini ve grup üyelerini usandırmamalarını sağlamak konusunda dikkatli olmalıdır. Beyin fırtınası pek çok durumda kullanılabilir. Bunlar arasında en popüler olanları şunlardır: Planlama; örneğin yeni bir iş girişimi için stratejinin geliştirilmesi Yeni ürün / pazar konseptleri Problem çözme; örneğin satışlardaki düşüşün nasıl ele alınabileceği Yönetim süreci sorunları; örneğin yeni fikirler için ödül sistemi Süreç iyileştirme; örneğin üretim hattı üretkenliğinin nasıl iyileştirilebileceği Araştırma ve geliştirme Bir organizasyonda iletişimin iyileştirilmesi İşletmenizde bir beyin fırtınası seansından fayda sağlayabilecek herhangi bir alan görüyor musunuz? Örneğin, üretim hattında bir problem, satışlarda düşüş vb Beyin Fırtınası Nasıl Yapılır? Beyin fırtınasının en temel biçimi, bir grup insanı bir odaya toplamaktır. Grubun büyüklüğü 4 ila 20 kişi arasında değişebilir. Seansı bir başkan ya da rehber yönetir ve üretilen fikirleri yazması için bir kişi de yazman olarak görevlendirilebilir. Rehber, tüm katılımcıları tanıtır ve beyin fırtınası seansının nedenini açıklar; kuralları özetler ve herkesi katılmaya teşvik eder. Beyin fırtınası seansları, içeriğe ve duruma bağlı olarak, 15 dakika ila yarım gün arasında sürebilir. Beyin fırtınası ekip ve yönetim toplantılarının olağan bir parçası haline de getirilebilir /14 INNOCASE

4 Beyin fırtınasının dört temel kuralı vardır 5. "Bu kuralların amacı gruplarda ortaya çıkabilen sosyal ketlenmeleri azaltarak yeni fikirlerin üretilmesini teşvik etmektir. Beklenen sonuç, grubun yaratıcılığını dramatik bir şekilde artıracak dinamik bir sinerjidir 6. Eleştiride bulunmamak: Fikir üretimi seansında fikirlerin özgür bir şekilde akmasına izin verilmeli ve hiçbir fikir eleştirilmemelidir. Katılımcılar fikirlerde neyin yanlış olduğuna bakmak yerine, bu fikirleri geliştirmeye ya da onlara eklemeler yapmaya çalışmalıdır. Eleştiriler, fikirlerin daha derinlikli bir şekilde analiz edilebildiği değerlendirme aşamasına saklanmalıdır. Niceliğe odaklanmak: Amaç, seans sırasında toplayabildiğiniz kadar çok öneri toplamaktır. Bu aşamada nicelik, nitelikten daha önemlidir. Tüm fikirleri değerlendirmek biraz zaman alabilir, ama sonuçta buna değecektir. "Buradaki varsayım, üretilen fikirlerin sayısı ne kadar fazla olursa, radikal ve etkin bir çözüm üretme olasılığının da o kadar büyük olacağıdır" 7. Alışılmadık fikirlere kucak açmak: Hiçbir fikir söylenemeyecek kadar aptalca ya da çılgınca değildir! "Bu fikirler yeni düşünme yollarının önünü açabilir ve olağan fikirlerden daha iyi çözümler sağlayabilirler. Başka bir perspektiften bakılarak ya da varsayımlar bir tarafa atılarak üretilebilirler" 8. Fikirleri birleştirmek ve iyileştirmek: "İyi fikirler birleştirilerek tek bir çok iyi fikir oluşturulabilir. Bu durum, '1+1=3' sloganıyla ifade edilir. Bu yaklaşımın sadece yeni fikirler üretmekten öte, daha iyi ve daha eksiksiz fikirlere götüreceği varsayılır. Bir çağrışım süreciyle fikirlerin inşa edilmesini teşvik edeceğine inanılır" 9. Saati izlemek, ilerlemeyi kaydetmek ve sürecin eğlenceli ve yaratıcı bir şekilde devam etmesini sağlamak da önemlidir. Hiç beyin fırtınası seansına katıldınız mı? Seansta dört temel kurala uyuldu mu? Osborn 10 bir grup insan bir beyin fırtınası seansı için bir araya geldiklerinde rehberin herkese dört temel kuralı açıklaması gerektiğini belirtir. Her rehberin kuralları yorumlaması ve bunları gruba uyacak şekilde açıklaması gerektiğini söyler. Bir rehberin birinci kuralı yorumlamasının bir örneği şudur: Aynı musluktan aynı anda hem sıcak su, hem de soğuk su almaya çalışırsanız sadece ılık su alabilirsiniz. Aynı şekilde, aynı anda hem eleştirmeye, hem de yaratmaya çalışırsanız, ne yeterince soğukkanlı eleştiriler, ne de yeterince ateşli 5 Osborn, A.F. (1963) Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving Osborn, A.F. (1963) Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving. 8 A.g.y. 9 A.g.y. 10 Osborn, A.F. (1963) Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving /14 INNOCASE

5 4. İnovatiff çözümler geliştirmek için araçlar 4.2. Beyin Fırtınası fikirler elde edebilirsiniz. Bu nedenle, bu seansta sadece fikirlere tüm eleştirileri bir kenara bırakmalıyızz (Osborn, 1948). yoğunlaşmalı ve Zihin Haritaları bir beyin fırtınası seansında kullanılabilecek çok güçlü bir araçtır. Bir zihin haritası, merkezi bir anahtar kelime ya da fikirle bağlantılı ve bunun çevresinde dairesel bir şekilde düzenlenebilecek kelimeleri, fikirleri, görevleri ya da diğer unsurları temsil etmek için kullanılan bir diyagramdır 11. Zihin haritaları elle bir kâğıt tahtasına ya da beyaz tahtayaa yazılabileceği gibi, bir zihin haritası yazılımı kullanılarak da hazırlanabilir ve üretilen fikirler içinn çok dahaa net bir genel bakış sunar. Zihin haritaları hem seans sırasında, hem de değerlendirme aşamasında fikirleri gruplamak ve konsolide etmek için kullanılabilir. Aşağıdaki zihin haritasında etkin bir beyin fırtınası seansının nasıl yürütüleceği açıklanıyor. Şekil 1: Zihin haritası - Beyin Fırtınasıı Seansınaa Genel Bakış Kaliteyi İyileştirmek Fikirleri Organize Etmek Tartışmayı Teşvik Etmek Ayrıntılandırmak Planlamak Problemi Tanımlamak Başkan Katılımcılar Kattılımcıları Seçmek Yazman / Fikir Toplayıcı Giriş Notu Yönlendirici Soruları Listelemek Kaynaklar Konuyu Sunmak Fikirleri Sormak Fikirleri Tekrarlamak Kaydetmek ve Numaralamak Katılmayanları Fikirlerini Daha Sonra Sunmayaa Teşvik Etmekk Grup Beyin Fırtınası Seansı Isınma Fikir İstemek Kuralları Sunmak Kelime Oyunları Deneme Turu Zıtlar Oyunu O Niceliğe Odaklanmak Eleştirinin Olmaması Alışılmadık Fikirlere Kucak Açmak Fikirleri Birleştirmek ve İyileştirmek Şimdi beyin fırtınasının aşamalarının, seansın nasıl hazırlanacağının, katılımcıların nasıl seçileceğinin, beyin fırtınasının kurallarının ve fikirlerin f nasıl isteneceğininn ve değerlendirileceğinin daha d ayrıntılı bir şekilde açıklandığı aşağıdaki Flash sunumuna bakalım. Etkileşimli animasyon sadece online kılavuzda mevcuttur. ( ) /14 INNOCASE

6 4. İnovatiff çözümler geliştirmek için araçlar 4.2. Beyin Fırtınası Bir Beyin Fırtınası Seansı Örneği Durum: Son aylarda bir mağazanın müşterilerinin sayısı azalmıştır; mağazanın sahibi yeni müşteriler çekmenin ve mevcut müşterilerin ziyaret sıklığını artırmanın yeni yollarını aramaktadır. Problem: Müşterileri nasıl artırabiliriz z? Beyin Fırtınası Seansı 1. Seansın planlanması yerin ve zamanın belirlenmesi. 2. Mağaza çalışanları seansa katılmaya davet edilir. Ama A mağazanın müdürü ve sahibi seansa katılmazlar. 3. Seans, mağazadan uzakta, rahat bir ortamdaa düzenlenir. 4. Rehber iyi iletişim kuran bir kişidir ve resmiyeti ortadan kaldırmak ve grubu kaynaştırmak için bir kelimee çağrışımıı oyunundan yararlanır. 5. Rehber şu soruyu ortaya atar: Müşterileri nasıl artırabiliriz? Problemi bir kâğıt tahtasına yazar. 6. Seansın kurallarını belirler: 20 dakika, herkes bir fikir üretebilir, tüm katılımcılar çalışmaa arkadaşlarının fikirlerine f saygı duymak vee ELEŞTİRİ YAPMAMAK zorundadır! 7. Rehber fikirlerin açıklanmasını ister. 8. Yazman, bir zihin haritası kullanarak üretilen fikirleri yazar. Şekil 2: Zihin Haritası Beyin fırtınasıı seansında üretilen fikirlerin f özeti. Eve teslimat Online alışveriş Yeni teslimat yöntemi Yeni ürünler Bahçe ürünleri Spor ürünleri Gazeteler Radyo/televizyon Posterler Reklam Yeni Müşteriler Reklam postaları Aylık ödemeler Fiyat indirimi Bir alana ikincisi yarı fiyata Promosyonlar Yeni ödeme olanağı Kredi kartı olanağı Peşin ödemeler 2 ay sonra 1 ödeme 9. Bir puanlama kriteri belirlenir ve sonra her fikre puan verilir. Olumsuz 1 > 5 Olumlu /14 INNOCASE

7 Şekil 3: Beyin fırtınası seansında üretilen fikirlerin değerlendirilmesinin sonuçları Üretilen fikirler Maliyet Uygulamaya koyma kolaylığı Yeni ürünler Uygulamaya koyma hızı En Büyük Potansiyel Etki Toplam Bahçe ürünleri Spor ürünleri Yeni ödeme olanağı Aylık ödemeler Kredi kartı olanağı Peşin ödemeler İlk ödeme 2 ay sonra Promosyonlar Fiyat indirimi Bir alana ikincisi yarı fiyata Reklam Gazeteler Radyo/televizyon Posterler Reklam postaları Yeni teslimat yöntemi Eve teslimat Online alışveriş Puanlamaya ilişkin açıklamalar Her fikir, 1 (olumsuz) ile 5 (olumlu) arasında değişen bir aralıkta puanlandı. Örneğin, yeni ürünlerin satışa sunulması konusunda, mevcut tedarikçilerden biri halihazırda mağazada satılmayan bir spor ürünleri grubu tedarik ettiği için, yeni bir spor ürünleri grubunun satışa sunulması, yeni bir bahçe ürünleri grubuna göre çok daha kolay olacaktır. Bu yeni ürünleri satışa sunmak, mağazada yeterli alan ve depolama olanağı mevcut olduğu için, maliyet ve kolaylık açısından görece elverişlidir. Bununla birlikte, bölgedeki başka mağazalar da benzer ürünler sattığı için, bu yeni ürün gruplarından hiçbirinin yeni müşteriler çekmek konusunda özellikle yüksek bir etkiye sahip olmayacağı düşünülmüştür. Seanstan sonra mağaza sahibine şu tavsiyeler yapılmıştır: Mağazada yeni ürün gruplarını satışa sunma olanağını araştırın. Müşterilerin kredi kartıyla ödeme yapmasına izin verin /14 INNOCASE

8 Bir indirim yapın ve belli ürün gruplarında "bir alana ikincisi yarı fiyatına" kampanyası düzenleyin. Yerel gazetelere reklam verin ve birkaç hafta sonra etkiyi değerlendirin. İnsanların yoğun olduğu alanlara posterler asın. Müşterilerden irtibat bilgileri toplayarak ileride düzenlenecek postayla reklam kampanyaları için bir müşteri veritabanı oluşturun. Eve teslimat, web sitesi ve online alışveriş için fizibilite araştırması yapın Beyin Fırtınası Çeşitlemeleri Beyin fırtınasının birçok çeşitlemesi vardır ve yaratıcılık tekniği kitaplarında ve web sitelerinde bu tekniklerin çoğu hakkında kapsamlı bilgiler mevcuttur. Bunlar arasında en popülerleri şunlardır: Nominal grup tekniği Grup aktarma tekniği / beyin yazma Ekip fikir haritalama Elektronik beyin fırtınası Yönlendirilmiş beyin fırtınası web sitesinde bu tekniklerin her biri kapsamlı bir şekilde açıklanmaktadır. Nominal grup tekniği tüm katılımcıların süreçte eşit derecede söz sahibi olmasını teşvik eden bir beyin fırtınası türüdür. Katılımcılardan fikirlerini sözlü olarak açıklamak yerine adlarını belirtmeksizin yazmaları istenir. Daha sonra bu fikirler rehbere verilir ve o da bunları grupla paylaşır ve grup her fikre bir oy verir. Katılımcıların onayladıkları fikirler için ellerini kaldırmaları yoluyla yapılacak basit bir oylama yeterli olabilir. Bu sürece damıtma adı verilir. Damıtma aşamasından sonra, üretilen fikrin farklı yönleri için sorumluluk alacak alt gruplar oluşturulabilir. En yüksek puanları alan fikirler, beyin fırtınasına devam etmek üzere yeniden gruba ya da alt gruplara gönderilebilir. Örneğin, bir grup bir üründe gerekli olan renk üzerinde çalışabilir. Başka bir grup büyüklük üzerinde çalışabilir vb. Daha sonra alt gruplardan her biri derecelendirilmiş bir fikirler listesi üretir. Bazen daha önce bir kenara bırakılan fikirler, grup fikirleri yeniden değerlendirdikten sonra yeniden ön plana çıkarılabilir. Grup aktarma tekniğinde yuvarlak bir masanın etrafına oturmuş kişilerden her biri bir kâğıda bir fikir yazar ve sonra bu kâğıdı yanındaki kişiye verir ve o kişi de kâğıda kendi düşüncelerini ekler. Bu işlem herkese başlangıçta yazdığı kâğıt geri dönünceye kadar devam eder. Bu yöntemle büyük bir fikirler listesi üretilebilir ve sonra bu fikirler grubun tüm üyeleri tarafından geliştirilir. Bu tekniğe genellikle beyin yazma tekniği /14 INNOCASE

9 adı verilir. Beyin yazmanın bir biçimi olan 635 Yöntemi, modül 4.3'te daha ayrıntılı bir şekilde açıklanıyor. Grup aktarma tekniğinin diğer bir popüler formu, fikirler kitabı tekniğidir. Ciltli bir kitabın kapağının iç tarafına problemin bir açıklaması yazılır. Bir dağıtım listesi çıkarılır ve kitap tek tek listedeki herkese aktarılır. Her kişi fikirlerini kaydeder ve daha önceki kayıtlar hakkındaki fikirlerini de ekler. Listedeki herkes katkıda bulunduktan sonra, bir "sesli okuma" toplantısı düzenlenir. Bu yöntem bir grup toplantısından daha fazla zaman alır; ama bireysel ve grup beyin fırtınasının avantajlarını birleştirir ve her kişiye problem hakkında düşünmesi için yeterli zaman sağlar. Fikir haritalama da yukarıdaki örnekte kullanılana benzer bir beyin fırtınası yöntemidir. Aradaki temel fark, tüm katılımcılara seanstan önce konunun bildirilmesi ve onlardan seanstan önce problem üzerine bireysel beyin fırtınası yürütmelerinin istenmesidir. Her üyenin kendisinden ne beklendiğini anlayabilmesini sağlamak için konunun iyi tanımlanması önemlidir. Tüm fikirleri bir zihin haritasında birleştirmek için bir toplantı düzenlenir. Bu haritalama süreci, sorunlar ve önerilen çözümler hakkında ortak bir anlayışın oluşturulmasına yardımcı olur. Paylaşım gerçekleştikçe yeni fikirler ortaya çıkabilir ve bu fikirler de zihin haritasına eklenebilir. Tüm fikirler toplandıktan sonra bunlar öncelik sırasına sokulmalı ve eyleme dönüştürülmelidir. Elektronik beyin fırtınası manüel beyin fırtınası tekniğinin bilgisayar ortamına aktarılmış bir versiyonudur ve yukarıda açıklanan nominal grup tekniği ile ekip fikir haritalama tekniğinin bir birleşimidir. Bu tekniklerden temel farkı, ilgili kişilerin yüz yüze toplantı yapmamalarıdır. Bu çalışma genellikle e-posta yoluyla yapılır ve bu arada web tabanlı forumlar ya da özel yazılımlar da kullanılabilir. Rehber soruyu grup üyelerine gönderir ve grup üyeleri de fikirlerini doğrudan rehbere geri göndererek bağımsız olarak katkıda bulunabilirler. Daha sonra rehber bir fikirler listesi ya da zihin haritası derler ve daha ayrıntılı geribildirimler almak üzere bunu yeniden herkese gönderir. Elektronik beyin fırtınası üretim tıkanması ve değerlendirilme kaygısı gibi, standart beyin fırtınasında yaşanan pek çok problemi önler. Ayrıca, üretilen fikirleri kayda geçirmek ve arşivlemek çok daha kolaydır ve sonuçlar daha sonraki yaratıcı fikir üretimi seanslarında kullanılabilir. Elektronik beyin fırtınası, büyük grupların bir araya gelmesiyle ilgili lojistik ve koordinasyon sorunları yaşanmayacağı için, çok daha büyük grupların bir konu üzerinde beyin fırtınası yürütmelerine de olanak tanır. Elektronik beyin fırtınasının dezavantajlarından biri, yüz yüze beyin fırtınasında yaşanan fikir akışlarının her zaman yaşanmayabilmesidir. Bir kişinin ürettiği bir fikir, başka bir kişinin başka bir fikir üretmesi için kıvılcım işlevi görebilir. Bu, tıpkı, birisi bir fıkra anlattığında çoğu zaman daha önceden duyduğunuz ama normalde aklınıza gelmeyecek bir fıkrayı hatırlamanıza benzer. Elektronik beyin fırtınasında, grup beyin fırtınasının sosyal işlevini ve ekip inşası etkisini de kaybedersiniz /14 INNOCASE

10 Yönlendirilmiş beyin fırtınası beyin yazmanın bir çeşitlemesidir ve manüel ya da elektronik olarak yapılabilir. Aradaki temel fark, fikir değerlendirme kriterlerinin seanstan önce bilinmesi ve fikir üretimi sürecinin daha odaklanmış olmasıdır. Her katılımcıdan bir kâğıda ya da bir elektronik forma bir fikir yazması istenir; daha sonra tüm kâğıtlar/formlar katılımcılar arasında rastlantısal olarak değiş tokuş edilir. Sonra her bir katılımcıdan, değerlendirme kriterleri çerçevesinde, önündeki kâğıtta/formda yazan fikirden daha iyi bir fikir üretmesi istenir. Formlar yeniden değiş tokuş edilir ve katılımcılardan değerlendirme kriterlerinden birini göz önünde bulundurarak bu fikirleri yeniden iyileştirmeleri istenir. Yukarıda, bölüm 4.2.5'te ele alınan örneğe yeniden bakalım. Beyin fırtınası seansı sırasında bir katılımcı mağazada spor ürünlerinin satılmasını önermişti. Yönlendirilmiş beyin fırtınası tekniğini kullanıyor olsalardı, başka bir katılımcı "en büyük potansiyel etki" kriterini göz önünde bulundurarak bu fikri geliştirirdi ve başka mağazalarda mevcut olmayan belli bir spor ürünleri grubunu önerebilirdi. Başka biri, "maliyet" kriterini göz önünde bulundurarak, bu fikri daha da ileriye götürebilir ve bu yeni ürün grubunu tanıtmanın maliyet açısından etkin yollarını önerebilirdi. Şekil 4: Yönlendirilmiş Beyin Fırtınası yöntemi kullanılarak üretilen fikirlerin geliştirilmesi 1. Katılımcının Fikri: Yeni spor ürünlerini satışa sunmak Kriterler 2. Katılımcı 3. Katılımcı Maliyet Kolaylık Hız Etki Başka mağazalarda halihazırda mevcut olmayan belli bir ekipman grubu Bu sporla ilgilenen kişilerin toplandığı alanlara posterler asmak Seansın yönlendirildiği ve odaklandığı Yönlendirilmiş Beyin Fırtınası, klasik beyin fırtınası yönteminden daha üretken ve verimli olabilir. Bununla birlikte, katılımcılar "kutunun dışında düşünmek" yerine değerlendirme kriterlerine odaklandıkları için, bu yöntemin sonucunda daha az yaratıcı ya da çılgınca fikirler ortaya çıkabilir. Osborn'un beyin fırtınası konseptini ilk olarak ortaya attığı 1930'ların sonlarından bu yana bu konseptin daha pek çok biçimleri ve çeşitlemeleri geliştirildi. Bu çeşitlemelerden biri olan 635 Yöntemi, Modül 4.3'te daha ayrıntılı bir şekilde ele /14 INNOCASE

11 alınıyor. Modül 4.5'te ele alınan Özellik Listeleme gibi pek çok başka yaratıcı teknikte de, yaratıcı sürecin parçası olarak beyin fırtınası kullanılabilir. Beyin fırtınası seanslarını neden personel toplantılarının bir parçası haline getirmiyorsunuz? Grubun konsepte ısınması için basit bir problemle/bildirimle başlayın ve grup yönteme aşinalık kazandıkça bunu ayrıntılandırın. Farklı çeşitlemeleri kullanın. Belli bir problemin çözülmesine ya da cironun artırılmasına yardımcı olan yeni/inovatif fikirler için bir ödül sistemi getirmeyi de değerlendirebilirsiniz! Önemli Noktaların Özeti Beyin fırtınası bir problemin çözümü için çok sayıda fikir üretmek üzere tasarlanmış bir grup yaratıcılığı tekniğidir. Bu teknikte insanlardan ilk anda şaşırtıcı ya da çılgınca gelebilecek fikirler ve çözümler üretmeleri istenir. Daha sonra bu fikirleri değiştirebilir, iyileştirebilir ve geliştirebilirsiniz ve yararlı ve yaratıcı şekilde özgün çözümler üretebilirsiniz. Beyin fırtınasının birçok çeşitlemesi vardır ve bu teknik başka yaratıcı tekniklerle de birleştirilebilir. Bu modülde beyin fırtınasının ne olduğunu ve bu tekniği yalnız başınıza ya da bir grup içinde nasıl uygulayabileceğinizi öğrendiniz. Beyin fırtınasının dört temel kuralının neler olduğunu ve zihin haritaları gibi başka yaratıcı tekniklerle birleştirilmesinin bu tekniği nasıl geliştirebileceği hakkında da bilgi edindiniz. KAYNAKÇA Osborn, A.F. (1963) Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving (Gözden Geçirilmiş Üçüncü Baskı). New York, NY: Charles Scribner s Sons Brainstorming, Mycoted UK, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, < Brainstorming 2008, Mind Tools Ltd, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, < Brainstorming 2008, Wikimedia Foundations Inc, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, < Mind map 2008, Wikimedia Foundations Inc, 26 Mayıs 2008, < /14 INNOCASE

12 Production blocking 2008, Wikimedia Foundations Inc, 26 Mayıs 2008, < İlave Kaynaklar Beyin fırtınası konusunda çok çeşitli kitaplar mevcuttur. ya da adreslerinde beyin fırtınası kitaplarını araştırın. Bu sitelerde konuyla ilgili kapsamlı bir liste vardır ve bazı kitapların sayfalarına göz atmanız olanaklıdır. Listedeki kitaplardan bazıları şunlardır: Eightstorm: Eight Step Brain Storming for Innovative Managers, Kishore Dharmarajan (Karton kapak - 22 Haziran 2007) Fabl formunda yazılan Eightstorm'da herkesi son derece inovatif bir kurumsal düşünüre dönüştürebileceği iddia edilen gelişmiş bir beyin fırtınası süreci tanıtılıyor. Instant Creativity: Simple Techniques to Ignite Innovation & Problem Solving (Karton Kapak) Brian Clegg (Yazar), Paul Birch (Yazar) Kişileri ve grupları yaratıcılıklarını en iyi şekilde kullanmaya teşvik eden denenmiş ve test edilmiş tekniklerin bir koleksiyonudur. Kitap taze fikirler ve problem çözümleri bulmak için 70'i aşkın hızlı ve basit egzersiz içeriyor. Creative Business Solutions: Breakthrough Thinking: Brainstorming for Inspiration and Ideas (Creative Business Solutions) (Karton Kapak), Nick Souter (Yazar) Derslerle, testlerle, bulmacalarla ve fikir akışını harekete geçirecek görsel alıştırmalarla dolu olan bu kılavuzda başlıca dört yıkıcı çalışma örüntüsü belirleniyor ve bunları aşmanın bilgiye dayalı yolları öneriliyor. Zihin haritalarının mucidi olan Tony Buzan, zihin haritalama konusu üzerine çok çeşitli kitaplar yayımlamıştır. Aşağıdaki kitaplar düşünme aracı ve pratik Zihin Haritası örnekleri içerir. Bunlar arasında bir toplantı düzenlemek, bir mülakata hazırlanmak ve yeni bir girişim başlatmak sayılabilir. The Ultimate Book of Mind Maps, Tony Buzan 2006 How to Mind Map: The thinking tool that will change your like, Tony Buzan 2002 Web Siteleri Benzer şekilde, beyin fırtınasını ve pek çok çeşitlemesini açıklayan bir dizi web sitesi de vardır. Örneğin: /14 INNOCASE

13 Nominal Grup Tekniği hakkında daha ayrıntılı açıklamalar için: html Beyin fırtınası (brainstorming) ya da beyin yazma (brainwriting) kelimeleri üzerine genel bir arama yaptığınızda, beyin fırtınasının nasıl kullanılabileceği üzerine açıklamalar, görüşler ve yazılımlar sunan çok çeşitli web sayfalarına ulaşacaksınız. Elektronik beyin fırtınası hakkında bilgi veren web siteleri arasında şunlar sayılabilir: TERİMLER SÖZLÜĞÜ Grup Yaratıcılığı Teknikleri bir grup insanda yaratıcılığı kolaylaştırmaya yönelik yöntemlerdir. Yanal düşünme süreci "kutunun dışında" ya da alternatif bir düşünce teğeti boyunca düşünme yoluyla fikirler üretir. Bir zihin haritası, merkezi bir anahtar kelime ya da fikirle bağlantılı ve bunun çevresinde dairesel bir şekilde düzenlenebilecek kelimeleri, fikirleri, görevleri ya da diğer unsurları temsil etmek için kullanılan bir diyagramdır. Fikirleri üretmek, görselleştirmek, yapılandırmak ve sınıflandırmak için ve çalışmaya, organizasyona, problem çözmeye, karar almaya ve yazmaya bir yardımcı olarak kullanılır. ( Beyin yazma, beyin fırtınasının fikirlerin kişiler ve tartışma grupları tarafından yazıya döküldüğü bir çeşitlemesidir. Üretim tıkanması beyin fırtınası gruplarında yaygın bir problemdir. Grup tartışmalarında bir kişinin tartışma üzerinde hâkimiyet kurması ve başka kişilerin konuşmalarını engellemesi eğilimi söz konusudur. Bu durum, diğer katılımcılar zamanlarının büyük kısmını bir kişiyi dinlemeye ayırmak zorunda kalacakları ve başka fikirler üzerine düşünmeye ya da bunları paylaşmaya zaman bulamayacakları için yaratıcı süreci "tıkayabilir". Gruplar büyüdükçe genellikle üretim tıkanması /14 INNOCASE

14 problemi de büyür. Ama, elektronik beyin fırtınası gibi bazı beyin fırtınası çeşitlemeleriyle üretim tıkanması sorununu aşmak olanaklıdır. ( Değerlendirilme Kaygısı beyin fırtınasında yaşanan ve olumsuz geribildirim ve eleştiri kaygısının grup üyelerini özgün fikirler açıklamaktan alıkoyması anlamına gelen diğer bir yaygın problemdir /14 INNOCASE