Öğr. Gör. S. M. Fatih APAYDIN

Transkript

1 Öğr. Gör. S. M. Fatih APAYDIN

2 Dersle İlgili Konular Üretim Yönetimi Süreç Yönetimi Tedarik Zinciri Yönetimi Üretim Planlama ve Kontrolü Proje Yönetimi Kurumsal Kaynak Planlaması-ERP Kalite Yönetimi Modern Üretim Sistemleri Fabrika Yönetimi ve Organizasyonu 2/47

3 3/47 Ders İçeriği Genel Bilgiler, Kavramlar Üretim Sistemleri Üretim Yönetiminde Karar Verme Yöntemleri İşletmenin Yatırım Kararı ve Kuruluş Yeri Seçimi Fabrika İçi Düzenleme Talep Tahmini Ürün Yönetimi Kapasite Çeşitleri ve Kapasite Planlama Üretim Planlama * Sipariş Planlama * Seri Üretim Planlama Stok Yönetimi Kalite Yönetimi Verimlilik Yönetimi İş Etüdü İş-Kaynak Planlama Proje Yönetimi ve Değerlemesi(PERT/CPM) Lojistik Yönetimi Teknoloji ve Bakım Yönetimi Üretim Yönetiminde Sayısal Yöntemler

4 Sınavlar ve Sunumlar Vize (%40) + Final (%60) >=60 Tüm ödevler ve devamlılık skoru istenen şartları sağlayanlar için dönem sonunda + kanaat notu olarak etki edecektir. Vize, final, mazeret vb. her sınavda o zamana kadar işlenen tüm konular, verilen ödevler dahildir. Verilen puanlı veya puansız ödevler ile çalışılması istenen konu ödevlerinde geçen konu ve bilgiler sınav konularına dahildir. Sınavlarda hesap makinesi, kalem ve silgi gibi materyaller hazır tutulmalı, alışverişi yasaktır. Bölüm sonlarında verilen örnek sorulara öncelikle çalışılmalıdır. Klasik sınavlarda ½ - 1 saat arası süre ve 2-5 arası soru sorulmaktadır. Dönem sonu sınavlarda tüm işlenen konular sınava dahil olup; özel bir açıklama yapılmamışsa ağırlık vize sonrasındaki konular olabilir. Sayısal sorular, işlenen örneklere benzer çıkabilir. Ödevlerde kişisel gayret, ciddiyet, bol kaynakça ve yazım kurallarına uygunluğa dikkat edilmelidir, elle de yazılabilir. 4/47

5 1. Bölüm 2. Hafta

6 Dünyada Ekonomik Gelişim Kronolojisi Sömürgelerle Gelişme ( ) Endüstriyel Gelişme ( ) Finans ve Pazarlama İle ( ) Ekonomik Bunalım ( ) Bilgi ve Teknolojideki Gelişmeler ve Küresel Rekabet (1930-) 6/47

7 7/47 El Sanatları Dönemi ( -1790) (1764) James Watt buhar makinesini buldu, (1776) Adam Smith iş bölümü ile verimlilik ve performans artırma, (1790) Eli Whitney birbiriyle değişebilir standart parçalar, kalite kontrol ve maliyet muhasebesi,

8 8/47 Endüstri Devrimi ( ) (1801) Joseph Marie Jacquard, dokuma tezgahlarında delikli kart kullanımı,

9 9/47 Endüstri Devrimi ( ) (1832) Charles Babbage, işin ekonomik analizi, iş bölümü ve yeteneğe göre ücretlendirme,

10 10/47 Bilimsel Yönetim ( ) ( ) Frederic Taylor, bilimsel yönetim felsefesi, eğitim, zaman etüdü, standartlar, (1905) A.K. Erlang kuyruk teorisi ve uygulaması, (1908) C.E. Knoappel, Başabaş Noktası Analizi (1911) Frank ve Lilian Gilbreth, hareket ekonomisi ve çalışan insana dayalı faktörler, (1913) Henry Ford, Charless Sorenson, montaj hattına dayalı yığın üretim,

11 11/47 Bilimsel Yönetim ( ) (1913) Henry,iş akış programlama ve Gannt Diyagramı, (1913) Walter Shew Gannthart, istatistiksel kalite kontrolü, (1913) F.W. Harris, ekonomik sipariş miktarı modeli, (1933) Elton Mayo, davranışla ilgili faktörler, (1934) I.H.C.Tippett, iş örneklemesi,

12 12/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) (1940) İngiltere Yöneylem Araştırması Grupları, (1940) S.P.Mitrafanov, grup teknolojisi, (1940) SSCB de ilk Grup Teknolojisi Üretim Sistemi uygulandı, 1970 li yıllardan itibaren gelişti ve yaygınlaştı,

13 13/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) (1946) John Mauchly ve J.P.Eckert, ilk dijital bilgisayarı geliştirdi, (1947) George Dantzig, William Orchard vd.,doğrusal Programlama, simplex yön.

14 14/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) (1950) C.Charnes, W.W.Cooper, H.Raiffa vd., doğrusal olmayan programlama ve stokastik modeller, (1950) W.Edwards Deming, işletme genelinde kalite kontol sistemleri, (1950) Eiji TOYODA ve Taiichi OHNO, yalın üretim sistemini geliştirdi. (1951) H.Ford Dickey, ABC Analizi, (1951) Sperry Univac, ticari dijital bilgisayarlar,

15 15/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) (1954) General Electric, işletme alanında ilk bilgisayar, (1954) Juran, kalite yönetimin sorumluluğunda demiştir, (1957) DuPont Co., CPM Yöntemi, (1958) Booz, Allen ve Hamilton, PERT Yöntemi, ( ) Batılı ve ABD li araştırmacılar,karar teorisi, kuyruk teorisi, simulasyon, vb.

16 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) (1954) Mercury Motors, Bilgisayara Dayalı Otomatik Yönlendirilmiş Taşıma Sistemi, (1960) Joseph Orlicky, MRP, (1961) Crosby, kalite ücretsizdir fikri, (1961) Jay Forrester,yönetimde sistem yaklaşımı ile problem çözme, (1962) Ishikawa, ilk kalite gruplarını oluşturmuş, (1963) A.Alan, B.Pritsker, GERT Tekniği, (1970) Batılı ve ABD li araşt., Atelye programlama, üretim programlama, fabrika yerleştirme, tahmin, MRP ve MRPII yazılımları, 16/47

17 17/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) ( ) Toyota Co., Tam Zamanında Üretim (JIT) Wickham Skinner vd., Üretim fonksiyonunun işletme stratejileri açısından önemi,

18 18/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) ( ) Kapalı Devre MRP ve MRPII nin geliştirilmesi,

19 19/47 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) ( ) Japon İşletmeleri ve araştırmacılar, TKY, JIT ve verimlilik artırma yöntemlerini geliştirmiş, Mühendislik disiplinleri, Robotlar, CAD, CAM, CIM, CAPP, FMS, Eliyahu Goldratt, Üretim sistemlerinde darboğazların çözümü ve OPT, Xerox Co, Kıyaslama(benchmarking),

20 Otomasyon ve Bilgisayara Dayalı Sistemler ( ) ( ) 1991 de Lehigh Üniv. araştırmacılar Tepkisel Üretim- Responsive Manufacturing ve bir alt sistemi çevik üretim sistemini geliş., Gartner Group, ERP geliştirilmesi, Kalite öncüleri ve ISO, TKY nin yaygınlaştırılması ve ISO 9000 standartları, Michael Hammer vd., Reenginering (üretim vb süreçlerde radikal değişimler), Diğer, diğer modern üretim sistemleri (çevik üretim, eş zamanlı üretim, grup teknolojisi, hücresel üretim vb. 20/47

21 21/47 Verimlilik Artışı (2000- ) Yeni ürün geliştirme Süreç yönetimi ve süreç geliştirme, Küresel tedarik, üretim ve lojistik ağları, küresel lojistik üsleri / köyleri, Nano teknolojiler, E-ticaret,

22 22/47 Verimlilik Artışı (2000- ) Modüler üretim sistemleri/modüler ürünler Geridönüşüm ve yeniden parça kullanma Çevre dostu imalat tekniği Demontaj maliyeti Yeni teknolojiler Müşteri beklentilerinin değişmesi

23 23/47 İşlemler Yönetiminde Yeni Eğilimler İşletmeler ve alt birimlerinin daha esnek, pazara odaklı ve uygun tesis büyüklüklerinde oluşturulması, Odaklaşma üründen süreçlere ve süreçlerin iyileştirilmesine kaymıştır, Tasarımdan üretime ve müşteriye kadar sürenin kısaltılması, Çalışanların basit işlerden daha ustalık gerektiren vasıflı işlere kaydırılması,

24 24/47 İşlemler Yönetiminde Yeni Eğilimler Görevlerde bireysel başarı yerine takım başarısının öne çıkması, Kendi kendini geliştiren/öğrenen takımların öne çıkması, Stokların düşürülmesi, kalitenin iyileştirilmesi ve hata önleme (proaktif) yöntemlerin öne çıkması

25 Bilimsel Yönetim 20. yy başlarında Frederic Taylor tarafından geliştirilen yönetim yaklaşımıdır. Taylor, bilimsel yönetim ile işgücü verimliliğini ve üretim çıktısını artırmanın yollarını araştırmıştır. Bu yönetim felsefesinin kazandırdığı diğer özellikler ise; İşgücü verimliliği bilimsel kurallara göre yönetilebilir, İşgücünün ürettiği ürün miktarına dayalı ücretlendirme (performansa dayalı ücretlendirme), 25/47

26 26/47 Bilimsel Yönetim Yönetimde planlama ve uygulama fonksiyonları birbirinden ayrılmıştır (yönetimle işgücü ayrılması). Yönetimin görevlerinin başında verimli sistemlerin tasarlanması ve kabul edilebilir işgücü çıktısının belirlenmesidir.

27 27/47 İnsan İlişkileri Yaklaşımı 1930 lu yıllarda Elton Mayo ve Hawtorne çalışmaları ile ortaya atılan yaklaşıma göre işin teknik boyutları kadar işçinin motivasyonu da verimliliği etkilemektedir. Motivasyon teorileri, Hertzberg, Maslow ve McGregor tarafından geliştirilmiştir.

28 28/47 Emeğin Bölünmesi Yaklaşımı 1776 da Adam Smith tarafından ortaya atılan yaklaşımda, her biri farklı bir işçi tarafından gerçekleştirilecek türde işlerin süreçlerin küçük parçalara bölünmesi fikrine dayanmaktadır.

29 29/47 İşlemler Fonksiyonunda Kararlar Stratejik Kararlar: Kapsamlı ve uzun dönemli sonuçlar doğuran kararlardır. Nasıl bir ürün tasarlanmalıdır? Ürün nasıl ve nerde (hangi tesiste) üretilecek? Tesisin yeri ve kapasitesi ne olmalı? Ürün çeşitliliği nasıl olmalı? Üretim sistemlerinden hangisi seçilmeli? gibi sorulara verilecek cevaplar, stratejik kararlarımızı da oluşturmaktadır.

30 30/47 İşlemler Fonksiyonunda Kararlar Taktik Kararlar: Stratejik kararlarda belirlenen kısıt ve sınırlar içerisinde girdi kalemlerinden malzeme, işgücü, enerji vb. unsurlara ne kadar ihtiyacımız bulunduğu gibi girdilere dair kararlar; üretim süreçlerinde hangi teknolojilerin kullanılacağı, stok ve üretim kapasitesi ve üretim hızının ne kadar olacağı vb. süreç kararları; ne kadar ürün nihai depolanabilir, nasıl ve kaç araçlar dağıtılır vb. dağıtım kararlarının toplamından oluşmaktadır.

31 31/47 İşlemler Fonksiyonunda Kararlar İşlemsel Kararlar: Yönetim ve planlama düzeylerinde kısa vadeli ve detaylara ait alınması gereken kararlardır. Kim veya hangi makine nerede görevlendirilecek? Öncelikli işler nelerdir? gibi kararlardır.

32 32/47 İşlemler Fonksiyonunda Kararlar Rekabet Edebilirlik: İşletmenin belirli bir Pazar ortamında ürün veya hizmetlerini rakiplerine nazaran sunma ve satabilme yeteneğidir.

33 33/47 İşlemler Fonksiyonunda Kararlar Rekabet Avantajı: Bir işletmenin rakiplerine göre müşterilerinin memnuniyetini daha çok sağlama ve bu bağlamda fiyat ve kalite dengesi, çeşitliliği, esnekliği, yenilikçiliği, teslimat performansı gibi avantajlarıyla ürün ve hizmetlerine daha çok değer kazandırmasıdır.

34 34/47 İşlemler Fonksiyonunda Kararlar Stratejik Rekabet Avantajı: İşletmenin gelecek ömründe, uzun vadelerde işletmenin sağlayacağı kazanımlardır.

35 35/47 Rekabeti Etkileyen Faktörler Maliyet/Kârlılık/Fiyat Kalite, Kalite Güvencesi, TKY Ürün ve Hizmetin Tamamlama Süresi Ürün ve Hizmet Çeşitliliği Teslimat Performansı Verimlilik, Etkinlik, Etkililik ve Performans Esneklik (Değişen şartlara uyum sağlama) Teknoloji ve Yenilikçilik Esnek ve Nitelikli İşgücü

36 36/47 Rekabeti Etkileyen Faktörler Talebi İzleyebilme kabiliyeti Entegre olmuş bir tedarik zinciri ve lojistik yönetimine sahip olmak İşletme Dışı Faktörler (Küreselleşme, devletin ekonomik ve siyasal gücü, toplum, altyapı, vergiler, lojistik sistemlerinin düzeyi, yan sanayi,vb.)

37 37/47 Değerler Zinciri İşletmelerin rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri, ürün ve hizmetlerinin müşteri beklentilerini karşılayabilmesi sağlayabilmesi için tedarikçiler, üreticiler ve dağıtım kanallarından oluşan tedarik zincirinin her unsurunda ürün ve hizmetlere gereken değerin kazandırılmasıdır.

38 38/47 Üretim Sistemlerinde Makineler Genel Amaçlı Makineler: Çok çeşitli temel fonksiyonları gerçekleştirebilen makinelerdir. Özel Amaçlı Makineler: Sadece belirli üretim faaliyetlerinde kullanılabilen ve sınırlı sayıda fonksiyona sahip makinelerdir.

39 39/47 Süreç (Proses) Bir veya daha fazla girdiyi dönüştürmek suretiyle bu girdi veya girdilere değer katan ve dış/iç müşteriler için bir veya daha fazla çıktı sağlayan faaliyet(ler) grubudur. Başka bir tanımla, başlangıcı ve sonu belli olan ve ortak bir amaç(lar)a uygun yürütülen işlemler topluluğudur.

40 40/47 Süreç (Proses) Süreçler ana ve alt süreçler olarak sınıflandırılab ilir.

41 41/47 Süreç (Proses) Süreç Planlama: Ürün ve hizmetlerin nasıl üretileceğini belirlemektir. Hangi parçaların işletme içerisinde ve hangi parçaların dışarıdan tedarikle karşılanacağı, kullanılacak makine ve ekipmanların belirlenmesi, üretim ve teslim için spesifikasyonların belirlenmesidir(russel ve Taylor, 2003).

42 42/47 Süreç (Proses) Süreç Tasarımı: Girdileri en ekonomik şekilde çıktılara dönüştürülmesi için gerekli işlemler, iş sıraları ve kullanılan makine ve teknolojilerin belirlenmesidir(doğan,2006).

43 43/47 1. BÖLÜM SORULARI Üretim, üretim yönetimi kavramlarını tanımlayınız. Bir işletmenin hayat seyrini sınıflandırarak (sırayla) yazınız. Aşağıdaki kavramları tanımlayınız? Fizibilite Etüdü, Projelendirme, Termin Planı,.. Verimlilik, Etkinlik, Etkililik, Performans,...

44 44/47 1. BÖLÜM SORULARI Arz-Talep eğrisini açıklayınız. Üretim maliyetleri eğrisini açıklayınız. Üretim yönetimini sınıflandırınız. Üretim yönetiminin fonksiyonları nelerdir, sınıflandırarak yazınız.

45 45/47 1. BÖLÜM SORULARI Dünyada ekonomik gelişmeleri sınıflandırarak yazınız. Üretim Yönetimi ile ilgili kronolojik gelişmeleri tarihi sırasıyla ve sınıflandırarak yazınız.

46 46/47 Kaynakça Doç. Dr. Ali ELEREN, Üretim Ve İşlemler Yönetimi, Ders Notları (2012). Dr. Kadir ERTOĞRAL, Süreç Seçimi ve Tesis Yerleşimi, Ders Notları (2008). Prof. Dr. Bülent KOBU, Üretim Yönetimi, Beta Yayınları (2008). Prof. Dr. Sevinç ÜRETEN, Üretim/İşlemler Yönetimi-Stratejik Kararlar ve Karar Modelleri, Gazi Kitabevi (2002). Doç. Dr. Feray Odman ÇELİKÇAPA, Üretim Yönetimi ve Teknikleri, Alfa Yayınevi (2000). Roger SCHROEDER, Operations Management, (1981). Doç. Dr. Hilmi YÜKSEL, Üretim/İşlemler Yönetimi-Temel Kavramlar, Nobel Yayınevi (2010). Doç. Dr. Şevkinaz GÜMÜŞOĞLU, Üretim/İşlemler Yönetimi, Beta Yayınları (1994). Prof. Dr. Hulusi DEMİR, Üretim/İşlemler Yönetimi, Beta Yayınları (1994). Doç. Dr. Sami FETHİ, Üretim Yönetiminin Temel Kavramları, Ders Notları (2012).

47 47/47 Teşekkürler Bu haftaki dersimiz sona ermiştir. Konu tekrarı yapmayı unutmayın. Katılımız için teşekkürler. Sonraki derste görüşmek üzere