T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ

Transkript

1 T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN AKADEMİK BAŞARISIYLA GENEL ERTELEME EĞİLİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ DERS ÖDEVİ RPD 407 BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Sunulan: M. Aydın BAŞAR Hazırlayanlar: Esma SARI Gülcan PULAT Hakan İSGİLİP M.Sait KARAÖZ Semih KOÇAK ÇANAKKALE 2014

2 TEŞEKKÜR Bilimsel araştırma dersi makale çalışmamızda bize araştırmanın gerçekleştirilmesinde bilgi birikimi ve desteğiyle yol gösteren, başarabileceğimize inanan ve inanmamızı sağlayan danışmanımız Yrd. Doç. Dr. Mustafa Aydın BAŞAR hocamıza, çalışmalarımızın analizlerinde yardımlarını esirgemeyen Ar. Gör. Barış USLU ya, ölçekleri sabırla yanıtlayarak araştırmaya katkıda bulunan tüm öğrencilere ve arkadaşlarımıza teşekkür ederiz. Sevgiler Esma SARI Gülcan PULAT Hakan İSGİLİP M. Sait KARAÖZ Semih KOÇAK I

3 İÇİNDEKİLER ÖZET... IV BÖLÜM I... 1 GİRİŞ Erteleme Eğilimi Erteleme Davranışı Nedenleri Kuramlara Göre Erteleme Davranışı Hipotezler Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar Önem... 7 BÖLÜM II... 8 YÖNTEM Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Veri Toplama Araçları Güvenirlik... 9 BÖLÜM III BULGULAR Genel Erteleme Eğilimi Düzeyi Genel Erteleme Eğilimi-Cinsiyet Genel Erteleme Eğilimi-Bölüm Genel Erteleme Eğilimi- Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumu Genel Erteleme Eğilimi-Akademik Başarı SONUÇ VE ÖNERİLER Öğretmen Adaylarının Psiko-sosyal Özelliklerine Göre Genel Erteleme Eğilimleri Erteleme Eğilimi-Cinsiyet Erteleme Eğilimi- Bölüm Erteleme Eğilimi- Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumu Erteleme Eğilimi - Akademik Başarı KAYNAKÇA EKLER II

4 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1 Araştırmaya Katılan Örneklem Grubunun (Öğretmen Adaylarının) Öğrenim Gördükleri Bölümlere Göre Dağılımı. 9 Tablo 2 Öğretmen Adaylarının Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapma Değerleri.. 10 Tablo 3 Öğretmen Adaylarının Cinsiyetlerine Göre Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapmaları ve t Değerleri. 11 Tablo 4 Öğretmen Adaylarının Bölümlerine Göre Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Anova Değerleri Tablo 5 Öğretmen Adaylarının Mezun Oldukları Ortaöğretim Kurumuna Göre Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Anova Değerleri.. 12 III

5 ÖZET Bu çalışmada üniversite son sınıfta öğrenim gören öğrencilerin genel erteleme eğilimi ve akademik başarıları arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre aralarında anlamlı farklılık olup olmadığı incelenmiştir. Araştırmanın evrenini eğitim-öğretim yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi nde öğrenim gören son sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi 124 kız ve 47 erkek olmak üzere toplam 171 üniversite öğrencisinden oluşturulmuştur. Veri toplama aracı olarak Genel Erteleme Ölçeği (GEÖ) kullanılmıştır. Araştırma analizlerinde SPSS paket programı kullanılmıştır. Veriler bağımsız örneklemler için t-testi, tek yönlü varyans analizi, anova analizi ve Pearson momentler çarpımı, korelasyon analizi teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Analizler sonucunda elde edilen bulgulara göre genel erteleme eğilimi, akademik başarı arasında önemli ilişkilerin olduğu belirlenmiştir. Üniversite son sınıf öğrencilerinin akademik başarı düzeyleri ile genel erteleme eğilimleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi sonucunda akademik başarı ile genel erteleme eğilimi arasında ters yönde bir ilişki olduğu görülmüştür. Bu durumda akademik başarısı yüksek olan öğretmen adaylarının daha az erteleme eğilimi gösterdikleri söylenebilir. Ayrıca erkek öğretmen adaylarının kız öğretmen adaylarına oranla genel erteleme düzeylerinin daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Elde edilen bulgular alan yazın açısından ele alınıp tartışılmış ve bir takım önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Akademik Başarı, Erteleme, Genel Erteleme Eğilimi IV

6 BÖLÜM I GİRİŞ Üniversite okuyan öğrencilerin birçoğu, yılsonu itibariyle başarısızlığa uğrayabilmektedir. Öğrencilerin başarısızlığının önlenmesi, başarıyı etkileyen faktörlerin belirlenmesine bağlıdır. Başarıyı etkilemede önemli olan faktörler bilinirse başarısızlığı doğuran nedenlerin kontrol altına alınabileceği düşünülmektedir (Özgüven, 1974). Üniversite döneminde öğrenciyi etkileyen okul, çevre, aile, sosyo-ekonomik durumu, arkadaş grubu, üniversitenin imkanları, motivasyon, meslek seçimi, erteleme eğilimi vb. gibi etmenler üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Erteleme eğilimi, bireyin yapma kapasitesine sahip olduğu ve yapmaya daha önce karar verdiği önemli bir işi, mantıklı bir gerekçeye dayandırmadan ertelemesi olarak tanımlanabilir. Günümüzde de öğretmen adaylarının akademik başarıya önem vermektedir. Başarılı olmak için yollar aramaktadır. Başarısızlığın sebeplerinden birinin de genel erteleme eğilimi olduğu düşünülmektedir araştırma akademik başarı ve genel erteleme eğilimi düzeyleri arasındaki ilişkiyi konu almaktadır. 1.1 Erteleme Eğilimi Steel (2002) erteleme eylemini, geciktirmenin kişinin verimini en üst düzeye çıkarmasını engelleyeceğine ilişkin beklentilerin varlığına rağmen, istemli olarak yapılan kasıtlı bir eylem olarak açıklamaktadır. Kağan (2009) erteleme sorunu olan insanları daha çok ideal benlikleri ile yaşamlarını sürdürdüklerine inanılır şeklinde tanımlamıştır. Burka ve Yuen (1983), erteleme davranışının özünde kişinin benliğindeki hemen hemen her şeyi iyi yapma gibi mutlak istekleri ile; Ellis ve Knaus (2002) un ileri sürdüğü, bireylerin, çok fazla çaba harcamadan basitçe bir işi yerine getirmelerine yönelik görevlerdeki isteklerinin karışımını içerdiği belirtilmektedir. Schouwenburg (2004), ertelemeyi bir güdülenme sorunu olarak ele alırken erteleme davranışı gösterenlerin tembel ya da güdülenemediklerinden dolayı erteleme 1

7 yapmadıklarını fakat erteledikleri davranış ile açık bir şekilde ilgilenmediklerini ve aktif olarak meşgul olmadıklarını, bunun yerine diğer etkinliklerle meşgul olduklarını belirtmiştir. Söz konusu diğer etkinlikler ise, televizyon izleme ya da internette gezinme gibi daha keyif veren etkinliklerdir. Dryden (2000) erteleme davranışını, bugün yapılmasında yararlı olacak bir işi yarına bırakmak şeklinde tanımlamıştır ve ertelemenin başlıca üç özelliğine vurgu yapmıştır: 1. Ortada yapmamızda yarar olacak bir iş var, 2. Belirli bir süre içinde eylememizi gerçekleştirmemiz önemli, 3. Bu eylem gelecekte bir başka zamana bırakılıyor. Fonksiyonel olmayan erteleme süreci şu bilişsel ve davranışsal mekanizmaları içerir (Knaus, 2000). 1. Görevden kaçınmayı istemek, 2. Ertelemek için karar vermek, 3. Daha sonra yapacağına kesinlikle söz vermek, 4. Erteleme için bahaneler bulmak ve suçlamadan kaçınmak için kendini suçsuz çıkarmaya çalışmak Erteleme Davranışı Nedenleri 1. Rahatsızlık duygusu (dysphoric affect): Bu kavram erteleme davranışında özel görevin yapılmasıyla ilgili negatif duygusal bir cevaptır. Yani, kişinin görevi yapmak için isteksizlik ya da hoşnut olmadıklarından dolayı yapmaktan kaçınmasıdır (Milgram ve diğ., 1988). 2. Kapalı Olumsuzlaştırma (covert negativizm): Bazı görevleri kişiler hızlı bir şekilde yaparlar çünkü harekete geçmede gönüllü ve isteklidirler. Bazı görevler ise daha sonra yapılır çünkü onlar bir başkası tarafından yaptırılıyor olabilir. Bu gönüllülük ve ya zorlama erteleme davranışının düzeyinin belirlenmesiyle sonuçlanır (Milgram ve diğ., 1988). 3. Algılanan Yetersizlik (perceived incompetence): Bazı verilen görevlerin yapılması gecikir çünkü kişinin yeteneğine güveni yoktur. Kişide, bu görevdeki yeteneğindeki başaramayacağım korkusu kararlarını ve davranışlarını yaşamında önemli bir şekilde etkiler. Tabi ki algılanan yetersizlik erteleme için yalnızca bir neden değildir çünkü insanlar basit görevler üzerinde yüksek yetenekleri olsa da 2

8 rahatsızlık hissi ve covert negativizimden dolayı erteleme davranışı gösterebilmektedirler (Milgram ve diğ., 1988). 4. Zaman Yönetimi (time management): Bireyin zamanı etkili bir şekilde yönetebilme, önceliklerini belirleyebilme, verimli ve etkili çalışabilme alışkanlıklarının olmaması gibi durumlarla ilgili olduğu görülmektedir (Balkıs, 2006). 5. Kişilik özellikleri (personality characteristics): Bireyin sahip olduğu olumsuz bilişsel yüklemeler, irrasyonel inançlar, kaygı, depresyon, mükemmeliyetçilik gibi özellikler erteleme davranışı için neden olabilmektedir (Ferrari ve diğ., 1995; Haycock, 1993) Kuramlara Göre Erteleme Davranışı Psikanalitik kuramda erteleme; kaçınma olarak üzerinde önemle durulmuş bir kavramdır. Freud, kaçınılan ya da tamamlanmayan görevlerin aslında egoyu tehdit edici niteliği olduğu için, bireyin kaçınma (erteleme) davranışı gösterdiğini iddia etmiştir (akt: Ferrari ve diğerleri, 1995) Psikodinamik kuram çocukluk yılları ve aile yetişçiliğine vurgu yapmaktadır. Burka ve Yuen (1983), özellikle başarı yönelimli batı toplumlarında oldukça yaygın olan başarısızlık ve başarı korkusunun erteleme davranışına yol açtığını belirtmektedir. Davranışçı kurama göre erteleme, ilişkili olduğu davranışla ilgili bir tepki olarak değerlendirilmektedir. Erteleme davranışı, öğrenme, ödül, ceza ve pekiştirmeyle yakından ilgilidir. Erteleyen kişi geçmiş yaşantısında erteleme davranışı bir biçimde pekiştirildiği için bu davranışı göstermektedir (Ferrari ve diğerleri, 1995). Kuramcılar erteleme eğiliminin tanımının anlaşılması için erteleme eğilimli bireylerin her zaman değişmez bir şekilde izlediği 11 temel adım ileri sürmüşlerdir. Bu adımlar: 1. Bir görevi tamamlamayı dilerler ya da sonucun yararlı olabileceğini anladıkları için en azından bunu yapmayı kabul ederler. 2. Onu yapmak için kesin bir karar alırlar. 3. Gereksiz bir şekilde onu yapmayı ertelerler. 4. Ertelemenin avantajlarının yoksunluğunu ya da dezavantajlarını fark etmezler. 3

9 5. Yapmayı kararlaştırdıkları işi ertelemeye devam ederler. 6. Erteleme eğilimi için kendilerini azarlarlar (ya da kendini aşağılamaya karşı rasyonelleştirme mekanizmasını kullanarak ya da kendi bilincinden çekip atarak kendi kendilerini savunurlar). 7. Ertelemeye devam ederler. 8. Görevlerini tamamlamak için son teslim tarihine çok yakın bir zamanda acele ederek bitirmeye çalışırlar ya da görevlerini çok geç tamamlarlar ya da hiçbir zaman tamamlayamazlar. 9. Bu gereksiz ertelemelerinden dolayı kendilerini rahatsız (tedirgin, sıkılgan (self conscious), mahcup) hissederler ve suçlarlar. 10. Bu tür ertelemenin tekrar olmayacağı konusunda kendi kendilerine güvence verirler ve son olarak önleme taahhütlerinde tamamen ve içtenlikle kendilerini inandırırlar. 11. Kısaca bundan sonra özellikle eğer karmaşık, zor ve tamamlaması zaman alıcı bir görev olursa tekrar erteleme eğilimine girerler (Ellis ve Knaus, 2000). Elis ve Knaus a göre yukarıda verilen basamaklar erteleme eğilimi sürecinde, hatalı ve akılcı olmayan bilişsel yüklemelerin doğal bir sonucu olarak yaşanan kaygı, depresyon ve çaresizlik duyguları, bu duyguların eşlik ettiği özgüven yoksunluğu ve değersizlik hissi, dairesel bir şekilde kendi kendini tekrar ettirir. Yaşamın her aşamasında zaman zaman yerine getirmeleri gereken birtakım sorumlulukları ertelenmektedir. Erteleme ister öğrenim yaşantımızda isterse öğrenim yaşantımızın dışında gerçekleşsin aynı özelliğe sahiptir. Bu bağlamda bakıldığında, işleri son ana ertelemenin tam, belirli ve yeterli bir tanımına ilişkin görüş birliğine varılmadığı görülür. Bununla birlikte, araştırmacılar arasında son ana ertelemenin genel olarak davranışsal, bilişsel ve duygusal boyutları içerdiği konusunda bir uzlaşma olduğu görülmektedir (Gülebağlan, 2003). Erteleme tanımlarının pek çoğu, yapılması gereken işlerde sonraya bırakma olarak ifade edilmektedir (Çakıcı, 2003). Erteleme davranışı, amaçlara ulaşmada gerekli olanı geciktirmek ve insan yararına olan bir işi yarına bırakmak olarak tanımlanmaktadır. (Lay,H. Ekşi ve B. Dilmaç / Eğitim Fakültesi Dergisi 23 (2), 2010, ; Dryden, 2000; Milgram, Mey Tal ve Levison, 1998; akt; Balkıs, 2006). 4

10 Erteleme davranışının yaşanma sıklığı veya alanı bireyden bireye farklılık göstermektedir. Birey, yaşamının sadece belirli alanlarında erteleme davranışı sergileyebileceği gibi, yaşamın her alanında da erteleme davranışı sergileyebilir. Erteleme davranışı, kendini düzenlemede eksikliktir (Sweitzer, 1999; Tuckman, 1998) ve kendini düzenlemeyle ilgili değişkenler bu davranışı çok iyi açıklamaktadır (Senecal, Koestner ve Vallerand, 1995). Orpen (1998) yapmış olduğu çalışmada; erteleme davranışıyla dışsal düzenleme arasında pozitif ilişki olduğunu ifade ederken, içsel motivasyonla negatif anlamlı bir ilişkiye sahip olduğunu ifade etmektedir. Erteleme eğilimi ise, karar almayı, bir iş yapmayı geciktirme ya da ertelemeye yönelik davranışsal bir eğilim ya da bir kişilik özelliği olarak tanımlanabilir (Milgram, Mey Tal ve Levison, 1998; akt; Balkıs, 2006). Erteleme eğilimi davranışı gerek akademik yaşamda gerekse normal yaşantımızda çok sık rastlanan bir süreçtir. Yapılan araştırmalar, öğrencilerin büyük çoğunluğunda erteleme eğiliminin yaygın olduğudur (Milgram, Mey Tal ve Levison, 1998; akt; Balkıs, 2006; Solomon ve Rothblum, 1984; akt, Balkıs, 2006). Kara Harp Okulunda öğrenim görmekte olan 230 erkek öğrenci üzerinde yapılan bir çalışmada Yorulmaz (2003), erteleme davranışının, özsaygı, kaygı, utangaçlık, suçluluk, depresyona girme eğilimi, mükemmeliyetçilik eğilimi ve akademik ortalama ile ilişkisine bakmıştır. Araştırma sonucunda; erteleme ile özsaygı, suçluluk, akademik ortalama arasında olumsuz ilişki olduğu; erteleme ile kaygı, mükemmeliyetçilik ve depresyona girme arasında olumlu bir ilişki olduğu saptanmıştır. Çakıcı (2003), lise ve üniversite öğrencilerinde genel ve akademik erteleme davranışlarını incelediği araştırmasında, üniversite öğrencilerinin lise öğrencilerine göre daha fazla genel ve akademik erteleme davranışı gösterdiklerini saptamıştır. 1.2 Araştırmanın Amacı Bu araştırmada Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi son sınıf öğrencilerinin genel erteleme eğilim düzeylerini belirleme ve akademik başarıya etkisini ortaya koymak amaçlanmaktadır. Aşağıdaki sorulara cevap aranmaktadır. 5

11 1.3Alt Problemler 1. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilimleri ne düzeydedir? 2. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri cinsiyetlerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir? 3. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri okudukları bölüme göre anlamlı farklılık göstermekte midir? 4. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri mezun oldukları ortaöğretim kurumuna göre anlamlı farklılık göstermekte midir? 5. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri ile akademik başarıları arasında anlamlı ilişki var mıdır? 1.4 Hipotezler 1. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilimleri yüksektir. 2. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri cinsiyetlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. 3. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri okudukları bölüme göre anlamlı farklılık göstermektedir. 4. Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri mezun oldukları ortaöğretim kurumuna göre anlamlı farklılık göstermemektedir. 5. Genel erteleme eğilimi puanları yüksek olan öğrencilerin akademik başarı düzeyleri düşüktür. 1.5 Sayıltılar Araştırma grubundaki öğrencilerin ölçme araçlarına verdikleri cevapların onların gerçek görüşlerini yansıttığı kabul edilmiştir. 1.6 Sınırlılıklar Araştırmamızda önemle belirteceğimiz iki sınırlılık vardır. Bunlar: 1. Araştırma öğretim yılında, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesinde nde okuyan son sınıf öğrencilerinden elde edilen verilerle sınırlıdır. 2. Araştırmada öğrencilerin genel erteleme eğilimi puanları kullanılan ölçek ve envanterin ölçümüyle sınırlıdır. 6

12 1.7 Tanımlar Erteleme: Erteleme davranışı; işleri son ana geciktirme, yapılması gereken işlerin, alınması gereken kararların ve sorumlulukların son ana bırakılmasıdır. Akademik başarı: bireyin psikomotor ve duyuşsal gelişiminin dışında kalan, bütün program alanlarında ki davranış değişmelerini ifade eder. Öğretmen adayları: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi eğitim fakültesi son sınıf öğrencileri 1.8 Önem Alan yazın incelediğinde erteleme eğiliminin, düşük akademik performans (Balkıs ve Duru, Buluş ve Duru, 2008; Beswick, Rothblum ve Mann, 1988; Fritzsche, Young ve Hickson, 2003; Orpen, 1998; Tice ve Baumeister, 1997; Tuckman, 1998), dersten kaçma (Rothblum, Solomon ve Murakami, 1986), başarı için düşük çaba (Saddler ve Buley, 1999), düşük öz yeterlilik (Haycock, McCarthy ve Skay, 1998), düşük kapasite (Milgram, Marshevsky ve Sadeh, 1995) ve düşük motivasyon ile ilişkili olduğu görülmüştür (Sene cal, Koestner ve Vallerand, 1995). Yukarıdaki çalışmalar bir bütün olarak değerlendirildiğinde akademik erteleme eğiliminin, öğrencilerin akademik yaşamları üzerinde olumsuz etkileri olduğu söylenebilir(balkıs ve Duru, 2010). Bu araştırmada öğretmen adaylarının genel erteleme ile Akademik başarı arasında ilişkiyi fark etmeleri için önemlidir. Öncelikle önemli olan öğretmen olduklarında başarıyı yakalamaları ve öğrencilerinin de başarılı olmasında, genel erteleme ve akademik başarı arasındaki ilişki hakkında rehberlik etmeleri için bu konu da bir çalışma yürütülmüştür. 7

13 BÖLÜM II YÖNTEM 2.1 Araştırma Modeli Öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğiliminin, düşünme ve karar verme tarzları ile ilişkisini ortaya koymayı amaçlayan bu araştırma, değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemeyi içeren ilişkisel tarama modeline uygun olarak yapılmıştır. Tarama modeli geçmişte ve halen var olan durumu var olduğu şekilde betimlemeyi amaçlayan bir araştırma yaklaşımıdır. Korelasyon türü, iki ya da daha çok değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/ veya derecesini belirlemeyi amaçlayan bir araştırma modelidir (Karasar, 1998) 2.2 Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesinde değişik bölümlerde öğrenim gören 171 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Elde edilen verilerin genellenmek isteneceği bireyler açısından ise, bütün fakültelerdeki öğrenciler, sınırlılıklarda belirtilen ilgili ilkeler ölçüsünde, evren kapsamına girebilmektedir. Araştırmanın örneklemini, bölümlerdeki öğrenci sayısı ve cinsiyetleri göz önünde bulundurularak tabakalı örnekleme yöntemiyle belirlenen 124 ü kadın ve 47 si erkek olmak üzere toplam 171 öğretmen adayı oluşturmuştur Tablo 1. 8

14 Tablo 1 Araştırmaya Katılan Örneklem Grubunun (Öğretmen Adaylarının) Öğrenim Gördükleri Bölümlere Göre Dağılımı Bölüm N % Türkçe Öğr Okul Öncesi Öğr. 50 PDR 34 Tarih Öğr. 28 Sınıf Öğr. 26 Total Veri Toplama Araçları Araştırmada, öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğilimi, Lay ın (1986) Genel Erteleme Eğilimi Ölçeği (Procrastination Scale, Lay, 1986) ile ölçülmüştür. Genel Erteleme Ölçeği, Lay (1986) tarafından başarı durumlarında öğrencilerin genel her konudaki erteleme eğilimlerini değerlendirmek için geliştirilmiştir. Bu ölçek tek boyutlu erteleme davranışını ölçmektedir. Ölçek tek boyutlu olup gündelik genel isleri tanımlayan toplam 20 sorudan oluşan 5 li derecelemeli likert tipi bir ölçektir. Bireylerden kendilerini her madde için 1 ile 5 puan aralığında derecelendirmeleri istenmektedir. 1 Beni hiç yansıtmıyor, 5 Beni tamamen yansıtıyor. Ölçekte tüm sorulara yanıt verildikten sonra ölçekte yer alan 2, 4, 9, 10, 15 numaralı maddeler tersten hesaplanarak toplam 15 madde üzerinde toplam puan elde edilir. Ölçekte edilen puan aralığı 15 ile 75 arasındadır. Yüksek puanlar bireylerin erteleme eğilimine sahip olduklarını gösterir Güvenirlik Genel Erteleme eğilimi Ölçeğinin güvenirliği iç tutarlık katsayısı hesaplanarak belirlenmiştir. Ölçek Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinde toplam 171 üniversite öğrencisine uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin iç tutarlılık kat sayısı toplamda a =. 87 bulunmuştur. Bu değerler madde sayısı az olan, kendini anlatma türünden ölçme araçları için yeterli sayılabilecek değerler olduğu rapor edilmiştir (Lay, 1986). 9

15 BÖLÜM III BULGULAR 3.1. Genel Erteleme Eğilimi Düzeyi Araştırmanın temel alt problemi üniversite son sınıf öğrencilerinin genel erteleme düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? şeklinde ifade edilmiştir. Bu probleme yanıt aranırken, öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğilimi puanları üzerinde t testi analizleri yapılmış ve yapılan analizlerden çıkan bulgular Tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2 Öğretmen Adaylarının Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapma Değerleri Genel Erteleme Eğilimi N Minimum Maximum s.d ,00 4,73 2,63,77 Valid N (listwise) 171 Tablo 2 incelendiğinde, son sınıf öğrencilerinin genel erteleme düzeyinin yüksek olduğu görülmektedir. Genel erteleme düzeyi maksimum düzeyde (max=4,73) ve minimum düzeyde (min=1,00) olduğu ve öğrencilerin genel erteleme düzeylerinin ( =2,63) puan ortalamasının yüksek olduğu görülmüştür Genel Erteleme Eğilimi-Cinsiyet Araştırmanın ikinci alt problemi Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri cinsiyetlerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir? şeklinde ifade edilmiştir. Bu probleme yanıt aranırken, öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğilimleri puanları üzerinde t testi analizleri yapılmış ve yapılan analizlerde elde edilen bulgular Tablo 3 de sunulmuştur. 10

16 Tablo 3 Öğretmen Adaylarının Cinsiyetlerine Göre Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapmaları ve t Değerleri Cinsiyet N s.d. t df p Fark Genel Erteleme Eğilimi Kadın 124 2,56,76-2,01 169,05* Erkek > Kadın Erkek 47 2,82,78 * p.05 Tablo 3 incelendiğinde, cinsiyete göre erteleme eğilimi ortalamaları arasında farklılaşma olduğu görülmektedir. Erkek öğretmen adaylarının genel erteleme eğilimlerindeki puan ortalamalarının bayan öğretmen adaylarınkinden yüksek olduğu ve bu farklılaşmalarında genel ve akademik erteleme eğiliminde p.05 düzeyinde anlamlı olduğu görülmektedir Genel Erteleme Eğilimi-Bölüm Araştırmanın üçüncü alt problemi Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri bölümlerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir? şeklinde ifade edilmiştir. Bu probleme yanıt aranırken, öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğilimleri puanları üzerinde anova testi analizleri yapılmış ve yapılan analizlerde elde edilen bulgular Tablo 4 de sunulmuştur. Genel Erteleme Eğilimi Türkçe Öğr. Okul Öncesi Öğr. Tablo 4 Öğretmen Adaylarının Bölümlerine Göre Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Anova Değerleri N s.d. 33 2,53,74 Between Groups 50 2,60,78 Within Groups Sum of Squares df Mean Square F p Fark 3,84 4,96 1,61,17 98,56 166,59 PDR 34 2,90,85 Total 102, Tarih 28 2,67,82 Öğr. Sınıf Öğr. 26 2,43,63 Total 171 2,63,78 11

17 Tablo 4 incelendiğinde, bölüme göre erteleme eğilimi ortalamaları arasında farklılaşma olmadığı görülmektedir. Öğretmen adaylarının bölümleri ile genel erteleme düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın ortaya çıkmadığı görülmektedir Genel Erteleme Eğilimi- Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumu Araştırmanın dördüncü alt problemi Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri mezun oldukları ortaöğretim kurumuna göre anlamlı farklılık göstermekte midir? şeklinde ifade edilmiştir. Bu probleme yanıt aranırken, öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğilimleri puanları üzerinde anova testi analizleri yapılmış ve yapılan analizlerde elde edilen bulgular Tablo 5 de sunulmuştur. Tablo 5 Öğretmen Adaylarının Mezun Oldukları Ortaöğretim Kurumuna Göre Genel Erteleme Eğilimi Puan Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Anova Değerleri Genel Erteleme Eğilimi N s.d. Sum of Squares df Mean Square F p Fark Genel lise 57 2,6,74 Between Groups 2,61 7,37,61,75 Fen lisesi 1 3,33. Within Groups 99,80 163,61 Anadolu lisesi 74 2,70,79 Total 102, İmamhatip 1 2,47. lisesi Endüstri meslek lisesi veya 4 2,45 1,52 teknik lise Anadolu Öğretmen 20 2,72,80 lisesi Meslek lisesi 8 2,20,43 Diğer 6 2,59,83 Total 171 2,62,78 Tablo 5 incelendiğinde, mezun oldukları ortaöğretim kurumuna göre erteleme eğilimi ortalamaları arasında farklılaşma olmadığı görülmektedir. Öğretmen adaylarının mezun oldukları ortaöğretim kurumu ile genel erteleme düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın ortaya çıkmadığı görülmektedir. 12

18 3.5. Genel Erteleme Eğilimi-Akademik Başarı Araştırmanın son alt problemi Son sınıf öğretmen adaylarının genel erteleme eğilim düzeyleri ile akademik başarıları arasında anlamlı ilişki var mıdır? şeklinde ifade edilmiştir. Bu probleme yanıt aranırken, öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğilimleri ile akademik başarıları arasındaki korelasyona bakılmıştır. Genel erteleme düzeyi ile akademik başarı arasında -0,265 oranında ters bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Akademik başarı arttıkça genel erteleme davranışının azaldığı görülmektedir. 13

19 BÖLÜM IV SONUÇ VE ÖNERİLER Bu araştırmada öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğiliminin düşünme ve karar verme tarzları arasındaki ilişki incelenerek bu faktörlerin erteleme eğilimini ne derecede yordadığı belirlenmiştir. Ölçek 124 kız ve 47 erkek olmak üzere 171 öğrenciye uygulanmış olup, 10 olumsuz ve 5 olumlu maddeyi içermektedir. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi son sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Yapılan araştırmada üniversite son sınıf öğrencilerinin cinsiyet, bölüm, mezun oldukları ortaöğretim kurumu ve akademik başarılarının genel erteleme düzeyleri arasındaki ilişki açıklanmıştır. Öğretmen adaylarının akademik başarılarının arttıkça erteleme eğilimlerinin azaldığı gözlemlenmiştir Öğretmen Adaylarının Psiko-sosyal Özelliklerine Göre Genel Erteleme Eğilimleri Erteleme Eğilimi-Cinsiyet Öğretmen adaylarında, erteleme eğilimi düzeyinin cinsiyet değişkenine göre farklılaşmasına yönelik olarak yapılan analizlerde erkek öğretmen adaylarının, genel erteleme eğilimi düzeylerinin, bayan öğretmen adaylarının erteleme eğilimi düzeylerinden yüksek olduğu ve genel erteleme eğilimindeki bu farklılaşmanın p<.05 düzeyinde anlamlı olduğu görülmüştür. Denencemiz bulgularca desteklenmiştir. Bu bulgular doğrultusunda, erkek öğretmen adayların daha önce yapmayı kararlaştırdıkları görevleri erteleme eğiliminde oldukları söylenilebilir. Toplumsal olarak bireye yüklenen roller, yetiştirilme biçimleri nedeniyle erkek öğretmen adaylarının erteleme eğilimi düzeylerinin, bayan öğretmen adaylarının erteleme eğilimi düzeylerinden yüksek olması anlamlı olmaktadır. Buna göre bazı toplumlarda olduğu gibi Türk toplumunda da erkeklere aileleri tarafından daha az baskı uygulanması ve daha hoşgörülü davranılmasının, yaptıkları hatalar karsısında ya da sorumluluklarını zamanında yerine getirmediklerinde herhangi bir yaptırımla karşılaşmış olmamalarının, erteleme eğilimli olmalarına neden olduğu düşünülebilir. 14

20 Buna karşın kızların geleneksel, koruyucu ve baskılı bir tarzda yetiştirilmesinin ise onların daha kısıtlanmış, insanlara hizmet etmeyi ön plana çıkaran annelik rolüne dönük, sorumluluk duygusu yüksek, uysal kişilik yapısı oluşturmalarına yol açacağı düşünülerek görevlerini ve sorumluluklarını zamanında yerine getirmeyi öğrendikleri varsayımıyla, erteleme eğilim düzeylerinin düşük olabileceği düşünülmüştür. Bulgular, bu bilgiler doğrultusunda yorumlanabilir Erteleme Eğilimi- Bölüm Öğretmen adaylarında, genel erteleme eğilimi düzeyinin öğrenim görülen bölüme göre farklılaşmasına yönelik olarak, yapılan analizlerden elde edilen bulgular, bölüm ile genel erteleme düzeyi arasında anlamlı bir farklılık oluşmadığını göstermiştir. Öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri bölümü başarı ile tamamlayıp mezun olabilmek için bir takım sorumlulukların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu alanlarda ders olarak işlenen konu içeriklerinin zorluk derecesi, verilen ödevlerin miktarı ve gördükleri derslerin gündelik yasamda onlara ne kadar yarar sağlayacağı gibi etkenlerin genel erteleme eğilimine yol açabileceği düşünülebilir. Eğitim fakültelerinin kuruluş amacı öğretmen yetiştirmektir. Doğal olarak bu fakültelerde verilen eğitim ve öğretimin mesleki yaşamda öğretmenlik görevini icra ederken gerekli olan bilgi ve becerileri kazandırması beklenmektedir. Eğitim fakültesinde birçok bölümün sınav şekillerinin aynı olması ve benzer ders yöntemlerinin benimsenmesi durumunun bölümler ile genel erteleme eğilimi arasında anlamlı bir farkın oluşmamasında etkili olduğu söylenebilir Erteleme Eğilimi- Mezun Olunan Ortaöğretim Kurumu Öğretmen adaylarında, genel erteleme eğilimi düzeyinin mezun olunan ortaöğretim kurumuna göre farklılaşmasına yönelik olarak, yapılan analizlerden elde edilen bulgular, bölüm ile genel erteleme düzeyi arasında anlamlı bir farklılık oluşmadığını göstermiştir. Eğitim fakültesi öğrencileri üzerinde yapılan ölçekte öğretmen adaylarının yoğun olarak genel lise, Anadolu lisesi ve Anadolu öğretmen lisesinden mezun olarak bölümlerini kazandıkları görülmüştür. Bu durumun genel erteleme düzeyi arasında anlamlı bir fark oluşmamasında etkili olduğu söylenebilir. 15

21 4.1.4 Erteleme Eğilimi - Akademik Başarı Öğretmen adaylarının akademik başarılarına göre genel erteleme eğilimi düzeylerindeki farklılaşmaya yönelik yapılan analizlerde, öğretmen adaylarında genel erteleme eğilimi düzeyinin, akademik başarıya göre farklılaştığı görülmüştür. Düşük akademik başarıya sahip olan öğretmen adaylarının akademik erteleme eğilimi düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür. Akademik anlamda başarılı olmanın temel koşullarından birisi de verilen görev ve sorumlulukları zamanında yerine getirmektir. Günü gününe çalışmanın, sınavlara sınav tarihine bir gün kala değil de, daha önceden çalışmaya başlamanın ve verilen ödevlerin son teslim gününün hemen öncesinde değil de verilen zaman dilimi içinde yapılmış olmasının örgencilerin akademik başarılarında önemli role sahip olduğu düşüncesi bulgularla da doğrulanmıştır. Bulgular, bu bilgiler ışığında değerlendirildiğinde oldukça anlamlı olmaktadır. 16

22 KAYNAKÇA Akbıyık, C. (2006).Eleştirel Düşünme Eğilimleri Ve Akademik Başarı, Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 32\2, Balkıs, M. & Duru, E. (2010). Akademik Erteleme Eğilimi, Akademik Başarı İlişkisinde Genel Ve Performans Benlik Saygısının Rolü, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 27, Balkıs, M. (2006). Öğretmen Adaylarının Davranışlarındaki Erteleme Eğiliminin, Düşünme Ve Karar Verme Tarzları İle İlişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Çakıcı, D.Ç. (2003). Lise Ve Üniversite Öğrencilerinde Genel Ve Akademik Erteleme Davranışının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dünyaoğulları, Ö. (2011). Üniversite Son Sınıf Öğrencilerinin Kendilerini Gerçekleştirme Engelleri İle Genel Erteleme Eğilimi Ve Umutsuzluk Düzeyleri İle İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gülebağlan, C. (2003). Öğretmenlerin İşleri Son Ana Erteleme Eğilimlerinin, Mesleki Yeterlilik Algıları, Mesleki Deneyimleri Ve Branşları Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Araştırma. Anakara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kağan, M. (2009). Üniversite Öğrencilerinde Akademik Erteleme Davranışını Açıklayan Değişkenlerin Belirlenmesi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 42/2, Yorulmaz, A. (2003). Erteleme Davranışının Çeşitli Psikolojik Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü 17

23 EK 1 EKLER GENEL ERTELEME ÖLÇEĞİ (GEÖ) Bu ölçeğin amacı sizin iş yapma alışkanlıklarınızı belirlemektir. Aşağıda bazı ifadeler verilmiştir. Lütfen her ifadeyi dikkatle okuyup sizi ne kadar tanımladığını aşağıdaki ölçekten yararlanarak maddelerin yanındaki sayıların üzerine (X) işareti koyarak belirleyiniz. 1- Hiç uymuyor 2- Kısmen uymuyor 3- Nötr 4- Kısmen uyuyor 5- Tamamıyla uyuyor 1 Yapmam gereken isleri teslim tarihinin hemen öncesine kadar yapmam Sabah uyanma zamanı geldiğinde hemen yataktan kalkarım Bir mektubu yazdıktan sonra, onu göndermeden önce günlerce bekletirim Yapmam gereken telefon görüşmelerini zamanında yaparım Sadece oturup yapmak dışında hiç bir şey gerektirmeyen işleri bile günlerce bekletirim Yapmak zorunda olduğum isleri genellikle ertelerim Görevlerimi zamanında tamamlamak için genellikle aceleyle bitirmek zorunda kalırım. 8 Bir isi (ödev/çalışma) teslim tarihine yetiştirmem gerektiğinde, genellikle başka şeyler yaparak zamanımı boşa harcarım Randevularım için evden erken çıkmayı tercih ederim Genellikle bir görev bana verildikten hemen sonra onu yapmaya baslarım Genellikle bir isi ayrılan zamandan daha sonra bitiririm Bana öyle geliyor ki, genelde yılbaşı ya da doğum günü hediyesi alışverişlerimi son dakikada yapıyorum Genellikle temel ihtiyaçları bile son dakikada satın alırım Sürekli olarak yarın yapacağım derim Genellikle aksam oturup dinlenmeden önce, yapmak zorunda olduğum bütün isleri bitiririm