Doğum Sonu İlk Üç Aylık Dönemde Annedeki Yorgunluk Düzeyi ve İlişkili Faktörler*

Transkript

1 Doğum Sonu İlk Üç Aylık Dönemde Annedeki Yorgunluk Düzeyi ve İlişkili Faktörler* Rüveyde CAN**, Emel EGE***, Belgin AKIN***, Deniz KOÇOĞLU**** ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı; ilk üç aylık dönemde annedeki yorgunluk düzeyi ve ilişkili faktörleri incelemektir. Gereç Yöntem: Bu çalışma kesitsel ve tanımlayıcı olarak, Konya Merkez ilçesi Selçuklu da 1 nolu sağlık ocağı bölgesinde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini bebeğin birinci, ikinci ve üçüncü ayında aşı ya da bebek izlem amacıyla tarihler arasında sağlık ocağına gelen 165 kadın oluşturmuştur. Veriler anket formu ve kısa yorgunluk formu ile toplanmış ve SPSS 10.0 programında analiz edilmiştir. Analizinde yüzde ve ortalama olarak özetlenmiş ve çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Bulgular: Çalışma kapsamına alınan kadınların yaş ortalamasının 27.7± 5.12, %52.1 nin okur yazarilkokul mezunu ve %77.6 sının çalışmadığı saptanmıştır. Yapılan çoklu regresyon analizinde annenin postpartum yorgunluk üzerine etkisi olan değişkenlerden algılanan ekonomik durum olduğu saptanmıştır. Ekonomik durumun düşmesi yorgunluk düzeyini arttırmaktadır (P<0.05). Algılanan ekonomik durumun postpartum dönemde anne yorgunluk düzeyi üzerinde %13 oranında belirleyici olduğu belirlenmiştir. Sonuç: Çalışma sonucunda algılanan gelir düzeyinin düşük olmasının doğum sonu dönemde yorgunluk yaşama düzeyini etkilediği sonucuna varılmıştır. Doğum sonu dönem, kadınların anneliğe uyum sağlayabilmesi ve yenidoğanın yaşadığı sorunlar ile baş edebilmesi için sosyal desteğe ihtiyaç duyduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Doğum Sonu Dönem, Yorgunluk, Etkileyen faktörler ABSTRACT Mother s Lethargy Level and Associated Factors in First Three Months of Postpartum Objectives: The purpose of the study is to analyze mother s lethargy level and associated factors in first three months of postpartum. Methods: This study was a cross sectional research and was conducted in local clinic 1 in Selçuklu, a central borough of Konya city. Universe of research consisted of 165 women who came to the local clinic between dates and in order to let their babies vaccinate in the first, second and third months or for follow up controls. The data was collected via a survey form and a short lethargy form that are parallel with literature. The data was analyzed using SPSS 10.0 program. The data then was summarized as percentages and means and multiple regression analyze was also used. *Çalışma Ocak 2009 tarihinde yapılan 9. Uludağ Jinekoloji ve Obstetrik Kış Kongresinde Poster olarak yayınlanmıştır. ** Öğr.Gör. Selçuk Üniversitesi Konya Sağlık Yüksekokulu *** Yrd.Doç.Dr. Selçuk Üniversitesi Konya Sağlık Yüksekokulu **** Arş.Gör. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

2 Doğum Sonu İlk Üç Aylık Dönemde. 63 Findings: It was found that the women s average age, who participated the study was 27.7± 5.12 and %52.1 of them were literate or primary school graduate and %77.6 of them didn t work. According to regression analyses, it was established that perceived economical condition was a variable that had effect on mother s postpartum lethargy. Lower the economical conditions more were lethargy (P<0.05). It was discovered that perceived economical conditions in postpartum time estimated %13 of the mother s lethargy level. Result: As a result of the study, it was found out that lower the perceived income affected the level of postpartum lethargy. It was seen that in Postpartum stage, women should be supported professionally and socially to adapt to maternity and to cope with newborns problems. Keywords: Lethargy, Postpartum, Effective Problems, GİRİŞ ve AMAÇ Doğum sonu dönem önemli biyo-psiko-sosyal değişimlerin yaşandığı aileye yeni üyenin katılmasıyla yeni düzenin kurulduğu bir dönemdir. Anne bebeğine, doğum sonu rahatsızlıklara, ailedeki yeni düzene ve vücut imgesindeki değişikliklere uyum sağlamak zorunda olduğu için bu dönem oldukça zordur. Kadın ve eşi için yeni bebeğin doğumu sevindirici bir olaydır ve aile bağlarını güçlendirir. Ancak bu dönemde artan ve değişen etkileşim aynı zamanda bir stres kaynağı olabilir (Kızılkaya 1996; Longsdon 2006; Taşkın 1998). Gebelik ve doğum eylemine bağlı genel bir yorgunluk yaşanabilmektedir. Doğum eylemi sırasında yapılan müdahaleler, kanamanın olması, doğum sonu dönemde kadının komplikasyonlar yönünden risk altında olmasına ve sağlık sorunlarının artmasına neden olabilmektedir. Bunlar doğum eylemine ve epizyoya bağlı rahatsızlıklar, cinsel ilişkide güçlük yaşama, meme ile ilişkili sorunlar, yorgunluk, uykusuzluk, doğum sonu depresyon, konstipasyon ve birçok sistemleride içine alan sorunlardır (Gjerdingen ve Center 2003). Anneler doğum sonu dönemdeki bu sağlık sorunlarıyla başa çıkmakta zorlanabilmektedirler. Bu sorunların içinde en önemlilerinden biride uyku ile ilgili sorunlardır. Doğum sonu dönemde hormonal değişiklikler ve fiziksel rahatsızlıklar uykuyu etkilemektedir. Hâlbuki bu dönemde annelerin gece uyku ihtiyaçları %20 oranında artmaktadır. Fakat bu dönemde bebeklerini beslemek ve diğer ihtiyaçlarını karşılamak zorunda olan anne uykusuzluk sorunu ile karşı karşıya kalmaktadır. Doğum sonrası ilk bir yıl devam eden uykusuzluk, artan düzeyde yorgunluğa işaret etmekte, bu da annenin fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Anneler bazen gelişimsel kriz yaratan bu olay ile baş etmeye çalışırken; özellikle geceleri uyuyamadıkları ve yeterince beslenemedikleri için kendilerini ezilmiş, tükenmiş, konfüze ve engellenmiş hissedebilmektedirler (Balkaya 2002; Gay, Lee ve Lee 2004; Yamazaki, Lee, Kennedy ve Weis 2005). Doğum sonu yorgunluğu, uykusuzluk dışında doğum eyleminin süresi, doğum şekli, anemi, hormonal değişim, epizyotominin varlığı, emzirme gibi fiziksel faktörler ile sosyal destek yetersizliği, doğum sonu depresyon, hastanede kalma süresi, evde bakıma muhtaç başka çocukların varlığı da etkilemektedir (Beydağ 2007) Doğum sonu dönem anne açısından yorgunluk, baş, boyun, sırt ağrısı, meme sorunları, anksiyete, stres, depresyon, uyku bozuklukları (Saurel, Romito, Lelong ve Angel 2000; Thompson, Roberts, Currie ve Ellwood 2002, Troy 2003, Gözüm ve Kılıç 2005, Hung ve Chung 2001) gibi birçok sorunu barındırırken, bebek açısından da emme sorunları, huzursuzluk, uyku düzeninde bozukluk, ağızda pamukçuk oluşumu, pişik, abdominal distansiyon, konstipasyon, ishal ve yetersiz kilo alımı gibi sağlık sorunlarının yaşandığı bir dönem olabilmektedir. (Başer, Mucuk, Korkmaz ve Seviğ 2005). Bu dönemde bebek ve annenin sağlık sorunları arasında bir kısır döngünün yaşandığından sözedilebilir. Bebeğin yaşadığı sorunlar annenin yorgunluk gibi sağlık sorunlarının ciddiyetinin artmasına neden olmakta ve annede meydana gelen bu olumsuz değişim tekrar bebek sağlığını etkilemektedir. Annenin

3 64 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: postpartum dönemde yaşadığı sorunların erken dönemde önlenmesi yenidoğanın sağlık durumuna olumlu bir katkıda bulunacaktır. Doğum sonu dönemin hem bebek hem de anne açısından sorunsuz geçirilmesinde ve birbirlerini tetikleyen bu sağlık sorunlarının ortadan kaldırılmasında birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan ebe ve hemşirelere önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu çalışmanın amacı; ilk üç aylık dönemde annedeki yorgunluk düzeyi ile ilişkili faktörleri incelenmesi planlanmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Kesitsel ve tanımlayıcı olarak planlanıp uygulanan bu çalışma Konya Merkez ilçesi Selçuklu da 1 nolu sağlık ocağı bölgesinde yapılmıştır. Araştırmanın hipotezi: 1. Sosyodemografik özelliklerin annenin doğum sonu yorgunluğuna etkisi var mı? 2. Annenin obstetrik özelliklerinin annenin doğum sonu yorgunluğuna etkisi var mı? 3. Doğum sonu dönemde annenin aldığı sosyal desteğin yorgunluğa etkisi var mı? Araştırmanın Evren ve Örneklemi Araştırmanın evrenini bebeğin birinci, ikinci ve üçüncü ayında aşı ya da bebek izlem amacıyla tarihleri arasında sağlık ocağına gelen 165 kadın oluşturmuştur. Araştırmanın Sınırlılıkları Miadın da doğum yapmış, sağlıklı bebeğe sahip, ikiz bebeği olmayan, herhangi bir sağlık sorunu bulunmayan (kronik hastalıklar, psikiyatrik sorunlar vb.) bebeğinde önemli bir sağlık sorunu olmayan anneler çalışmamızın sınırlılıklarını oluşmuştur. Verilerin Toplanmasında Kullanılan Araç ve Gereçler Veriler literatür bilgileri doğrultusunda (Balkaya 2002, Başer ve ark 2005, Beydağ 2007) hazırlanan anket ve kısa yorgunluk formu ile toplanmıştır. Anket formu: Sosyo-demografik özellikleri (yaş, öğrenim durumu, meslek, eşinin öğrenim durumu, eşinin mesleği, ekonomik durumu, ailenin aylık geliri, aile tipi, evlilik süresi), obstetrik özellikler (çocuk sayısı, son iki gebelik arasındaki süre, gebelik döneminde kontrole gitme durumu, bebeğin doğum ağırlığı, doğum sonu dönem, son doğum şekli, AP yöntemi kullanma) içeren sorulardan oluşmuştur. Kadınların doğum öncesi ve doğum sonrası eş desteği alma, gebelik döneminde kontrole gitme, gebelik döneminde eğitim alma durumu, postpartum dönemde kontrole gitme ve yenidoğana ilişkin sorunlar da ise, bebeğe isteyerek sahip olma, bebeğin emzirilme durumu, son bir hafta içinde yenidoğanın yaşadığı sorunlar değerlendirilmiştir. Kısa Yorgunluk Formu: Akut yorgunluk sendromunu değerlendirmek için MD Anderson Kanser Merkezi tarafından geliştirilen Kısa Yorgunluk Formu (Brief Fatigue Inventory) kullanılmıştır. Çınar ve arkadaşları tarafından dil geçerliliği yapılan Kısa Yorgunluk Formu nun iç tutarlılığı alfa:0,9824 dür (Çınar ve ark 2000). Kısa Yorgunluk Formu; genel yorgunluk düzeylerini (görüşmenin yapıldığı anda hissedilen yorgunluk, son 24 saat içinde yaşanılan genel yorgunluk ve son 24 saat içinde yaşanılan en kötü yorgunluk) ve son 24 saat içinde günlük faaliyetlerin (genel aktivite, ruh durumu, yürüme becerisi, iş yaşamı, diğer kişilerle ilişkiler, yaşam sevinci) etkilenme düzeylerini sorgulamaktadır. Ölçeğin alt boyutları bulunmamaktadır. Etkilenme düzeyi sorgulayan 9 maddeden oluşan likert tipi bir ölçektir. Kategorize edilmesi önerilmektedir. Puanlama 0 ile 10 arası olup, 0 hiç etkilenmeme, 1-3 yorgunluk az düzeyde, 4-6 yorgunluk orta düzeyde, 7-9 yorgunluk fazla düzeyde, 10 en üst düzeyde etkilenmeyi göstermektedir. Toplam puan üzerinden istatistik analizi yapılmıştır.

4 Araştırmanın Etik Yönleri Doğum Sonu İlk Üç Aylık Dönemde. 65 Araştırmanın yapılabilmesi için ilgili kurumlara kadınların sosyodemografik özellikleri içeren anket formu ve Kısa Yorgunluk Formu ile başvurularak yazılı izinleri alınmıştır. Sağlık ocağına gelen kadınlara öncelikle araştırmanın amacı açıklanmış ve araştırmaya katılmayı kabul ettiklerine dair sözel izinleri alınan kadınlara formlar yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak uygulanmıştır. Verilerin Değerlendirilmesi Veriler SPSS 10.0 programında analiz edilmiştir. Araştırmada sosyo-demografik özellikler, obstetrik özellikler, doğum sonu dönemde annenin aldığı sosyal destek yenidoğanın yaşadığı sorunlar bağımsız değişken, annenin yorgunluk düzeyi bağımlı değişken olarak değerlendirilmiştir. Veriler yüzde ve ortalama olarak özetlenmiş ve çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Çoklu regresyon için sürekli ve kategorik veriler kullanılmıştır. Kategorik veriler dummy variables hale dönüştürülmüştür. BULGULAR ve TARTIŞMA Doğum sonu dönemde yorgunluk yaygın görülen ve multifaktöriyel etyoloji ile açıklanan bir durumdur. Doğum şekli, doğumda yaşanan kay kaybı, anemi, emzirme gibi fiziksel faktörler; uyku sorunları, eş desteğinin olmaması, depresyon gibi psikolojik faktörler ve bebek bakım sorumluluğu, çocuk bakımını düzenleme, yeniden işe dönmeyi planlama gibi durumsal faktörler doğum sonu yorgunlukla ilişkilendirilen faktörlerdir (Ko 2004). Tablo 1: Sosyo Demografik ve Obstetrik Özelliklerin Dağılımı Demografik ve Obstetrik özellikler Ortalama±SD Yaş 27.7±5.12/yıl Toplam aylık gelir ± /TL Evlilik süresi 5.82 ± 4.83/yıl Son iki gebelik arasındaki süre 4.99 ± 3.0/yıl Doğum Sonu Süre 1.81 ± 0.80/ay n % Öğrenim durumu Okur-yazar / İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Üniversite mezunu Çalışma durumu Çalışmıyor Çalışıyor Eş öğrenim durumu Okur-yazar / ilkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Üniversite mezunu Eş meslek İşçi Memur Serbest Ekonomik durum İyi Orta Kötü

5 66 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Aile tipi Çekirdek aile Geniş aile Toplam çocuk sayısı ve üzeri Son doğum tipi Normal Müdahaleli Sezeryan AP. Yöntemi kullanma Evet Hayır Tablo 1 de yorgunluğu etkileyen risk faktörlerinin dağılımı gösterilmiştir. Çalışma kapsamına alınan kadınların yaş ortalamasının 27.7±5.12yıl olduğu, toplam aylık geliri ortalamasının ±1207.8/TL evlilik süresi ortalamasının 5.82±4.83/yıl olduğu, son iki gebeliği arasındaki süre ortalamasının da 4.99±3.0/yıl olduğu, doğum sonu dönem ay ortalamasının 1.81±0.80 olduğu saptanmıştır. Kadınların %52.1 nin okur yazar-ilkokul mezunu ve %77.6 sının çalışmadığı, eşlerinin %33.3 ü okur yazarilkokul mezunu ve % 67.3 ünün serbest meslek ile uğraştığı belirlenmiştir. Kadınların %61.8 inin ekonomik durumunu orta düzeyde algıladığı, %81.8 nin çekirdek aile de yaşadığı saptanmıştır. Çalışmaya katılan annelerin %78.2 sinin toplam 1 yada 2 çocuk olduğu, %49.7 sinin son doğumunu sezeryan ile gerçekleştiği, %62.4 ünün doğum sonu herhangi bir AP. yöntemi kullandığı saptanmıştır. TNSA 2003 verilerine göre Türkiye deki kadınların %53.7 sinin ilköğretim birinci kademe mezunu olduğu görülmektedir, Türkiye deki kadınların okur yazarlılık oranı bulgularımızla benzerlik göstermektedir. Kadınların obstetrik özelliklerine baktığımızda son iki gebelik arasındaki süre ortalamasının 4.99±3.0/ yıl olduğu saptanmıştır. Kıyak ve ark (2007) ın 250 annede yaptığı çalışmada ise bu oran 3.4±3.3/yıl olarak bulunmuştur. Annelerin postpartum dönem ortalamasının 1.81±0.80/ay olduğu, annelerin çoğunluğunun toplam 1 yada 2 çocuğunun olduğu, %49.7 sinin son doğumunu sezeryan ile gerçekleştirdiği, %62.4 ünün doğum sonu herhangi bir AP. yöntemi kullandığı saptanmıştır. Gölbaşı ve arkadaşları tarafından postpartum ilk 6 aylık dönemdeki kadınlara yaptıkları çalışmada %50.5 inin herhangi bir aile planlaması yöntemi kullandıklarını belirtmişlerdir. Aile planlaması yöntem kullanma açısından çalışma bulgularıyla benzerlik göstermektedir (Tablo 1). Tablo 2: Kadınların Doğum Öncesi ve Sonrası Aldığı Sosyal Destek Özelliklerinin Dağılımı N % Doğum sonu dönemde eş desteği olanlar Gebelikte kontrole gidenler Gebelik döneminde eğitim alanlar Doğum sonu dönemde kontrole gidenler

6 Doğum Sonu İlk Üç Aylık Dönemde. 67 Tablo 2 de kadınların doğum öncesi ve sonrası aldığı profesyonel ve sosyal destek dağılımını verilmiştir. Çalışmaya katılan kadınların doğum sonu %78.2 si eş desteği aldığını, gebelik döneminde %96.4 ünün kontrole gittiği, %32.1 inin gebelik döneminde eğitim aldığı, %33.9 unun da postpartum dönemde kontrole gittiği belirlenmiştir. Ayrıca kadınların %40.6 sı postpartum dönemde yeterli uyuduklarını belirtmişlerdir. Reece in 35 yaş üzeri primparlarda yaptığı çalışmada doğum sonu dönemde eş desteğinin önemli rolü olduğunu vurgulamaktadır. Güçlü sosyal destek ağı, aile içinden veya dışından destek anneliğe adaptasyonu olumlu şekilde etkilemektedir. Bu da bebek ve annenin iyi oluşlarını olumlu yönde etkilemektedir. Bizim çalışmamızda Reece çalışma bulguları ile benzerlik göstermiş, doğum sonu dönemde kadınlar eşlerinden destek almışlardır. Anneler, annelik rolüne uyum sağlayabilmek, kendilerinin ve yenidoğanlarının bakımını sağlıklı olarak sürdürebilmek için doğum sonu dönemdeki sağlık sorunları ile ilgili bakım ve eğitim almaya gereksinim duyarlar (Bick and Macarthur 1994). Anne ve çocuk sağlığı açısından önemli olan gebelikte kontrole gitme durumu incelendiğinde; annelerin çoğunluğunun (%96.4) gebelik döneminde kontrole gittiği, kontrole gidenlerinde %32.1 nin gebelik, doğum sonu dönem ve yenidoğan bakımına yönelik eğitim aldığı belirlenmiştir. Kıyak ve ark. tarafından yapılan çalışmada kadınların %92 sinin, Kılıç ve Ezmecinin yaptığı çalışmada %64.9 unun, TNSA 2003 verilerine göre ise % 81 inin doğum öncesi bakım aldığı bildirilmiştir. Çalışmamızda doğum öncesi bakım alma durumu Kıyak ve ark. tarafından yapılan çalışma ile benzerlik göstermekte olup, Kılıç ve Ezmecinin çalışması ve TNSA 2003 bulgularına göre daha yüksek olarak bulunmuştur. Ayrıca kadınların %32.1 i gebelik döneminde eğitim almış, %33.9 u da doğum sonu dönemde kontrollerine gitmişlerdir (Tablo 2). TNSA 2008 verilerine göre Türkiye de annelerin %85 inin doğum sonu kontrole gittikleri belirlenmiştir. Bizim çalışmamızda bu oran oldukça düşük bulunmuştur. Türkiye geneline göre farklı sonucun olması çalışmanın yapıldığı sağlık ocağının şehir merkezinde olması ve ulaşılabilirliliği ile açıklanabilir. Tablo 3: Yenidoğana İlişkin Veriler(n:165) n % Bebeğe isteyerek sahip olma Evet Hayır Bebeğin emzirilme durumu Evet Hayır Son bir hafta içinde yenidoğanın yaşadığı sorunlar * Emme sorunu Huzursuzluk Uyku düzeninde bozukluk Pamukcuk Kusma şikâyeti Pişik Gaz şikâyeti Kabızlık şikâyeti İshal şikâyeti *Yenidoğan doğum sonu dönemde birden fazla sorun yaşadığı için sonuçlar katlanmıştır. Tablo 3 de yenidoğana ilişkinverilerin dağılımı verilmektedir. Çalışma grubundaki kadınların %83 ü bebeğe isteyerek sahip olduğunu, %97.6 sı bebeğini emzirdiğini belirtmiştir. Annelerin bebek emzirmenin önemi konusunda bilinçli oldukları görülmektedir. Emziremeyenlerin nedeninin de annenin sağlık durumundaki bozukluktan dolayı olduğu düşünülmektedir Yenidoğanın son bir hafta içinde %13.3 ünün emme sorununun olduğu, %39.4 ünün huzursuzluk yaşadığı, %40 nın uykusunun düzenli olmadığı, %14.5 nin ağzında pamukçuk oluştuğu saptanmıştır. Ayrıca bebeklerin %38.2 sinin

7 68 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: kusma şikayetinin olduğu, %15.2 sin de pişik oluştuğu, %46.7 sinin gaz şikayeti, %21.2 sinin kabızlık şikayeti yaşadığı, %9.7 sinin de ishal sorunuyla karşılaştığı bulunmuştur. Brown ve Johnson 1998 yılında yaptıkları çalışmada yenidoğanın önemli sağlık sorunlarını emme sorunları, sarılık, huzursuzluk, uyku düzeninde bozukluk, pamukçuk, pişik, göz enfeksiyonu, göbek enfeksiyonu, abdominal distansiyon, konstipasyon, ishal ve yetersiz kilo alımını tespit etmiştir. Bu çalışmada da benzer sorunlar ele alınmış ve en fazla oranda yenidoğan da gaz şikâyeti bulunmuştur (Tablo 3). Postpartum ilk birkaç ayda bebeğin yaşadığı bu sorunların annenin uykusuzluk problemi yaşamasına neden olacağı bunun arkasından da yorgunluk şikâyetlerinin artacağı düşünülmüştür. Tablo 4: Multiple Regression Analizine Göre Postpartum Dönemdeki Annenin Yorgunluk Düzeyiyle İlişkili Sosyo-Demografik ve Obstetrik Belirleyiciler (Enter Method) Yorgunluk düzeyi belirleyicileri Std. β T değeri p Yaş (yıl)* Algılanan Ekonomik Durumu (orta/kötü) Çocuk sayısı* Postpartum süreay* Son bebeğin istenmeme durumu Eş Desteği (yok) Algılanan Yorgunluk Yetersizliği Son bir hafta içerisinde bebekte sorun varlığı R=0.366 R²=0.135 *Yaş, çocuk sayısı, postpartum süre, sürekli değişken olarak regresyon analizine alınmıştır. Diğer değişkenler kukla değişken olarak kullanılmıştır. Bağımsız değişkenlerden yaş, algılanan ekonomik durumu, çocuk sayısı, postpartum süre, algılanan yorgunluk yetersizliği, son bir hafta içerisinde bebekte sorun yaşama, son bebeği isteme durumu, eş desteğinin annenin yorgunluk düzeyine olan etkisi çoklu regresyon analizi ile değerlendirilmiştir (Tablo 4). Yapılan çoklu regresyon analizinde annenin postpartum yorgunluk üzerine etkisi olan değişkenlerden doğum sonu yorgunluk durum olduğu saptanmıştır. (P<0.05). Çalışmadaki amacımız doğum sonu yorgunluk varlığını tespit etmek ve yorgunluğu etkileyen faktörleri belirlemek idi. Yaş, çocuk sayısı, postpartum süre, son bir hafta içerisinde bebekte sorun varlığı, son bebeği isteme durumu, eş desteği, annenin postpartum yorgunluk düzeyini etkilemediği belirlenmiştir (p>0.05). Doğum sonu dönem, kadınların anneliğe uyum sağlayabilmesi ve yenidoğanın yaşadığı sorunlar ile baş edebilmesi için sosyal desteğe ihtiyaç duyduğu bir dönemdir. Doğum sonu dönemde annelerin eş desteği aldıkları belirlenmiştir ve yenidoğan ile ilgili ciddi bir problem yaşamadıkları saptanmıştır. Algılanan gelir düzeyinin düşük olması doğum sonu dönemde yorgunluk yaşama düzeyini etkilediği sonucuna varılmıştır.

8 Doğum Sonu İlk Üç Aylık Dönemde. 69 Elde edilen sonuçlar doğrultusunda; doğum sonu yorgunluk ile ilgili farklı zamanlarda yeni çalışmaların planlanması, doğum sonu dönemde annenin yorgunluğunu etkileyen yenidoğan sağlık problemleri dışında faktörlerin belirlenmesini sağlayacak araştırmaların planlanması, özellikle doğum sonu annelerin yorgunluk düzeyi belirleyebilecek yeni ölçeklerin geliştirilmesi ve doğum sonu dönemde annelerin yorgunluklarının arttığı belirlendiğinden sağlık personelinin anne için sosyal destek sistemlerinin devamını sağlamaları önerilmektedir. KAYNAKLAR Balkaya N (2002). Postpartum Dönemde Annelerin Bakım Gereksinimleri ve Ebe-Hemşirenin Rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(2), Başer M, Mucuk S, Korkmaz Z, Seviğ Ü (2005). Postpartum dönemde anne ve babaların yenidoğan bakımına ilişkin gereksinimlerinin belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 14, Beydağ D.K. (2007). Doğum Sonu Dönemde Anneliğe Uyum ve Hemşirenin Rolü. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), Bick D, Macarthur MD (1994). Identifying Mobidity İn Postpartum Women. Mod Midwife, 4(12):10-13 Brown S G, Johnson B T (1998). Enhancing early discharge with home follow-up:a pilot Project. JOGNN, 27(1):33-38 Çınar S, Sezerli M, Sarsmaz N, Menteş AÖ (2000). Hemodiyadiz akut yorgunluk sendromuna neden olabilir mi? Hemşirelik Forumu Dergisi, 3:28-33 Gay CL, Lee K, Lee S (2004). Sleep Patterns And Fatıgue In New Mothers And Fathers. Bıologıcal Research For Nursıng, 5(4) Aprıl, Horıuchı S, Nıshıhara K (1999). Analyses Of Mothers Sleep Logs In Postpartum Periods. Psychıatry and Clinical Neurosciences, 53, Hung C-H, Chung H-H (2001). The effects of postpartum stres and social support on postpartum women s health status. Journal of Advanced Nursing, 36(5); Kıyak S, Akın B, Ege E (2007). 0-1 Yaş Bebeği Olan Annelerin Sağlık Ocağında Ebe-Hemşire Hizmetlerinin Kullanma Durumları. STED, 16(11), Kızılkaya N (1996). Annelerin erken loğusalık dönemindeki ilgilerinin belirlenmesi. Perinatoloji Dergisi, cilt:4, sayı:4, Killien MG (2005). The Role Of Social Support In Facilıtatıng Postpartum Women s Return To Employment. JOGNN, vol.34, no.5, Longsdon CM (2006). Socıal Support To Chıldbearıng Women :What Are The Rules? JOGNN, 34(6),754+ Taşkın L (1998). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği, Sistem Ofset Yayıncılık, Ankara, Troy NW (2003). Is the significance of postpartum fatigue-being overlooked in the lives of women? MCM, July/August, 28(4); Yamazaki A, Lee KA, Kennedy HP, Weis S (2005). Sleep-Wake Cycles, Social Rhythms And Sleeping Arrengement Durıng Japanese Chıldbearıng Family Transitıon. JOGNN, 34, Saurel-Cubizolles M-J, Romito P, Lelong N, Angel P-Y (2000). Women s health after childbirth: A longitudinal study in France and Italy. British Journal of Fertilitys and Gynaecology, October 107; Reece SM (1993). Social support and the early maternal experience of primiparas over 35.Maternal Child Nurs J., Jul-Sep; 21(3):91-98

9 70 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Thompson JF, Roberts CL, Currie M, Ellwood DA (2002). Prevelance and persistence of health problems after childbirth: Associations with parity and method of birth. Birth, June, 29(2): Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008 Ko Y (2004). Postpartum Fatigue. Hu Li Za Zhi, Dec 51(6), İletişim adresi: Öğr.Gör. Rüveyde CAN Tel: ruveydekultur@hotmail.com