Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Öğr. Gör. Haydar HOŞGÖR İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi h.hosgor@istanbul.edu.tr Arş. Gör. Sümeyye ARSLAN KURTULUŞ Öğr. Gör. Derya GÜNDÜZ HOŞGÖR İstanbul Şişli Meslek Yüksekokulu, Sağlık Yönetimi deryagunduz.hosgor@sisli.edu.tr Yrd.Doç.Dr. Selma SÖYÜK İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi selmasoyuk@hotmail.com ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ATILGANLIK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ: SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖRNEĞİ 1 Öz Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi nde öğrenim görmekte olan Sağlık Yönetimi, Ebelik, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon, Sosyal Hizmet ve Odyoloji bölümü öğrencilerinin atılganlık düzeyini belirlemek amacı ile yapılmıştır. Araştırma kapsamına 225 öğrenci alınmıştır. Veri toplama aracı olarak Rathus Atılganlık Envanteri (RAE) ve Öğrenciyi Tanıtıcı Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesi, Kruskal Wallis testi ve Mann-Whitney U Testi istatistik yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. Çalışmaya katılan tüm öğrencilerin Rathus Atılganlık Envanteri puanları ortalama 116,53±14,58 olup, genel olarak öğrenciler orta düzeyde çekingen grupta yer almaktadır. Rathus Atılganlık Envanteri puanına göre öğrencilerin 180 i (% 80) orta düzeyde çekingen, 45 i (% 20) atılgan grubunda yer almaktadır. Düşük düzeyde çekingen grupta yer alan yer alan öğrenci tespit edilmemiştir. Anahtar kelimeler: Sağlık bilimleri, öğrenci, atılganlık

2 THE DETERMINATION OF ASSERTIVENESS LEVELS OF UNIVERSITY STUDENTS: THE CASE OF THE FACULTY OF HEALTH SCIENCES Abstract The aim of this study is to determine the levels of assertiveness of students studying at depermants of Health Management, Midwifery, Physiotherapy and Rehabilitation, Social Work and Audiology in Istanbul University. 225 students have been included in the study. Rathus Assertiveness Inventory and Student Information Form have been used as data collection tool. Kruskal-Wallis and Mann-Whitney U-test statistical methods have been used in the evaluation of the data. The significant differences (<0,05) have been determined between Rathus Assertiveness Inventory mean scores and class, department, willingly choose department and the longest time living area variables. While 180 (80%) students are on timid moderate and 45 (20%) student are in the assertive group according to the Rathus Assertiveness Inventory scores. Low level timid student has not been determined in this study. In general, the students are located in the timid moderate groups. Keywords: Health Sciences, Student, Assertiveness 431 GİRİŞ Sosyal bir varlık olarak çevresiyle sürekli etkileşim halinde olan insanoğlunun, kişilerarası ilişkilerinde atılgan, pasif ve saldırgan davranması; toplumsal ve mesleki rolleri, kültürü ve bireysel yaşantılarıyla yakından ilgilidir (Kahriman, 2005). İnsanlar ilişkilerinde genel olarak; boyun eğici (çekingenlik), saldırgan (agresif), insanları yönlendirici (manipulatif) ve atılgan olmak üzere dört farklı temel davranış biçimlerinden birini seçerek tepkide bulunmaktadırlar. Bunlar arasında insanlararası etkileşimde kopukluk yaratan iki tür davranış vardır: Saldırganlık ve çekingenliktir. Saldırgan olan bireyler isteklerine ulaşmak için, çoğu zaman başkalarını kırma, küçük görme eğilimi gösterirler. Çekingen olan bireyler ise amaçlarına ulaşmakta ve gereksinimlerini karşılamakta güçlük çekerler. Bunlara karşın atılganlık, kişilerarası iletişim ve etkileşimi kurmadaki sağlıklı davranış biçimlerinden birisi olarak belirtilmektedir (Bavlı, 2009). Literatürde bu davranış biçimleri girişken ve atılgan sözcükleri ile ifade edilmektedir. TDK girişken kelimesini şu şekilde tanımlamaktadır: Kendi kendine iş, uğraş yaratabilen, bir işe hiç çekinmeden girebilen, başkalarıyla kolayca ilişki kurabilen, müteşebbis. Bunun yanında atılganlık sözcüğü de kullanılmaktadır. Atılganlık ise kendini etkili olarak ortaya koyma, etkili davranma, güvenli girişken anlamlarında da kullanılmaktadır (Kahraman, 2016). Atılganlık kavramını ilk olarak Wolpe ve Lazarus (1966); arkadaşlık, etkin olma ve duyguların anksiyetesiz ifade edilmesi anlamında kullanmıştır. Wolpe göre atılganlık; sadece saldırgan davranışın çok ya da az olduğunu göstermez, aynı zamanda arkadaşça, sevecen ve anksiyetesiz duyguları da ifade eder. Lazarus (1973), atılgan davranışın dört özelliğini; hayır diyebilme, isteyebilme/ricada bulunabilme, olumlu/olumsuz duyguları ifade edebilme ve bir davranışı başlatabilme, devam ettirme ve bitirme şeklinde ifade etmiştir. (Kutlu, 2009; Erdoğan ve 1 Bu makale 3-6 Eylül 2015 tarihinde Sırbistan/Belgrad da düzenlenen VIII. European Conference On Social And Behavioral Sciences da sunulmuş olan sözel bildirinin geliştirilmiş halidir.

3 Uçukoğlu, 2011). Liberman (1970) ile Fensterheim ve Bear (1978); kişinin, kim olduğunu, ne düşünüp hissettiğini belirtebilme ve dolayısıyla kendini ifade edebilme davranışı olarak tanımlamıştır (Uğur, 1996). Voltan a göre ise atılganlık; bireylerin kendilerini oldukları gibi anlatabilme, olumlu ve olumsuz duygularını ifade edebilme, kendilerine doğru gelmeyen isteklere karşı direnebilme ve karşısındakinden bir istekte bulunabilme becerisidir. Alberti ve Emmons (1998) a göre atılgan davranış biçimi insan ilişkilerinde eşitliği gözetir ve gereksiz endişelerden arınmış bir şekilde, insanın kendi çıkarları doğrultusunda hareket edebilmesini, kendisini savunabilmesini, duygularını dürüstçe ve rahatlıkla ifade edebilmesini ve başkalarının haklarını çiğnemeden, kendi haklarını kullanabilmesine olanak tanır (Ayhan, 2012). Atılganlıktaki temel anlayış, bireylerin kendi istediklerini istedikleri gibi yapmaları değil; eşitliği ve adaleti gözetmeye çalışmalarıdır. Bu yaklaşımdaki bireyler, insanlar arasında güven, sıcaklık, yakınlık ve sevgi gibi bağların oluşmasına ve bireylerin kendilerini anlatmalarına fırsat tanımaktadır. (Karataş ve Tabak, 2009). Atılgan kişiler, seçimlerini yaparken uygun şekilde evet ya da hayır diyebilmeyi bilirler. Onlar, ne istediklerini kesin ve anlaşılır bir biçimde belirtirler. Bir şeyin yanlış olduğundan kuşkulandıklarında soru sorarlar ve açıklama isterler. Ben dilini kullanırlar. İlişkilerinde duyarlı ve hoşgörülüdürler. Etkili, sağlıklı ve uyumludurlar. Kendi yaşam kararlarını alırlar, seçimlerini yaparlar ve hedeflerini gerçekleştirirler. Olumsuz duygularını dürüstçe dile getirebilirler (Dinçyürek vd., 2010). Atılganlık kavramı sadece kişilerarası günlük ilişkilerde değil, çalışma yaşamında da önemli bir hal almaktadır. Bu bağlamda özellikle sağlık alanı, doğası gereği ve zor ve stresli süreçleri olan işleri bünyesinde barındırmaktadır. Bu alanda çalışan kişiler birtakım kriz süreçleriyle baş etmek zorundadır. Dolayısıyla, alanda çalışacak olan bireylerden de bu süreçleri iyi yönetmesi beklenmektedir. Sağlık sektöründe çalışan/çalışacak bireylerin hizmet verdiği kişilerle güçlü ve terapötik ilişkiler geliştirebilmeleri, atılganlık düzeylerinin yüksek olmasıyla oldukça yakından ilişkilidir. Çünkü atılgan davranış özelliklerine sahip olan sağlık çalışanlarının; sadece kendi haklarını değil, hastalarının haklarını da doğru ve adaletli bir şekilde savunabilecekleri düşünülmektedir. Sadece hastalara sunulan sağlık hizmetlerinde değil, sağlık hizmet sunum organizasyonlarının rasyonel ve bilimsel yöntemler ile idari anlamda yönetilmesinde de son derece önemli bir davranışsal özellik olarak değerlendirilebilmektedir. 432 AMAÇ ve ÖNEM Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi nde öğrenim görmekte olan Sağlık Yönetimi, Ebelik, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon, Sosyal Hizmet ve Odyoloji Bölümü öğrencilerinin atılganlık düzeylerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Sağlıkla ve dolayısıyla insan hayatıyla yakından ilişkili olan mesleklerde, kişilerarası etkileşim süreci oldukça önemlidir. Bu sürecin efektif olarak yönetilmesinde ise profesyonel sağlık yöneticilerinin ve sağlık meslek mensuplarının atılganlık düzeyleri aktif rol oynamaktadır. Ayrıca mesleğin, bireylerin toplumdaki en önemli statü ve kimlik kaynaklarından olduğu gerçekliği göz önünde bulundurulduğunda, seçilen meslek ile bireysel özelliklerin uyumsuz olmasının, çalışma hayatında önemli sorunların ortaya çıkmasına yol açacağı bilinmektedir (Dinçyürek vd., 2010). Dolayısıyla iş yaşamında yolunda gitmeyen birtakım faaliyetler sebebiyle sürecin bazı noktalarının zarar görebileceği ve bunun da yapılan işe negatif olarak yansıyabileceği varsayımından hareketle, atılganlık konusunun önemi daha da artmaktadır. Bunun için fakülte kapsamındaki öğrencilerin atılganlık düzeylerinin belirlenmesi ve saptanan sonuçlara göre bir eylem planının oluşturulup, ons göre hareket edilmesi son derece önemlidir.

4 MATERYAL ve YÖNTEM Araştırmanın evrenini İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi nde beş farklı bölümde öğrenim gören (1., 2., 3., ve 4. sınıflar) toplam 1200 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklem hacminin belirlenmesinde Tavşancıl (2010) ile Gözüm ve Aksayan (2003); örneklem hacminin, ölçekteki madde sayısının 5-10 katı olması gerektiğini ifade etmişlerdir. Dolayısıyla bu çalışmada, ölçekte 30 adet soru ifadesi olması sebebiyle, ölçekteki toplam soru ifadesinin en az 5 katı kadar öğrenciye (150) ulaşılması hedeflenmiş ve toplamda 237 öğrenciye ulaşılmıştır. Fakat 12 öğrencinin anketi, eksik doldurma sebebiyle ankete dahil edilmemiştir. Araştırmaya katılmayı kabul eden ve anketleri eksiksiz dolduran toplam 225 öğrenci araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırmanın yürütülmesinde fakülte yönetiminden yazılı izin ve araştırmaya katılan öğrencilerden sözlü onam alınmıştır. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Araştırma kapsamında veri toplama aracı olarak anket yönteminden yararlanılmıştır. Bunlardan ilki; öğrenciyi tanıtıcı bilgi formu, diğeri ise Rathus Atılganlık Envanteri (RAE) dir. Anket formu alanyazın doğrultusunda araştırmacılar tarafından hazırlanan, olgunun kendisini tanıtıcı sekiz adet kapalı uçlu sorudan oluşmaktadır. Öğrencilerin kendisine yönelik sorular; yaşını, cinsiyetini, bölümünü, okudukları sınıfı, mezun oldukları lise türünü, bölümü isteyerek seçip seçmeme durumunu, akademik başarı durumu algısını ve en uzun süre yaşadıkları bölgeyi içermektedir. RAE; Rathus (1973) un; öğrencilerin atılganlık düzeylerini belirlemek için geliştirdiği, Voltan Acar (1980) tarafından ise Türkçe geçerlilik ve güvenirliliğinin yapıldığı, olumlu ve olumsuz toplam 30 maddeden oluşan bir ölçektir. RAE; Bana çok iyi uyuyor, Bana oldukça uyuyor, Bana biraz uyuyor, Bana pek uymuyor, Bana oldukça uymuyor ve Bana hiç uymuyor biçiminde işaretlenebilen 6 lı Likert türü ifadelerden oluşmaktadır. Çekingenliğe doğru uzanan uç puan 30, atılganlığa uzanan uç puan ise 180 dir. Olumlu ifadeler: 3, 6, 7, 8, 10, 18, 20, 21, 22, 25, 27, 28, 29 olmak üzere 13 adet olumlu ifade bulunmaktadır. Bu olumlu sorulara verilecek puanlar; Bana çok iyi uyuyor (6 puan), Bana oldukça uyuyor (5 puan), Bana biraz uyuyor (4 puan), Bana pek uymuyor (3 puan), Bana oldukça uymuyor (2 puan) ve Bana hiç uymuyor (1 puan) şeklindedir. Olumsuz ifadeler: 1, 2, 4, 5, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 23, 24, 26, 30 olmak üzere 17 adet olumsuz ifade bulunmaktadır. Olumsuz ifadeler, olumlu ifadelerin tersi şeklinde kodlanmakta ve puanlama da tersine yapılmaktadır. Bu sonuçlar toplanarak aşağıdaki düzeye göre anket sonucu yorumlanarak, atılganlık veya çekingenlik durumlarına karar verilmiştir puan arası çekingen, puan arası orta derecede çekingen, puan arası ise atılgan özellik olarak ifade edilmiştir. 433 ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI Bu araştırma, ileriki yıllarda alanda profesyonel sağlık yöneticisi ve/veya sağlık profesyoneli olarak aktif rol alacak olan Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin yalnızca belirli bir dönemdeki anakütlesini kapsadığından ve davranış değişikliği ile ilgili olarak ileri düzey bir değerlendirme yapılmadığından dolayı sınırlılığı olan bir çalışmadır. Bu ve buna benzer araştırmaların, gerek fakülte kapsamında gerekse de daha büyük örneklem hacmine sahip öğrenci gruplarında, belirli periyotlarla yapılması önerilebilir.

5 İSTATİSTİKSEL ANALİZLER Veriler SPSS 20.0 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizinde; frekans, ortalama, standart sapma gibi temel istatistiklerin yanı sıra nonparametrik verilerin analizinde kullanılan Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testlerinden faydalanılmıştır. BULGULAR Sosyo-demografik verilere göre; öğrencilerin 124 ü (% 55,1) en az 21 yaşında olup, yaş ortalamaları 20,14±1,43 ve 136 sı (% 60,4) kadındır. 73 ü (% 32,4) Sağlık Yönetimi, 34 ü (% 15,1) Ebelik, 55 i (% 24,4) Fizyoterapi ve Rehabilitasyon, 38 i (% 16,9) Sosyal Hizmet ve 25 i (% 11,1) Odyoloji bölümlerinde okumakta ve 66 (% 29,3) öğrenci ile en fazla grup 1. sınıf düzeyindedir. Öğrencilerin 120 si (% 53,3) Anadolu lisesi, 84 ü (% 37,3) düz lise, 11 i (% 4,9) Fen Lisesi ve 10 u (% 4,4) diğer liselerden mezunu olup, bölümü kendi isteğiyle seçen öğrenci sayısı 177 (% 78,7) dir. Akademik başarı durumu algısını yüksek olarak nitelendiren öğrenci sayısı 95 (% 42,2) dir. En uzun süre yaşanılan coğrafi bölgeler incelendiğinde ilk sırada 71 kişi (% 31,6) ile Karadeniz, son sırada 8 kişi (% 3,6) ile Ege Bölgesi yer almaktadır. Tablo 1. Öğrencilerin Atılganlık Düzeyleri Atılganlık Düzeyleri f % RAE X ± ss Çekingen Orta Düzeyde Çekingen ,0 111,54 ± 11,34 Atılgan 45 20,0 136,47 ± 7,50 Genel RAE Puan Ortalaması 116,53±14,58 Öğrencilerin; 180 inin (% 80,0) orta düzeyde çekingen, 45 inin (% 20,0) atılgan grupta yer aldığı görülmekteyken, çekingen grupta yer alan öğrenci tespit edilmemiştir. Orta düzeyde çekingen grupta yer alan öğrencilerin envanter puanları ortalama 111,54± 11,34, atılgan grupta yer alan öğrencilerin 136,47 ± 7,50 dir. Tüm öğrencilerin envanterden aldıkları puan ortalaması ise 116,53±14,583 dür (Tablo-1). Tablo 2. Sosyodemografik Değişkenler ile RAE Puan Ortalamalarının İkili Karşılaştırılması Yaş Grupları N X sıra Σ sıra z P yaş arası , ,5 21 yaş ve üzeri , ,5 Cinsiyet -0,862 0,389 N X sıra Σ sıra z P Kadın , ,5 Erkek , ,5 Bölümü İsteyerek Seçme Durumu -1,292 0,196 N X sıra Σ sıra z P Evet , ,5 Hayır 48 89, ,5-2,821 0,005*

6 * Mann-Whitney U istatistiki test sonuçlarına göre p<0,05 düzeyinde anlamlılık yaş arasındaki öğrencilerin envanterden ortalama 108,86 puan, 21 yaş ve üzeri öğrencilerin ise ortalama 116,38 puan aldıkları görülmektedir. Öğrencilerin yaş grupları ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamadığı görülmektedir. Kadınların envanterden ortalama 116,14 puan, erkeklerin ise ortalama 108,20 puan aldıkları ve cinsiyet değişkeni ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. Bölümü isteyerek seçen öğrencilerin envanterden ortalama 119,37 puan, isteyerek seçmeyen öğrencilerin ise ortalama 89,51 puan aldıkları ve bölümü isteyerek seçme durumu ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında, bölümü isteyerek seçenlerin lehine anlamlı bir farklılık saptanmıştır (Tablo-2). Tablo 3. Sosyo-Demografik Değişkenler ile RAE Puan Ortalamalarının En Az Üçlü Karşılaştırılması Bölüm N X sıra x 2 df P Sağlık Yönetimi ,23 Ebelik ,38 Fizyoterapi ve Rehabilitasyon ,25 Sosyal Hizmet 38 75,040 Odyoloji ,74 16, ,003* 435 Sınıf Düzeyi N X sıra x 2 df P 1. Sınıf ,43 2. Sınıf 56 94,52 3. Sınıf ,71 30, ,000* 4. Sınıf ,75 Mezun Olunan Lise Türü N X sıra x 2 df P Düz Lise ,95 Anadolu Lisesi ,19 Fen Lisesi ,59 2, ,551 Diğer 10 84,50 Akademik Başarı Durumu Algısı N X sıra x 2 df P Düşük ,93 Orta ,70 3, ,135

7 Yüksek ,39 En Uzun Süre Yaşanılan Bölge N X sıra x 2 df P Ege 8 146,75 Karadeniz ,93 Akdeniz ,66 Marmara 36 99,880 15, ,014* Doğu Anadolu 32 96,130 Güneydoğu Anadolu ,83 İç Anadolu ,53 * Kruskal Wallis istatistiki test sonuçlarına göre p<0,05 düzeyinde anlamlılık En yüksek envanter puanına sahip olan bölümün ortalama 126,25 puan ile Fizyoterapi ve Rehabilitasyon, en düşük envanter puanına sahip olan bölümün ise ortalama 75,040 puan ile Sosyal Hizmet olduğu görülmektedir. Bölüm ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. En yüksek envanter puanına sahip olan sınıfın ortalama 138,71 puan ile 3. sınıf öğrencilerine, en düşük envanter puanına sahip olan sınıfın ise ortalama 94,52 puan ile 2. sınıf öğrencileri olduğu görülmektedir. Sınıf düzeyleri ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. En yüksek envanter puanına sahip olan lise türü ortalama 114,95 puan ile düz liseden mezun olan öğrencilere, en düşük envanter puanına sahip olan lise türü ise ortalama 84,50 puan ile diğer liselerden mezun olan öğrencilere aittir. Mezun olunan lise türü ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. En yüksek envanter puanına sahip olan başarı durumu algısının ortalama 128,93 puan ile kendisini düşük düzeyde başarılı olarak nitelendiren öğrencilere, en düşük envanter puanına sahip olan başarı durumu algısının ise ortalama 104,70 puan ile kendisini orta düzeyde başarılı olarak nitelendiren öğrencilere ait olduğu görülmektedir. Akademik başarı durumları algısı ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. En yüksek envanter puanına sahip olan coğrafi bölge ortalama 146,75 puan ile Ege Bölgesi, en düşük envanter puanına sahip olan bölge ise ortalama 96,130 puan ile Doğu Anadolu Bölgesi dir. En uzun süre yaşanılan coğrafi bölge ile envanterden alınan puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır (Tablo-3). TARTIŞMA 436 Konuyla ilgili olarak alan yazında yapılmış çalışmalar incelendiğinde sağlıkla ilgili bir bölümde, özellikle üniversitelerin ebelik ve hemşirelik gibi bölümlerinde eğitim gören öğrenciler üzerinde oldukça fazla sayıda çalışmaya rastlanmıştır. n Gencer (2013) in çalışmasında; üniversite öğrencilerinin 228 inin (% 57) orta düzeyde çekingen; Adana vd. (2009) nde; 305 inin (% 88,4) orta düzeyde çekingen; Kaya vd. (2010) nde; 160 ının (% 69,9) orta düzeyde çekingen; Koçak vd. (2014) nde; 259 unun (% 55,3) çekingen; Küçük vd. (2008) nde ise; 205 inin (% 66,3) atılgan düzeyde olduğu saptanmıştır. Bu çalışmada ise; öğrencilerin % 80 inin orta düzeyde çekingen özellikte olduğu saptanmıştır. Dolayısıyla öğrencilerin 116,53±14,58 envanter puan ortalaması ile orta düzeyde çekingen grupta yer aldığı

8 bulunmuştur. Öztürk vd. (2008) nde; öğrencilerin envanter puan ortalamalarının 115,00±15,01 ile orta düzeyde çekingen, Kelleci vd. (2011) nde ise; 148±18 ile atılgan grupta oldukları saptanmıştır. Tüm öğrenciler için genel atılganlık düzeyi Dinçer vd. (2009) nde % 70,7, Kahriman (2005) da % 76,6, Ekinci vd. (2013) nde % 70,4, Bingöl vd. (2009) nde % 70,8 ve Lin vd. (2004) nde ise % 40,0 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada ise atılgan nitelikteki öğrenci oranının % 20 olarak saptanması, genel olarak alanyazının altında bir değer almasına neden olmaktadır. Yaş ilerledikçe, bireylerin hayat tecrübeleri ve yaşanmışlıklarının artacağı varsayımından hareketle, atılganlık düzeyinin de artması beklenen bir durumdur. Bu çalışmada; öğrencilerin yaş grupları ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. Küçükkaragöz vd. (2013) ile Güler (2011) in çalışmalarında da bu iki değişken arasında anlamlı bir farklılığa rastlanamamıştır. Bu sonuçlardan farklı olarak; Gacar vd.(2010); Özkan vd.(2007); Karataş vd. (2009); Otrar vd. (2013) ile Kırımoğlu (2008) nun çalışmalarında ise anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır. Öğrencilerinin atılganlık düzeylerine etki edebilecek birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden birisi de cinsiyettir. Genel olarak Türk toplumunda erkeklerin atılganlık düzeylerinin yüksek olması beklenmektedir. Bu çalışmada; öğrencilerin cinsiyetleri ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. Buna paralel olarak; Küçükkaragöz vd. (2013) ile Kırımoğlu (2008) nun çalışmalarında da anlamlı farklılık olduğu tespit edilememiştir. Bundan farklı olarak; Kimble vd. (1984); Arslantaş vd. (2013); Karataş vd. (2009); Otrar vd. (2013); Mollaoğulları vd. (2013); Ekinci vd. (2013) ile Şahin (2011) in çalışmalarında ise anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda, atılganlık düzeyi ile cinsiyet değişkeni arasındaki tutarsızlığın nedenini; atılganlığın sosyo-kültürel faktörlere bağlı olmasıyla ilişkilendirmek mümkündür. SABİF te okumak istediği bölümü kendi isteğiyle seçmiş olan öğrencilerin, gelecekte çalışacakları mesleklerini de severek yapmaları beklenen bir durum olup; bu tür öğrencilerin bölümlerine ve mesleklerine yönelik atılganlık düzeylerinin de yüksek olduğu düşünülür. Dolayısıyla bu çalışmada; öğrencilerin, bölümü kendi istekleriyle seçip seçmeme durumu ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. Bunun aksine; yönetici hemşireler üzerinde Kaplanoğlu (2006) tarafından yapılmış olan çalışmada ise; mesleği ve yöneticiliği isteyerek seçme durumu ile envanter puan ortalaması arasında anlamlı bir farklılık bulunamadığı saptanmıştır. Timuçin (2005) tarafından yapılmış olan çalışmada ise mesleği isteyerek seçme durumu ile envanter puan ortalaması arasında anlamlı bir farklılık tespit edilememişken, yöneticiliği isteyerek seçme durumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Öğrencilerin SABİF te okumakta oldukları bölüm ile atılganlık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın olması arzu edilen bir durumdur; çünkü atılganlık düzeyi yüksek olan öğrenciler; gerek karşı tarafa kendilerini ifade edip haklarını savunabilme konusunda, gerekse de gelecekte muhatap olacakları hastalar, hasta yakınları ve savunmasız gruplar gibi hedef kitlesini teşkil edecek olan toplulukların haklarını savunmada daha başarılı olacaktır. Bu bağlamda öğrencilerin, bölümleri ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Buna paralel olarak; Mollaoğulları vd. (2013); Akandere vd. (2006) ile Dinçyürek vd. (2010) nin çalışmalarında da anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. Dinçer vd. (2009) nin çalışmasında ise anlamlı bir farklılık olmadığı sonucuna varılmıştır. Öğrencilerin sınıf düzeyleri arttıkça, yaşlarına ve sınıf içi tecrübelerine bağlı olarak, atılganlık düzeylerinin de artması beklenen bir durumdur. Çalışmada; öğrencilerin sınıf düzeyleri ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Buna paralel olarak; Karataş vd. (2009) ile Gacar vd. (2010) nin çalışmalarında da anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Buna karşın Küçükkaragöz vd. (2013) nin çalışmasında 437

9 ise anlamlı farklılık olmadığı saptanmıştır. Öğrencilerin mezun oldukları lise türü ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. Buna paralel olarak Dinçer vd. (2009) nin çalışmasında da anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. Bunun aksine; Küçük vd. (2008) nin çalışmasında ise anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Bu bağlamda, atılganlık düzeyi ile mezun olunan lise türü arasındaki tutarsızlığın nedenini; liselerin eğitim-öğretim kalitesi bakımından farklı düzeylerde olması ve farklı öğrenci profillerine sahip olmasıyla ilişkilendirmek mümkündür. Akademik başarı, bireyin kendine güvenmesi ve kendini değerli hissetmesi açısından önemli bir faktördür. Dolayısıyla akademik başarı arttıkça bireylerin daha atılgan olması beklenen bir durumdur. Bu çalışmada; öğrencilerin akademik başarı durumları algısı ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanamamıştır. Buna paralel olarak; Küçükkaragöz vd. (2013) ile Bingöl vd. (2009) nin çalışmalarında da anlamlı farklılığa rastlanamamıştır. Fakat Kahriman (2005) ın çalışmasında ise kendisini başarılı olarak algılayanlar lehine anlamlı farklılık olduğu görülmüştür. Öğrencilerin en uzun süre yaşadığı coğrafi bölgeler ile envanterden aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur. Buna paralel olarak; Karataş vd. (2009) nin çalışmasında da anlamlı farklılığa rastlanmıştır. Bunun aksine; Efe vd. (2008) ile Kahriman (2005) ın çalışmalarında ise anlamlı farklılığa rastlanamamıştır. Genel olarak atılganlık düzeyi ile en uzun süre yaşanılan bölge arasındaki tutarsızlığın; yaşanılan bölgenin gelişmişlik düzeyi, kültürel yapısı, okullaşma düzeyi, kır ve kent nüfusunun dağılımı, ulaşım ve iletişim gibi birçok faktörden kaynaklandığı söylenebilir. En uzun süre yaşanılan bölgeler ele alındığında; Ege Bölgesi nde yaşamış olan öğrencilerin envanter puan ortalamasının 146,75; Doğu Anadolu Bölgesi nde yaşamış olan öğrencilerin ise 96,130 envanter puanına sahip olduğunun saptanması, bu yorumun temellendirilmesi bakımından önem teşkil etmektedir. Çalışma sonuçları itibariyle elde edilmiş olan bulguların, literatürden bazı noktalarda ayrılsa da, genel olarak mevcut literatür ile benzerlik gösterdiği söylenebilir. 438 SONUÇ ve ÖNERİLER Araştırma sonucunda; öğrencilerin % 80 inin orta düzeyde çekingen, % 20 sinin atılgan grupta yer aldığı ve çekingen grupta yer alan öğrenci olmadığı saptanmıştır. Tüm öğrencilerin envanterden aldıkları puan ortalaması (116,53) ele alındığında öğrencilerin genel olarak orta düzeyde çekingenlik ve dolayısıyla orta düzeyde atılganlık özellikleri gösteren grupta yer aldığı söylenebilir. Çekingen grupta yer alan öğrencinin olmaması, çalışma kapsamında ele alındığında umut vadeden bir sonuç olarak değerlendirilebilir. Büyük çoğunluğun orta düzeyde çekingen grupta yer alması ise üzerinde ayrıca düşünülmesi gereken bir durumdur. Bu doğrultuda; üniversitelerin müfredat programları arasına seçmeli ders olarak atılganlık eğitimiyle ilgili bir dersin konulması ve fakülte kapsamında uygulanan eğitim sisteminin öğrenciyi aktif tutacak şekilde dizayn edilmesi, orta düzeyde çekingen özellik gösteren öğrencilerin, atılgan düzeye kanalize edilmesi hususunda yararlı olabilir. Bu tür araştırmaların daha geniş ve çeşitli örneklem hacimlerinde, belirli periyotlarla tekrarlanması önerilebilir. KAYNAKLAR Adana F, Aktaş B, (2009), Hemşirelik ve Sağlık Memurluğu Öğrencilerinin Atılganlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Yüksekokulu Dergisi, 2 (2):

10 Akandere M, Tekin M, Arslan F. (2006), Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda ve Üniversitenin Diğer Bölümlerinde Öğrenim Gören Diğer Öğrencilerin Çeşitli Değişkenlere Göre Atılganlık Düzeylerinin İncelenmesi. 9. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi; , Muğla. Alberti R.E, Emmons M.L. (2002), Atılganlık Hakkınızı Kullanın. Türkçe 1.Baskı. HYB Yayıncılık. Ankara. Amasya Üniversitesi Matematik Öğretmenliği Öğrencilerinin Benlik Saygıları ve Atılganlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Toplum.Org/Pdf/Pdf_UT_382.Pdf ( ). Arslantaş H, Adana F, Şahbaz M. (2013) Lise Öğrencilerinin Atılganlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Florence Nigthingale Hemşirelik Dergisi, 21 (2): Ayhan G. (2012).Hemşirelerde Psikolojik Şiddet (Mobbing) İle Atılganlık Düzeyi İlişkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Bavlı, Ö. (2009). Gelişim Çağındaki Sporcuların Atılganlık Düzeyleri İle Yaralanma Durumu İlişkilerinin İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 23 (1): Dinçer F, Öztunç G. (2009), Hemşirelik ve Ebelik Öğrencilerinin Benlik Saygısı ve Atılganlık Düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, Dinçyürek S, Çağlar M, Birol C. (2010), Atılganlık Ve Denetim Odağı Düzeyi: Gelecek Nesillere Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39: Efe M, Öztürk F, Koparan Ş. (2008), Bursa İlindeki Futbol Hakemlerinin Problem Çözme ve Atılganlık Düzeylerinin Belirlenmesi. Spormetre Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 6 (2): Ekinci M, Altun ŞÖ, Can G. (2013). Hemşirelik Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Tarzları ve Atılganlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4 (2): Erdoğan Ö, Uçukoğlu H. (2011), İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Anne-Baba Tutumu Algıları İle Atılganlık ve Olumsuz Değerlendirilmekten Korkma Düzeyleri Arasındaki İlişkiler, Kastomonu Eğitim Dergisi, 19 (1): Gacar A, Coşkuner Z. (2010), Güreşçilerin Atılganlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. E-Journal Of New World Sciences Academy, 5 (3): Gencer TZ, (2013), Öğrencilerin Yaşama Alanlarının Atılganlık Düzeylerindeki Rolü: Sivas Merkez Kampüs ve İlçe Meslek Yüksekokulu Karşılaştırması. Akademik Bakış Dergisi, 37: Gözüm S, Aksayan S. (2003), Kültürlerarası Ölçek Uyarlaması İçin Rehber II: Psikometrik Özellikler ve Kültürlerarası Karşılaştırma. Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 1, Güler R. (2011). Hemşirelik Öğrencilerinin Benlik Saygısı ve Atılganlık Düzeyleri, Yakın Doğu Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, Lefkoşa: K.K.T.C.;

11 Kahraman, F. (2016). Girişken Kişilik Özelliklerine Sahip Olmak İle Bir Yabancı Dilde İletişim Kurabilme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (28) : Kahriman İ, (2005). Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Benlik Saygıları ve Atılganlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9 (1): Kaplanoğlu EA. (2006), Yönetici Hemşirelerin Atılganlık Düzeyleri İle İş Doyumları Arasındaki İlişki. Marmara Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul. Karataş S, Tabak N. (2009), Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Atılganlık Düzeylerinin Bazı Sosyodemografik Özellikler Açısından İncelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2): Kaya M. (2010), Cumhuriyet Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinin Atılganlık ve Fiziksel Aktivite Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. E-Journal Of New World Sciences Academy, 5 (3): Kelleci M, Avcı D, Ata EE, (2011), Kendini Tanıma ve Girişkenlik Dersinin Hemşirelik Öğrencilerinin Atılganlık Düzeylerine Etkisi. Anadolu Hemşirelik Ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14 (2): Kırımoğlu H. (2008), Türkiye de 13 Yaş Altı Badminton Şampiyonasına Katılan Sporcu Öğrenciler İle Sporcu Olmayan Öğrencilerin Atılganlık Düzeylerinin Karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10 (2): Kimble CE, Marsh NB, Kıska AC. Sex, Age, and Culturel Differences İn Self-Reported Assertiveness. Psychological Reports. 1984; 55: Koçak BT, Ünaldı N, Tuna R. (2014), Hemşirelik Öğrencilerinde Girişkenlik Düzeyi İle Duygusal Emek Davranışı Arasındaki İlişki. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1 (3): Kutlu, Y. (2009), Bir Grup Öğrenci Hemşirede Atılganlık Eğitiminin Etkinliği. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2 (3): Küçük L, Buzlu S, Can G. (2008), Hemşirelik Öğrencilerinde Bir Davranış Biçimi Olarak Atılganlık Düzeyi. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 16 (62): Küçükkaragöz H, Canbulat T, Akay Y. (2013), Öğretmen Adaylarının Atılganlık Düzeyi ve İletişim Becerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (22): Lazarus A.A. (1973), On Assertive Behavior. Behavior Therapy, 4: Lin YR, Shiah IS (2004). Evaluation Of An Assertiveness Training Program On Nursing and Medical Students Assertiveness, Self-Esteem, And İnterpersonal Communication Satisfaction. Nurse Education Today, 24 (8): Mollaoğulları H, Alptuğ EC. (2013), Spor Yapan Ve Yapmayan Üniversite Öğrencilerinin Benlik Saygısı ve Atılganlık Düzeylerinin İncelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31:

12 Otrar M, Demirbilek M. (2013), Ebeveynleri Birlikte Olan Ergenler İle Parçalanmış Olan Aileye Sahip Ergenlerin Benlik Saygıları ve Atılganlık Düzeyleri Üzerine Bir İnceleme. Eğitimde Politika ve Analizi Dergisi, 2 (2): Özkan B, Seviğ EÜ. (2007), Hemşirelerin Atılganlık Düzeyleri. Erciyes Tıp Dergisi, 29 (1): Öztürk F, Koparan Ş, Efe M. (2008), Boks Antrenör Adaylarının Problem Çözme Becerisi Ve Atılganlık Düzeylerinin Tespiti. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2): Rathus SA. (1973), A 30 Item Schedule For Assessing Assertive Behavior. Behavior Therapy, Şahin S. (2011), Üniversiteler Arası Türkiye Şampiyonasına Katılan Güreşçilerin Atılganlık Düzeylerinin Belirlenmesi ve Başarıları İle İlişkisinin Araştırılması Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Niğde. Tavşancıl E. (2010), Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi, Nobel Yayıncılık, Ankara. Timuçin A. (2005), Yönetici Hemşirelerin Atılganlık Düzeyleri İle Bunu Etkileyen Faktörler, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Uğur, G. (1996), Üniversite Öğrencilerinde Atılganlık İle Beden Algısı İlişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. 441 Voltan, AN. (1980), Rathus Atılganlık Envanteri Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Psikoloji Dergisi, 10: Wolpe J, Lazarus AA. (1966), Behavior Therapy Techniques.Elmsford: Pergamon Press, New York.