Gazi Üniversitesi, Kimya Mühendisliği Bölümü KM 378 Mühendislik Ekonomisi

Transkript

1 Problem Seti 1 (Arz-Talep) 1. Bir firma, satış fiyatı ile talep arasında D=780$-10p eşitliğini geliştirmiştir. Aylık sabit gider 800$ ve ürün başına değişken gider 30$ dır. Aylık karı maksimum yapmak için ne kadar miktar üretilmeli ve satılmalıdır? 2. Piyasaya sürülecek bir ürün için düşünülen talep fiyat denklemi p=100$-0,1d şeklindedir. Firmanın yeni ürün için aylık sabit giderleri $ ve ürün başına değişken gider 40 $ olarak tahmin edilmektedir. Optimum talep miktarını (D * ) bulunuz. Bu miktar göz önüne alındığında yeni ürün piyasaya sürülmeli midir? a) Aylık kar zarar formülünden başlayarak çözüme ulaşınız. b) Yaklaşık sonucu grafiksel olarak bulunuz. 3. Kontraplak üreten bir firma ürünlerini ihraç edecektir. Üretim için gereken aylık sabit yatırım miktarı $, ve her bin kontraplak için gereken değişken gider ise 131,5 $ dır. Bin kontraplak için fiyat-talep ilişkişi p=700$-0,05d denkliği ile verilmektedir. a. Bu şartlarda aylık optimum satış miktarını ve bu miktardaki karı/zararı belirleyiniz. b. Aylık karlı satış aralığını bulunuz. 4. Bir firma ürettiği ürünlerin satış fiyatını ayarlamak suretiyle talep miktarına müdahale etmekte ve üretim kapasitesini ayarlamaktadır. Firma karını arttırmak istemektedir ve ürün fiyatı talep denklemini D=500-5p şeklindedir. Aylık sabit giderler 1000 $ ve ürün başına değişken gider 20 $ olduğuna göre matematiksel ve grafiksel olarak: a. Aylık üretilip satılması gereken optimum ürün miktarını bulunuz. b. Aylık maksimum kar nedir? c.kara geçiş noktası satış miktarı nedir? 5. Satış fiyatını düşürerek üretim kapasitesini ayarlayabilen bir işletmenin aylık bazda geliri, Gelir=aD-bD 2 (0 D a/b) eşitliği ile ifade edilmektedir. Aylık sabit gider 1000 $ ve değişken gider 4 $ dır. Eğer a=6 $ ve b=0,001 $ ise maksimum kar için satış miktarını ve aylık maksimum karı bulunuz. 6. Tüketim ürünü üreten ve satan bir firma ürünün satış fiyatını değiştirerek ürün talebini kontrol edebilmektedir. Talep ve fiyat arasındaki yaklaşık ilişki; p = 38 +, D > 1 2 D D Bu ifadede p, ürünün fiyatını ve D aylık talebi belirtmektedir. Bu firma karını maksimize etmeye çalışmaktadır. Aylık sabit gider 1000$ ve ürün başına düşen değişken gider (c v ) 40$ dır. Her ay karı maksimize etmek için üretilmesi ve satılması gereken ürün miktarı nedir? 7. Bir havayolu şirketi taşıma yolları yapmayı planlamaktadır. Bu yol ana terminaller ile küçük şehirlerarasında bağlantılar kuracaktır. Taşıma yolu ayda maksimum 1000 yolcu taşıma kapasitesine sahiptir. p-c v değeri her bir yolcunun 120 $ olan bilet ücretinin % 75 ini oluşturmaktadır. Her ay için sabit giderler $ değerindedir. Kara geçiş noktasını hesaplayınız.firma karageçiş noktasında % kaç kapasite ile çalışmaktadır? 8. Kara geçiş noktası grafiğinde sabit giderler yarıya indiğinde, toplam gider ve kara geçiş noktasındaki değişimleri irdeleyiniz. 9. Motorsiklet pazarında talep ilişkisi p D =100-D olarak verilmektedir. Eğer arz ilişkisi p A =40+100D olarak verilirse, pazar denge fiyatı ve miktarı ne olur?

2 10. Plastik kap için arz ve talep miktarları aşağıda verilmektedir. $/adet Arz edilen miktar Talep edilen miktar a) Pazar denge fiyatı ve miktarı nedir? b) Eğer pazar fiyatı 6 $ olarak belirlenirse, arz veya talep fazlası ne olur?

3 Problem Seti 2 (Faiz ve Amortisman) 1. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.1) Bir kişi yılda iki kez (% 6 lık nominal faiz oranında) bileşik faiz uygulanan bir bankaya TL yatırmıştır. 10 yıl sonra bu kişinin eline ne kadar para geçeceğini hesaplayınız. 2. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.3) Bir yılda toplam TL nin, (a) yıllık, (b) haftalık, (c) günlük yatırıldığı üç farklı durum için, 10. yılın sonunda topluca ele geçecek parayı karşılaştırınız. Yıllık faiz oranının % 8 olduğu ve ödemelerin düzenli gerçekleştiği düşünülmektedir. Bu üç farklı ödeme durumu için 10. yılın sonundaki paranın bugünkü değerini de bulunuz. 3. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.8) 1 milyon TL si olan bir şirkete iki öneri getirilmiştir. Birinci alternatifte şirketin 1 milyon TL yatırması ve gelirin yıllık 1 milyon TL olmasıdır. Bunun toplam yıllık maliyeti ise 800,000 TL dir. Diğer alternatif ise şirketin 600,000 TL yatırması ve yıllık net kazancın 220,000 TL olmasıdır. Geri kalan 400,000 TL ise efektif faiz oranı % 6 olan bankaya yatırılmıştır. Şirket için bu iki alternatiften hangisi daha karlıdır? 4. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.10) Bir firma 10 yıl süresince her yıl 400$ yatırım yapmakta bunun yanında başka bankaya bir miktar para yatırarak 10. yılın sonunda $ gelir elde etmeyi planlamaktadır. Bankaya yatırılması gereken para miktarı nedir? Her iki yatırım için yıllık bileşik faiz oranı %6 alınabilir. 5. Bir şirket 7 yıl sonra bir adet TL ye makine alacaktır. Yıllık bileşik faiz oranı %23 dür. Şirket şu an ne kadarlık bir parayı bu makine için ayırırsa alım gerçekleşebilir? 6. Otomobil almak üzere iki yıl süre ile her ay bankaya 500 TL yatırıyorsunuz. Yıllık nominal faiz oranı % 9 dur. Ancak iki yıl sonunda biriken miktar yeterli olmuyor. Bunun için 2 yıl daha % 12 faizden ayda 1000 TL daha para yatırıyorsunuz. Arabanın fiyatı ne olur? 7. Bir kişi elindeki TL nı aşağıdaki diyagrama göre borç olarak vermiştir ve her yıl sonunda 1000 TL olarak geri almaktadır. Bu kişinin bu yatırımdaki faiz oranını hesaplayınız TL TL TL TL TL TL 8. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.2) Bir distilasyon kolonunun montaj dahil maliyeti 55,000 TL ve kolonun tahmini hizmet ömrü 10 yıl dır. 10. yılın sonunda yeni bir distilasyon kolonu alabilmek için % 6 faizle yıllık ne kadar para yatırılmalıdır? Kolonun hurda değeri 5,000 TL ise, doğrusal amortisman yöntemini kullanarak 5. yılın sonundaki defter değerlerinin toplamını hesaplayınız.

4 9. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.13) Maliyeti 50,000 TL olan bir ekipman için aşağıdakileri hesaplayınız. (a) Doğrusal amortisman yöntemini kullanarak ikinci yıldaki amortisman miktarını ve ilk iki yıldaki toplam amortisman miktarını hesaplayınız. (b) MACRS yöntemini kullanarak beşinci yıldaki amortisman miktarını ve ilk iki yıldaki toplam amortisman miktarını hesaplayınız. 10. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.15) Sıvılaştırılmış doğal gaz tesisinin toplam maliyeti 10 milyon TL dir. Tesisin başlangıçtaki maliyetinin % 60 ı ilk beş yılda, kalanı sonraki 10 yılda amortisman payı olarak belirlenecektir. (a) Hurda değerini sıfır kabul ederek ve doğrusal amortisman yöntemi kullanarak, (b) MACRS yöntemini kullanarak, 1. ve 6. yıllardaki toplam amortisman maliyetini bulunuz. 11. (Peters, Timmerhaus, West; problem 7.16) Üretim için kullanılan donatımın orijinal değeri 110,000 TL dir. Donatımın değeri sıfıra düşmeden önce 11,000 birim ürün üretmektedir; yani birim üretim başına amortisman maliyeti 10 TL dır. Donatım ilk yıl 200 birim üretim yapmaktadır ve ilk dört yıl içerisinde üretim hızı her yıl iki katına çıkmaktadır. Dört yılın sonunda ulaşılan üretim hızı donatımın kalan kullanım ömrü boyunca sabit kalmaktadır. Buna göre yıllık amortisman maliyetini hesaplayınız. Ayrıca doğrusal amortisman yöntemini kullanarak aynı süre için amortisman maliyetini her yıl için belirleyiniz.

5 Problem Seti 3 (Maliyet Tahminleri) 1. Bazı ekipmanların satın alınan makina-donatım ve montajı için gereken fiyat kapasiteden ziyade ağırlığın bir fonksiyonu olarak verilmektedir. Büyük tankların monte edilmiş fiyatları buna bir örnektir kg ağırlığındaki bir alüminyum tankın 1990 yılına ait monte edilmiş fiyatı $ dır. Ağırlığı kg arasında değişen alüminyum tanklar için üssel sayı 0.93 tür. Eğer bir alüminyum tank kg ağırlığındaysa, 2000 yılında kurulumu için gereken sermaye yatırımı ne kadardır? kg ağırlığındaki paslanmaz çelikten bir tankın monte edilmiş fiyatı 1990 yılında $ dır kg aralığındaki paslanmaz çelik tanklar için üssel sayı 0.88 dir. 1. soruda hesaplanan aynı sermaye yatırımı, hangi ağırlıktaki monte edilmiş paslanmaz çelik tank için elde edilir? 3. Katı işleyen bir proses için satın alınan makina-donatım maliyeti $ dır. Bu proses var olan fabrikaya ek bir yardımcı tesis olarak inşa edilmiştir. Prosesin kurulması için gerekli sabit sermaye yatırımını ve toplam sermaye yatırımını tahmin ediniz. Sabit sermaye yatırımının ne kadarı mühendislik ve danışmanlık giderlerine, ne kadarı müteahhit giderlerine aittir ve bunların yüzdesi kaçtır? 4. Pentaeritrol üreten bir proses (katı-sıvı işleyen proses) için satın alınan makina-donatım maliyeti $ dır. Proses mevcut formaldehit fabrikasına ek olarak kurulmuştur. Bina giderlerinin büyük bir kısmını yapı içi inşaatı oluşturmaktadır. Dolaysız harcamaların % 7 si müteahhit giderlerine aittir. Diğer bütün giderler ise tipik kimya prosesleri için belirlenen ortalama değerlere yakındır. Bu bilgilere dayalı olarak; toplam dolaysız harcamaları, sabit sermaye yatırımını ve toplam sermaye yatırımını belirleyiniz. 5. Aşağıdaki bilgiler doğrultusunda 100 kg ürün için gereken üretim maliyetini belirleyiniz. Sabit sermaye yatırımı = $ Yıllık üretim = kg ürün Hammadde fiyatı = 0.25 $/kg ürün Yardımcı kullanım maddeleri 800 kpa basınçta buhar = 50 kg/kg ürün Elektrik gücü = 0.9 kwh/kg ürün Filtre edilmiş ve yumuşatılmış su = m 3 /kg ürün İşletme işçiliği = 12 işçi/ vardiya ve $ /saat Proses günde 24 saat, yılda 300 gün faaliyettedir. Korozif sıvılar bulunmaktadır. Patent, telif hakkı, faiz ve kira giderleri yoktur. Tesis ile ilgili genel giderler; işletme işçiliği, işletme gözetimi-denetimi ve bakım-onarım giderlerinin % 50 sine eşittir yılında şirketimiz orta sıcaklık ve basınçlarda soğutma suyu kullanımı için 50m 2 lik ısı transfer alanına sahip olan bir ısı değiştiriciyi $ a satın almıştır yılında ise aynı amaçla satın alınan 120 m 2 lik ısı transfer alanına sahip olan ısı değiştiricinin fiyatı $ dır. Sizce 90 m 2 lik ısı transfer alanına sahip olan aynı ısı değiştiricinin bugünkü fiyatı nedir?(cepci kullanılmaktadır). 7. Enflasyonun etkisini göstermek için yukarıdaki problemde bulunan sonuçları Marshall-Swift Maliyet Göstergesini kullanarak bulunan sonuç ile karşılaştırınız. İki sonuç arasındaki fark yüzde kaçtır?

6 Problem Seti 4 (Karlılık Standartları) 1. (Peters, Timmerhaus, West; problem 8.5) Tasarımı yapılmış bir ısı değiştirici için aşağıda verilen farklı izolasyon kalınlıklarına ait veriler belirlenmiştir. Bu verilere göre hangi izolasyon kalınlığı tercih edilmelidir? İzolasyon kalınlığı, m Kazanılan enerji, kj/s İzolasyon maliyeti, TL Yıllık sabit giderler (izolasyon maliyetinin % si) Vergilerden sonra, sabit sermaye yatırımının % 15 inin geri dönmesi istenmektedir. Isı değiştirici yılda 300 gün kullanılmaktadır. Enerjinin maliyeti 1.50 TL/GJ dür. Gelir vergisi oranı % 35 dir. 2. (Peters, Timmerhaus, West; problem 8.7) Satın alınacak bir reaktör için dört farklı tasarım yapılmıştır. Bu tasarımlar için aşağıdaki veriler mevcuttur. Tasarım 1 Tasarım 2 Tasarım 3 Tasarım 4 Sabit sermaye yatırımı (FCI),TL Vergiden sonraki işletme ve sabit giderlerin toplamı/yıl (diğer tüm giderler sabittir) Vergilerden sonra yatırımın geri dönüş hızının % 15 olmasını istemiştir. Buna göre hangi tasarım kabul edilmelidir. 3. Peters, Timmerhaus, West; problem 8.8) Bir kimyasal tesiste, istenilen üretim hızına ulaşıldığında gelirlerin ve giderlerin aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Toplam sermaye yatırımı (TCI) : TL İşletme sermaye yatırımı (WCI) : TL Yıllık satışlar : TL/yıl Yıllık giderler : TL/yıl Doğrusal amortisman yöntemi varsayımını yaparak 10 yıllık proje inceleme süresi için a-)vergilerden sonraki yatırımın geri dönüş hızını, b-)geri ödeme süresi bulunuz.

7 4. Peters, Timmerhaus, West; problem 8.10) Bir kimyasal tesisin yıllara göre gelir ve işletme giderlerine ait veriler aşağıdaki gibidir. Yıl Yıllık gelir, TL Yıllık işletme gideri, TL (amortisman hariç) Tesisin sabit sermaye yatırımı 50 milyon TL ve işletme sermaye yatırımı 7.5 milyon TL dir. MACRS amortisman yöntemini kullanarak (5 yıl); a) Yıllık nakit akışını, b) Nominal faiz oranı %15 ise net bugünkü değeri, c) DCFR yi bulunuz.