Arif Kurtdede f Aslan Kalınbacak J. M. Kazım Börkü 2 Beml Tanyel 4. A.Ü. Vet. Fak. Derg. 41 (3-4):

Transkript

1 A.Ü. Vet. Fak. Derg. 41 (3-4): ÜRETAL KATETERİZASYON SONUCU. OLUŞTU~UILAN ENFEKSİYONDA İDRAR. ASITLEŞT~RICIŞI OLARAK AMONY~ KLORID, ASKORBIK ASIT VE POTASYUM DmIDROJEN FOSFAT'IN AKUT ETKİLERİ Arf Kurtdede f Aslan Kalınbacak J. M. Kazım Börkü 2 Beml Tanyel 4 Aeut effecls of ammonum ehlorde, ascorbc acd and potassum dhydrqgen phosphate as urnary acdfers n urethral catheterzaton-ndueed nfeeton. Summary: Jn ths survey, nfecton was nduced by 2 or 3 consecutve urethral catheterzaton n 20 male dogs. They were dvded nto 4 groups of 5 dogs each. As urnary acdfters, ftrst second and thrd group dogs were admnstred orally ammonum chlorde (200 mg/kg body weght), ascorbc acd (/000 mg) and potassum dhydrogen phosphate (35 mg/kg body weght) wth ther mornng feeds respectvely. The fourth group dogs (Control group) were not gven any medcament. All of the dogs were fed wth pelleted dog food. Urne ph, blood ph, HCO J - and base status were measured before and 2 and 6 hours after the admnstraton of urnary acdfters. Sgnftcant (p<0.05) decrease n urne ph was detected only n the dogs gven ammonum chlorde at the suth hour of the tral. The ph of the urne collected from control dogs showed sgnfcanı ncrease 2 and 6 hour after feedng (p<o.oj). As a result, ammonum chlorde was found more effectve to decrease urne ph than ascorbc acd and potassum dhydrogen phosphate n the dogs nfected wth urethral catheterzaton. Özet: Bu araştırmada, 20 erkek köpekte uretral kateterzasyon 2-3 kez uygulanarak enfeksyon oluşturuldu. Köpekler herbr 5 köpekten oluşan dört gruba ayrıldılar. drar astleştrcs olarak brnc guruba ammonum chlorde (200 mg/kg vücut ağırlığı) knc guruba askorbk ast (/000 mg) ve üçüncü guruba potasyom dhdrojen fosfat (35 mg/kg) sabah gıdalarıyla brlkte oral verld. Dördüncü gurup köpeklere (Kontrol gurubu) hçbr laç verlmed. Araştırmadak köpeklern hepsne peletlenmş köpek yem verld. drar ph 'sı, kan ph 'sı, HCO; ve baz durumu drar astleştrclernn verlmesnden önce ve verldkten 2 ve 6 saat sonra saptandı. drar ph 'sında öneml düşüşe sadece I. Prof. Dr., A.Ü. Veterner Fakültes İç Hastalıklan Anablm Dalı, Ankara. 2. Doç. Dr., A.Ü:. Veterner Fakültes İç Hastalıklan, Ankara. 3. Araş Gör., A.l!: Veterner Fakültes Iç Hastalıkları, Ankara. 4. Yük. Km., A.U. Veterner Fakültes Iç Hastalıklan, Ankara.

2 320 A. KURTDEDE-M.K. BÖRKÜ-A. KALINBACAK-B.TANYEL amonyumklord verlen köpeklerde çalışmanın 6. saatnde rastlandı. KontroL gurubu köpeklerde beslenmeden 2 ve 6 saat sonra drar ph'larında öneml yükselme (p<o.ool) belrlend. Sonuç olarak, üretral kateterzasyon uygulanarak enfekte edlen köpeklerde drar ph 'sının düşürülmesnde amonyum klord'n askorbk ast ve pott;lsyum dhdrojenfosfat'dan daha etkl olduğu anlaşıldı. Grş Aşağı ürner sstem enfeksyonları üretral kateterzasyonun en öneml komplkasyönudur. Bunun sağaitım ve proflakssnde antbyotkler ve drar yolları antseptklernn yanısıra drar astleştrcler de kullanılmaktadır (1,4-7). drar astleştrcler aşağı ürner sstem hastalıklarının ve alkal karakterl drar taşlarının sağaitım ve proflakssnde kullanılmaktadır (I, 4, 6, 7). Veterner klnklernde en sık kullanılan drar astleştrclernn DL-methonn, amonyum klord, askorbk ast, ast fosfat tuzları, mandelk asit ve etlen damn hdroklord olduğu belrtlmektedr (4, 5, 8). deal br drar astleştrcsnn yan etksnn az olması,.astleştrc etksnn kuvvetl ve kullanımının kolayolması stenr (4, 5, 7, 9). Idrar astleştrclernn metabolk asdoz ve üremde, alkal ortamda etkl olan antbyotklern kullanılmasının gerektğ durumlarda ve ast karakterl ürolt bulunan olgularda kullanılmasının kontraendke olduğu belrtlmektedr (2, 4, 6, 7, ıo). Bu araştırmanın amacı üretral kateterzasyon sonucu oluşturulan aşağı ürner sstem enfeksyonunda drar astleştrcs olarak amonyum klord, askorbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat'ın drar ph'sında oluşturduğu akut değşklkler karşılaştırmaktır. Materyal ve Metot Bu araştırmada, kg canlı ağırlıkta, 2-3 yaşlı, melez 20 erkek köpek kullanıldı. Ankara Keçören Beled~ye'snden sağlanan köpeklere kuduz aşısı yapıldı (Rabsn, Rhone Mereux). Ivermectn (lvomec, Topkm) ve nclosamd (Şerdf, DF) uygulandı. Köpekler AÜ Veterner Fakültes ç Hastalıkları Anablm Dalı bak sıarında banndırıldılar ve Ankara Yem Sanay'nden sağlanan köpek yem (65-70 kcl MFlgün) le beslendler. Bokslarında sürekl su bulunduruldu. Deneme önces sstosentezle alınan drar örneklernn fızksel (Renk, bulanıklık, ph), kmyasal (Proten, kan, hemoglobn, safra astler, glukoz, keton csmler) ve mkroskobk (ertrost, lökost, çeştl eptel hücreler, krstaller) muayene/er yapıldı. drarın bakteryolojk kültürü yapılarak bakter zole edlp edlemedğ, zole edlen bakternn kolon sayısı belrlend. Köpeklere günde br kez uretra kateter (Dog catheter, Ret As 92 sze 6 FG, Veternary Product of Protex Ltd.) antseps kurallarına uyularak uygulandı. Her

3 ÜRETRAL KATETERIZASYON SONUCUOLUŞTURULAN ENFEKSIYON 321 kateterzasyondan 24 saat sonra drar muayeneler ve bakteryolojk kültürler tekrarlandı. Aşağı ürner sstem enfeksyonunun başladığı drarın bakteryolojk kültüründe OO.Ooo'nüzernde bakter zole edlmes ve klnk muayenede aşağı ürner sstem enfeksyonunu akla getrecek semptomlar le drarın muayenesnde yangıya özgü bulguların belrlenmesyle anlaşıldı. Bu aşamada köpekler dört guruba ayrıldılar. drar astleştrcs olarak brnc gurup köpeklere amonyum klord (Ammonum chlorde, Horasan) 200 mglkg vücut ağırlığı dozunda, knc gurup köpeklere askorbk ast (Redoxan, Roche) 1000 mg total dozunda, üçüncü gurup köpeklere potasyum dhdrojen fosfat (Potassum dhydrogen phosphate, Merck) 35 mglkg dozunda sabah gıdalarıyla brlkte verld. Dördüncü gurup köpekler kontrol gurubu olarak ayrıldı ve gıdalarına hçbr laç katılmadı. drar ph'sl ölçümler deneme önces ve denemenn 2. le 6. saatlernde gönüllü ürnasyon le toplanan drarlarda ph'metrede (Nell Elektronk Chazlar İmalat ve Tcaret A.Ş. Ankara), kan ph, HCO; ve baz durumu drarın toplandığı zamanlarda plastk heparnze edlmş enjektörlere vena sefalka antebrah'den havayla teması mnmum olacak şeklde alınan 2 ml kanda, Blood Gase Analyser'de (Cba, Cornng 170 Dagnostcs Ltd. Halstead, Essex England) ölçüldü. İdrarın muayenes A.Ü. Veterner Fakültes İç Hastalıklar Anablm Dalı laboratuvarında, drarın bakteryolojk kültürü Gülhane Asker Tıp Akadems, Mkrobyoloj Bölümü'nde yapıldı. (3). Sonuçların statstk değerlendrlmes eşlemeye dayalı "t" testyle yapıldı Bulgular Deneme önces alınan drar örneklernn fzksel, kmyasal ve mkroskobk muayenesnde patolojk br bulguya rastlanmadı. İdrar ph'ları arasındaydı. Bakteryolojk kültürlerde (Sstosentezle alınan drarlarda) herhang br bakter üremes olmadı. Üretral kateterzasyon uygulanan köpeklerde lk kateterzasyondan 48 saat sonra poııakür, dysür ve 8 köpek te hematür gözlend. Kmyasal muayenede protenür ve hematürye 14 köpekte rastlandı. Mkroskobk kontrolda köpeklern hepsnde bol lökost ve ertrost belrlend. Ayrıca köpeklern Tsnde trpel fosfat krstaııerne rastlandı. Gönüllü ürnasyonla alınan drar örneklernn 11'nde Proteus mrabls, 4'ünde Proteus vulgars, 3'ünde Staphylococcus epdermds; 'nde hemoltk streptococcus, 'nde Proteus mrabls ve Staphylococcus aureus brlkte zole edld. drarın bakteryolojk kültürlernde bakter üremesne 16 köpekte knc, 4 köpekte üçüncü kateterzasyondan 24 saat sonra alınan drar örneklernde rastlandı. İdrar astleştrcler verlen köpekler le kontrol köpeklernden belrlenen drar ph değerler Tablo, venöz kan ph değerler Tablo 2, venöz kan HCO; değerler Tablo 3 ve Venöz kan baz durumunu gösteren değerler Tablo 4'de gösterld.

4 - ---T Tablo I. Amonyum klord, as~orbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat verlen köpeklerde drar ph'sı değerler Zaman Amonyum klord n:5 Askorbk ast n:5 Potasyum dhdrojen Kontrol Saat 200 mg/kg 000 mg fosfat n:5 35 mg/kg n:5 I~S ~~S x:t S x:t S, (mn-max) (mn-max) (mn-max) (mn-max) O ı 7.19 ~ ~ :t ~ LO"O!7 ( ) ( ) ( ) ( ) 7.52 ~ ~ :t 0.1 pxx ( ) ( ) ( ) ( ) ~ 0.30' 7.55~0.ı4 8.14:t ~0.17xxx ( ( ) ( ) ( ) L_ x: p < 0.05 xx: p < Tablo 2. Amonyum klord, askorbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat verlen köpeklerde venöz kan ph değerler Zaman Saat Amon2Yo~ommkgl/okrgCl-rı:s--ı-- Askoırooobk asgt-- n-:~5--~-p~o-t-as-y-u-m-d-h-~d-ro-~e-n-~---~k~o-ntrol--- m fosfat n:5 35 mg/kg n:5 x ~ S f x ~ S x ~ S x ~ S (mn-max) (mn-max) (mn-max) (mn-max) ~ ~ ~ ~ 0.02 ( ) ~0.01 ( ) ~0.04 ( ) ( ~O.Op ( ) :t 0.Q3 ( ) ( ) ( ) ~ 0.01' ~ 0.01 xx ( ) ~ 0.01 ( ) ( ) ~ 0.02 ( ) x: p < 0.05 xx: p < 0.001

5 I--Z~~an Saat o 2 Tablo 3. Amonyum klord, askorbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat verlen köpeklerde venöz kan HC0 3 değerler Amonyum klord n:5 Askorbk ast n:5 Potasyum dhdrojen Kontrol 200 mglkg 1000 mg fosfat n:5 35 mglkg n:5 x:t S( x:t S( x:t S( x:t Sx (mn-max) (mn-max) (mn-max) (mn-max) :t :t 0.34., 24.96:t :t 1.92 ( ) ( ) ( ) ( ) 22.98:t :t 0.4 u 27.18:t :t 0.65 (I ) ( ) ( ) ( ) :t :t :t 1.03 x :t 0.47 ( ) ( ) ( ) ( ) x: p < 0.05 xx: p < 0.01 Tablo 4. Amonyum klord, askorbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat verlen köpeklerde venöz kan baz durumu değerler --""Z-a-;;;~n Amonyum klord n:'5 Askorbk ast n:5 Potasyum dhdro:=c'en - Kontrol Saat 200 mg/kg 1000 mg fosfat n:5 35 mglkg n:5 x :t S( ( :t S( X :t S x: :t SX: (mn-max) (mn-max,,) (mn-max) (mn-max) O -2.80:t :t :t 1.06 ' :t x: p < 0.05

6 324 A. KURTDEDE-M.K. BÖRKÜ-A. KALlNBACAK-B.TANYEL Tabo 'de amonyum klord verlen guruptak köpeklere at drarlar harç dğerlernde drar ph'lannın yükseldğ, bu yükselmenn kontrol gurubunda statstk olarak öneml olduğu görülmektedr. Amonyum klord verlen köpeklerde drar ph 'sının düştüğü, özellkle 6. saattek değern statstk olarak öneml olduğu belrlend (p<o.05). Kan ph'lannın drar astleştrcler verlen gruplarda ve kontrol gurubundak köpeklerde yükseldğ (Tablo 2), bu yükselmenn askorbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat verlenlerde p<o.05 düzeynde, kontrol köpeklernde se p<o.oi düzeynde öneml olduğu sap~andı. Venöz kan HCo; değerlernn bütün guruplarda yükseldğ (Tablo 3), yükselmenn askorbk ast verlenlerde (p<o.ol) ve potasyum dhdrojen fosfat verlenlerde (p<o.05) öneml olduğu saptandı. Kan bkarbonat düzeyndek değşklere paralelolarak tüm gruplarda baz açığının kapandığı (Tablo 4), bu değşmn askorbk ast ve potasyum dhdrojen fosfat verlen guruplarda statstk olarak öneml olduğu saptandı (p<0.05 ve p<0.01). Tartışma ve Sonuç Üretral kateterzasyonun aşağı ürner sstem enfeksyonlarına neden olma rsknn yüksek olduğu bldrmlerne (4-6) uygun olarak bu araştırmada uretral kateterzasyon uygulanan sağlıklı köpeklern 16'sında k, 4'ünde üç uygulamadan sonra enfeksyonun meydana geldğ belrlend. Enfekte drarlann 16'sında Proteus türü bakterlern zole edlmes, çeştl araştıncılann (I, 4, 5, ıo) bu konudak bldrmlerne uygunluk göstermektedr. Aşağı Üfner sstem enfeksyonlannda drar ph'sındak yükselmede Proteus türünde olduğu gb ürey yıkımlayan bakterlern öneml katkısı olduğu belrtlmektedr (I, 4, 7, ıo). Aynca drar ph'sının yükselmesnde gıdanın da etksnn olduğu bldrmlerne (I, ıo) benzer olarak, bu araştırmada hçbr laç verlmeyen dördüncü geruptak köpeklerde drar ph'sının beslenmeden 2 ve 6 saat sonra statstk olarak öneml düzeyde yükselmes (Tablo I) peletlenmş köpek yemnn dran alkalleştrc etksnn fazla olduğunu göstermektedr. Aşağı ürner sstemn bakteryel neden enfeksyonlannda drar ph'sının drar astleştrcs kullanılarak stenen (6'nın altı) düzeye düşürülmesnn (2, 4) mümkün olamayacağı bu nedenle antbyotk kullanılarak bakterlern Üfemesnn önlenmesnn gerektğ vurgulanmaktadır (4). Ntekm bakteryel enfeksyonun meydana geldğ bu araştırmadak köpeklerde.drar ph'sı sadece amonyum klord verlenlerde öneml düzeyde düşmesne karşın arzulanan drar ph'sına ulaşılamamıştır. Shorth ve ark. ( O), ı97 mg/kg vücut ağırlığı dozunda amonyum klord verlen köpeklerde sstts belrtsnn ortadan kalktığını fakat astleştrc kullanımına ara verlnce enfeksyon bulgulannın tekrar ortaya çıktığını vurgulamaktadırlar. bu araştırmada drar ph'sı amonyum klord kullanılanlarda öneml düzeyde düşerken kan ph'sında düşüşe rastlanmaması sstemk br organ hastalığı bulunmayanlarda bu astleştrcnin güvenle kullanılableceğni gösterdğ kanısındayız. Sonuç olarak, antseps kurallanna uyulmasına karşın 2-3 uretral kateterzasyonun aşağı ürner sstem enfeksyonu oluşturableceğ, enfeksyonda Proteus türü bakterlern öneml rolü olduğu ve aşağı ürner sstemn bakteryel en-

7 ÜRETRAL KATETERlZASYON SONUCU OLUŞTIJRULAN ENFEKSIYON 325 feksyonlarında drar ph'sının düşürülmesnde amonyum klord'n 200 mglkg'lık dozunun yeterl olduğu, askorbk asdn 000 mg, potasyum dhdrojen fosfat'ın 35 mglkg'lık dozlannın se yetersz kaldığı kanısına varıldı. Kaynaklar 1. Brodey, R.s. (1955). Canne urolthass. JAVMA., 126: Brumftı, W. and Pereval; A. (1962). Adjustment of urne ph n the chemotherapy of urnary tract n/ecton: A laboratory and clncal assessment. Laneel., : Düzgüneş, O~, Kese, T. ve Gürbüz, F. (1983) "Istatstk Metotları l". A.Ü. Zraat Fak. Yay., 861. A.U. Basımev ANKARA. 4. Hardy R. (I 977). Indcatons for acdfers and antseptcs n urnary tract dsorders. p Ed. Krk, R.W., In: "Current Veternary Therapy VI- Smal Anmal Praetee". W.B. Saunders Comp. Phladelpha 5. Murphy, F,J. and Smauel, Z. (1965). Ascorbc acd as a urnary acdfyng agent: 1. Comparason wth the ketogenc effect offastng. J Uro\., 94: Murphy, F,J., Zelman, S. and Mau, W. (1965). Ascorbc acd as a urnary acdfyng agent: 2. Its adjunctve role n chronc urnary nfecton. J. Uro\., 94: Osborne, C.A., KJausner,l.S., Krawec, D.R. and Grmth, D.P. (1981). Canne struvte urolthass: Problems and ther dssolutons. JA VMA., 179(3): Senor, D.F., Merchant, S.R. and Sundstrom, D.A. (1984). Ammonum chlorde as a longterm urnary acdfer n the dog. Calf Vel., 11: Shaw, D.H. (I 989). Acut respons of urne ph followng ammonum chlorde admnstraton to dogs. Am J Vet Res., 50(1 ): LO. Short, E.C. and Hammond, P.B. (1964). Ammonum chlorde as a urnary acdfer n the dog. JA VMA., 144(8):