NiACiN VE A VOPARCiNiN AKKARAMAN TOKLULARDA BAZI KAN PARAMETRELERiNE ETKisi

Transkript

1 Ankara Ünv Vet Fak Derg 43: , 1996 NACN VE A VOPARCNN AKKARAMAN TOKLULARDA BAZI KAN PARAMETRELERNE ETKs If.. KÜÇÜKERSANI I. BAYRAM4 N. ÇETJNKAYA2 S. KÜÇÜKERSAN3 G. YILDIZI The effeet of nacn and avoparcn on the some blood parameters n akkaraman male sheep. Summary: Ths study was carred out to nvestgate the effects of dfferent levels of nacn and avoparcn added to the ratons of akkaraman male sheep on the some blood parameters. The experment lasted 111 days wth a control and three treatment groups each contanng four heads. lt s concluded that 00 ppm nacn or 15 ppm avoparcn added to the concentrate feeds alone and combned together for the flrst tme had no adverse effect on keton, proten and urea-n of blood; pho:ıphorus, magnesum, copper, zınc, ron and manganese of blood serum, but t had a statstcally sgnfcant ef fect (P<O.OI) on total lpd and calcum of hlood serum n akkaraman male sheep. Key word: Akkaraman male sheep, nacn, avoparcn, blood parameters. Özet: Bu çalışma, nacn ve avoparcnn akkaraman toklularda hazı kan parametrelerne etktsn araştırmak amacı,vla yapılmıştır. Araştırma, her hr 4 ha,s akkaraman tokludan olu~'an kontrol, 3 deneme olmak üzere 4 grup halnde yürütülmü,stür. Ara,\.tırma süres 3 haftalık alı,stırma dönem le brer aylık 3 deneme dönemnden olu,smu,\.tur.. Sonuç olarak, akkaraman tokluların konsantre yemlerne 100 ppm nacn ve 15 ppm avoparcnn tek başlarına ve lk defa kombne halde katılmasının kan keton, proten, ve üre-n'u; kan serumu fosfor, magnezyum, bakır, çnko, demr ve mangan değerler üzerne herhang br etksnn olmadığı, ancak kan total lpd düzey le kan serumu kalsyum değerler statstk açısından öneml derecede etkledğ (P<0.05) helrlend. rı. Anahtar kelmeler: Akkaraman toklu, nacn, avoparcn. kan metaboltle-. Grş Nacn, rumen mkroorganzmaları tarafından sentezlenmesne karşılık stres durumlarında bu sentez yetersz kalmaktadır (8). Ntekm, koyunlar üzernde yapılan br çalışmada (19), rasyona 100 ppm nacn lave edldğnde büyüme peryodu sırasında proten değerlendrlmesn ve ağırlık kazancım artırdığı gözlenmştr. Nacn ayrıca yem etknlğn ve N retensyonunu da yükseltmştr. Tuncer ve arkadaşları (22), bes kuzularımn rasyonlarına katılan nasnn bes perfor. Doç. Dr. AÜ Vel. Fak. Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıklan Anahlm Dalı, Ankara. 2. Doç. [)r. Türkye Atom Enerjs Kwumu, Ankara. 3. Dr. AU. yel. Fak. Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıklan Anablm Dalı, Ankara. 4. Dr. Y.Y.U. Vel. Fak. Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anablm Dalı, Van.

2 124 K. KÜÇÜKERSAN-N. ÇETINKA YA.S.KÜÇÜKERSAN-I. BAYRAM-G. YILDIZ mansı kan ve rumen sıvısı metaboltler le rumen mkroorganzmaları üzerne etksn belrlemek amacıyla br çalışma yapmışlardır. EI- Ialtıgün süren araştırma sonunda, kuzu rasyonlarına 00 ppm düzeynde katılan nacnn kan metaboltlern öneml ölçüde etkledğn saptamışlardır. Dufva ve arkadaşları (4) süt neklernde yaptıkları br çalışmada, rasyonlara 3, 6 ve 12 g/gün düzeynde nacn lavesnn kan serumu total proten sevyesnde çok az da olsa br artış meydana getrdğ, kan üre-n'unda se öneml br farklılığa sebep olmadığı kaydedlmştr. Koyunlarda yapılan br başka çalışmada (22) se, nkotnk astn plazmada keton csmckler ve serbest yağ astlern azalttığı bldrlmştr. Avoparcn, aktf gram poztf mkroorganzmaiara etkl olan (16) ve Streptomyces canddus (10) suşlarından elde edlen br antbyotktr. Avoparcn özellkle gram poztf bakterlern hücre duvarına etkler ve N-Acetylglucosamne sentezn engellemek suretyle peptdoglkan sentezn bozar (16). Avoparcnn, rumnantiarda yemden yararlanmayı artırdığı ve metan üretmn azalttığı bldrlmştr (11, 21). Koyunlar çn verlen ortalama kan serumu mneral düzeyler Tablo 'de gösterlmştr. Tablo I. Koyunlarda kan serumu mneral düzeyler Table I. Blood seıum mneral levels n sheep Krtk Element J ~~~f~r Düzeyler Ca, mg/dı Ca. mg/dı P, mg/dı t P. mg/dı ' Mg. " Mg. " I.X L 18 8'! 23 "!.1-._ 4 ; S _._. Cu, ppm ' Zn. ppm O)L X 'Zn,pp~ _-:.._.._..,,'-1 -«-;IA.-606-~- 'ı'8 3j l Fe. ppm 1.66_~2...J~ L ' t Mn.ppm 0.1I-5. 1_. ~ L_~_J acn ve avoparcnn kombne kullanımına lşkn br çalışmaya da rastlanılamamıştır. Bu blglerden yola çıkarak çalışmada, nacn ve avoparcnn gerek tek başına ve gerekse lk defa kombne halde kullanılmasının bazı kan parametrelerne etklernn araştırılması amaçlanmıştır. Materyal Hayvan Materyal ve Metot materyal Araştırmada aylık, ortalama 27.4 kg canlı ağırlığında toplam 16 baş erkek akkaraman toklu kullanılmıştır. Toklular Bala Tarım İşletmes Müdürlüğü'nden satın alınmıştır. Denemeye alınan hayvanların brbrne yakın doğumlu ve ağırlıkta olmasına özen gösterlmştr. Araştırma, her br 4 hayvandan oluşan, 1 kontrol, 3 deneme olmak üzer~ 4 grup halnde yürütülmüştür. Hayvanlar A.U. Veterner Fakültesnde breysel bölmelerde barındırılmıştır. Deneme materyaln oluşturan hayvanlar ç ve dış paraztelere karşı laçlanmış ve gerekl aşılamaları yapılmıştır. Araştırma 111 gün sürdürülmüştür. Deneme Rasyonları Araştırmada, temel rasyonu arpa, buğday, kepek, pamuk tohumu küspes oluştururken, deneme rasyonuna grup I, l ve lli'e sırasıyla 100 ppm nacn, 5 ppm avoparcn ve 100 ppm nacn + 15 ppm avoparcn katılmıştır. Kaba yem olarak se hayvanlara yonca kuru otu verlmştr. Araştırmada kontrol ve deneme gruplarına verlen rasyonun bleşm Tablo-2'de gösterlmştr. Deneme Hayvanlarının Beslenmes Hayvanların günlük tüketebleceğ yem mktarı, metabolk enerj ve proten htyacı NRC' e göre düzenlenmştr (I 2). Yemlerne günde 2 öğün halnde yapılmıştır (saat 8.30 ve 6.30). Hayvanlar breysel yemlemeye tab tutulmuş ve deneme süres 3 haftalık alıştırma dönem le 3 aylık deneme dönemnden oluşmuş- ~-+..~:~ tur. Konsantre yem ve kaba yem alıştırma dönemndek tüketme bakı larak ayarlanmıştır. L.X 23 Su ad lbtum olarak verlmştr. Nacnn rumnantlarda kan met:.ıboltlerne etks konusunda yeterl çalışma bulunmasına karşın avoparcnn etklern ortaya koyan doyurucu araştırma mevcut değldr. Aynı şeklde Il Metot Yem Maddeler ve Rasyonların Maddelernn Belrlenmes: Ham Besn Araştırmada kullanılan yem maddelernn ham besn madde mktarları A.O.A.C'de (I) belrtlen analz metodları na göre belrlenmştr.

3 o o NIACIN YE AYOPARetNIN AKKARAMAN TOKLULARDA BAZI KAN PARAMETRELERİ NE ETKIsI 125 Tablo 2. Konsantre yem bleşm Table 2. Compaston of concentrate _.._--_._ _--._--._---._ Yem Maddeler Kontrol Grubu _._-... Deneme Gruplan._-- -I._ Arpa. % f _- _._-_ j~~ Buğday, % Buğday Kepeğ, % Pamuk Tohumu Küspes. % Kreç Taşı, % Tuz, % l.l)() ; Vt.+Mn. Pre., % Nacn, ppm Avaparcn, ppm Tablo 3. Konsantre yem karmalannın ve kuru yonca otunun ortalama ham besn madde mktarlan, % Table 3. Nutrent composton of concentrate mxtures and alfaalfa, % Ham Besn Maddeler Kuru Ma~_~.30 Ham Yağ Ham Selüloz N-sz Öz Madde Kontrol Grubu R9 (O f?~._2~ Ham Kül Ham pro~~-i ı M Konsantre Yem Karmalan Deneme Gruplan 2 _ Yonca otu _---_._ Numunelern Alınması Bulgular Denemenn başlangıcında, 30., 60. ve 90. günlernde olmak üzere dört defa hayvanlardan kan örneklcr sabah yemn zleycn saatlerde alınmış ve analz yapılıncaya kadar dern dondurucuda saklanmıştır. Kanda üre tayn rrezer'n neslcrzasyon metoduna görc (7), keton tayn Red (I 7) tarafından bldrlcn metoda göre; kan serumunda toplam proten büret mctodundan ve toplam lpd Kunkel metodundan yararlamlarak yapılmıştır (5). Kan serumunda mneral madde ölçümler de Atomk absorbsyon'dan yararlamimıştır (3). İstatstk analzler: Gruplara at statstk hesaplamalar ve grupların ortalama değerler arasındak farklılıkların önemllğ çn varyans analz, gruplar arası farkın önemllk kontrolü çn de Duncan test uygulanmıştır (20). Araştırmada kullamlan konsantre yem karmaları le kuru yonca otunun ham besn madde mktarları Tablo 3'de göstcrlmştr. Konsantre yem karmalarına lave edlcn nacn ve avoparcnn araştırma başlangıcı, 30., 60., ve 90. günlernde kan lpd, proten, keton ve üre azotu değerler Tablo 4'de; kan serum unda kalsyum, fosfor ve magnezyum değerler Tablo 5'de ve bakır, mangan, demr, çnko değerler de Tablo 6'da verlmştr. Tartışma Kuzu konsantre yem karmalarına 15 ppm avoparcn ve 00 ppm nacn katılmasımn kan proten, keton ve üre azotu değerlern statstk açıdan öneml derecede etklcmedğ, ancak

4 126 K. KÜÇÜKERSAN-N. çennka YA-S.KÜÇÜKERSAN-1.BAYRAM-G. YILDIZ Tablo 4. Kanda proten g/dl, lpd, keton ve üre-n'u değerler (mg/loo ml), n=4. Table 4. The proten g/dl, lpd. keton and urea-n values of blood (mg/ ı00 ml), n=4. Deneme Gruplan Kontrol Grubu 2 3 F Denemenn Başlangıcı T. Lpd T. Proten T. Keton Üre-N Denemenn 30.günü T. Lpd T. Proten T. Keton Üre-N Denemenn 60. günü T. Lpd a b a a 14.28** T. Proten T. Keton () Üre-N Denemenn 90. günü T. Lpd T. Proten T. Keton Üre-N _-.._--" Aynı sırada aynı şaret taşıyan değerler arasında SUltstk bakımdan br fark bulunamamıştır (P>O.05) **=(P<O.O ı). Tablo 5. Kan serumunda kalsyum, fosfor ve magnezyum değerler (mg/dı) n=4. Table 5. The calcum, phosphorus and magnesum value of blood serum (mg/dı) n= _ Deneme Gruplan...._ F Kontrol Grubu Araştırma Başlangıcı Kalsyum Fosfor Magnezyum ü7 Araştırmanın 30.günü Kalsyum a b a b 3.46* Fosfor Magnezyum Araştırmanın 60. günü Kalsyum Fosfor Magnezyum Araştırmanın 90. günü Kalsyum Fosfor ı Magnezyum Aynı sırada aynı şaret taşıyan değerler arasında statstk bakımdan br fark bulunamamıştır (P>0.05) **=(P<0.05). araştırmanın 60. gününde 100 ppm nacn verlen grupta kan lpd değer kontrol grubuna göre öneml derecede (P<O.OI) düştüğü görülmüştür (Tablo 3). Yapılan çalışmalarda (6, 24), 12 g/gün düzeynde nacnn süt neklernde serum lpd ve keton konsantrasyonlanm düşürdüğü tespt edlmştr. Koyunlarda se (13), 12 g/gün düzeynde niacnn plazma serbest yağ astlern ve keton csmcklern azalttığı saptanmıştır. Araştırmanın 60. gününde elde edlen kan lpd değerlernin nacn verlen grupta kontrol grubuna göre düşüş göstermes lteratür (I 3) bldrşyle uyum göstermektedr. Aynca nacinn ratlarda tespt edlen ant-i poltk etksn (2) az da olsa

5 NIACIN VE AVOPARCININ AKKARAMAN TOKLULARDA BAZI KAN PARAMETRELERINE ETKISI 127 Tablo 6. Kan serumunda bakır, çnko, demr, mangan değerler (ppm) n=4. Table 6. The copper, znc, ron and manganese value of blood serum (ppm) n=4. Deneme Grupları Kontrol Grubu 2 3 F Araştırmanın Başlangıcı Bakır Çnko Demr Mangan Araştırmanın 30.günü Bakır Çnko Demr Mangan Araştırmanın 60. günü Bakır Çnko Demr Mangan Araştırmanın 90. günü Bakır Çnko Demr Mangan \ 0.86 _._ _._- -._-. _ Istatstk açıdan öneml bulunmamıştır (P>O.05). koyunlarda da gösterebleceğn düşündürmektedr. Kan keton değerler de lteratür (6,24) brldşleryle benzerlk görmektedr.. Süt neklernde yapılan br çalışmada (4), 3,6 ve 12 g/gün düzeynde nacnn kan serumu proten mktarını düşürdüğü ve üre azotu değerlern se öneml derecede etklemedğ tespt edlmştr. Ntekm, nacn verlen 1. gruba at kan serumu proten değerlernn kontrol grubuna göre braz düşük olması ve üre azotunun vtamn uygulamasından etklenmemes lteratürde (4) vurgulanan blglerle uyum çersndedr. Bes kuzularında nacnn bes performansı, kan ve rumen sıvısı metaboltler le rumen mkroorganzmaları üzerne etklernn ncelendğ br araştırmada (22), 100 ppm düzeynde nacn verlen gruplarda kan toplam proten değerlernn g/l 00 ml arasında değştğ ve elde edlen farklılıkların statstk açıdan öneml bulunduğu (P<O.05) tespt edlmştr. Aynı şeklde kan üre azotu değerlernn ıo mg/loo ml arasında olduğu ve öneml düzeyde (P<O.O ) farklılık gösterdğ saptanmıştır. Ancak, çalışmada gruplar arasında öneml br farklılığın oluşmadığı, kan üre azotu değerlernn sözü edlen lteratür bulgularından braz yüksek olup statstk açısından öneml br farklılık göstermedğ belrlenmştr. Kuzu rasyonuna 15 ppm düzeynde katılan avoparsnn kan üre, keton, lpd ve proten konsantrasyonunu etklemedğ belrlenmş ve elde edlen bu değerlern normal kan değerler (9) arasında olduğu görülmüştür. Nacnn, süt neklernde serum norgank P, K, Ca ve Na mktarına etksnn ncelendğ br denemede (4), nacnn 3, 6 ve 12 g/gün düzeylernn kan serumu norgank fosfor mktarını öneml ölçüde yükselttğ, buna karşın K, Ca ve Na mktarını öneml ölçüde azalttığı saptanmıştır. Kan serumu normal fosfor düzeylernn bazı araştırıcılara göre 4-8 mg/dı olduğu, bazılarına göre de 4-6 mg/dı arasında değştğ bldrlmştr (Tablo 1). Yapılan çalışmada kan serumu fosfor düzey nacn ve avoparcnn kombne verldğ 3. grupta kontrol grubuna göre matematksel olarak daha fazla olmasına karşın elde edlen değerlern statstk açısından önem taşımadığı ve normal düzeylerde (18, 23) yer aldığı tespt edlmştr. Araştırmanın 30. gününde gerek nacn verlen l. deneme grubunda ve gerekse nacn ve avoparcnn kombne verldğ 3. deneme grubunda Kan serumu kalsyum düzeynn dğer gruplara göre öneml ölçüde düştüğü ve bu gruplarda saptanan kalsyum düzeylernn eksklk sevyesne (18, 23) oldukça yakın olduğu gözlenmştr. Belrlenen bu değerler süt neklernde yapılan çalışmada nacnn kan serumu fosfor düzeyn öneml ölçüde artırmasına karşılık kalsyum düzeylern de öneml derecede azalttığı doğrultusundak lteratür bldrşyle (4) benzerlk göstermektedr. Kuzu rasyonlarına avoparsn ve nacn katılmasının kan Mg, Zn, Fe, Mn ve Cu değerler-

6 128 K. KÜÇÜKERSAN-N. ÇETINKAYA-S.KÜÇÜKERSAN-1. BAYRAM-G. YILDIZ ne öneml ölçüde etk göstermemesne rağmen araştırmanın başında rasyona 5 ppm düzeynde avoparcn katılan knc deneme grubu le rasyonuna 00 ppm nacn ve 5 ppm avoparcnn kombne katıldığı 3. grupta elde edlen değerlern krtk sevyeye oldukça yakın olduğu görülmüştür. (Tablo I). Sonuç olarak gerek nacn ve avoparsnn tek başına ve gerekse kombne halde verlmesnn total lpd ve kalsyum harcndek kan sıvısı metaboltlerne öneml derecede etksnn olmadığı belrlenmştr. Koyun rasyonlarında 100 ppm nacn le 00 ppm ruacn ve 15 ppm avoparcn kullanılmasının kan total lpd düzeyn ve kan kalsyum değerlern öneml ölçüde azalttığı, kalsyumdak bu azaımanın da eksklk sevyesne yakın olduğu vurgulanmıştır. Kaynaklar. A.O.A.C "Offeal MetJıods of Analyss of the Assocalon of Offcal Analytca! Chemsıs". 14 th cd., Ine. Arlngton, Vrgna. 2. Carson, L.A., Oro, L The effeet ofneotne acd on plazma free farty acds. Aeta Med Seand 172: 641. (Alınmıştır Lteratür 6). 3. Chrstan, G.O., Feldman, V The analyss of copper, zne, ealeum, magnesum, sodum and potassum n plasma or serum by atome absorpton spcetrophotometry. Atome Absorpton Speetroseopy; Appleatons n Agreulture, Bology and Medcne. Wley Interscence, London. 4. Dufva, G.S., Bartley, E.E., Nagaraja, T.G., Dayton, A.D., Frey, R.A Effeet of dcıary naen supplemenıaton on serum eonsttuents of perparturenı dary eartle., Am J Vet Res 45 (9): Ersoy, E., Bayşu, M "Prdlk Byokmya". AÜ Vet Fak Yay:372., A.U. Basınıev, Ankara. 6. Frank, T..J., Schullz, L.H Oral ncoınc acd a~ a treatment for keıoss. J Dary Sc 62: 1804-ı Henry, R.J "Clncal Chemstry" Harper and Row.. 267, New York. 8. Huntgate, R.E Conversons of Ntrugenous Materals. In: The Rumen and Its Merobes, Aeademc Press, New York. 9. Kaneko, Clncal Buchemstry of Domesle Anmals. 3rd cd. Aeademe Press, London. 10. Kunstmann, M.P., Mtscher, L.A., Porter,.ı.N., Shay, A.ı., Darken, M.A LL-AV290, a new,uhbote.. Fermentaton, sulaton and eharacterzaton. Antıncrob Agenıs and Chemothcr., 242. (Alınmışlır:,",Iachuwsky, G., Rchıer, G.H., Oehrmenko, W.I., Malıhey, M Untersuehwıgcn uzm enflul\ von avoparen au" sdıcnbarc verdaulehkct. kennzahlen der pansenfermentaton sowe mast- und sehlachtlcstung wachsender rnder. Areh Anm Nutr 40 (10): ).. Mudd, A.J., Smth, H The use of avoparen as a growth promoter for heef eartle n Europe. Anm Prod 34:376 (Abstr) Nutrent Requrements of Dornestc Anmals Nutrent Requremenıs of Sheep. 5th cd. Natonal Aeademy of Seences, Washngton. 13. Nye, E.R. Buchanan, H Short term effeet of ncotne acd on plasma levcl and turnover of frcc fatıy acds n sheep and man.j Lpd Res. 10: Perkn Elmer Analytcal Methods for Atome Absorbton Speetrophotometry., Perkn Elmer Corp. NOıwa1k, Connccteut., USA. 15. Peter, S., Trusk, A.M., Mchael, R.M Effects of nacn souree on epnephrne stmulalon of plazma nonesterled fatıy acd and glucose eoncenıralons on det dgestblty and on rumen propozal numbcrs n lactatng dary eows. J Nutr 20: Redn, G.S., Dornbush, A.C Antmerob. Agenta and ehemother (Alınmıştır: Flaehowsky, G., Rchter, G.H., Ochrnıeko, W.I., Matthey, M. ı990. Untersuehungen zum cnflub von avoparen auf sehenbare verdaulehket, kennzahlen dcr pansenfermentaton sowe mast- und sehlaehtlestung waehsender rnder. Areh Anm Nutr 40 (10):99ı- 1004). 17. Red, D.L The determnaton of keton bodes n blood. J Suc Anal Chem 22: Ruls, R Mneral Levels n Anmal Health. Dagnostc Data. 3 rd cd. Publshed by Sherpa Inıernatonal P.O. Box. Canada. 19. Shelds, D.R., Perry, T.W The effeet of suplementaton of naen on proten dgeston n growng and fnshng lambs. Purdue Agr. Exp. Sıa. Sheep Day Rep. Aprl ıı., 3-5. (Alınmıştır: Brent, RE., Banley, E.E TIıamn and naen n ılıe rumen. J Anın Sc, 59(3): ). 20. Snedecor, W.G Sıatstcal Methods. The lowa State Unversty Press. Amcss. luwa, USA. 21. Southgate, R., Jones, D.W. Mth, R The response of growng eaııle to Avoparcn. Anm Prod 36: Tuncer, ş.~., Kocabatmaz, M., Coşkun, H., Eksen, M., ınal, Ş Bes kuzu rasyonlarına katılan nasnn bes performansı, kan ve rumen sıvısı metaboltler lc rumen mkroorganzmaları üzerne etks., Hay Araş Derg 2 ( ): Underwood, E.J Traee Elements n Human and Anmal Nutrlon. 3rd Ed. Aeademc Press, Ine, New York. 24. Waterman, R., Schwalm,.1.:\-1., Schultz, L.IL Nculne acd treahnent of bovnc koıess.. Effecıs on Cİreulatory metaboltes and nterrclatonshps. J Dary Se 55: