Diabetes Mellitus. Prof.Dr. Rüveyde Bundak Prof. Dr. Firdevs Baş

Transkript

1 Diabetes Mellitus Prof.Dr. Rüveyde Bundak Prof. Dr. Firdevs Baş İ.Ü. Çocuk Sağlığı Enstitüsü ve İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD. Büyüme-Gelişme ve Pediatrik Endokrin BD

2 Diabetes Mellitus Tanımı Diabetes Mellitus (Şekerli Diyabet) değişik nedenlere bağlı insülin salınım bozukluğu, insülin eksikliği veya insülin etki yetersizliği sonucu gelişen kronik hiperglisemi ve buna eşlik eden karbonhidrat, yağ, protein metabolizma bozuklukları ile seyreten metabolik bir hastalıktır.

3 ÖYKÜ 1 A.K 8 yaşında kız çocuktu. Halsizlik, karın ağrısı, ateş, kusma, dalgınlık yakınması ile özel bir hastaneye götürüldü. Hastanede kan tetkikleri alındı, akut apandisit tanısı ile operasyon önerildi. Dr kliniğin patlama aşamasındaki apandisite bağlı olduğunu operasyon sonrası hızla düzeleceğini söyledi. Ameliyata girerken hemşire kan şekeri 370 mg çıktı deyince, Dr Olmaz öyle şey dedi. Operasyon yapıldı, serum verildi POSTOP DURUM DAHA AĞIRDI.

4 Ayşe ambulansla devlet hastanesine sevk edildi. AK yı biz düzeltemeyiz diyerek orası da kabul etmedi. İstanbul Tıp Fakültesi önerildi. Hasta ağır ketoasidoz komasındaydı. Düzelmesi iki gün sürdü. Tanı : TİP 1 DİYABET

5 ÖYKÜ 2 BF 13 yaşında erkek çocuktu. Yaz tatilini ailesi ile güney kıyılarımızda geçiriyordu. Son günlerde zayıflıyordu, aile hareketli olmasına bağladı Ancak sık sık nefes alması aileyi tedirgin etti.uçakla dönen aile eve gitmeden havaalanına yakın bir özel hastaneye başvurdu. Pnömoni tanısı kondu antibiyotik verildi. Durum evde daha kötü idi. Dalgınlık başladı, nefesi daha da sıklaştı. Aile çocuğu bu kez başka bir hastaneye götürdü, film çekildi, kan tahlili alındı. Çıkan sonuçta kan şekeri çok yüksekti (950 mg/dl).

6 Tip 1 Diyabet tanısı kondu,durumu giderek kötüleşiyordu, aile oradan çocuğu alıp İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesine getirdi. Durumu ağırdı. İleri beyin ödemi gelişmişti. Berfin, yoğun bakım servisine alındı, antiönem tedavi eşliğinde tedavisi planlandı. B.F nin düzelmesi 5 günü buldu.

7 ÖYKÜ 3 L.K 5 yaş kız çocuk, annenin dikkatini Leyla nın çok su içmesi çekti. Bu endişesini kocası ile paylaştı. İçer canım ne var bunda, çok su içmek iyidir demiyorlar mı zaten diyerek baba konuyu kapattı. Anne çaresiz 1-2 gün daha bekledi. Leyla sanki eriyor gibi geldi anneye, yiyordu ama kilosu günden güne azalıyor gibiydi.

8 Bu kez eşine danışmadan sağlık ocağına gitti. Doktora sık sık idrara çıktığını çok su içtiğini söyledi Dr. idrar yolu infeksiyonu olabilir, bir idrar tahlili yaptıralım. dedi. İdrarda şeker (++++), keton (eser) bulundu, Diyabet tanısı konulan Leyla ildeki devlet hastanesinde Diyabet tanısı kesinleşti tedavisi başlatıldı, oradan da Fakültemize gönderildi.

9 Çocuk ve ergenlerde diyabet Tip 1 ( % 95) Tip1a otoimmun Tip2b idiyopatik Tip 2 Diğer

10 Normal hücre Tip 2 Diyabette hücre Tip1 Diyabette hücre

11 METABOLİK SÜREÇ BULGULAR KH kullanımında Hiperglisemi Kalori azalması Proteinlerin kullanımı Yağların kullanımı Osmotik Diürez Dehidratasyon Yetersiz Keton cisimleri Ketonüri Asidoz Sık idrara çıkma (Gece işemeleri) Susama Çok su içme Açlık hissi Çok yemek yeme Halsizlik Kilo kaybı Karın ağrısı Bulantı, kusma Sık nefes alma

12 Etiyoloji Viral infeksiyonlar (koksaki, sitomegalovirus, rubella, kabakulak, enteroviruslar v.b) Toksinler (nitrozaminler, streptomicesler, vakor v.b) D Vit eksikliği Psikolojik stres Glutenli gıdalara erken başlama Sanitasyon Diğer

13 Çevresel faktörler Geleneksel Yaklaşım Belirgin immunolojik Bozukluk Genetik Yatkınlık Adacık antikoru GADA IAA Erken prediyabet zaman İlerleyici insülin kaybı Geç prediyabet Glukoz toleransı Aşikar diyabet C-peptid in kaybolması

14 Tip I Diyabet Genetik yatkınlığı olan bireyde Çevresel faktörlerin etkisi ile başlayan İlerleyici β hücre harabiyeti Sonuç olarak ortaya çıkan insülin eksikliğinin yol açtığı hiperglisemi ve buna eşlik eden çoğul metabolik bozukluklar bütünüdür.

15 TANI Klinik bulgular Açlık plazma glikozu > 126 mg/dl Tokluk plazma glikozu > 200 mg/dl

16 Diyabet tedavisinin amaçları Normoglisemiyi sağlamak Akut metabolik komplikasyonları önlemek Normal büyüme ve gelişmeyi korumak Kronik mikrovasküler komplikasyonları (retinopati, nefropati,nöropati) önlemek veya geciktirmek Diyabete eşlik eden obezite, hipertansiyon, dislipidemi ve kardiyovasküler patolojileri engellemek Psikososyal sorunları önlemek Hastanın yaşam kalitesini korumak

17

18 HbA1C Düzeyi 3 ayda bir bakılmalı < %7

19 İnsülin tedavisi sırasında ideal açlık kan şekeri düzeyleri Yaş Glikoz (mg/dl) Süt çocuğu < 6 yaş yaş

20

21 ŞEKER HÜCRE

22 İnsülinin fizyolojik salınımı

23 İnsülin Tipleri Hızlı etkili (analog) (Humalog, Novorapid) Kısa etkili (Actrapid, Humulin R) Orta etkili NPH (İnsülotard Humulin N) Uzun etkili (analog) (Lantus)

24 Fizyolojik İnsülin salınımı Hızlı etkili insülin Kısa etkili insülin

25 Saatler

26 İNSÜLİN UYGULAMA YÖNTEMLERİ BD Enjektör SÜREKLİ CİLT ALTI İNFÜZYON ( POMPA) 9/28/2002 File name/location Company Confidential Copyright 2000 Eli Lilly and Company 34

27

28 Dört doz insülin uygulama profili R / H R / H R / H NPH NPH SABAH ÖĞLE AKŞAM GECE

29 İnsulin emilimini etkileyen faktörler Enjeksiyonun Yeri Enjeksiyonun Derinliği Emilim Hızı (masaj, ısı değişikliği) İnsülinin Tipi İnsülinin Türü İnsülinin Kaynağı İnsülinin Konsantrasyonu İnsülinin Dozu İnsülinin Enjeksiyon Yerinde Yıkılması İnsülin Antikorları

30 Komplikasyonlar Akut Kronik

31

32

33 Orta derecede Orta derecede Hızlı emilim Hızlı emilim Yavaş emilim Yavaş emilim

34

35 Tip 2 Diyabet Daha çok erişkinlerde görülür (%85-95) Çocuklarda: %2-3 %8-45

36 Tip 2 diyabet sıklığı artıyor Tip 2 Diyabet (DM) sıklığı artıyor kat (%8-45) (0.7/ /100000) Japonya da Tip 2 diyabetli çocuk oranı her yıl %5 artmaktadır

37 Tip 2 Diyabet ve Obezite İlişkisi Tip 2 DM li vakaların %90 ından fazlası obez/aşırılı tartılı (hiperinsülinemi var) Obezite sıklığı da artıyor %50

38 Obezite Enerji alımı ve harcanması arasındaki uyumsuzluk sonucu vücut yağının aşırı artışıdır Enerji Alımı Enerji harcanması

39 Obezite Dünya da ve Türkiye de giderek aşırı tartılılık ve obezite sıklığı artıyor Riskli, yaşlar ; İlk 1 yaş 5 6 yaş Ergenlik dönemi

40 Tip 2 Diyabet Gelişimi Çevresel etkiler Yaşam tarzının etkileri Fiziksel aktivite Beslenme (Fetal/Postnatal) Yaş Gestasyonel diyabet *Tip2DM *İnsülinopeni *Tip2DM *İnsülin direnci Genetik Faktörler *İnsülin direnci *İnsülin direnci *Glikoz *Toklukta KŞ Toleransı:N *İnsülin *Azalmış ilk faz direnci İnsülin salınımı *Açlık ve *Bozulmuş GT toklukta KŞ *Bozulmuş GT

41 Tip 2 Diyabetin Bulguları Başvuruda tip 1 diyabet bulgularına benzer bulgular (poliüri, polidipsi, tartı kaybı vb) Şişmanlık/Aşırı tartılı çocuk Diyabetik ketoasidoz (%25) Açlık insülin ve C-peptid düzeyi:eksik değil Adacık hücrelerine karşı antikor:negatif

42 Kaynaklar Pediyatri Kitabı (eds. Olcay Neyzi, Türkan Ertuğrul), Endokrin Sistem ve Hastalıkları, 4. Baskı, 2.cilt, Nobel Tıp Kitabevleri, 2010 Çoçuk Endokrinolojisi (eds P Cinaz, F Darendeliler, A Akıncı, B Özkan, B Dündar, A Abacı, T Akçay, 2. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, 2014