SKY 108 YÖNETİM BİLİMİ

Transkript

1 SKY 108 YÖNETİM BİLİMİ Doç. Dr. Yasemin AKBULUT Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 1

2 DERSİN AMACI Yönetim biliminin temel kavram, teori, yaklaşım ve fonksiyonlarını öğrenmesini sağlamaktır. Ders kapsamında yönetici becerileri, rolleri, yönetim teorileri ve yönetimin fonksiyonları kapsamlı olarak incelenmektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 2

3 DERSİN GENEL İÇERİĞİ Yönetime ilişkin temel kavramlar Yönetim teorilerinin gelişimi Çevrenin analizi Yönetimin fonksiyonları Planlama Örgütleme Yöneltme Denetim SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 3

4 1. HAFTA Tanışma Dersin amacının, gereklerinin paylaşılması Okuma listesinin verilmesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 4

5 1. HAFTA TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR Giriş Örgütün Tanımı Yönetimin Tanımı Yönetici Tanımı ve Türleri Yönetim Süreçleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 5

6 GİRİŞ Ekonomik ve sosyal gelişmeler işletme adı verilen organizasyonların toplum yaşantısındaki yerini artırdı, İşletmeleri yöneten kişiler verdikleri kararlar ile toplumu etkiler hale geldi, Demokratikleşme ve insan haklarında gelişmeler oldu, SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 6

7 GİRİŞ İç ve dış rekabet arttı, İş ahlakı, iletişim, bilgi işlem teknolojisindeki gelişmeler sağlandı, Sosyal sorumluluklar arttı ve YÖNETİCİLİK çok güç bir iş haline geldi. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 7

8 GİRİŞ Yönetim bir meslek, Yönetim işi öğretilebilir, Yöneticilik rolünü oynamak isteyenler; öğretilebilen kavram, teknik, teori ve sistemleri çantalarına yerleştirecekler, karşılaştıkları yönetim sorunlarının çözümünde kullanacaklar, doğuştan gelen beceri ve yeteneklerini de başarıyı yakalamada etkili olacaktır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 8

9 ÖRGÜT NEDİR? Örgüt; Amaca yönelik ve bilinçli olarak yapılandırılmış bir sosyal varlıktır (Daft, 2006) İnsanların belirli bir amacı gerçekleştirmek için kurallara bağlı ve sistemli bir biçimde bir araya geldikleri yapı ve ortamlar (Tuncer vd., 2007) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 9

10 YÖNETİM NEDİR? Mary Parker Follett: Kişiler aracılığı ile işleri yaptırma sanatıdır Peter Drucker: Örgüte yön vermek, liderlik etmek ve amaçlara ulaşmak için örgütsel kaynakların nasıl kullanılacağına karar vermektir Richard Daft: Planlama, örgütleme, yönlendirme ve denetleme aracılığı ile kaynakları etkili ve verimli bir şekilde kullanarak örgütsel amaçlara ulaşmadır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 10

11 YÖNETİM NEDİR? Kaynaklar İnsan Para Hammadde Teknoloji Fiziksel K. Bilgi PLANLAMA ÖRGÜTLEME Performans Verimlilik Etkililik DENETLEME YÖNLENDİRME SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 11

12 YÖNETİM Disiplinler arası bir nitelik taşır Yönetim bilim midir san at mıdır? Yöneticilik doğuştan mı gelir, okulda mı öğrenilir? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 12

13 YÖNETİM-YÖNETİCİ Yönetim nedir? Yönetici ne iş yapar? Uygulamalı araştırmalara konu olmuştur. Genel sonuç: Ustabaşından, genel müdüre ve devlet yöneticilerine kadar yapılan işin esasının aynı olduğu, Yalnızca roller ve kapsamının değiştiği, Yöneticinin işinin programlanmış olmadığı, Sözlü haberleşme ve sezgilerin çok önemli rol oynadığı, Yöneticinin diğer kişilerden aldığı ve onlara verdiği bilgi oranında güçlü olduğu bulunmuştur. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 13

14 YÖNETİM Bir yöneticinin geleceği organizasyon içindeki başarısına bağlıdır. Başarı ise çeşitli yönetim araç ve tekniklerini bilmek ve kullanabilmek ile ilgilidir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 14

15 YÖNETİM SÜRECİ-GRUPLAR Ailesel yönetim (Ekonomik gelişme düşük, eğitilmiş insan gücü kıt, girişimcilik yönü güçlü, aile bireyleri ve akrabalar üst yönetimde) Siyasal yönetim (yönetim kademelerinin belirli siyasal eğilim ve ilişkilere sahip kişiler tarafından doldurulması) Profesyonel yönetim (Karar organlarının ve hiyerarşik yapıdaki bütün kademelerin aileye ve siyasal eğilime bağlılıktan çok uzmanlık ve yetenek esasına göre seçilen kişiler tarafından doldurulması) Profesyonel yönetici: yönetim işini kendine meslek edinen SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 15

16 YÖNETİCİ TÜRLERİ SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 16

17 ÜST KADEME YÖNETİCİLER Hiyerarşinin en üst kademesindedir ve örgütün tamamından sorumludur Örgütsel amaçları belirleme Stratejileri belirleme Dış çevreyi izleme ve yorumlama Örgütün tamamını etkileyen konularda kararlar verme Örgütün vizyonunu çalışanlara aktarma Kültürünü şekillendirme Değişime ayak uydurabilmek için girişimcilik ruhunu destekleme Kaynak temini ve tahsisi CEO, genel müdür, rektör, yönetim kurulu başkanı SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 17

18 ORTA KADEME YÖNETİCİLER İşletme birimlerinden ve önemli departmanlardan sorumludur Üst yöneticiler tarafından belirlenen politika ve stratejileri uygulama Ekip çalışmasını teşvik etme Çatışmaları çözme Alt kademe ve üst kademe arasında köprü görevi ve eşgüdüm Şube müdürü, daire başkanı, Bölüm yöneticisi (hastane, sigorta, ilaç ) Kalite kontrol yöneticisi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 18

19 ALT KADEME YÖNETİCİLER Doğrudan ürün/hizmet üretiminden sorumludur En alt kademede çalışanlara yönelik yöneltme sorumluluğu Çalışanların faaliyetlerini denetleme ve koordine etme Verimli üretim için gerekli kural ve prosedürleri uygulama Teknik yardım sağlama Çalışanları motive etme İK departmanındaki şefler, klinik şefleri, ustabaşılar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 19

20 2. HAFTA DERS İÇERİĞİ Yönetici Becerileri Yönetsel Kademeler ve Yönetici Becerileri Yönetici Rolleri Örgüt Büyüklüğü ve Yönetici Rolleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 20

21 YÖNETİCİ BECERİLERİ Robert Katz (1974) yöneticilerin sahip olmaları gereken becerileri üç grupta toplamıştır: Teknik beceriler İnsan ilişkileri becerileri Kavramsal beceriler 21 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

22 TEKNİK BECERİLER Belli bir işin yapılabilmesi için gerekli özel bilgi, araç ve teknikleri kullanabilme becerisidir Muhasebeciler, mühendisler, bilgisayar uzmanları Formal eğitimle kazanılır, iş tecrübesi ve eğitimle geliştirilir Alt kademe yöneticiler için teknik bilgiye sahip olabilmek çok önemlidir (Bilgiyi kullanacak, işlerin yapılmasını sağlayacak ve denetleyecektir) 22 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

23 İNSAN İLİŞKİLERİ BECERİLERİ Diğer insanlarla uyumlu çalışabilme becerisidir Takım olarak çalışabilme, etkili iletişim kurabilme, insanları anlama, motive etme, iyi ilişkiler kurma, güven verme. İletişim, motivasyon ve liderlik (en belirgin faaliyetler) Üst kademelere doğru insan ilişkileri becerilerine olan ihtiyaç artmaktadır. İnsanların; teknik konulardaki yetersizlikleri kabul etmek kolay, iletişim kurmada yeni yöntemleri öğrenme ihtiyacını kabul etmeleri zordur 23 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

24 KAVRAMSAL BECERİLER Olayları geniş açıdan ele alabilme ve sorunları herkesin yararına olabilecek şekilde çözebilme becerisidir Problemleri küçük parçalara ayırabilme, parçalar arasındaki ilişkileri görebilme, sorunların diğer kişiler için doğuracağı sonuçları kavrayabilme Soyut ve karmaşık olayları, yapıları, süreçleri algılama Üst düzey yöneticilerin daha fazla kullandığı bir beceridir 24 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

25 YÖNETİCİ BECERİLERİ Üç beceriyi kesin sınırlarla ayırmak zordur, Bu beceriler karşılıklı etkileşim halindedir, İnsan ilişkileri becerisi her düzeyde yönetici için eşit öneme sahipken, Teknik beceriler alt düzey yöneticiler için, Kavrama ve anlama becerileri üst düzey yöneticiler için daha önemlidir. Yöneticiler kişisel ve örgütsel amaçlarını başarmak için bu becerileri kullanmak ve geliştirmek zorundadır 25 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

26 Soru:Erkek kedi bir ağaca çıkmış, inmek bilmiyor. Kediyi ağaçtan indirmek için ne yaparsınız? Ağaca tırmanırsınız Merdiven dayayıp tırmanırsınız Gel pisi pisi diye seslenirsiniz Dişi bir kedi getirirsiniz İtfaiyeyi çağırırsınız 26 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

27 Cevaplar Ağaca tırmanırsınız (cesur ve girişkensiniz: iyi bir satış temsilcisi olursunuz) Merdiven dayayıp tırmanırsınız (hedefe hangi yöntemle ulaşabileceğinizi planlayabiliyorsunuz: halkla ilişkiler müdürü) Gel pisi pisi diye seslenirsiniz (çok iyimsersiniz: sakın kendi işinizi kurmayın) Dişi bir kedi getirirsiniz (kendi işinizi kurup çok başarılı ve ünlü olabilirsiniz) İtfaiyeyi çağırırsınız (sorumluluğu başkasına atmayı beceren iyi bir üst düzey yönetici olabilirsiniz) 27 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

28 YÖNETİCİ ROLLERİ Henry Mintzberg: Yönetici faaliyetlerini on rol altında ve bu roller de üç kavramsal kategori altında toplanabilir Bilgi ile ilgili roller Kişilerarası ilişki rolleri Karar verme ile ilgili roller Her rol, yöneticilerin planlama, örgütleme, yönlendirme ve denetleme fonksiyonlarını yerine getirmek için yürüttükleri faaliyetleri 28 temsil eder SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

29 YÖNETİCİ ROLLERİ BİLGİ Bilgi toplama Bilgi dağıtma Sözcülük KİŞİLERARASI Örgütü temsil etme Lider Bağlantı kurma KARAR VERME Girişimci Kriz giderici Kaynak tahsis eden Müzakereci 29 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

30 BİLGİ İLE İLGİLİ ROLLER Bilgi toplama: Bir çok kaynakta bilgiyi arar, toplar ve kişisel bağlantıyı sürdürür. Sürekli izlemeyi içerir (kuruluşu ve çevresini anlatacak özel bilgi) Bilgi dağıtma: Bilgiyi kullanabilecek diğer örgüt üyelerine iletir (rapor, toplantı, telefon görüşmeleri ile) Sözcülük: Örgüt dışındaki kişilere bilgi aktarır. Bilgiler kuruluşun planları, politikaları, faaliyetleri ve sonuçları hakkındadır (rapor, basın toplantısı vb) 30 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

31 KİŞİLERARASI ROLLER Örgütü temsil etme: Örgüt veya departman içindeki seramonik görevleri yerine getirir (törenlere, cenazeye, personelle yemeklere katılma) Lider: Astları yönlendirme, motive etme, eğitme, danışmanlık yapma ve iletişim kurma Bağlantı kurma: Yönetilen birimin iç çevresi ve dış çevresi ile bilgi bağlantılarını 31 sürdürme ( , telefon, toplantı) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

32 KARAR VERME İLE İLGİLİ ROLLERİ Girişimci: Değişimi başlatma, fırsatları yakalama, iyileştirme projeleri geliştirir, yeni fikirler ortaya koyar Kriz Giderici: Tartışma veya kriz durumlarında düzeltici faaliyetlerde bulunur, çatışmaları çözer ve dış çevredeki krizlere adaptasyonu sağlar (grev) Kaynak tahsis eden: Kime, ne kadar, nasıl kaynak tahsis edileceğine karar verir (bütçeleme) Müzakereci: Pazarlık görüşmelerinde örgütü temsil eder, örgütün çıkarlarını korur 32 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

33 YÖNETİCİ ROLLERİ-ÖRGÜT Sözcü Girişimci Temsilci BÜYÜKLÜĞÜ Yüksek Kaynak dağıtan Bağlantı kuran Bilgi toplayan Küçük Lider Orta Müzakereci Büyük Örgütler Örgütler Bilgi yayan Girişimci Kriz giderici Düşük 33 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

34 3.HAFTA YÖNETİM TEORİLERİNİN GELİŞİMİ Klasik teori Neo-klasik teori Modern teori Modern Sonrası Çağdaş ve Güncel Yaklaşımlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 34

35 DERS İÇERİĞİ Klasik Yönetimi Teorisi Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Yönetim İlkeleri Yaklaşımı Bürokrasi Yaklaşımı SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 35

36 YÖNETİM TEORİLERİNİN GELİŞİMİ TEORİ: Olayları açıklamak ve tahmin etmek amacıyla, değişkenler arasındaki ilişkileri belirterek olayları sistematik bir şekilde gösteren birbirleriyle ilişkili bir dizi kavramlar, tanımlar ve önermelerdir. Neden, nasıl ve ne zaman sorularını cevaplandırarak örgüt yapılarını ve davranışlarını anlamamızı, açıklamamızı ve tahmin etmemizi sağlar. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 36

37 YÖNETİM TEORİLERİNİN GELİŞİMİ Sanatların en en eskisi, bilimlerin en yenisi dir Ayrı bir bilim dalı olarak incelenmesi Sanayi Devriminin bir ürünüdür İlgili çalışmalar 1800 lerden sonra sistematik bir yapı kazanmıştır Çağdaş yönetim kavramlarını anlamak için, yönetim düşüncesinin tarihi gelişimini incelemek gerekir Günümüz yönetim uygulamalarının birçoğu, yönetim kuramındaki gelişmelere dayanır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 37

38 ENDÜSTRİ DÖNEMİ ÖNCESİ Kabile hayatı İmparatorluklarda büyük orduların yönetimi ile ilgili prensipler İtalya da 1494 çift kayıt muhasebe usulü geliştirilmiş Osmanlılarda 15 ve 16.yy Yeniçeri örgütlenmesi örnek bir örgüt olarak gösterilebilir Kral emirleri, din kitapları, düşünürlerin eserleri Yönetim düşüncesinin uygulama alanı devlet, ordu ve dini örgütler SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 38

39 KLASİK YÖNETİM TEORİSİ Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Taylor.(1900 lerin başı) Yönetim İlkeleri Yaklaşımı Fayol.(1900 lerin başı) Bürokrasi Yaklaşımı Weber.(1900 lerin başı) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 39

40 KLASİK YÖNETİM TEORİSİ İki ana fikre dayanır Makinelerin yanı sıra insan faktörünün nasıl daha iyi kullanılacağı Bilimsel Yönetim Formal örgüt yapısının nasıl oluşturulacağı Yönetim İlkeleri Bürokrasi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 40

41 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Sorunun kaynağı çalışanlar değil, kötü yönetim Yönetimde değişiklik yapılmalı ve değişimin nasıl olacağı bilimsel çalışma ile belirlenmeli Bilimsel yönetim yaklaşımının doğuşu: 20.yy başlarında yaşanan verimlilik sorunu Frederick Winslow Taylor SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 41

42 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Her iş görevlere ayrılmalı, Bu görevlerin her biri bilimsel açıdan incelenmeli Görevlerin nasıl daha etkin yapılabileceği araştırılmalı, Görev ve işlerin yapılma şekli zaman ve metod olarak standartlaştırılmalı, SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 42

43 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Bu işleri yapabilecek fiziksel ve zihinsel kapasitede kişiler seçilmeli, Teşvik edici ücret verilmeli, Yönetim sürekli denetlemeli ve aksaklıkları bilimsel olarak incelemeli. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 43

44 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI İki temel soruna çözüm aranmıştır: İş yapma yöntemlerinin verimli hale getirilmesi En iyi yöntemi bulma Çalışanların daha fazla çalışmaya teşvik edilmesi Kendi çalışmasını değerlendirebilecek standartların sağlanması Ekonomik gelir artışı, fazla çalışmayı artırır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 44

45 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI- GİLBERTH LER İş basitleştirme esaslarını ortaya koymuşlardır, Tuğla döşeyen işçilerin verimliliklerini, işi basitleştirerek %200 artırmışlardır Çalışanların hareketlerini inceleme, verimsiz hareketleri ortadan kaldırma, birleştirme ile 42 hareketi 18 e düşürmüşlerdir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 45

46 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI - Gannt ve Emerson Gannt iş ve zaman arasındaki ilişkiyi incelemiş, Kendi adını alan bir şema geliştirmiştir, Bu şema çalışmaları programlama da halen yaygın olarak kullanılmaktadır Emerson kaynakların daha verimli kullanımı esaslarını belirlemiştir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 46

47 GANNT ŞEMASI Faaliyet Sorumlu Gün Kişi Gönüllülerin bulunması Susan Malzemenin alınması Steve Barakanın kurulması Andy Barakanın boyanması Jim Barakanın sökülmesi Andy Temizliğin yapılması Susan SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 47

48 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Genel özellikleri Yönetim bilimi alanına katkıları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 48

49 BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Eleştiriler Çalışanların sadece maddi ihtiyaçlarına önem vermesi, Çalışanların görüş ve önerilerine önem vermemesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 49

50 4. HAFTA YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Tanımı Katkı verenler Yaklaşımın amacı ve yönetim ilkeleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 50

51 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Örgüt bir bütün olarak daha iyi nasıl tasarlanabilir ve yönetim ilkeleri neler olmalıdır? Katkıda bulunanlar: Henri Fayol Mary Parker Follett Chester I Barnard SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 51

52 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Henri Fayol Genel ve Endüstriyel Yönetim adlı kitabı yayımlanmış-1930 da İngilizce ye çevrilmiştir. Bu kitapta yönetimin 14 genel ilkesi yer almaktadır. Bu ilkelerin çoğu günümüzde kabul görmektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 52

53 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI İş bölümü: Verimliliği ve etkinliği artırmak için işler ve onları oluşturan görevler uzmanlaşmaya imkan verecek şekilde bölünmelidir Emir-Komuta Birliği: Her astın sadece bir üstten emir almasını ve bir üste karşı sorumlu olmasını öngörmektedir. Örgütün etkinliği için konunun açık seçik belirlenmesi gerekir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 53

54 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Hiyerarşik yapı: İşler ve mevkiler hiyerarşik bir yapı şeklinde örgütlenmeli, kimin kimden emir alacağı belirlenmelidir. Yetki sorumluluk denkliği: Personelin yetki ve sorumluluğu arasında bir denge bulunmalıdır. Bir işi yapmaya zorunlu olanlar, işin gerektirdiği kararları verme yetkisine de sahip olmalıdırlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 54

55 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Amaç Birliği: Örgütün tüm birimlerinin amaçları açık ve seçik belirlenmeli, birbirleri ile uyumlu olmalıdır. Disiplin: İtaat, çalışkanlık, işe devamlılık, davranışlarda düzen ve örgüt ve örgüt mensupları arasındaki anlaşma hükümlerine saygı olarak ele alınmıştır. Eğer bir örgütte disiplinsizlik varsa ilk olarak araştırılması gereken oradaki yöneticilerin tutumudur. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 55

56 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü: Örgütün çıkarlarının kişisel çıkarlardan her zaman önde gitmesi gerektiği belirtilmiştir. üstlerin örnek davranışları ve ciddiyeti, adil bir bicimde ve eşit şartlarda belirlenmiş anlaşmalar ve düzenli kontrol. Düzen: her şeye bir yer ve her şey kendi yerinde olarak özetlenebilir. Aynı deyim, insanlar için, herkes için bir yer ve herkes kendi doğru yerinde olarak değiştirilebilir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 56

57 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Birlik ruhu: Personel bölünmemelidir. Düşman güçlerini bölerek zayıflatmak iyi bir taktik olabilir ama kendi takımını bölmek yapılmaması gereken bir uygulamadır. Girişim ve teşebbüs: Düşünme ve düşündüğünü faaliyete geçirme girişimcilik demektir. Örgüt kademelerinin her basamağında, elemanların çalışma isteği ve gücü girişimcilik ile artırılabilir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 57

58 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Personelde devamlılık ve denge: Bir iş için gerekli niteliklere sahip olduğunu varsaydığımız bir işçinin, yeni işine alışması ve o işi en iyi şekilde yapabilmesi için zamana ihtiyacı vardır. Eğer işçi, gerekli zaman geçmeden o işten ayrılırsa, kendisinden beklenen hizmeti veremeden ayrılmış olur. Eğer bu sürekli olursa, o iş hiçbir zaman gerektiği gibi yapılamayacaktır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 58

59 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Çalışanlara yapılan ödemeler: Personelin maaşı olabildiği kadar adil olmalı, hem işverenin hem de isçinin kabul edebileceği sınırlar içinde olmalıdır. İyi bir maaş sisteminin özellikleri söyle sıralanabilir: 1. Adil olmalıdır. 2. Ödül sistemi ile elemanları daha iyi çalışmaya teşvik etmelidir. 3. Fazla mesai ücretlerinin mantıklı bir limiti geçmesine izin vermemelidir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 59

60 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Merkezcil yönetim: Asgari ölçüde merkezcilik, koordinasyonun getirdiği bir zorunluluktur. Fakat yönetim bütünlüğünü bozmayacak şekilde merkezden uzaklaşmak da yararlıdır. Eşitlik ve hakkaniyet: Çalışanların işyerinde güven içinde çalışabilmesi için onlara iyi ve adil davranılmalıdır ve hakkaniyet ilkesi bunu anlatır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 60

61 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Ticari Faaliyetler Teknik Faaliyetler Yönetim İlkeleri Yaklaşımı Finansal Faaliyetler Yönetim Faaliyetleri Muhasebe Faaliyetleri Güvenlik Faaliyetleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 61

62 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Yöneticilerin ahlakları, kararlarının kalitesini belirler Yönetimin bütün konuları ile ilgili ilkeler geliştirilmeye çalışılmış, Bu yönüyle Bilimsel Yönetim Yaklaşımından çok daha kapsamlı bir yaklaşımdır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 62

63 YÖNETİM İLKELERİ YAKLAŞIMI Fayol günümüzde tanımlanan yönetim fonksiyonlarına benzer 5 yönetim faaliyeti tanımlamıştır. Planlama Organizasyon Otorite/Yetki Koordinasyon Kontrol SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 63

64 BÜROKRASİ YAKLAŞIMI Ana fikri Katkı verenler Temel ilkeler Avantaj ve dezavantajlı yanları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 64

65 BÜROKRASİ YAKLAŞIMI Max Weber tarafından 1900 lü yılların başlarında geliştirilmiştir. Örgütler rasyonel yönetilebilir. Bürokrasi ideal örgüt yapısıdır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 65

66 BÜROKRASİ YAKLAŞIMI SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 66

67 BÜROKRASİ YAKLAŞIMI Bürokratik yapının avantajları Kaynak kullanımında verimlilik ve çalışanların eşit muamele görmeleri Bürokratik yapının dezavantajları Aşırı kırtasiyecilik Sorunların çözümünde yavaşlık Değişen müşteri ihtiyaçlarına cevap vermede zorluk Değişime karşı direnç ve çalışan memnuniyetsizliği SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 67

68 KLASİK TEORİ- KATKILARI SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 68

69 KLASİK TEORİ SINIRLILIKLARI SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 69

70 5. HAFTA NEOKLASİK TEORİ Ana fikri Katkı verenler Çalışma konuları Howthorne Araştırmaları İhtiyaçlar Hiyerarşisi X Y Teorisi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 70

71 NEO-KLASİK TEORİ KLASİK Örgütler makinelerdir, çalışanlar bu makinelerin çalışmasını sağlayan dişlilerdir. NEOKLASİK Örgütler çeşitli ihtiyaçlara sahip insanların bir araya gelmesi ile oluşan örgütlerdir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 71

72 NEO-KLASİK (DAVRANIŞSAL) TEORİ Ana fikir: Örgüt içinde çalışan insan unsurunu anlamak, Yeteneklerinden azami ölçüde yararlanabilmek, Yapı ve insan davranışı arasındaki ilişkileri incelemek, Örgüt içinde ortaya çıkan sosyal grupları ve özelliklerini tanımak, Yöneticiye kullanabileceği yeni araç ve kavramlar vermektir. 72 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

73 DAVRANIŞSAL TEORİ İnsan davranışı, Kişiler arası ilişkiler, Grupların oluşması, Grup davranışları, Algı ve tutumlar, Motivasyon, Önderlik, Örgütlerde değişim ve gelişme 73 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

74 KATKI VERENLER Teorinin gelişmesine katkı verenler psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji ve antropoloji Elton Mayo Fritz Roethlisberger Douglas McGregor Abraham Maslow Kurt Lewin Rensis Likert Chester Barnard 74 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

75 DAVRANIŞŞAL TEORİ Örgütler, çeşitli ihtiyaçlara sahip insanların bir araya gelmesi ile oluşan birimlerdir, Yöneticiler beşeri ve sosyal organizasyon kurmak zorundadır, Kişide birinin emrinde çalışmak yerine, onunla birlikte çalışılması duygusunun yaratılması amaçlanmıştır. 75 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

76 HAWTHORNE ARAŞTIRMALARI Klasik teorinin uygulaması olarak başlamış, yeni bir yaklaşımın doğmasına neden olmuştur. Mayo, Roethlisberger önderliğinde ( ) Western Elektrik Şirketi (Chicago)-Hawthorne Fabrikası Amaç; klasik yönetim varsayımlarını test etmek Fabrikada ışıklandırma, ısıtma, yorgunluk ve fiziksel yerleşim düzeninin işçilerin verimliliği üzerine etkisini araştırmak Hipotez: Bu faktörlerde sağlanan iyileşmeler verimliliği artırır. 76 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

77 HAWTHORNE ARAŞTIRMALARI Sonuçlar hipotezi doğrulamamıştır. Bazen iyileşmelere rağmen verimlilik değişmemiş, Bazen de iyileşme olmadan verimlilik artmıştır Fiziksel faktörler Sosyal faktörler (motivasyon, ilişkiler, nezaketli davranış) Yeni Hipotez: sosyal faktörlerdeki iyileşmeler verimliliği artırır Sonuçlar hipotezi doğrulamıştır Işıklandırma düzeyi azaldığında üretim artmış, Grup üyeleri birbirlerini üretim düzeyi konusunda zorladıkları bulunmuş 77 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

78 HAWTHORNE ARAŞTIRMALARI SONUÇ Örgütler sosyal birer sistemdir ve insan unsuru bu sistemin en önemli parçasıdır Kişilerin örgüt içindeki davranışını belirleyen, formal yapıdan çok, algıları ve grup üyesi olup olmamalarıdır (informal yapı) İnaçlar, alışkanlıklar, amaçlar, değer yargıları ve gelenekler oluşturulan grubun özelliklerini belirler Sosyal sistemin kişiler üzerindeki etkisi, fiziksel faktörlerden daha fazladır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 78

79 HAWTHORNE ARAŞTIRMALARI ELEŞTİRİ Akademik kalitesi sorgulanmış, Araştırmacılar deneylerde aktif rol almış, İnceleme altında olduğunu bilen çalışanların davranışlarını değiştirdikleri (Hawthorne Etkisi) öne sürülmüştür. Yönetim organizasyon düşüncesinin gelişmesine çok büyük katkısı vardır 79 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

80 İNSAN KAYNAKLARI PERSPEKTİFİ Yönetsel bakış açısı: Memnun olan çalışanlar daha fazla çalışır Çalışanların tam kapasite çalışması için işler motive edici biçimde tasarlanmalıdır Douglas McGregor ( ):X Y Teorileri Abraham Maslow ( ) : İhtiyaçlar Hiyerarşisi 80 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

81 İnsanları belli bir davranışa yönlendiren ihtiyaçları dır İhtiyaçları belirlemek ve giderebilecek çeşitli yönetim araçları geliştirmek gerekmektedir Yönetici ihtiyaçlara ve tatmin yollarına yönelerek kişinin davranışlarını kuruluş amaçları doğrultusunda harekete geçirmelidir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 81

82 İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ 82 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

83 İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ İhtiyaçlar Hiyerarşisi Nasıl tatmin edilir? 83 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

84 ELEŞTİRİLER: Herkesin ihtiyaçlarını aynı sırayı izleyen bir kalıp içine koymak zordur İhtiyaçlar hangi dereceye kadar karşılanacaktır? Tatmin edilen ihtiyaçların ortadan kalkacağı görüşü alt kademelerde geçerli olabilir, üst kademeler için tartışmalıdır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 84

85 X Teorisi ve Y Teorisi Mc Gregor (1957) İşletmelerin Beşeri Yönü Kitabı Yöneticilerin davranışları, diğer insanları nasıl gördüklerine bağlı olarak değişir Bazı yöneticiler x teorisi adı altında toplanabilecek özelliklere, Diğerleri ise bundan tamamen farklı olarak y teorisi adı altında toplanabilecek özelliklere sahiptir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 85

86 X ve Y Teorisi X Çalışanlar: Çalışmayı sevmezler Sorumluluktan kaçarlar Değişime direnirler Yönetmekten çok yönetilmeyi tercih ederler Y Çalışanlar: Çalışmayı sever ve bunu bir dinlenme kadar doğal görürler Öğrenmek ve daha fazla sorumluluk almak isterler Kendi kendini kontrol ederler Yaratıcıdırlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 86

87 X ve Y Teorisi X= iş tanımları, sıkı kontrol, az yetki devri, detaylı ceza uygulamaları (yönetim tarzlarına ve davranışlarına göre tanı konulabilir) Y= astlarını geliştirme, motive etme, danışmak tercih edilecek, uygun koşullar oluşturulursa insan potansiyelini geliştirebilir 87 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

88 NEOKLASİK TEORİ Katkıları Sınırlılıkları 88 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

89 6. HAFTA MODERN YÖNETİM TEORİSİ SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 89

90 Ders İçeriği Modern Yönetim Teorisi genel özellikleri Yönetim bilimi yaklaşımı, Sistem yaklaşımı, Durumsallık yaklaşımı SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 90

91 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI İş ve örgütün yönetimine klasik yaklaşımlar, İnsanın yönetimine neoklasik yaklaşımlar katkı yapmış, Üretim ve faaliyet yönetiminin temelleri yönetim bilimi yaklaşımı ile atılmıştır Yöneticilere faaliyetlerle ilgili kararlarında kullanmak üzere sayısal teknikler geliştirilmiş, Sistemlerin matematiksel modellemeleri ortaya konmuştur. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 91

92 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI 2. Dünya savaşının yarattığı yönetim sorunları Büyük miktarda malzeme ve insan gücünün hızlı ve verimli kullanımı sorunu Askeri sorunların çözümünde kantitatif tekniklerin kullanımı üzerine çalışmalar Aynı sorunları yaşayan büyük ölçekli işletmelerin de bu teknikleri kullanması SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 92

93 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Bilimsel karar vermeyi gündeme getirmiştir. Bilimsel karar verme aşamaları geliştirilmiştir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 93

94 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Matematiksel modelleme Gerçek bir sistem ya da sürecin ilgili yönlerinin basitleştirilmiş gösterimidir. Doğru kurulmuş bir model, yöneticiyi sorunun içindeki değişkenleri ve değişkenler arası ilişkileri sistematik olarak düşünmeye zorlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 94

95 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Paylaştırma modelleri Proje Yönetimi Modelleri Envanter (Stok Yönetimi) Modelleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 95

96 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Paylaştırma modelleri Kaynakların en etkili paylaşımını belirlemek, karı maksimize, masrafları minimize etmek etmek SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 96

97 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Proje Yönetimi Modelleri PERT- Program Değerlendirme ve Gözden Geçirme Proje yönetimi faaliyetlerinin zaman boyutunda düzenlenerek izlenmesini sağlayan bir tekniktir. ABD Deniz Kuvvetleri Tarafından ( ) denizaltı füze programı için araştırma geliştirme faaliyetlerini programlamak amacıyla geliştirilmiştir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 97

98 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Envanter (Stok Yönetimi) Modelleri Hammadde ve mamullerin yönetim araçları. Ekonomik sipariş miktarı. Depodaki stok hangi düzeye indiğinde, ne kadar miktarda sipariş verilecek sorusunun yanıtını almak mümkün olacaktır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 98

99 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Yaklaşımın Kolları Kantitatif araştırma Üretim yönetimi Bilgi teknolojisi ve yönetim bilgi sistemleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 99

100 YÖNETİM BİLİMİ YAKLAŞIMI Katkıları Sınırlılıkları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 100

101 SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem Ortak amaca ulaşmak için faaliyet gösteren birbirleriyle ilişkili parçalardan oluşan bir bütündür. Temel unsurları Girdiler Dönüşüm süreci Çıktılar Geri besleme Dış çevre SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 101

102 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 102

103 SİSTEM YAKLAŞIMI Yaklaşım Örgütleri; Entropi, Sinerji, Alt sistemlerle özdeşleşen Açık bir sistem olarak tanımlar. Bu kavramlar örgüt yönetiminde önemli etki yaratmıştır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 103

104 SİSTEM YAKLAŞIMI Örgütü bir sistem olarak ele alır ve alt sistemlerin kendi aralarındaki ve dış çevre ile ilişkileri üzerinde durur Sistem kavramı biyolojiden alınmıştır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 104

105 SİSTEM YAKLAŞIMI Sistemlerde esas amaç bireyin karar verme kapasitesini artırarak, akılcı karar vermeyi yaygınlaştırmak Ancak belirsizlik ve karmaşıklık nedeniyle asla tam akılcılığa ulaşılamaz SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 105

106 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Önceki yaklaşımlar, en iyi örgüt yapısı oluşturmak, ve örgüt ilkeleri geliştirme üzerine odaklanmıştır Her yer ve zamanda geçerli en iyi örgüt yapısı yoktur Örgüt ile ilgili her şeyin koşullara bağlı olduğu fikrini esas alır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 106

107 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Organizasyon yapısının nasıl olması gerektiği içsel ve dışsal koşulların durumuna göre belirlenecektir Örgütün etkinliği; belirli ilkelerin uygulanmasından değil, bu ilkelerle içsel ve dışsal koşullar arasında uygun bir birleşim sağlanması ile gerçekleşecektir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 107

108 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Dışsal faktörler: müşteriler pazar koşulları rekabet devlet müdahalesi ORGANİZASYON YAPISI İçsel faktörler: yapılacak iş, personelin niteliği, kullanılan teknoloji, amaçlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 108

109 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI ÖNDE GELENLER J. Thampson H. Simon W. Newman T. Burns SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 109

110 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Değişik durumlar ve koşullar yönetimde başarılı olmak için değişik kavram, teknik ve davranışları gerektirir En iyi örgüt yapısı durumdan duruma değişecektir Bu yaklaşım klasik ve neoklasik yaklaşımların değerini ortadan kaldırmaz, uygun bir çerçevede değerlendirir Örneğin, belirli durum ve koşullarda klasikçilerin öngördüğü hiyerarşik örgüt yapısı / otokratik liderlik tarzı, Başka koşullarda neoklasikçilerin öngördüğü demokratik liderlik tarzı uygun olabilir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 110

111 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Klasik DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Neoklasik TEKNOLOJİ SOSYAL DAVRANIŞ ÇEVRE KOŞULLARI SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 111

112 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Örgüt yapı ve süreçlerini etkileyen durum ve koşullar nelerdir? Örgütün büyüklüğü (örgütsel yapı ve yönetim uygulamaları değişir) Çevre (hızla değişen ve öngörülemeyen bir çevre) Teknoloji (kitle ya da ısmarlama üretim yapan bir işletmenin yapısal özellikleri farklıdır ) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 112

113 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Sonuç: Durumlara ilişkin değişkenlerle, örgüte ilişkin değişkenler arasında neden sonuç ilişkilerini tam olarak açıklayan bir teori geliştirilmiş değildir Durum ve koşulların neler olduğu, Bunların tanımı ve ölçülmesine ilişkin sorunlar vardır. Yaklaşım gelişme safhasındadır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 113

114 7. HAFTA MODERN SONRASI ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 114

115 Ders İçeriği Kültürel Farklılıklar Yaklaşımı Toplam Kalite Yönetimi Öğrenen Örgütler Yaklaşımı SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 115

116 KÜLTÜREL FARKLILIKLAR YAKLAŞIMI Küreselleşme etkisi Evrensel yönetim ilke ve uygulamaları olabilir Yerelleşme Kültür =koşul bağımlılık faktörü olarak kabul edilmiş (Örgüt ile ilgili her şeyin koşullara bağlı olduğu fikrini esas alır.) 2000 li yıllarda ayrı bir yaklaşım olarak ele alınmıştır. Ulusal kültürün yarattığı yönetsel farklılaşmalar nelerdir? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 116

117 KÜLTÜREL FARKLILIKLAR YAKLAŞIMI Araştırmalar çok uluslu şirketlerin yönetimde kültürel farklılaşmayı kabul ettiğini ortaya koymuştur IBM 46 ülkede faaliyet göstermekte ve yönetsel uygulamalar ülkelere göre farklılaşmaktadır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 117

118 KÜLTÜREL FARKLILIKLAR YAKLAŞIMI Yönetsel uygulamalar dört önemli toplumsal kültür boyutunda sınıflandırılmaktadır: Belirsizlikten kaçınma Güç mesafesi Bireycilik-kollektiflik Erillik-dişilik SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 118

119 KÜLTÜREL FARKLILIKLAR YAKLAŞIMI Belirsizlikten Kaçınma: Bir toplumun belirsizliğe katlanamama ve bu durumlardan çeşitli katı davranış kalıpları ve yazılı kurallar aracılığıyla kaçınma derecesi Güç Mesafesi (Otoriteden Çekinme): Bir toplumun örgütlerdeki güç dağılımı eşitsizliğini kabullenme derecesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 119

120 KÜLTÜREL FARKLILIKLAR YAKLAŞIMI Bireycilik (Kolektivizm): Bir toplumun, insanlar arası bağlılığın yüksek olduğu bir toplumsal yapı yerine, ayrışmış toplumsal yapıyı tercih etme derecesi Erillik (Dişillik): Bir toplumun, bağlılık, diğerlerini düşünme, şefkat ve fedakarlık gibi (dişil) değerler yerine, kararlılık, maddi başarı elde etme, bağımsız yaşama gibi eril değerleri benimseme derecesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 120

121 KÜLTÜREL FARKLILIKLAR YAKLAŞIMI Araştırmalar devam etmektedir Sonuçta ulusal kültüre göre yönetsel uygulamaların farklılaşması gerektiği vurgulanmaktadır Trompenaar ve ark. Kapitalizm Yedi Kültürü çalışması yönetsel öneriler getirmiştir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 121

122 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Kalite Hareketi W. Edwards Deming tarafından Amerika da başlatılmış, teorileri, Japonya da kullanılmıştır. Denetime dayalı kalite kontrolü-abd Çalışanların katılımını ön plana çıkaran kalite denetimi-japonya SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 122

123 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Müşterinin beklentisinin aşılmasını hedefleyen, Ekip çalışmasını destekleyen, Tüm süreçlerin gözden geçirilmesini ve iyileştirilmesini sağlayan bir yönetim felsefesidir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 123

124 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ T'si, toplamı; tüm çalışanların katılımını, yapılan işlerin tüm yönlerini, müşterilerin ve üretilen ürün ile hizmetlerin tümünü kapsıyor. K 'sı kaliteyi ; yani müşterinin bugünkü beklenti ve ihtiyaçlarını tam ve zamanında karşılayıp onlara gelecekteki beklentilerini aşan ürün ve hizmetler sunmayı ifade ediyor. Y 'si ise; yönetimin her konuda çalışanlara liderlik yapması, çalışanlara örnek model oluşturması ve şirket çapında katılımcı yönetimin sağlanması anlamına geliyor. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 124

125 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Deming (kalitenin yönetilmesi ve 14 ilke önermiş) Duran (yazılı prosedürler yerine takım ilişkileri) Crosby (sıfır hata kavramınıkalite=mükemmelle ştirme) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 125

126 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Farklılıklar Yöneticilerin rolü (kontrol etmeden koçluk, danışmanlık) TKY (amaç müşteri tatmini, çatışma yerine işbirliği, tüm firmalar müşteriye hizmet için kurulan sistemlerdir) İlişkiler (her çalışan işletme sahibinin temsilcisi, çıkar ilişkileri müşteriye kaliteli ürün sunmak için işbirliği yapan kişiler arasındaki ilişkiler, sosyal paydaş) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 126

127 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Farklılıklar TKY akademisyenler değil sanayi ve kamuda yöneticilik yapanlar tarafından geliştirilmiştir Sistem daha kapsamlıdır. (Tedarikten müşteriye kadar) Eleştiriler TKY ilkeleri dramatik başarılar getirmeyebilir, Sağduyulu bir yöneticinin zaten uygulayacağı ilkelerdir Üst yönetimin desteğine bağlıdır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 127

128 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 128

129 ÖĞRENEN ÖRGÜTLER «Dünya artık emek yoğun, malzeme yoğun, enerji yoğun değildir, bilgi yoğundur» Peter Drucker SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 129

130 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 130

131 ÖĞRENEN ÖRGÜTLER Bilgi çağı örgütlerinin tanımlayan bir boyut Öğrenen örgütler kavramı Peter Senge (1990) The Fifth Discipline kitabında kullanılmıştır Bilgi yaratan örgütler (beyin gücü, entelektüel sermaye) Bilgi işletmelerin ve toplumların gelişmesinde temel faktör olmaya başladı Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş temeli oluşturmakta Ör: Aynı sektörde, iki ayrı işletmede satışların %50 oranında artması, bir işletmede 3 ay, diğerinde 6 ay alıyorsa, 3 ay süren işletme daha çabuk öğrenen işletmedir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 131

132 ÖĞRENEN ÖRGÜTLER ÖÖ= Yeni bilgi yaratma, öğrenme, uygulama ve sonuçlarından yeniden öğrenme ÖÖ= Bir işletmenin sürekli olarak yaşadığı olaylardan sonuç çıkarması, bunun değişen çevre koşullarına uymakta kullanılması, personeli geliştirici bir sistem yaratması böylece değişen, gelişen, kendini yenileyen dinamik bir organizasyonu ifade eder SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 132

133 ÖĞRENEN ÖRGÜTLER ÖO= Öğrenmeye teşvik eden, personelini geliştirmeyi ön plana alan, açık haberleşme ve yapıcı diyaloğu öne çıkaran bir organizasyon yapısıdır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 133

134 ÖĞRENEN ÖRGÜTLER ÖÖ aşağıdaki konularda yetenekli hale gelmiştir Sistematik sorun çözme (veri toplama, sorunu analiz etme, istatistik yöntemleri kullanarak veriyi yorumlama) Yeni yaklaşımları deneme (yeni bilgileri test etme, deneme, sonuçlarını tartışma) Geçmiş deneylerden öğrenme (başarılı-başarısız geçmiş deneyimlerin analiz edilmesi, nedenlerinin bulunması ve ulaşılan sonuçların kullanılması) İşi en iyi yapanlardan öğrenme (tecrübelerden ve başkalarından öğrenme-kıyaslama- yapma) Bilginin hızlı bir şekilde kullanılması (bilginin tüm ilgililerce paylaşılmasını ve üretilen mal ve hizmetlere aktarabilme yeteneğidir) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 134

135 ÖĞRENEN ÖRGÜTLER Sürekli öğrenmeyi sağlamak için üç önemli değişiklik önerilir: Ekibe dayalı yapı Çalışanları güçlendirme Açık bilgi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 135

136 8. HAFTA YÖNETİMDE KARAR VERME SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 136

137 Ders İçeriği Karar verme ortamı Çevre Genel çevre Görev çevresi Karar verme süreci Yönetsel karar verme sürecinin aşamaları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 137

138 YÖNETİMDE KARAR VERME VE SORUN ÇÖZME Yöneticiler görevleri gereği sürekli olarak karar vermek ve sorun çözmek zorundadır Problem, mevcut durum istenen durumdan farklı olduğunda ortaya çıkar Problemler yeni fırsatların yaratılmasına da yardımcı olabilir Problem çözme ve karar verme yöneticinin faaliyetlerinde anahtar rolü oynar Bu rol planlama işlevi ile ilgili olarak daha belirgindir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 138

139 YÖNETİMDE KARAR VERME VE SORUN ÇÖZME Yönetici her an karar veren yönetsel bir mekanizma dır Hangi amaçlar ön plana alınacak? Hangi fırsatlardan yararlanılacak? Hangi kaynaklar, hangi ilkeler çerçevesinde tahsis edilecek? Alınan kararlar kimler tarafından yürütülecek? Kararlar geleceğe yöneliktir Gelecek belirsizliğin aynasıdır ve risk vardır Geçmişte uygulanan karar verme yöntemlerinin geleceğin belirsizlik gösteren sorunlarına uygulamanın riski ne derece ortadan kaldıracağı bilinmemektedir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 139

140 KARAR VERME ORTAMI Çağdaş yönetim düşüncesi; Örgütleri çevreleri, alt sistemleri ve fonksiyonları ile birlikte bir sistem olarak ele almaktadır. Sistem: parçalardan oluşan, ancak bütünün parçalardan farklı olduğu, işleyiş kuralları olan üretken bir düzenek Örgütler açık sistemdir (yaşayan organizma çevreden etkilenip, çevreyi etkiler) Yönetim faaliyetleri bir örgüt sistemi içinde gerçekleşir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 140

141 ÇEVRE Dış çevre: Örgütün dışında kalan ve örgütü etkileyen tüm elementler Genel çevre İç çevre: Örgütün sınırları içindeki elementler Görev çevresi 141 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

142 ÇEVRE Genel çevre politik, ekonomik, teknolojik ve sosyal çevrenin etkisi ile belirsiz ve kontrol edilemez özellikler taşır Görev çevresi örgütü genel çevreye göre daha fazla etkiler. Daha belirgin ve kontrol edilebilir özellikler taşır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 142

143 ÖRGÜTÜN GENEL-GÖREV ÇEVRESİ SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 143

144 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Amaçlar ve değerler alt sistemi Teknolojik alt sistem Psiko- sosyal alt sistem Yapısal alt sistem Yönetim alt sistemi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 144

145 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Amaçlar ve değerler alt sistemi Örgütsel amaçlar Örgütte oluşan kültür Yönetim ilkelerini oluşturan felsefe Çalışma grupları Bireysel amaç ve değerler Örgütün misyonu ve vizyonu SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 145

146 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Neden önemli olabilir? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 146

147 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Teknolojik alt sistem Girdilerin çıktılara dönüşmesi, örgütün görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli olan donanım, yazılım, makine, teçhizat, malzeme, olanaklar, teknik elemanlar, bilgi, bilgi işleme teknikleri vb. Mal ve hizmet üretimi için kullanılan soyut ve somut araçlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 147

148 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Psiko- sosyal alt sistem Yönetimi gerçekleştiren insan Algılama biçimleri Motivasyonu, Rol ilişkileri, Liderlik uygulamaları Çalışanların beklentileri Grup dinamikleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 148

149 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Yapısal alt sistem Örgütün amaçlarına ulaşmak için yararlandığı düzenlemeler Görevler İşlemler Kurallar (Hiyerarşi) İş akışları İş bölümü ve uzmanlaşma derecesi Koordinasyon Karar verme yetkisinin paylaşılma biçimi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 149

150 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Yönetim alt sistemi Örgütün bütün alt sistemlerini işleten, çevresi ile iletişimi ve etkileşimi düzenleyen, tüm sistemi uyum içinde çalıştıran, amacına yönelten, örgüte yön veren, örgütün ve alt sistemlerin davranışlarını düzelten kritik bir rol vardır Dinamik denge (homeostatis) Yöneticiler dış çevre ve görev çevresinin oluşturduğu ortamda temel yönetim fonksiyonlarını (P, Ö, Y, D) icra ederek dinamik dengeyi sağlanmaya çalışırlar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 150

151 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Yönetim alt sistemi Dinamik denge nasıl sağlanır? Durağanlık, değişmeme, değişime karşı direnç işletmelerin en önemli sorunlarından biridir. Dengenin dinamizmi, bir yandan istikrar ve varlığını sürdürme hedefini gerçekleştirirken bir yandan değişime uyum ve yenilik yapmayı sağlamakla mümkün olacaktır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 151

152 ÖRGÜTÜN GÖREV ÇEVRESİ Yönetim alt sistemi Örgütteki faaliyetlerin planlaması ve kontrolü için karar alma ile ilgilidir Yönetsel başarıyı belirleyen yönetsel kararların etkili olup olmamasıdır Yönetici biçimsel (emir ve talimatlar, resmi toplantılar, hiyerarşik yapı) ve biçimsel olmayan (arkadaşlık ilişkileri, gruplar) örgüt yapısını dikkate almak ve karar sürecindeki etkisini yok saymamak durumundadır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 152

153 9. HAFTA KARAR VERME SÜRECİ Karar Karar verme (decision making) Karar verme süreci İyi bir kararın özellikleri Yönetimde karar türleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 153

154 TANIM Karar: düşünme ve usa vurma sonunda verilen hüküm (yargı), süreklilik, sakinlik, sebat, ne az ne çok,, öngörü gibi anlamları ifade eder Karar verme süreci çeşitli şeyler arasında tercih ve seçim yapılması ile ilgili bedensel ve zihinsel çabaların toplamı SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 154

155 TANIM Seçim yapılacak şeyler, amaçlar ve bunlara ulaştıracak yol, araç, ve olanaklardır Karar süreci psikolojik ve fiziksel çalışmaları kapsar Psikolojik yargılama ile adli yargılama arasında yakın benzerlik vardır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 155

156 TANIM-Psikolojik yönü Yargıç haklıyı ile haksızdan ayırmaya çalışır. Bütün delilleri toplar, karşılaştırır, vicdan denilen kişisel duyguları ile yoğurur ve bir sonuca ulaşır= KARAR / YARGI SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 156

157 TANIM-Psikolojik yönü Karar yalnız fikirlerin değil, duygularında sonucudur Karar süreci zihinsel bir çabayı gerektirir Bazı insanlar kişisel sorunları ile ilgili kararları bile kendileri kolayca alamazlar Sıradan sorunlarının kararlarını bile başkalarına verdirme eğiliminde olan bir çok kişiye rastlanılır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 157

158 TANIM-Psikolojik yönü Bu durum yetenek noksanlığı aslında zihinsel durgunluk ve tembelliğin sonucudur Bazıları kararın gerektirdiği sentezi başarı ile yaparlar ama uygulamaya geçiş azmini kendinde bulamazlar alışkanlık haline gelir Ailelerin aşırı sınırlama ve kısıtlamaları altında davranış özgürlüğü kısıtlanmış çocuklar karar ve girişim sahibi değillerdir. Bu durum örgütler içinde geçeridir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 158

159 TANIM-Psikolojik yönü İrade ve girişim yeteneği zayıf olanlara kararsız denir, uysal olarak tanımlanırlar, liderlik nitelikleri eksiktir İnsanlar sık sık karar vermeyi gerektiren işlerden hoşlanmazlar Sık gerçekleşen olaylarda karar verme otomatikleşir. (sürücü) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 159

160 TANIM-Psikolojik yönü Aileler çocuklarının, üstler astlarının, hükümetler vatandaşlarının karar, girişim sahibi, sorumluluk yüklenen bireyler olmalarını istiyorlarsa, onlara yetki ve sorumluluk devretmekten ve yanılgıya düşme olanağı tanımaktan kaçınmamalıdırlar. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 160

161 YÖNETİCİ VE KARAR VERME Yönetici İnsan ve maddi kaynaklar Yapılacak işler Ne yapılacak Fiilen yapma Ne yapıldı KARAR UYGULAMA KONTROL SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 161

162 KARAR SÜRECİNİN AŞAMALARI Sorunun belirlenmesi Seçeneklerin belirlenmesi Seçeneklerin karşılaştırılması Kararın verilmesi Kararın uygulanması, denetimi, takibi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 162

163 SORUNUN BELİRLENMESİ Sorun: olması gereken durum ile olan arasındaki olumsuz farklılık, ortaya çıkan engeller (engeli kaldırmak yerine gidilecek yeri değiştirmek) Yöneticiyi harekete geçirmeye zorlayan durumdur. Algılama ile ilgilidir. Yaşanan durum bir sorunun değil de bir başka sorunun göstergesi olabilir Baş ağrısı sorun mu? Daha derinlerde bir başka sorunun belirtisi mi? Düşen satışlar sorun mu? Yoksa başka sorunun belirtisi mi? Neyin çözümü aranacak? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 163

164 SORUNUN BELİRLENMESİ Karar sürecinin diğer aşamaları tanımlanan sorun doğrultusunda ele alınacaktır. Örn: Düşen satışlar, satışçıların motivasyonu mu, yüksek fiyat mı, malı kalitesi mi olarak tarif edilecek? Sorunun nedenlerinin araştırılmasında uzmanlara faydalanma yoluna gidebilirler Karşılaşılan sorunun tanımlanması karar verme sürecinin birinci aşaması tamamlanmış olur iyi tanımlanmış sorun, yarı yarıya çözülmüş sorundur SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 164

165 SEÇENEKLERİN BELİRLENMESİ Çözüm alternatifleri belirlenir. Hiçbir sorun tekbir çözüm yoluna bırakılmamalıdır. Yaratıcı yenilikçi çözümlerle öneri getirmektir Sorunun nedenlerini ortadan kaldıracak en iyi, en uygun çözüm (zaman, enerji, bil ve uzmanlık) Sorunu ortadan kaydırmak için insangücü ve fiziksel kaynakların nasıl kullanılacağını gösteren yol En kötü karar, kararsızlıktan daha iyidir karar alma düşüncesini devam ettirmek Beyin fırtınası grup halinde fikir ve öneri geliştirme Yaratıcı çalışanlar için ortam hazırlamak SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 165

166 SEÇENEKLERİN KARŞILAŞTIRILMASI Her seçenek yarar ve sakıncaları bakımından değerlendirilir Önerilen bir çözümün sonuçları tahmin edilir ve problemin çözümüne ne kadar katkı yapacağı değerlendirilir Her öneri değil öncelikli olanlar değerlendirilir Matematiksel tahmin yöntemleri Sübjektif düşünceler (değer yargıları, tecrübe) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 166

167 SEÇENEKLERİN KARŞILAŞTIRILMASI Değerlendirme: (önem katsayısı verilebilir) Teknik olarak uygulanabilirlik Maliyeti (işgücü, malzeme vs) Sosyal açıdan arzu edilirliği Öngördüğü kaynak miktarı Başarı olasılığının derecesi Değişik kişi ve grupların beklentilerine uygunluğu.. Muhtemel sonuçları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 167

168 KARAR ÖLÇÜTÜ Seçeneklerin karşılaştırılması için mutlaka karar ölçütlerine ihtiyaç vardır Örneğin bilgisayar alımında? Maliyet Depolama Hız Bakım olanakları Kullanım kolaylığı 168 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

169 KARARIN VERİLMESİ Alternatifler arasında seçim yapmaktır İrade ve sorumluluk gerekir Seçim kriteri önem kazanır Maliyet? Gerektirdiği ek kaynak? İnsan ilişkileri, zaman, tecrübe, altıncı his Objektif ve rakamsal hesaplamalarda nispeten kolaydır Sadece karara bakarak kararı anlamak zordur SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 169

170 UYGULAMA TAKİP- DENETİM Karar kaynaklarla desteklenerek hayata geçirilir Uygulayıcıların hazırlanması önemlidir Uygulayıcılara iyi bir bildirim (emir, talimat vs), ve kabullerini kazanmak gerekir Tepeden inme kararlar Uygulama sonuçların izlenmesi ve denetimi içerir Her kararın uygulama ile beklenen sonuca ulaşıp ulaşılmadığına incelenir Kararı etkili hale getirecek ilave düzeltici kararlar almak gerekebilir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 170

171 İYİ BİR KARARIN ÖZELLİKLERİ Amaca ulaştıran İstenen sonucu getiren (etkili) Verimli (elde edilen sonuçların, yüklenilen maliyetten fazla olması ) Zamanında alınması ve uygulanması (fırsat kaçabilir, yanlış sonuçlara neden olur) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 171

172 KARAR VERME SÜRECİ VE RASYONEL DAVRANMA Rasyonel kararı etkileyen faktörler Zaman ve maliyet sınırlaması söz konusu olabilir Değer yargılarının rol oynaması (kendisi için en uygun olanı seçer) Batık maliyetler geçmişte verilen kararların şimdi ya da gelecekte verilecek kararı bağlama derecesi Tahmin edilemeyen durumların ortaya çıkması SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 172

173 YÖNETİMDE KARAR TÜRLERİ Hiyerarşik düzeylere göre kararlar (üst, orta, alt yönetim kademelerinde alınan kararlar) Uygulama süreleri açısından kararlar (uzun, orta, kısa vadeli. Kararın süresi uzadıkça belirsizlik maliyeti artar) Örgüt faaliyetleri açısından kararlar (İşletme fonksiyonları yönetim fonksiyonlarına göre alınan kararlar) Bilgi derecesi açısından kararlar (Belirlilik, risk, belirsizlik, tam belirsizlik altında alınan kararlar) Kararı veren organlar açısından kararlar (Bireysel ve grup kararları) 173 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

174 YÖNETİMDE KARAR TÜRLERİ Yapıları açısından kararlar (programlanabilir, programlanamayan kararlar) Önem derecelerine göre kararlar (bilgi miktarı ve zaman arasındaki tercihe bağlı olarak üç tutum) Fırsat kararları (bilgi düzeyi düşük, belirsizlik yüksek) Problem kararları (bilgi akışı var, denetlenebilirlik sınırlı) Kriz kararları (koşullar belirli, denetleme yok, krizi çözmeye yönelik tepkisel kararlar) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 174

175 YENİ KARAR VERME YAKLAŞIMLARI Hızlı, kaliteli ve etkili karar verme ilkeleri Beyin fırtınası ile başla Öğren, cezalandırma 5 kez neden sorusunu sor Ciddi tartışmaları başlat SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 175

176 10. HAFTA YÖNETİMİN FONKSİYONLARI PLANLAMA SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 176

177 YÖNETİM NEDİR? Kaynaklar İnsan Para Hammadde Teknoloji Fiziksel K. Bilgi PLANLAMA ÖRGÜTLEME Performans Verimlilik Etkililik DENETLEME YÖNLENDİRME SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 177

178 Ders İçeriği Plan ve planlamanın tanımı, Planlamanın özellikleri, Planlama süreci, Planlama çeşitleri, Planlama yaklaşımları, Bir işletme planının yapısı SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 178

179 PLANLAMA Eğer nereye gitmek istediğinizi bilmiyorsanız, her yol sizin için makbuldür SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 179

180 PLAN-PLANLAMA NEDİR? Plan, bugünden gelecekte nereye ulaşılmak istendiğinin, nelerin gerçekleştirilmek istendiğinin kararlaştırılmasıdır Planlama, planı ortaya çıkarmak için sarf edilen gayretlerdir Plan, bir sonuç, planlama süreçtir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 180

181 PLANLAMA Ne? Ne zaman? Nasıl? Nerede? Kim tarafından? Neden? Hangi maliyetle? Hangi sürede? Bu soruların cevapları plandır Bu soruların cevapları için çalışmak planlamadır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 181

182 PLANLAMA Yönetici belirli amaçları gerçekleştirmek üzere kendisine maddi ve insan gücü kaynaklarının verildiği bir emanetçi dir Kaynakları en iyi şekilde kullanarak amaçlara ulaşacaktır Planlama bunun için en iyi araçtır Eğer plan yoksa bu kaynakların ne için ve nasıl kullanıldığını belirlemek zordur SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 182

183 BENZETME YAPARSAK Yönetici senaryolu oyun oynamak zorundadır Bunun tersi orta oyunu dur Orta oyunu üstün yetenekli insanlar ister. Örgütün her kademesinde sürekli olağanüstü insanlar bulmak zordur Orta oyunu yerine senaryolu oyun tercih edilmelidir İşletmenin senaryosu planıdır. Senaryo iyi olmadığı halde, oyun başarılı olabilir mi? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 183

184 PLANLAMANIN ÖZELLİKLERİ Kararlar toplamı Bilinçli bir seçim süreci Geleceği tahmin etme Geleceği önceden görebilme derecesi Düşünce tarzıdır. Toplumsal kültür kişilerin planlama konusundaki davranışları üzerinde etkilidir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 184

185 PLANLAMA SÜRECİ Sürecin başlangıcı: Misyon ve vizyon açıklamaları Amaçların belirlenmesi Amaçlara ulaştıracak hedeflerin belirlenmesi Hedefleri uygulamaya dönüştürecek faaliyetlerin belirlenmesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 185

186 PLANLAMA SÜRECİ Misyon: bir kimseye ya da bir kurula verilen özel görev Misyon: işletmenin ne yapmak ve hangi amaçlarla yapmak üzere kurulduğunu, kendisini nasıl görmek istediğini, işletmenin varlık nedenini ifade eder Vizyon: İşletme için arzu edilen bir gelecek imajı yaratmak Vizyon (gayehayal): Ümit, örgütün gelecekte hayal edilen durumu SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 186

187 PLANLAMA SÜRECİ Microsoft Misyonu: yazılım sistemleri aracılığı ile insanları güçlendirmek Vizyonu: açılan her bilgisayarda kendi bayrağını dalgalandırmak SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 187

188 PLANLAMA SÜRECİ Amaç: Örgütün misyon ve vizyonuna ulaşması için yapması gereken spesifik eylemler Hedef:Amacın gerçekleştirilmesinde yapılması gerekenlerin sayısal ve niteliksel ifadesi, ölçülebilmesi. Örn: Amaç: 2010 yılında pazar payını artırmak H1: Satışları %10 artırmak, H2: Satış personeli sayısını %4 artırmak, H3: Üretim miktarını %15 artırmak, H4: Eğitim programlarını %10 artırmak SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 188

189 PLANLAMA SÜRECİ Örgütsel amaçlar hiyerarşisi Tüm birimlerin amaçları ve yaptıkları işler birbirine bağlı bir bütün oluşturmalıdır (birinin yaptığını ötekinin bozması) Stratejik nitelikli amaçların gerçekleştirilmesi ancak daha alt kademedeki amaçların gerçekleştirilmesi ile olur SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 189

190 PLANLAMA ÇEŞİTLERİ Zaman süresine göre planlama Kısa vadeli (1 yıla kadar) Orta vadeli (1-5 yıl arası) Uzun vadeli (5 yıl sonrası) Planların dikkate alındığı zaman süresi planlama ufku olarak adlandırılmaktadır. Ufku dar olan plan hangisidir? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 190

191 PLANLAMA ÇEŞİTLERİ Örgütsel kademelere göre planlama Alt ve orta kademe (kısa ve orta vadeli planlar) Üst kademe Bugün (orta ve uzun vadeli planlar) 1haft a 1 ay 3-6 ay 1 yıl 2 yıl 3-4 yıl Genel müd. % Genel md yard % Departman md % Şef % SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 191

192 PLANLAMA ÇEŞİTLERİ Planların tiplerine göre planlama Bütçe, Yönetmelik, Prosedür, İş akış diyagramları, Politikalar SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 192

193 PLANLAMA-sonuç Tüm tekniklerin kullanılmasından önce, planlama zihinsel bir yaklaşım ve bir yaşam tarzını ifade eder, Planlı yaşam işletme yönetiminde bir zorunluluktur, Şartlar ne olursa olsun, yöneticinin kısa veya uzun vadeli bir plan yapması gerekir. Kaynaklar kıttır, Yöneticiler planlı düşünceyi kendileri ve çalışanları için yaşama yansıtmak durumundadırlar, Fiili her rakam ve olayı daima hedeflenen rakam ve olaylarla karşılaştırma alışkanlığı kazandırmak, SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 193

194 PLANLAMA-sonuç Planlama olmadan bir yönetim uygulamasını veya yöneticinin başarısını değerlemek zordur. Fiili sonuçlara ancak referans noktaları varsa, anlam vermek mümkündür. Planlar işletmenin oyunu nasıl oynayacaklarını gösteren düşünce ve dokümanlardır. Planlar ne ölçüde net ve katılımcı olarak yapılırsa, ekip çalışmasını gerçekleştirmek de o ölçüde kolay olacaktır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 194

195 BİR İŞLETME PLANININ YAPISI A. İşletmenin tanıtımı (misyon, vizyon, temel değerler) B. Mevcut durumu (kuvvetli ve zayıf yönleri) C. Nereye ulaşılmak isteniyor? (sorunlar, amaçlar, hedefler, tahminler) D. Hedefe nasıl ulaşılacak (stratejiler, uygulama programları) E. Hedefe ne zaman ulaşılacak? (genel zamanlama, faaliyet bazında zamanlama) F. Kim neden sorumlu olacak? (iş dağılımı ve kişilere verilen özel sorumluluk) G. Maliyet hesaplamaları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 195

196 11. HAFTA YÖNETİMİN FONKSİYONLARI ÖRGÜTLEME SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 196

197 DERS İÇERİĞİ Örgütleme tanımı Örgütleme modelleri ve ilkeleri Örgütleme-planlama ilişkisi Eşgüdümleme Örgütleme süreci SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 197

198 ÖRGÜTLEME Örgüt: İnsanların belirli bir amacı gerçekleştirmek için kurallara bağlı ve sistemli bir biçimde bir araya geldikleri yapı ve ortamlar (Tuncer vd., 2007) Bir araya getirilme sürecine örgütleme ya da örgütsel tasarım denir Görevler, çalışma grupları ve bunlar arasındaki ilişkiler bir sistem içerisinde birleştirilir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 198

199 ÖRGÜTLEME Birden çok çalışanın belirli amacı gerçekleştirebilmesi için bir araya getirilmesidir. Örgütlenme amaçlara ulaşmak için yapılacak işlerin tamamlanması ve gruplanması, işleri yapacak kişilerin, onların yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi, amaçlara ulaşmak için gerekli fiziksel ortamın hazırlanmasıdır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 199

200 Kurumlar amaçlarına görevlerin başarılmasıyla ulaşırlar. görev görev görev görev görev görev görev görev görev görev SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 200

201 Örgütleme, hiyerarşik ilişkileri düzenler; kurumda koordinasyon ve denetimi kolaylaştırır. görev görev görev görev görev görev görev görev görev görev Pozisyon (Yönetici) pozisyon görev görev görev görev görev pozisyon görev görev görev görev görev SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 201

202 ÖRGÜTLEME Bölümler Üniteler Departmanlar Kısımlar İş grupları SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 202

203 DİKEY YATAY ÖRGÜTLEME Örgüt büyüdükçe yeni işgörenler gerekir. Bu süreç örgütte ikinci bir kademenin oluşmasına neden olur (Dikey) Aynı düzeyde işlevlerin birden çok kişilere dağıtılması (yatay) Her iki yapıda, uzmanlar yoluyla örgütsel amacın başarılmasını sağlamaktır ÜST YÖNETİM SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 203

204 DİKEY YAPI UNSURLARI Uzmanlaşma / İş bölümü Emir- Komuta Zinciri Kontrol / Yönetim Alanı Merkezi Yönetim / Desantralizasyon SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 204

205 EŞGÜDÜMLEME İş bölümünün olduğu her yerde yönetim için eşgüdüm gereği vardır. Eşgüdümleme: örgütsel amaçların elde edilmesinde bölümlere ayrılmış faaliyetlerin uyum içinde birleştirilmesi ve ayarlanması sürecidir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 205

206 EŞGÜDÜMLEME Bilinçli bir yönetsel çabadır. Her birim digeri ile uyumlu çalışır, Her birim ortak görev içindeki payını bilir, Bölümlerin iş planları durumlara uydurulmuştur İşbirliginden farklıdır. Kendi kendine eşgüdümleme (yöneticinin sorumluluğu kalkmaz) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 206

207 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 1. Plan ve Amaçların İncelenmesi Örgütleme, planlama sürecinin sonuçları ile içiçe ve bu sürecin bir uzantısı gibidir. Planlar, işletmenin amaç ve hedeflerini kapsar ve faaliyetler için yol göstericidir. Bu bakımdan örgütleme sürecinin başında planlar ve içeriğindeki amaçlar ortaya konur. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 207

208 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 2. Amaçlara Ulaştıracak Faaliyetlerin Belirlenmesi İşletmelerin faaliyetleri, faaliyet alanı ve amaçlarına bağlı olarak farklılık gösterir. Örneğin, teknoloji ağırlıklı bir işletmede Ar-Ge faaliyetleri önemli yer tutar. Buna karşılık bir ticaret işletmesinde bu tür faaliyetlere gereksinme duyulmaz. İşletmeler arasında ortak olan faaliyetler ise muhasebe ya da insan kaynakları gibi her işletmede farklı boyutlarda olsa da yürütülmesi gereken faaliyetlerdir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 208

209 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 3. Faaliyetlerin Gruplandırılması İşletmelerde verimli bir çalışma ortamı yaratılabilmesi, faaliyetlerin belli bir düzen içinde yürütülmesine baglıdır. Bu düzenin saglanabilmesi koşullarından biri, benzer faaliyetlerin aynı grup içinde toplanabilmesidir. Bu şekilde oluşturulan her faaliyet grubu bir bölüm olarak organizasyon yapısı içindeki yerini alır ve bölümlendirme işlemi gerçekleştirilmiş olur. Örgütleme sürecinin bu aşamasında dikkate alınması gereken bir başka ilke, işbölümü ve uzmanlaşmadır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 209

210 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 3. Faaliyetlerin Gruplandırılması Buna göre zamanı ve işgücünü verimli kullanabilmek amacıyla işler parçalara bölünür. İşbölümü sonucunda herkes en iyi yapabildigi iş üzerinde yoğunlaşır Bölümlerin faaliyetleri o konuda bilgi ve deneyim sahibi kişilerce sürdürülür. Çalışanların belli işler üzerinde uzmanlaşacağı bir ortam yaratılır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 210

211 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 3. Faaliyetlerin Bölümlendirilmesi Faaliyetlerin bölümlendirilmesi süreci, işletmelerin amaçlarına ve yönetim politikalarına göre şekillenir. Bölümlendirme ya da departmanlaşmada temel alınabilecek yaklaşımları kısaca şöyledir: SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 211

212 İŞLEVSEL BÖLÜMLENDİRME En yaygın karşılaşılan bölümlendirme, İşletmenin fonksiyonları esas alınarak yapılan bölümlendirme, İşletmelerde üretim, pazarlama, finansman, dağıtım ya da satın alma gibi bölümler oluşur, Bu tür bölümlendirme görece küçük, faaliyetleri dar bir alanda gerçekleştirilen ve tek bir ürün üzerinde yoğunlaşan işletmeler için uygundur. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 212

213 İŞLEVSEL BÖLÜMLENDİRME Genel Müdür Üretim Finansman Pazarlama Uzmanlaşmayı artırır Örgüt içi eşgüdümü azaltır İletişim yavaşlayabilir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 213

214 SÜRECE GÖRE BÖLÜMLENDİRME Genel Müdür Döküm Presleme Tüpleme Sınırlı ürün grupları olan, küçük kuruluşlarda kullanılır. Ayrı ayrı uzmanlaşmış kişiler birimleri oluşturur. Kullanılan üretim araçlarını bir arada tutarak, verimliliği artırmak amaçlanır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 214

215 MAL/HİZMETE GÖRE BÖLÜMLENDİRME Genel Müdür Binek Araç Kamyon Minibüs Birden fazla ve birbirinden farklı özelliklere sahip ürün çeşidine sahip işletmelerde uygulanır. Ürün çeşitlerinin her birine ihtiyaç duyulan düzeyde beşeri ve parasal kaynak ayırmak mümkün olur. Bu tür bölümlendirmenin en sık görüldüğü işletmeler büyük ölçekli ve çokuluslu işletmelerdir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 215

216 MÜŞTERİYE GÖRE BÖLÜMLENDİRME Genel Müdür Kadın Reyonu Erkek Reyonu Çocuk Reyonu Birden fazla ve farklı özelliklere sahip müşteri grubuna hizmet edilmesi durumunda tercih edilir. Uygulamada özellikle satış faaliyetlerinde etkinlik sağlamak amacıyla müşteriye göre bölümlendirme yapılır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 216

217 COĞRAFİK ESASLI BÖLÜMLENDİRME Genel Müdür Marmara Bölgesi İç Anadolu Bölgesi Akdeniz Bölgesi Faaliyetleri farklı bölgelere yayılmış olan işletmelerde uygulanır. Üretim ve pazarlamanın farklı bölgelerde gerçekleştirilmesi nedeniyle tek merkezden yönetilmesi zordur. Faaliyetlerin bölgesel özelliklere bağlı olarak gerçekleştirilmesi amaçlanır. En sık görüldüğü işletmeler, uluslar arası faaliyetleri olanlardır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 217

218 MATRİS BÖLÜMLENDİRME Tek bir ürün çeşidi olan çok küçük işletmeler dışında işletmelerin çoğu birden fazla bölümlendirme yaklaşımı uygulamaktadır. Örneğin, birden fazla ürün çeşidine sahip, farklı bölgelerde üretim ve pazarlama faaliyetleri olan farklı müşteri gruplarına ulaşan bir işletmede ürüne, bölgeye ve müşteri gruplarına göre bölümlendirmeye gidilir. Aynı görevin yerine getirilmesi için çalışan yöneticiler arasında güç ve yetki dengesi sağlanabilir Hastaneler, ilaç, kimya, elektronik endüstriler, üniversiteler SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 218

219 MATRİS BÖLÜMLENDİRME Personel iki amire karşı sorumludur Biri fonksiyonlarla ilgili, diğeri hizmetlerle ilgili iki yapı bulunmaktadır İkili emir komuta ilişkisi vardır Otoriteyi birlikte kullanmak Fonksiyonel yetki hiyerarşisi dikey, bölümsel yetki hiyerarşisi yataydır Güç mücadelesi, kararlarda gecikme, gruplar arası çatışma görülebilir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 219

220 MATRİS BÖLÜMLENDİRME SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 220

221 ÖRNEK Reklam bölümü küçük bir işletmede halkla ilişkiler bölümüne bağlı olabilir. Örgüt büyüdükçe reklam bölümünün ayrı bir bölüm olarak örgütlenmesi gerekir Pazar araştırmaları, satın alma böl., AR-GE böl. bağlanmalı, ayrı bir bölüm mü olmalı? SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 221

222 ÖRGÜT YAPISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Amaçlar Büyüklük Teknoloji Çevre Kültür SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 222

223 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 4. Faaliyetleri gerçekleştirecek işgücünün belirlenmesi Bu aşamada her faaliyet grubu için işleri yapacak elemanların sayısı ve nitelikleri belirlenir. İşletmelerde birbirinden farklı boyut ve kapsamdaki işlerin etkinlikle sürdürülmesi için bunlara uygun nitelikte yönetici ve diğer personelin seçimi gerçekleştirilir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 223

224 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 5. Yetki ve Sorumlulukların Düzenlenmesi Örgütleme sürecinin bu aşamasında, hiyerarşik yapının oluşturulmasına yönelik çalışma ilişkileri düzenlenir. Çalışanların yaptığı işe göre sorumlulukları, sahip olduğu yetkinin sınırları, karşılıklı yetki ve sorumluluk ilişkileri belirgin duruma getirilir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 224

225 ÖRGÜTLEME SÜRECİ 6. Yer, Araç Ve Yöntemlerin Belirlenmesi Örgütleme sürecinin bu aşamasında işletmenin faaliyete geçmesi için gerekli görülen fiziksel ortam düzenlenir. Fiziksel ortam, teknolojik düzen, iletişim aygıtları ya da büro yerleşiminin işletmenin amaçlarına uygun ve ergonomik olması gerekir. Fiziksel yerleşme düzeninin en az emek ilkesi ne uygun olması üzerinde durulması gereken bir başka konudur. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 225

226 ÖRGÜTLEME SÜRECİ-SONUÇ Örgütleme süreci içersinde gerçekleştirilen faaliyetler işletmelerin başarısında önemli bir etkiye sahiptir. Planların gerçekleştirilmesi bunlara uygun bir organizasyon yapısı içersinde mümkün olur. Örgütleme sürecinin işletmelere katkısını şöyle sıralanabilir; SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 226

227 ÖRGÜTLEME SÜRECİ-SONUÇ İşletmeyi amaçlarına ulaştıracak olan işler ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. İşletmenin temel işlevlerini yürütecek ana bölümler ve bunlara bağlı alt birimler oluşturulmuştur. İşletmenin bütününde gerçekleştirilen işlerin teknik ve beşeri özellikleri belirlenmiştir. Özellikleri belirtilen işleri yürütecek yönetici diğer çalışanların yapacağı işe göre sahip olması gereken nitelikler belirlenmiştir. İşler parçalara bölünmüş, işbölümü ve uzmanlaşma sağlanmıştır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 227

228 ÖRGÜTLEME SÜRECİ-SONUÇ Yetki ve sorumluluk ilişkileri belirlenerek hiyerarşik yapı oluşturulmuştur. Bölümler ve çalışanlar arasındaki dikey ve yatay ilişkileri oluşturulmuştur. Bu baglamda karar süresinde izlenecek yol ve iletişim kanallarının yönü şekillendirilmiştir. Faaliyetlerin, amaçlara uygun bir düzende gerçekleştirilmesi için gerekli fiziksel donanımlar hazırlanmıştır İnsan gücü ve kullandıgı fiziksel yerleşim belirlenmiştir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 228

229 12. HAFTA YÖNETİMİN FONKSİYONLARI YÖNELTME SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 229

230 DERS İÇERİĞİ Yöneltmenin tanımı ve özellikleri Yöneltme sürecinde liderlik Lider ve yönetici tanımları Liderin özellikleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 230

231 YÖNELTME-Tanım Örgütün insan kaynağının örgütün amaçlarını gerçekleştirme için istenilen yönde davranış göstermesini sağlama ve harekete geçirilmesidir Yönetici planı yapar, örgütlenmeyi gerçekleştirir, artık hareket geçme zamanıdır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 231

232 YÖNELTME-Tanım Çalışanların; Hedefe yönelik motive edilmesi, Liderler aracığıyla desteklenmesi, İletişim süreçleri ile bilgilendirilmesi, SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 232

233 LİDERLİK VE YÖNETİM Örgüt hedeflerine yönelik kaynakların kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmış, aynı zamanda ortaya çıkan iki süreçtir. 233 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

234 LİDER-YÖNETİCİ Liderlik ile yöneticilik eş anlamlı değildir. Yöneticilik yetkisi olmayan liderler olduğu gibi, liderlik niteliklerine sahip olmayan yöneticiler de olabilir. İdeal olan; yöneticilerin aynı zamanda liderlik niteliklerine de sahip olmalarıdır. 234 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

235 LİDER-YÖNETİCİ Liderlik sadece üst kademelerde görev yapan kişilere özgü bir süreç değildir. Aralarındaki fark; kendilerini izleyenlerin sayısı, gerçekleştirmek istedikleri amaçların niteliği ve içinde bulundukları koşullardır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 235

236 LİDER -YÖNETİCİ Lider (Ruh) Tutkulu Yaratıcı Esnek Vizyon sahibi Cesaretli Değişimi başlatma Hayal gücünü ve kişisel gücünü kullanma Yönetici (Akıl) Rasyonel Danışan Tutarlı Analitik Planlı Otoriter Problem çözer, pozisyon gücünü kullanır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 236

237 LİDER-YÖNETİCİ Her ikisi de örgüt için önemlidir Etkili yönetici aynı zamanda lider olmak zorundadır, her ikisinin de özellikleri farklıdır. -Dengelemeyi gerektirir SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 237

238 LİDER-YÖNETİCİ Liderlik statükoyu sorgulamak, güncelliği olmayan, verimsiz ve sosyal sorumluluk açısından uygun olmayan normları değiştirmektir. Liderlik yönetimin ikamesi değil tamamlayıcısı olmalıdır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 238

239 LİDERLİK Lider başkalarını nasıl etkileyebilir? Bir grup insan lider olarak belirlenen kişiden neden etkilenir? Bu etkilemede hangi mekanizmalar rol oynar? Liderlik ile ilgili yaklaşımlar bu sorulara yanıt arama peşindedir. 239 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT

240 13. HAFTA YÖNETİMİN FONKSİYONLARI DERS İÇERİĞİ Yöneltme sürecinde; Motivasyon İletişim Ekip çalışması SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 240

241 MOTİVASYON ÇALIŞANLAR NASIL MOTİVE EDİLİR? Konfüçyüs e soruldu; insanları nasıl ciddi ve sadık kılabilirim ki hevesle çalışsınlar? Konfüçyüs dedi ki; onlara başkanlık ederken saygınlığı eksik etme ki ciddi olsunlar. Babaca ve şefkatli ol ki, sadık olsunlar. İyiyi teşvik et, acemiye öğret ki hevesli olsunlar. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 241

242 DAVRANIŞLARIMIZIN TEMELİNDE Doğrudan Gereksinmelerimiz Dolaylı olarak da İnançlarımız, Değerlerimiz ve Tutumlarımızdan Kaynaklanan Bir Güdü Sistemimiz vardır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 242

243 MOTİV (GÜDÜ) Bir insanı belli bir davranışa iten güç Bireyi bir harekette bulunmaya veya bir hareket yolunu diğerine tercih etmeye iten sürükleyici güç SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 243

244 MOTİVASYON Bir amacı gerçekleştirmek için belli miktarda çabayı harcamaya istekli olmak, Başka bir değişle; organizmayı davranışa iten, bu davranışların düzenlilik ve sürekliliğini belirleyen, davranışa yön ve amaç veren çeşitli iç ve dış etkenler ile bunların işleyişini sağlayan mekanizmalar olarak tanımlanabilir. 244 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 244

245 MOTİVASYON İçsel Motivasyon İş yapma sebebi Kişinin kendi ihtiyaçları ve zevkle ilgilidir Dışsal Motivasyon İş yapma sebebi Cezadan kaçmak, ödül almak, başkalarını mutlu etmek SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 245

246 MOTİVASYON Bir veya birden çok insanı belirli bir amaca doğru devamlı şekilde harekete geçirmek için sürdürülen çabaların tümü Önemlidir, çalışan verimliliğini etkiler, Zor bir alandır çalışanlar arasında farklılık gösterir Yöneticinin rolü motivasyonu örgütsel amaçlar yönünde kanalize etmektir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 246

247 MOTİVASYON KURAMLARI İhtiyaçlar hiyerarşisi kuramı (Maslow) X-Y Kuramı (McGregor) İkili etmen kuramı (Herzberg) Başarı güdüsü kuramı (McClelland) Beklenti kuramı (Vroom) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 247

248 MOTİVASYON ARAÇLARI MOTİVASYONDA PARANIN ROLÜ KATILIM YETKİ VE SORUMLULUK VERME İŞİN KENDİSİ İŞ - GÖREV TASARIMI YÜKSELME (TERFİ) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 248

249 MOTİVASYON ARAÇLARI ÇALIŞMA GRUPLARI İŞ ORTAMI VE ŞARTLARI EĞİTİM REKABET ESNEK ZAMAN UYGULAMALARI ÖRGÜTSEL KURALLAR VE CEZALANDIRMA SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 249

250 İLETİŞİM Motivasyonun en önemli aracıdır Bir bilginin, düşüncenin, duygunun, tutumun bir araç vasıtasıyla bireyden bireye, bireyden gruba, gruptan gruba, toplumdan gruba ve toplumdan topluma karşılıklı aktarılma sürecidir. Anlatmak Anlaşılmak SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 250

251 İLETİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER İç faktörler: Birey ya da grubun çeşitli düşünceleri, amaçları, iç dünyalarında meydana gelen olaylar (merak, kıskançlık, rekabet) Dış faktörler: Birey dışında oluşan ve grubu etkileyen olaylar (gerginlikler, deneyimler, değer yargıları) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 251

252 İLETİŞİM İçsel bilgi İletişim şampiyonu olarak yönetici Dışsal bilgi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 252

253 İYİ BİR İLETİŞİM.. Birimler arasında; Bilgi, düşünce, duygu alışverişi sağlar Sosyal ilişkilerin sürekliliğini sağlar Karar ve emirleri yukarıdan aşağıya taşıyan dikey bir iletişim sistemi, önerileri de aşağıdan yukarıya taşınmasını sağlar, İletişimin kalitesini nasıl konuşulduğundan çok, nasıl dinlenildiğini belirler SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 253

254 SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 254

255 EKİP ÇALIŞMASI Ekip Belirli bir amaca ulaşmak için birbirleri ile iletişim ve işbirliği halimnde olan iki veya daha fazla kişiden oluşan birim Kullanımı son yıllarda artmıştır Rekabet baskısına cevap verebilme Daha esnek ve hızlı olabilme Çalışanlara daha fazla katılım fırsatı sağlayabilme Grup kavramı ile eş anlamlı değildir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 255

256 Çok bilmişler(?), genelde en kötü yapanlardır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 256

257 EKİP ÇALIŞMASI SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 257

258 14. HAFTA YÖNETİMİN FONKSİYONLARI DENETİM SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 258

259 DERS İÇERİĞİ Denetimin tanımı ve özellikleri Denetimin diğer yönetim fonksiyonları ile ilişkisi Denetim kaynakları ve özellikleri SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 259

260 DENETİM Örgüt içerisindeki standartlara karşı performans ölçmeyi amaçlar ve önceden belirlenen amaç ve hedeflere uyulup uyulmadığını düzenleyici bir rol oynar, Diğer yönetim fonksiyonlarının tamamlayıcısıdır, Doğru işlemlerin, doğru bir şekilde ve doğru zamanda yapılıp yapılmadığını izlemektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 260

261 DENETİM VE YÖNETİM FONK. Planlama Örgütleme Yöneltme Denetim Performansın Ölçülmesi Planlanan Sonuçlara ulaşmak için harekete geçmek SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 261

262 DENETİM Denetim kelimesi, izlenme, sınırlanma, zorlama gibi olumsuz bir takım anlamlar ifade etmektedir (Bazıları için) Başarılı bir şekilde gerçekleştirildiğinde denetim, bireylerin, grupların, örgütün kısa ve uzun dönemli amaçlarını gerçekleştirmesine yardım eder SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 262

263 DENETİM Örgüt politika ve kurallarına uyulmasını, politika ve kuralların devamlılığını sağlar. Günümüz iş ortamında denetim, sadece hizmet ya da iş süresi gibi iş gereklerini değil aynı zamanda insan haklarına saygılı temel iş kurallarını da kapsamaktadır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 263

264 DENETİM KAYNAKLARI Birçok örgütte, dört temel denetim noktası vardır: - Paydaşlar - Örgütün kendisi (örgütsel denetim) - Gruplar - Bireyler SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 264

265 DENETİM KAYNAKLARI: Paydaşlar Sendikalar, hükümet, tüketiciler, işletme sahipleri ve işletmeyle doğrudan ilişkisi olan kişi ve gruplardır. Örgütlerin kaynaklarını sağlayan toplum, işletmenin bu kaynakları nasıl kullanması ya da hangi ürünleri üretmesi gerektiği konusunda belirli sınırlar getirmekte ve örgüt üzerinde denetim işlevi uygulamaktadır SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 265

266 DENETİM KAYNAKLARI: Paydaşlar Sakat ve eski hükümlü çalıştırma sayılarına uyulması Kalifiye eleman alınmasını sağlamak için işe alma prosedürlerinin değiştirilmesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 266

267 DENETİM KAYNAKLARI: Gruplar Grup üyelerinin paylaştığı değer ve normları içermektedir. Beklenen çıktı miktarı ile ilgili olan grup normları hakkında yeni personele tavsiyelerde bulunmak, Grup normlarına uymayan bir işçinin sosyal olarak dışlanması, SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 267

268 DENETİM KAYNAKLARI: Bireysel Denetim Bireylerin içinde bilinçli ya da bilinçsiz olarak işleyen rehberlik mekanizmasıdır. Profesyonellik standartları, öz denetimin önemini artırmaktadır. Profesyonel olmak detaylı bilgi, uzmanlık gücü ve özel davranış ve yeteneklere sahip olmayı gerektirmektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 268

269 DENETİM KAYNAKLARI: Bireysel Denetim Profesyonel olmak, yıllarca süren bir çalışmanın sonucudur Profesyonellerden işlerini yaparken, dışarıdan bir zorlama ya da denetim yerine, sahip oldukları değerleri çalışmalarına yansıtmaları beklenmektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 269

270 DENETİM KAYNAKLARI: Bireysel Denetim İşini tamamlamak için öğle yemeğini ertelemeye karar vermek, İşinden kaynaklanan memnuniyetsizliğin nedenlerini üst yönetime rapor olarak sunmak. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 270

271 DENETİM KAYNAKLARI: Örgütsel Denetim Planlarda yer alan amaçlardan sapmaları önlemek ya da düzeltmek amacıyla gerçekleştirilen formal kural ve prosedürleri içermektedir. Harcamaları kontrol etmek için bütçelerden yararlanmak Tehlikeli bir alanda Sigara içilmez yasağına uymayan bir işçiye disiplin cezası verilmesi SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 271

272 DERS İÇERİĞİ Örgütsel denetim ve türleri Geri besleme denetim modeli Denetim sisteminde bulunması gereken özellikler Örgütsel denetimi değerleme Az ya da aşırı denetim Denetime karşı direnç SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 272

273 ÖRGÜTSEL DENETİM Üretim sürecinin farklı boyutlarına odaklanabilir Üretim öncesi Üretim sırasında Üretim sonrası Denetim Türü İleri besleme Aynı anda denetim Geri besleme SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 273

274 GERİ BESLEME DENETİM MODELİ Örgütün belirlediği standartlardan sapmaları araştırmayı, bu sapmaları azaltmayı ya da ortadan kaldırmayı amaçlayan bir süreçtir. Bu süreç, büyük ölçüde geri bildirime dayanmaktadır. Yöneticiler, denetim işlevini gerçekleştirirken dört aşamalı bir süreci takip etmektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 274

275 GERİ BESLEME DENETİM MODELİ ADIM 1 Standartların Belirlenmesi ADIM 2 Performansın Ölçümü ADIM 3 Performansla standartlarla karşılaştırılması ADIM 4 Faaliyete Geçmek Performansın ödüllendirilmesi Düzeltici faaliyetleri gerçekleştirmek Standartları ve ölçümleri değiştirmek SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 275

276 DENETİM SİSTEMİNDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Amaçlarla İlişkili Olmak: Bu amaçlar çoğunlukla; müşteri hizmeti, örgütün varlıklarını koruma, ürün ve hizmetlerin kalitesini artırmak şeklindedir. Objektiflik: Objektif bir denetim sistemi tarafsızdır. Kişisel hataları kapatmak için diğer personelin ve yöneticilerin yanıltılmasını engeller. Bütünlük: Bütün bir denetim, tüm amaçları ve davranışları içermektedir. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 276

277 DENETİM SİSTEMİNDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Kabul Edilebilirlik: Kabul edilebilir bir denetim sistemi gerekli ve uygun olarak görülür. Eğer bir denetim sistemi, geniş çapta ihmal ediliyorsa, yönetici bunun neden kaynaklandığını bulmalıdır. Tam Zamanlılık: Tam zamanlı bir denetim sistemi, gerekli olduğu zaman bilgi sağlamalıdır. SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 277

278 SONUÇ Aşırı denetim (insiyatifi kısıtlar, çalışma isteğini azaltır) Az denetim (iletişim hataları artar, eşgüdüm zayıflar, yöneticinin ilgisiz olduğu düşünülür) Denetim sistemine karşı direnç (katılım olmadan standart belirlenmişse, ödül yoksa, yetki verilmemişse, direnç artar) SKY108 Yönetim Bilimi-Yasemin AKBULUT 278