BANDIRMA II DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI PROJESİ (1000 MWe) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

Transkript

1 Sabancı Center Kule 2, Kat Levent/İSTANBUL Tel : (212) Faks : (212) BANDIRMA II DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI PROJESİ (1000 MWe) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. Ata Mahallesi 1042 cad. 140/A Dikmen Çankaya/ANKARA Tel: (312) Faks: (312) OCAK 2011 ANKARA

2 Proje Sahibinin Adı : Adresi : ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. Sabancı Center Kule 2, Kat Levent/İSTANBUL Telefon Numarası : (212) Faks Numarası : (212) Projenin Adı : Proje Bedeli : Bandırma II Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı Projesi (1.000 MWe) Amerikan Doları Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii) : Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone : Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun Adı : ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun Adresi, Telefon ve Faks Numaraları : ÇED Raporunun Hazırlanış Tarihi (Gün, Ay,Yıl): Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Şirinçavuş Köyü, Hacıalibey Mevkii Koordinatlar Köşe ED 50 UTM Zone 35 Coğrafi, WGS84 Noktası Doğu Kuzey Enlem Boylam , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği Ek-1 listesi Madde 2 kapsamındadır. Sektör: Termik Güç Santralları Alt Sektör: Toplam ısıl gücü 300 MWt ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. Ata Mahallesi 1042 cad. No:140/A Dikmen Çankaya/ANKARA Telefon: (312) Faks: (312) OCAK 2011 i

3 İçindekiler Eklerin Listesi Tabloların Listesi Şekillerin Listesi Kısaltmalar İÇİNDEKİLER Sayfa ii viii ix xii xiii I. PROJENİN TANIMI VE AMACI 1 I.1. Projenin Tanıtımı ve Amacı 1 I.2. Yatırımın Ömrü 3 I.3. Faaliyet Kapsamında Çalışacak Personel Sayısı 4 I.4. Yatırımın Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği 4 II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 10 II.1. Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) (Tesisin kurulacağı alanın çevresinde yer alan sanayi, yerleşim yerleri ile ilgili detaylı bilgiler) 10 II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin yerleşim planı, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, temsili resmi) 14 III. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 16 III.1. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları 16 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu 16 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi 16 III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri 18 III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için ihtiyaç duyulan ve yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi beklenen diğer ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri 19 III.6. Hususlar 19 IV. PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI 20 IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterimi _ 20 IV.2. Proje ve Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı 21 IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Bölgenin genel ve yerel iklim koşulları, projenin bulunduğu mevkiinin topografik yapısı, aylık, mevsimlik ve yıllık sıcaklık, yağış, bağıl nem, basınç ve buharlaşma rejimleri ve bunların grafikleri, enverziyonlu gün sayıları, kararlılık durumu, rüzgar yönü ve hızı, yıllık ve mevsimlik rüzgar gülü, fırtınalı ii

4 günler sayısı ve verilerin güncelleştirilmiş ve uzun yıllar değerleri olarak rapora konulması vb.) 21 IV.2.2. Jeolojik Özellikler (Fiziko-kimyasal özellikler, tektonik hareketler, topografik özellikler, mineral kaynaklar, deprem, heyelan, çığ, sel, kaya düşmesi benzersiz oluşumlar başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/ ölçekli genel jeoloji haritası ve inceleme alanına ait 1/1000 ve/veya 1/5.000 ölçekli jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti, proje alanının jeolojik ve jeoteknik etüt raporları) 38 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu emniyetli çekim değerleri, suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri; yeraltı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı) 58 IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel su kaynaklarından akarsu, göl ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, bu kapsamda mevsimlik değişimleri, kıyı ekosistemleri) 59 IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı (İçme, kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) 59 IV.2.6. Tarım Alanları (Tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları ile birim alan itibariyle verimi, kullanılan tarım ilaçları) 63 IV.2.7. Soğutma suyunun temin edileceği sulardaki Canlı Türleri ve diğer özellikler (Bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları, dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb) 68 IV.2.8. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri, mevcut ve planlanan kullanımları) 68 IV.2.9. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, taşıma kapasitesi, yamaç stabilizesi, kayganlık, erozyon, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır ve tarım amaçlı kullanım durumları vb.) 69 IV Orman Alanları (Orman alanı miktarları, bu alanlardaki ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerinin en yakın orman alanına mesafesi, 1/ ölçekli meşcere haritası) 72 IV Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri ) 73 IV Flora ve Fauna (Türler, endemik türler, yaban hayatı türleri ve biyotoplar, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, bunlar için belirlenen koruma kararları; av hayvanları ve bunların popülasyonu ile yaşama ortamları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterimi, proje faaliyetlerinden etkilenecek canlılar için alınacak koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında) arazide yapılacak flora çalışmasının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi 75 iii

5 IV Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri) 101 IV Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri) 103 IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm Ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar vb.), 104 IV Bölgenin (Hava, su, toprak ve gürültü açısından) Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi 104 IV Yakıt Kaynakları (Gazın hangi hattan alınacağı, proje sahasının doğalgaz boru hattına olan uzaklığı,) 105 IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları 105 IV Özellikler 106 IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri 106 IV.3.1. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler ) 106 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, diğer bilgiler) 109 IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) 114 IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları 116 IV.3.5. Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) 117 IV.3.6. Özellikler 118 V. PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 119 V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler 119 V.1.1. Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası için yapılacak işler kapsamında (ulaşım altyapısı dâhil) hafriyat miktarı, nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb maddelerin nereler, nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları; kullanılacak malzemeler, araçlar ve makineler, kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, tozun yayılmasına karşı alınacak önlemler, (Tesiste tesisin inşaat aşamasında oluşabilecek toz emisyonu miktarlarının emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanması ve sonuçlarının, toz emisyonu için hesaplamalar sonucu elde edilen kütlesel debi değerleri SKHKKY Ek-2 de belirtilen sınır değerleri aşmışsa modelleme yapılması, Tesiste oluşabilecek emisyonlarla ilgili yapılacak hesaplamalarda kullanılacak olan emisyon faktörlerinin hangi kaynaktan alındığı) 119 V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ünitelerin inşasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik olanların taşınımları, depolanmaları, hangi işlem için nasıl kullanılacakları, bu işler için kullanılacak alet ve makineler 124 V.1.3. Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (taşıma gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları) 124 iv

6 V.1.4. Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı 125 V.1.5. Proje kapsamındaki su temini sistemi ve planı, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı, özellikleri, nereden ve nasıl temin edileceği, ortaya çıkan atık suyun miktar ve özellikleri, nasıl arıtılacağı ve nereye deşarj edileceği, alınacak önlemler, (İnşaat ve işletme aşaması için proses, içme ve kullanma suyu ile ilgili su yönetim planı hazırlanması, su temininin yetersizliği durumunda ne yapılacağına ilişkin açıklama) 125 V.1.6. Proje kapsamındaki soğutma suyu alma ve deşarj yapılarında kullanılacak malzemeler, soğutma suyu sistemi ile ilgili yapıların inşaatı sırasında alınacak önlemler126 V.1.7. Doğal gaz Boru Hattı Yapılması İçin Gerekli Olan İşlemler 126 V.1.8. Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, atıkların geçici depolanacağı alanların vaziyet planında gösterilmesi ve geçici depolama alanlarının özelliklerinin verilmesi (atıkların niteliği, ömürleri konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınan izinlerin rapor ekinde yer alması) 127 V.1.9. Karasal ve sucul flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler Proje kapsamındaki deniz ortamında yapılacak çalışmaların deniz flora ve faunası üzerine etkileri ve alınacak önlemler 131 V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre akustik raporun hazırlanması, ( adresinde bulunan Akustik Formatının esas alınması) 133 V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri 133 V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı 133 V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, oluşabilecek emisyonlar 133 V İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler 134 V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği 134 V Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi 135 V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar 135 V Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi 136 v

7 V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırma, Yeşil Alan Düzenlemeleri v.b.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türkeri v.b. 137 V faaliyetler 139 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetleri, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler 140 V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği (Soğutma Sisteminin Ayrıntılı Açıklanması), Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin Ve Teçhizatın Özellikleri (Mevcut Tesis İle Yapılması Planlanan Bandırma II DGKÇS Arasındaki Soğutma Sistemi ve Prosesler Arasındaki Farkların Ayrıntılı Açıklanması) 140 V.2.2. Proje ünitelerinde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, nerelere, ne kadar ve nasıl pazarlanacakları, üretilecek hizmetlerin nerelere, nasıl ve ne kadar nüfusa ve/veya alana sunulacağı 141 V.2.3. Proje için gerekli hammadde, yardımcı madde miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı, taşınımları, depolanmaları, taşınma ve depolanması sırasındaki etkileri, yakıtın elementel analizi, ısıl değeri 142 V.2.4. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön İşlemler (Arıtma Birimleri İle Katma-Besleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Ana Akım Şeması, Su Buhar Çevrimi, Proses Akım Şeması Çevrimde Uygulanacak Su İç İşlemleri, Kullanılacak Kimyasal Maddeler 143 V.2.5. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atık Suların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği 144 V.2.6. Soğutma (Ana ve Yardımcı Soğutma Suyu) Sistemine İlişkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım Şeması Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, Soğutma Suyu Deşarj Edileceği Alıcı Ortama Etkileri ve Alınacak Önlemler 147 V.2.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıtların ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Yakıt Özellikleri, Anma Isıl Gücü, Emisyonlar, Mevcut Hava Kalitesine Olacak Katkı Miktarı, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler (Baca Gazı Emisyonlarının Anlık Ölçülüp Değerlendirilmesi (On-Line) İçin Kurulacak Sistemler, NO x Gazı İndirgeme Sisteminin Açıklanması, Mevcut Hava Kalitesinin Ölçülmesi İçin Yapılacak İşlemler), Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği v.b.) Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanmaıs Durumunda Alınacak Önlemler 148 vi

8 V.2.8. Projenin Drenaj Sistemi, Toplanacak Suyun Miktarı, Hangi Alıcı Ortama Deşarj Edileceği 149 V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler 150 V Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü Kaynakları Ve Seviyeleri, Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması, (Her Bir Tesis İçin Ayrı Ayrı Hazırlanacak) 150 V Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikler, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler Ve Önerilen Tedbirler 151 V Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılacak Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler 151 V Proje Etki Alanında Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi 151 V Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler _ 152 V Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler 152 V Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler 153 V Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler 154 V Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler 154 V Santralın olası etkilerinin (canlılar, hava, su ve toprak gibi alıcı ortama) bölgenin mevcut kirlilik yükü ile kümülatif etkinin değerlendirilmesi 154 V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların (Deniz Trafiği Dahil) Trafik Yükünün Ve Etkilerinin Değerlendirilmesi 156 V Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği 156 V Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar 156 V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri 156 V Sağlık koruma bandı için önerilen mesafe 157 V faaliyetler 157 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri 158 V.3.1. Projeyle gerçekleşmesi beklenen gelir artışları, yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanma durumlarında değişiklikler vb. 158 V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi 158 VI. İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER: 160 vii

9 VI.1. Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları 160 VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler 160 VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları 161 VII. PROJENİN ALTERNATİFLERİ 162 VII.1. Proje Kapsamında Kullanılacak Olan Yakıt Türü Alternatifi 162 VII.2. Proje Yerinin Alternatifi 163 VIII. İZLEME PROGRAMI VE ACİL EYLEM PLANI. 164 VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı 164 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının dördüncü bendinde yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program 168 IX. HALKIN KATILIMI 170 X. YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ 173 XI. SONUÇLAR 174 KAYNAKLAR 179 EKLERİN LİSTESİ Ek-A ÇED Raporu Özel Formatı Ek-B Harita ve Planlar Ek-C Su Kütle Denge Diyagramı Ek-D Resmi Kurum Yazışmaları Ek-E Mülkiyet Belgesi Ek-F Projeye Ait Yatırım Termin Programı Ek-G Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni ( ) Ek-H Jeolojik-Jeoteknik-Zemin Etüt ve Şev Stabilitesi Raporları Ek-I Analiz Raporları Ek-J Akustik Rapor Ek-K Hava Kalitesi Modelleme Raporu Ek-L Halkın Katılımı Toplantısı Tutanağı ÇED Raporu nu Hazırlayan Personelin Tanıtımı viii

10 TABLOLARIN LİSTESİ Tablo I-1 Bandırma I DGKÇS ve Bandırma II DGKÇS nın Teknik Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması... 2 Tablo I-2 Türkiye deki Kurulu Güç ve Elektrik Üretim Miktarlarının Gruplara Göre Dağılımı ( )... 4 Tablo I-3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz Talep-Yüksek Senaryo)... 5 Tablo I-4 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Düşük Senaryo)... 6 Tablo I-5 Enerji Talep Tahminleri... 7 Tablo I-6 Elektrik Tüketiminin Sektörel Dağılımı (2008) (Mwh)... 7 Tablo II-1 Proje Sahasına Ait Köşe Koordinatları Tablo II-2 Depo Alanlarına Ait Koordinatlar Tablo II-3 Proje Kapsamında Tesis Edilecek Binaların Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri ile Kat Adetleri Tablo II-4 Proje Kapsamında Tesis Edilecek Ünitelerin Alanları Tablo II-5 Proje Kapsamında Kullanılacak olan Depo Alanları Tablo IV-1 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Tablo IV-2 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri Tablo IV-3 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Sıcak Gün Sayısları Tablo IV-4 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Yağış Verileri TabloIV-5 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Kar Kalınlığı Verileri Tablo IV-6 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık) TabloIV-7 Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-8 İlkbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-9 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-10 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-11 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı ( ) Tablo IV-12 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Verileri Tablo IV-13 Uzun Yıllar Ortalaması Aylık Buharlaşma Değerleri (mm) Tablo IV-14 Uzun Yıllar Ortalaması Aylık Basınç Değerleri (hpa) Tablo IV-15 Bölgedeki Sayılı Günler Değerleri Tablo IV-16 Bölgedeki Sayılı Günler Tablo IV-17 Proje Sahası nda SN8 No.lu Sondaj Kuyusundaki Silt-Kil Tabakasından Alınan Numune Üzerine Yapılan Konsolidasyon Deney Sonuçları Tablo IV-18 Proje Sahası Civarındaki Bazı Fayların Karakteristik Özellikleri Tablo IV-19 Balıkesir İli nde Geçmiş Yıllarda Meydana Önemli Heyelanlar Tablo IV-20 Balıkesir İli nde Meydana Gelen Sel Baskınları Tablo IV-21 Balıkesir İli Yeraltı Su Havzaları ve Kullanma Amaçları Tablo IV-22 Balıkesir İli nde Bulunan Bazı Yüzeysel Su Kaynakları Tablo IV-23 Balıkesir İli ndeki Sulama Durumu Tablo IV-24 Balıkesir İli ndeki Sulanabilen Tarım Arazilerinin İlçelere Göre Dağılımı Tablo IV-25 Balıkesir İli Akarsu ve Derelerin Kapladıkları Alanlar Tablo IV-26 Balıkesir İli nde Bulunan Göl ve Göletlerin Yüzey Alanları Tablo IV-27 Balıkesir İli nde Bulunan Barajlar ix

11 Tablo IV-28 Balıkesir İli nin Denize Kıyısı Olan İlçeleri ve Kıyı Uzunlukları Tablo IV-29 Balıkesir İli ndeki Dereler ve Proje Sahası na Mesafeleri Tablo IV-30 Balıkesir İli ndeki Tarımsal Alanların Dağılımı Tablo IV-31 Balıkesir İli nde Yetişen Önemli Bitkisel Ürün Miktarları (2008) Tablo IV-32 Balıkesir İli nde Yetişen Buğdaygillerin Üretim Miktarları Tablo IV-33 Balıkesir İli nde Yetişen Yem Bitkilerinin Ekili Alan ve Üretim Miktarları Tablo IV-34 Balıkesir İli nde Yetişen Baklagillerin Ekili Alan ve Üretim Miktarları Tablo IV-35 Balıkesir İli nde Yetişen Önemli Meyvelerin Üretim Miktarları Tablo IV-36 Balıkesir İli nde Yetişen Önemli Sebzelerin Ekili Alan ve Üretim Miktarları Tablo IV-37 Balıkesir İli ndeki Jeotermal Alanlar Tablo IV-38 Balıkesir İli Arazi Kabiliyet Sınıfları Tablo IV-39 Balıkesir İl Arazisinin İlçeler Bazında Dağılımı Tablo IV-40 Balıkesir İli Orman Envanteri Tablo IV-41 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumları, Bollukları, Fitocoğrafik Bölgeleri, IUCN, CITES ve Bern Sözleşmesi Ek-1 Listesi Tablo IV-42 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Amfibi Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo IV-43 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Kuş Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Korunma Durumları ve Statüleri92 Tablo IV-44 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Sürüngen Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları,Endemizm ve Korunma Durumları Tablo IV-45 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Memeli Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Korunma Tablo IV-46 Balıkesir İli ndeki Linyit Madeninin Özellikleri ve Rezerv Miktarı Tablo IV-47 Balıkesir İli Et ve Süt Üretim Miktarı Tablo IV-48 Balıkesir İli Hayvansal Üretim Miktarı Tablo IV-49 İller Arası Gelişmişlik Endeksi Tablo IV-50 Balıkesir İli ndeki Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı Tablo IV-51 Balıkesir İli ne Bağlı Merkez ve İlçelerdeki Tesislerin Dağılımı Tablo IV-52 Balıkesir İli nin İlçeler Bazında Nüfusun Dağılımı Tablo IV-53 Proje den Etkilenmesi Beklenen Bölgenin 2009 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı Sonuçları Tablo IV-54 Kentsel ve Kırsal Nüfuslar Tablo IV-55 Türkiye de 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Göç İstatistikleri 110 Tablo IV-56 Balıkesir İli ndeki Ortalama Hanehalkı Nüfusu Tablo IV-57 Balıkesir İli ndeki Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Tablo IV-58 Balıkesir İli nin İlçeler Bazında Nüfus Yoğunluğu Tablo IV-59 Eğitim Seviyesine Göre Okul, Öğretmen, Şube ve Öğrenci Sayısı (2009) Tablo IV-60 Balıkesir İli nde Tescil Edilmiş Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları ile Sit Alanları Tablo IV-61 Balıkesir İl Arazisinin Kullanım Durumuna Göre Sınıflandırılması x

12 Tablo IV-62 Kentsel Alanlarda Yoğunluk Tablo IV-63 Balıkesir İli GSYH ve Kişi Başına Gayri Safi Milli Hasıla (Milyar TL) Tablo V-1 Yönlere Göre Yayılma Sınıfı, Rüzgar Hızı ve U H Değerleri Tablo V-2 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (g/m 3 ) Tablo V-3 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2. gün) Tablo V-4 Havada Asılı Partikül için Sınır Değerler Tablo V-5 Çöken Toz için Sınır Değerler Tablo V-6 İnşaat Aşamasında Oluşması Muhtemel Atıklar ve Atık Kodları Tablo V-7 İş Makinalarından Kaynaklanan Günlük Kirletici (CO, HO, ve NOx) Emisyonları134 Tablo V-8 Makina-Ekipman Listesi Tablo V-9 Doğal Gazın Elementel Analizi Tablo V-10 Evsel Atıksu Deşarj Standartları Tablo V-11 Kirletici Kütlesel Debileri ve Konsantrasyonları Tablo V-12 nin Başlıca Fayda ve Maliyetleri Tablo VIII-1 İşletme Aşamasında Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesinin İzlenmesi xi

13 ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil I-1 Bandırma II DGKÇS Proses Akım Şeması... 3 Şekil I-2 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Yüksek Senaryo)... 5 Şekil I-3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Düşük Senaryo)... 6 Şekil II-1 Proje Sahası na Ait Fotoğraf (1) Şekil II-2 Proje Sahası na Ait Fotoğraf (2) Şekil II-3 Proje Sahası nı Gösterir Yer Bulduru Haritası Şekil II-4 Proje Sahası nın Uydu Görüntüsü Şekil IV-1 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( ) Şekil IV-2 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( ) Şekil IV-3 Yağışın Mevsimlere Göre Dağılımı Şekil IV-4 Aylara Göre En Yüksek Kar Kalınlığı Dağılımı ( ) Şekil IV-5 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Şekil IV-6 Kış Mevsimine Ait Esme Sayılarına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-7 İlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-8 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-9 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgâr Gülü Şekil IV-10 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Şekil IV-11 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Gülleri Şekil IV-12 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Aylık Bağıl Nem Değerleri ( ) Şekil IV-13 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Ortalama Buharlaşma Değerleri ( ). 35 Şekil IV-14 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Ortalama Basınç Değerleri ( ) Şekil IV-15 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Şiddetli Yağış Analizi Değerleri ( ) Şekil IV-16 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Günler Sayısı ( ) Şekil IV-17 Proje Sahası nı Gösterir Jeoloji Haritası Şekil IV-18 Balıkesir in Kuzeyi ile Marmara Denizi Arasında Kalan Bölgenin Stratigrafik İstifi40 Şekil IV-19 Kazdağ Masifi nin Stratigrafik İstifi Şekil IV-20 Balıkesir Kazdağ Masifinin Stratigrafik Kolon Kesiti (Duru Ve Diğ., 2004) Şekil IV-21 Bayramiç Formasyonuna Ait Çökellerden Genel Bir Görünüm Şekil IV-22 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Şekil IV-23 Balıkesir İli Deprem Haritası Şekil IV-24 Balıkesir İli ndeki Tarım Arazisinin Dağılımı Şekil IV-25 Balıkesir İli nin Arazi Dağılımı Şekil IV-26 Balıkesir Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Bitki Örtüsü Şekil IV-27 Bitki Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımları Şekil IV-28 Balıkesir İli Yaş Grupları Dağılımı Şekil V-1 Soğutma Suyu Sistemi Örnek Akım Şeması Şekil V-2 Kuru Tip Soğutma Kulesi Örnek Şekil Şekil VIII-1 Acil Durum Planı Şekil IX-1 Halkın Katılımı Toplantılarının Duyurulması İçin Verilen Gazete İlanları Şekil IX-2 Toplantıdan Görüntüler (1) Şekil IX-3 Toplantıdan Görüntüler (2) xii

14 KISALTMALAR AMP Acil Müdahale Planı A.Ş. Anonim Şirketi Bandırma II DGKÇS Bandırma II Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı bk. Bakınız BYTY Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği CO Karbon monoksit CO 2 Karbon dioksit ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği CITES Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme DOKAY-ÇED DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. EPDK T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ENERJİSA ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. ETKB T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. GW GigaWatt ha hektar HKKD Hava Kirlenmesine Katkı Değeri HKDYY Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği IUCN Uluslararası Doğa Koruma Birliği KAKY Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kg Kilogram km Kilometre kw KiloWatt L Litre m Metre m/s Metre/Saniye mm Milimetre MW MegaWatt NO x Azot oksitler PM Partikül Madde s Saniye SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği SKKY Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği T.C. Türkiye Cumhuriyeti TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim A.Ş. TM Trafo Merkezi xiii

15 TUİK Türkiye İstatistik Kurumu vb. ve benzeri o C % Yüzde µ Mikro Derece Santigrat xiv

16 I. PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu, Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri) I.1. Projenin Tanıtımı ve Amacı Enerjisa Enerji Üretim A.Ş. (ENERJİSA), Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Hacıalibey Mevkii nde bulunan Hıdırköy ve Şirinçavuş Köyü sınırları içerisinde, MWm / MWe / MWt kurulu gücünde Bandırma II Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı Projesi ni (Bandırma II DGKÇS) gerçekleştirmeyi planlamaktadır. İşbu, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporu Projenin ısıl gücünün MWt olması sebebi ile, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği, Ek-1 (ÇED Uygulanacak Projeler Listesi), Madde 2, (a) bendi gereğince için Ek-A da verilen ÇED Raporu Özel Formatı na göre hazırlanmıştır. Kurulması önerilen enerji üretim tesisinde, gaz türbinlerinden elde edilecek olan elektrik enerjisinin yanı sıra, türbinlerin eksozundan çıkacak atık gazın ısısından yararlanılarak buhar elde edilecek, bu şekilde ilave bir yakıt kullanmaksızın ek bir elektrik enerjisi üretimi sağlanacaktır. Proje kapsamında kullanılacak kombine çevrim santralının çalışma prensibi şöyledir: Atmosferden alınan hava, bir filtre sisteminden geçirildikten sonra gaz türbininin kompresör kısmına girerek ve burada sıkıştırılarak yanma odasına iletilecektir. Yanma odasına püskürtülerek verilen yakıt, sıkıştırılmış hava ile karıştırılarak yanar. Yanma sonucu oluşan C sıcaklığın üzerindeki yüksek basınçlı gaz, türbin kanatçıklarından geçerek türbini döndürür ve türbine bağlı jeneratörden elektrik enerjisi üretilir. Gaz türbininden çıkan C sıcaklığındaki atık gaz bir egzoz kanalıyla atık ısı kazanına iletilir. Egzoz gazı, atık ısı kazanına girerek soğur ve daha sonra kazan bacasından atmosfere atılır. Atık ısı kazanında, genel olarak üç ayrı ısı eşanjör bölümü bulunur. Rankine çevriminde 1, su ilk önce kazanın ekonomizer bölümüne girmekte ve doyma sıcaklığının çok az altında bir sıcaklığa kadar ısıtılırak, evaporatör bölümünde buhar haline dönüşmekte ve bu doymuş buhar kızdırıcı bölümünde tekrar ısıtılarak kızgın buhar olarak buhar türbinine verilmektedir. Bu olay, tek basınç kademeli bir kazan buhar türbini grubu için verilen bir Rankine çevrimidir. Ancak, kazan-buhar türbini gruplarının tekrar kızdırmalı veya tekrar kızdırmasız, iki ya da üç basınç kademeli olmaları durumunda; ekonomizer, evaporatör ve kızdırıcı bölümleri her bir basınç kademesi için kazan içinde ayrı ayrı yer alır. Atık ısı kazanında üretilerek buhar türbinine verilen buhar, türbin kademelerinde genleşir. Böylece, ısıl enerji mekanik enerjiye dönüştürülmüş olur. Türbinin tahrik edilmesiyle de türbine bağlı jeneratörden elektrik enerjisi üretilir 2. 1 Rankine çevrimi, termodinamik bir çevrimdir. Buhar kullanılan enerji santralleri için ideal bir çevrim olup, bu çevrimde yapılan suyun kızgın buhar haline getirilmesi ve tekrar kondenserde doymuş sıvı haline getirilmektedir. 2 Şeker Fabrikalarında Enerji Geri Kazanımı Sistemlerinin Araştırılması,

17 Buhar türbininden çıkan düşük basınç ve sıcaklıktaki buhar, kondensere gelir ve soğutma sistemi vasıtasıyla yoğuşturularak, su haline dönüştürülür. Daha sonra, kondensat pompaları ile içlerindeki yoğuşmamış gazın alınması için besleme suyu tankına gönderilir. Bu şekilde, Rankine kapalı çevrimi; kazan, buhar türbini ve kondenser arasında sirküle eder 3. Önerilen santralda jet kondenser, sirkülasyon suyu pompaları ve hidro türbinler ve kuru tip soğutma kulesi ve hava soğutmalı radyatörler kurulacak soğutma sisteminin ana bileşenlerini oluşturmaktadır. Proje kapsamında, kullanılacak olan yakıt, doğal gazdır. Toplam MWe kurulu güç ile yılda yaklaşık GW lik enerji üretilmesi ve bölgede ihtiyaç duyulan elektrik ihtiyacının önemli ölçüde karşılanması planlanmaktadır. Santralda iki adet gaz türbininin yakıt ihtiyacının yaklaşık Sm 3 /saat olacağı öngörülmektedir. Bandırma II DGKÇS de kullanılacak olan doğal gaz, santralın kurulacağı alanın yakınından geçen Türkiye- Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı ndan sağlanacaktır. Doğal gazın ısıl değeri standart şartlarda kcal/sm 3 = 35,462 MJ/Sm 3 olarak hesaplanmıştır. Bunun sonucunda ısıl güç; Yakıtın ısıl değeri x Yakıt gereksinimi x 1 saat/3.600 sn = Isıl Güç 35,462 MJ/Sm 3 x Sm 3 /saat x 1 saat/3.600 sn =1.724 MJ/sn = MWt Bandırma I DGKÇS ve Bandırma II DGKÇS projelerine ait karşılaştırmalı teknik özellikler Tablo I-1 de, Genel Yerleşim Planı ise Ek-B de yer almaktadır. Tablo I-1 Bandırma I DGKÇS ve Bandırma II DGKÇS nın Teknik Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması Parametreler Birim Bandırma II DGKÇS Bandırma I DGKÇS Santral Kurulu Güç MWt / MWm / MWe / / / 954 / Gaz Türbinleri Kurulu Güç MWm / MWe 317,75 / 310,00 310,88 / 303,3 Buhar Türbini Kurulu Güç MWm / MWe 389,50 / 380,00 332,31 / 324,2 Net Verimlilik % Üretim Blokları Adet 1 1 Gaz Türbini Adet 2 2 Buhar Türbini Adet 1 1 Atık Isı Geri Kazanım Kazanı Adet 2 2 Yaklaşık Baca Yüksekliği m Öngörülen Elektrik Üretim Miktarı GWh/yıl Yakıt Tipi - Doğal Gaz Doğal Gaz Yakıt Gereksinimi Sm 3 /saat Soğutma Sistemi Soğutma Kulesi Yüksekliği m 135 Yok Soğutma Kulesi Taban:Üst Çapı m 120:75 Yok Sirkülasyon Suyu Miktarı m 3 /s 10 - Kondenser Buhar Debisi kg/s Not: Teknik bilgiler firmadan temin edilmiştir. 3 Doğal Gaz Yakıtlı Kombine Çevrim Santrallerinin Termik ve Ekonomik Analizi,

18 kapsamında; soğutma kulesi (kuru tip), atık ısı kazanları (iki adet), buhar türbini, gaz türbini (iki adet), gaz türbini trafoları (iki adet), buhar türbini trafosu, şalt tesisi, desalinasyon tesisi, demineralizasyon tesisi, demineralizasyon tankı, yangın tankları (iki adet), idari ve elektrik binası, atölye ve otopark kurulması planlanan üniteler olup, Projenin Genel Yerleşim Planı EK-B de sunulmuştur. Şekil I-1 de verilen proses akım şemasında da basitçe gösterildiği üzere santralde ikişer adet gaz türbini ve atık ısı kazanı (HRSG) ile bir adet buhar türbini yer alacaktır. GT: Gaz Türbini HRSG: Atık Isı Kazanları BT: Buhar Türbini SK: Soğutma Kulesi (kuru tip) Şekil I-1 Bandırma II DGKÇS Proses Akım Şeması Proje süresince proses suyu (kazan katma suyu, soğutma sistemi sirkülasyon suyu) ve kullanma suyu ihtiyacı, Proje ile aynı parselde yer alan Bandırma I DGKÇS de soğutma suyu temini için kurulan su alma yapısından karşılanacaktır. Bandırma II DGKÇS de toplam 95 ton/saat su Bandırma DGKÇS nin soğutma suyu giriş hattından çekilecek ve 89,5 ton/saat lik su bu santralın soğutma suyu deşarj hattına verilecektir. 1 ton/saat kullanma suyu olarak, 2 ton/saat ise santral ve ekipmanlarda kullanılacaktır. Bandırma II DGKÇS nin Su Kütle Dengesini gösteren diyagram EK-C de verilmektedir. I.2. Yatırımın Ömrü Bahse konu Proje için 49 yıl süre ile geçerli olacak üretim lisansının alınması amacıyla ENERJİSA tarafından tarihinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) na başvuru yapılmıştır. EPDK, tarih ve 3490 sayılı yazısı ile lisans başvurusunun ilgili mevzuata uygun olarak tamamlandığını bildirmiştir (bk. Ek-D). nde inşaat öncesi dönem 16 ay, inşaat aşaması ise 48 ay olarak öngörülmektedir. Santralın ekonomik ömrü ise 25 yıldır. Periyodik bakım ve rehabilitasyon programlarıyla işletme süresinin bu süreden daha uzun olacağı öngörülmektedir. 3

19 I.3. Faaliyet Kapsamında Çalışacak Personel Sayısı Projenin inşaat ve işletme aşamalarında sırasıyla ve 40 kişilik personel çalışması öngörülmektedir. I.4. I.4.1. Yatırımın Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Türkiye nin Artan Enerji İhtiyacı Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Sanayileşmedeki gelişmeye bağlı olarak ülkemizin enerji ihtiyacı sürekli olarak artmaktadır. Bu nedenle alternatif enerji kaynaklarından yararlanma zorunluluğu hasıl olmuştur. Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) nin Elektrik Üretimi Sektör Raporu (2009) na göre; artan enerji fiyatları, küresel ısınma ve iklim değişikliği, dünya enerji talebindeki artış, hızla tükenmekte olan fosil yakıtlara bağımlılığın yakın gelecekte devam edeceği, yeni enerji teknolojileri alanındaki gelişmelerin artan talebi karşılayabilecek ticari gelişimden henüz uzak olması, ülkelerin enerji arz güvenliği konusundaki kaygılarını her geçen gün daha da artırmaktadır. Aynı raporda, Türkiye nin kurulu gücü ve elektrik enerjisi üretim miktarları üretici ve kaynak türü olarak değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirmeye ilişkin özet Tablo I-2 de verilmiştir. Tablo I-2 Türkiye deki Kurulu Güç ve Elektrik Üretim Miktarlarının Gruplara Göre Dağılımı ( ) Kurulu Güç (MW) Enerji Üretimi (GWh) Termik 8.690, , , ,0 EÜAŞ Hidrolik , , , ,0 Toplam , , , ,0 EÜAŞ ın Bağlı Ortakları Termik 3.834, , , ,4 Mobil Santrallar Termik 262,7 262,7 330,5 - Termik 620,0 620, , ,1 İşletme Hakkı Devredilen Santrallar Hidrolik 30,1 30,1 - - Toplam 650,1 650, , ,1 Yap-İşlet Santralları Termik 6.101, , , ,3 Termik 1.449, , , ,2 Yap-İşlet-Devret Santralları Hidrolik+Rüzgar 999,4 989, , ,4 Toplam 2.449, , , ,6 Termik 3.657, , , ,8 Serbest Üretim Şirketleri Hidrolik+Rüzgar+Jeotermal 1.182, , , ,6 Toplam 4.839, , , ,5 Termik 2.978, , , ,2 Otoprodüktör Santralları Hidrolik+Rüzgar 554,7 554,7 750, ,8 Toplam 3.533, , , ,9 Termik , , , ,0 Türkiye Toplamı Hidrolik+Rüzgar+Jeotermal 14,218, , , ,8 Toplam , , , ,8 Kaynak: EUAŞ, Elektrik Üretim Sektör Raporu,

20 Tablo I-2 deki verilere göre; 2009 yılı itibarı ile Türkiye nin toplam kurulu gücü ,5 MW dır. Bunun ,9 MW ı termik santrallardan, ,6 MW ı hidroelektrik, rüzgar ve jeotermal enerji santrallarından sağlanmaktadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü nün yaptığı son tahmin çalışmaları, yeni elektrik üretim tesislerinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. ETKB tarafından hazırlanmış olan Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasitesi Projeksiyonu Raporu nda yer alan ve Tablo I-3 ve Şekil I-2 de verilen değerlere göre 2009 ve 2018 yılları arasında yıllık ortalama elektrik ihtiyacının hızla arttığı görülmektedir. Tablo I-3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz Talep-Yüksek Senaryo) YIL PUANT TALEBİ (MW) ARTIŞ (%) ENERJİ TALEBİ (10 6 KWS) ARTIŞ (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 Kaynak: Şekil I-2 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Yüksek Senaryo) Tablo I-3 ve Şekil I-2 de verilen yüksek senaryoya göre; 2009 yılında MW olan puant talebinin 2018 yılında MW, GWs olan enerji talebinin ise 2016 yılında GWs civarında olacağı tahmin edilmektedir. 5

21 Tablo I-4 ve Şekil I-3 te verilen düşük senaryoda ise; 2009 yılında MW olan puant talebinin 2018 yılında MW, GWs olan enerji talebinin ise 2018 yılında GWs civarında olacağı tahmin edilmektedir yılları için öngörülen düşük senaryoya (bk. Tablo I-4 ve Şekil I-3) göre de yıllık ortalama elektrik ihtiyacı baz talebe benzer artış eğilimi göstermektedir. Bu bağlamda; ETKB, elektrik üretimini arttırarak artan enerji talebine cevap verebilmek için, bir dizi strateji ve politika geliştirmektedir. Tablo I-4 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Düşük Senaryo) Yıl Puant Talebi (MW) Artış (%) Enerji Talebi (10 6 kws) Artış (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 Kaynak: Şekil I-3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Düşük Senaryo) Ayrıca, ETKB ile TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası nın enerji talep tahminleri de Tablo I-5 te sunulmaktadır. 6

22 Tablo I-5 Enerji Talep Tahminleri Yıl Elektrik Mühendisleri Odası (kwh) (10 6 ) Kaynak: Yukarıda verilen talep tahminlerinde de açıkça görüldüğü gibi, önümüzdeki yıllarda elektrik enerjisi ihtiyacında oldukça hızlı bir artış beklenmektedir. Elektrik üretimini arttırarak yükselen enerji talebine cevap verebilmek için, ETKB bir dizi strateji ve politika geliştirmektedir. I.4.2. Balıkesir İli nin Artan Enerji İhtiyacı İnşaat, işletme ve çevresel etkiler açısından önemli avantajlar sağlayan doğal gaz kombine çevrim santraları, son yıllarda edinilen bilgi ve tecrübelerle Türkiye de, uzun dönemli enerji planlamalarında kullanılacak tesisler arasında ön plana çıkmaktadır. Bu plan çerçevesinde nin başlıca hizmet amaçları şöyle özetlenebilir: Balıkesir yöresindeki mevcut enerji ihtiyacının en az kayıpla ve en ekonomik şeklide karşılanması, Kayıpların azaltılması ile sistemde stabilizasyon imkanının arttırılması, Bölgedeki enerji talebindeki artış dikkate alınarak, orta vadede bu ihtiyaca cevap verebilmesi, Artan nüfusa kısa ve orta vadede iş olanakları ve ekonomik fayda sağlanması. Balıkesir İli nde 2000 yılı itibarı ile toplam elektrik tüketimi MW/h, kişi başına düşen elektrik tüketimi ise kw/h olarak gerçekleşmiştir. Kişi başına düşen elektrik tüketimi sıralamasında Türkiye de 26. sırada yer alan Balıkesir in elektrik tüketiminin sektörel dağılımı Tablo I-6 da sunulmuştur. Tablo I-6 Elektrik Tüketiminin Sektörel Dağılımı (2008) (Mwh) Türkiye % Balıkesir % Mesken , ,4 Ticaret , ,0 Resmi Daire , ,2 Sanayi 74, , ,1 Tarımsal Sulama , ,6 Aydınlatma , , , ,1 Toplam , ,0 Kaynak: 7

23 Tablo I-6 dan da görüleceği üzere, Balıkesir de elektrik tüketiminin % 30,4 ü meskenlerde ve % 14 ü ticaret alanında gerçekleşmektedir. İl in elektrik tüketiminin sektörel dağılımı Ege Bölgesi ve Türkiye geneli ile karşılaştırıldığında, elektriğin meskenlerde ve aydınlatmada tüketim oranlarının hem bölge hem de ülke oranlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Buradaki dikkat çekici bulgu sanayi, ticaret ve tarımsal sulama oranlarında ortaya çıkmaktadır. Balıkesir İli nde elektrik tüketiminin % 34,1 i sanayide, % 1,6 sı de tarımsal sulamada gerçekleşmektedir. Elektrik tüketiminin % 14 ünün ticaret alanında gerçekleştığı, bu oranın da Türkiye oranı seviyesine yakın olduğu görülmektedir. Bu veriler ışığında, Balıkesir İli ekonomisi için özellikle ticaret ve sanayinin önemli yere sahip olduklarını söylenebilir. I.4.3. Enerji Kaynaklarının Çeşitliliği Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çeşitliliğinin arttırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biridir. Yerel kaynakların kullanımı, mümkün olduğu kadar desteklenmektedir. Türkiye de elektrik enerjisinin elde edilmesinde kullanılan temel yerel kaynaklar hidroelektrik enerji kaynakları ve fosil yakıtlardır. Türkiye, hidroelektrik güç bakımından büyük bir potansiyele sahiptir. Fakat, yağış rejiminin zaman ve yer bakımından oldukça düzensiz olması ve meteorolojik koşullara bağlı olarak sıkça değişim göstermesi nedeniyle, hidroelektrik santralleri enerji arzı güvenirliliği açısından risk taşımaktadır. Bu sebeple, hidroelektrik santraları, baz yük elektrik üretiminde tercih edilmemektedir. Yerli fosil yakıtlar arasında linyit önemli bir yer tutmaktadır. Bu düşük kalite linyit, termik santrallarda elektrik üretimi için kullanıma uygun olmasına karşın endüstriyel ya da ısınma amaçlı kullanılması mümkün olmamaktadır. Bu linyitlerin ısıl değerlerinin düşük, kül ve kükürt oranlarının yüksek olması termik santrallerden kaynaklanan çevre sorunlarının arttırmasına yol açmıştır. Ancak gelişmiş emisyon kontrol ve kazan-yakma teknolojilerinin kullanılması ve gerekli önlemlerin alınması ile olumsuz çevresel etkilerin minimum düzeye indirilmesi mümkün olabilmektedir. Yukarıda bahsedilen yerel kaynakların yanı sıra, doğal gaz ve ithal taş kömürü, ülkede enerji ihtiyacını karşılamada önemli bir yer tutmaktadır. Enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılan diğer bir fosil yakıt ise fuel-oil dir. Bunların yanında, elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynakları özellikle de rüzgar enerjisinin kullanımı büyük hız kazanmıştır. Fosil yakıtlar grubundan hidrokarbon esaslı doğal gaz, yer altında gözenekli kayaların boşluklarına sıkışmış olarak ya da petrol yataklarının üzerinde gaz halinde büyük hacimler şeklinde bulunur. Doğal gaz; % 95 metan, az miktarda etan, propan, bütan ve karbondioksitten oluşan renksiz, kokusuz ve havadan hafif bir gazdır. Kimyasal yapısının basit olması nedeniyle yanma işlemi kolaydır ve tam yanma gerçekleşir. Dolayısıyla; duman, is, kurum ve kül oluşturmaz. Yanması en kolay ayarlanabilen ve yanma verimliliği en yüksek olan yakıttır. Bu özelliği, kullanım kolaylığı ve ekonomik olmasını sağlar. Karbon içeriğinin 8

24 düşük olması nedeniyle atmosferde zehirleyici olan karbondioksit gazı emisyonu, katı yakıtlara göre 1/3, sıvı yakıtlara göre 1/2 oranında daha azdır ve temiz enerji kaynağıdır. Türkiye de doğal gaz sektörü özellikle, doğal gaz ithalatının başlaması ile önemli bir atılım yapmıştır. Yüksek verimi, arz esnekliği, düşük yatırım maliyeti gibi faktörler, özellikle kombine çevrim santralarında, doğal gaz kullanımını ön plana çıkarmaktadır. Türkiye de ana hat güzergahı dışında Karadeniz, Ege ve Güney Bölgelerine ulaştırılması planlanan iletim hatlarının gerçekleştirilmesi, diğer taraftan elektrik üretim kapasitelerinin arttırılması projeleri gibi son gelişmeler, doğal gaza olan talebin giderek artacağını ortaya koymaktadır. Doğal gaz, çevreye zarar vermeyen, havayı kirletmeyen temiz bir enerji kaynağıdır. Doğal gazın bileşiminde kükürt oksitler ve partikül madde (PM) bulunmadığından, yanma reaksiyonları sonucunda kükürt oksitler ve PM gibi hava kirletici yanma ürünleri oluşmaz. Dünyada kullanımı hızla yaygınlaşan doğal gaz, yüksek ısıl değeri ve diğer nitelikleriyle önemli bir tercihe dönüşmektedir. Verimli bir yakıttır. Gaz halinde olması nedeniyle, yanıcı ve yakıcı moleküllerin birleşme şansı fazla olduğu için daha yüksek bir verimle yakma olanağı vardır. Doğal gaz santralları otomatik olarak kontrol edilmesiyle, hem zaman hem de enerji tasarrufu sağlamaktadır. Devreye girip çıkması daha kısa sürede olduğundan otomatik kontrolle kullanılması daha kolaydır. Ayrıca çabuk monte edilebilir sistemlerle çalışması da avantaj sağlamaktadır. Doğal gazın kullanıldığı sistemlerde yanma kontrolü kolayca yapılabilir ve sabit bir verim elde edilir. Yanma verimi kömüre göre daha yüksek, fueloil'e göre eşdeğerdir. Kullanıldıktan sonra kül vs. gibi hiçbir artık bırakmadığından doğal gaz ek masraflar çıkarmamaktadır. Ayrıca, doğal gaz sürekli ve kesintisiz kullanım olanağı vermektedir. Kombine çevrim santraları doğal gazın her çeşidi, ham petrolden motorin ve fuel-oile kadar tüm sıvı yakıtlar ile kömür dahil olmak üzere çok geniş bir yakıt kullanım olanağına sahiptir. Yüzyılımızın en önemli sorunlarından biri olan enerji, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için büyük ölçüde önemli olup, giderek pahalılaşan işgücü, sermaye ve toprak gibi üretim faktörlerinin arasında yerini almıştır. Enerji çeşitliliği de buna paralel olarak artış göstermektedir. Tüm bu hususları göz önüne alan ENERJİSA tarafından kurulu gücü MWe olan Bandırma II DGKÇS nın yıllık toplam enerji üretimi yaklaşık GWh olacaktır. Bandırma II DGKÇS Projesi nde, yıllık üretilecek olan enerji ile, bölgede ihtiyaç duyulan elektrik ihtiyacını önemli ölçüde karşılayacağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda, Projenin amacı önem arz etmektedir. 9

25 II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) (Tesisin kurulacağı alanın çevresinde yer alan sanayi, yerleşim yerleri ile ilgili detaylı bilgiler) ENERJİSA kuruluşundan uzmanların katılımı ile yürütülen yer seçimi etütlerinde; arazi çalışmaları ve büro çalışmaları dikkate alındığında için Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Şirinçavuş Köyü nün 4,1 km güneydoğusunun en uygun yer olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yer seçimi yapılırken aşağıda belirtilen hususlar da dikkate alınmıştır: Çevresel özellikler (hava, su ve toprak), Topografik, jeolojik ve sismotektonik koşullar, Tüketim malzemelerine ve enterkonnekte sisteme yakınlık, Doğal gaz boru hattına yakınlık, Su temin imkanı, Ulaşım ve nakliye imkanı ve Sosyo-ekonomik ve kültürel özellikler. Ayrıca Proje Sahası nın ENERJİSA nın mülkiyetinde olması (bk. EK-E) yer tespit çalışmalarında önemli kriter olmuştur. Kurulması planlanan Bandırma II DGKÇS da kullanılacak olan proses ve kullanma suyunun Projenin 1 km kuzeydoğusundaki Bandırma DGKÇS dan sağlanacak olması, Projenin yer seçinde önemli bir etken olmuştur. Proje Sahası na ait fotoğraflar Şekil II-1 ve Şekil II-2 de verilmektedir. Seçilen yer ile ilgili olarak, Onaylı Nazım İmar Planı için tarih ve DKÇ- 10/314 sayı ile Balıkesir İl Özel İdaresi, İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü ne müracaat edilmiştir. İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü tarafından gönderilen Onaylı Nazım İmar Planı na göre; Proje Sahası sanayi bölgesi olarak nitelendirilmektedir (bk. EK-B). DOKAY Coğrafi Bilgi Sistemleri Birimi tarafından lisanslı olarak kullanılmakta olan (Lisans no: ) ArcInfo 9.3 programı yardımıyla hazırlanan Proje Sahası nın gösterildiği Topografik Harita EK-B de sunulmuştur. Ayrıca, proje yerleşim alanı etüt sahasının Türkiye deki ve Balıkesir İli ndeki yerini gösterir Yer Bulduru Haritası Şekil II-3 te, Bandırma I DGKÇS ve Bandırma II DGKÇS nın yerini gösteren Uydu Fotoğrafı Şekil II-4 te verilmektedir. Bandırma II DGKÇS na ait koordinat bilgileri ise Tablo II-1 de verilmiştir. 10

26 Şekil II-1 Proje Sahası na Ait Fotoğraf (1) Şekil II-2 Proje Sahası na Ait Fotoğraf (2) 11

27 Şekil II-3 Proje Sahası nı Gösterir Yer Bulduru Haritası 12

28 ÇED Raporu Şekil II-4 Proje Sahası nın Uydu Görüntüsü 13

29 Köşe Noktası Tablo II-1 Proje Sahasına Ait Köşe Koordinatları ED 50 UTM Zone 35 Koordinatlar Coğrafi, WGS84 Doğu Kuzey Enlem Boylam , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Proje kapsamında kullanılması planlanan depo alanları Ek-B de yer alan topoğrafik haritada verilmiş olup, depo alanlarına ait koordinatlar Tablo II-2 de sunulmaktadır. Tablo II-2 Depo Alanlarına Ait Koordinatlar Koordinatlar Köşe Noktası ED 50 UTM Zone 35, 6 Derecelik Doğu Kuzey Depo Alanı Depo Alanı Depo Alanı Depo Alanı Proje Sahası, Bandırma İlçe Merkezi ne yaklaşık 16 km uzakta bulunmakta olup, Saha nın yakın çevresinde tarım arazileri yoğundur. Proje Sahası na en yakın yerleşimler; Proje Sahası nın yaklaşık olarak 4,7 km güney doğusundaki Bezirci Köyü, 3,4 km kuzey doğusundaki Hıdırköy ve 6,5 km güney-güneybatısındaki Gönen İlçesi ne bağlı Paşaçiftliği Köyü dür. Proje Sahası na ulaşım Bandırma-Çanakkale Karayolunun yaklaşık 25. km sinden ayrılan 1,5 km lik stabilize yol ile sağlanmaktadır. II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin yerleşim planı, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, temsili resmi) Proje Sahası içindeki santrale ait ünitelerin konumu Genel Yerleşim Planı nda (bk. EK-B) ve bunların tahmini kapalı ve açık alan büyüklükleri ile kat adetleri Tablo II-3 ve Tablo II-4 te verilmektedir. 14

30 Sıra No Tablo II-3 Proje Kapsamında Tesis Edilecek Binaların Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri ile Kat Adetleri Uzunluk Genişlik Yükseklik Tanımı (m) (m) (m) 1 İdare Bina ve Kontrol Binası Atölye ve Depo Binası Atık Isı Kazanı (2 adet) Boru ve Kablo Kanalları Türbin Binası (GTG) Türbin Binası (STG) Yükseltici Trafolar (3 adet) Doğal Gaz Basınç Düşürme İstasyonu Güvenlik Binası Yangın Servis Binası Otopark Alanı Şalt Sahası Kat Tablo II-4 Proje Kapsamında Tesis Edilecek Ünitelerin Alanları Sıra No Tanımı Alanı (m 2 ) 1 Soğutma Kulesi Atık Isı Kazanı Atık Isı Kazanı Buhar Türbini Gaz Türbini Gaz Türbini Trafo Gaz Türbini Trafo Buhar Türbini Trafo Şalt Tesisi Demin Plant Demin Tank Yangın Tankı Yangın Tankı İdari ve Elektrik Binası Atölye 880 Proje kapsamında meydana gelecek hafriyat, dolgu ve arazi iyileştirme işlerinde kullanılacaktır. Hafriyatın artması durumunda mülkiyeti ENERJİSA ya ait olan 3444 numaralı parsel üzerinde dört adet depolama alanı kullanılacaktır. Bu depo alanlarına ait alan bilgileri Tablo II-5 te verilmiştir. Tablo II-5 Proje Kapsamında Kullanılacak olan Depo Alanları Sıra No Tanımı Alanı (m 2 ) 1 Depo Depo Depo Depo

31 III. III.1. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları Bahse konu Proje için 49 yıl süre ile geçerli olacak üretim lisansının alınması amacıyla ENERJİSA tarafından tarihinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) na başvuru yapılmıştır. EPDK, tarih ve 3490 sayılı yazısı ile lisans başvurusunun ilgili mevzuata uygun olarak tamamlandığını bildirmiştir (bk. EK-D). ENERJİSA yatırım programını hayata geçirebilmek için öz kaynaklarının % 40 ını kullanırken, geri kalan %60 lık kısım için dış kaynaklı kredi kullanacaktır. Proje, geliştirme, tasarım, inşaat, işletme ve finans yükümlülüklerinin tamamı ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. ye aittir. Projenin tasarım, inşaat ve işletmeleri sırasında dünyanın ve Türkiye nin önde gelen firmaları ile çalışılacaktır. Proje Yatırım Bedeli Amerikan Doları öngörülmektedir III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu nin hazırlık aşamasının 16 ay, inşaat aşamasının ise 48 ay sürmesi planlanmaktadır. III.3. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili Zamanlama Tablosu Ek-F de verilmiştir. Projenin Fayda-Maliyet Analizi Projenin fayda-maliyet analizi yapılırken; Projenin faaliyet sahibi açısından, ülke ve Projenin gerçekleştirileceği bölge açısından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Faaliyet Sahibi için Fayda-Maliyet Analizi Projenin ekonomik açıdan değerlendirilmesi için yapılan hesaplamalarda aşağıdaki kabuller esas alınmıştır: Santralın ekonomik ömrü 25 yıldır. İşletme giderleri, yakıt, bakım-onarım ve doğrudan giderler olarak sınıflandırılmıştır. Bu giderlerin büyük bölümünü doğal gaz harcamaları ve bakım onarım ile finansal masraflar (örneğin faiz vb.) oluşturmaktadır. Bu kabullere göre, yapılan ekonomik analizler ve finansman değerlendirmesi neticesinde, önerilen nin ilk 7-8 yıl içerisinde yatırımın en az % 85 ini amorti edeceği öngörülmektedir. Böylece, Projenin ülke ekonomisi ve yatırımcı açısından faydalı bir yatırım olduğu sonucunu ortaya çıkmaktadır. 16

32 Ülke/Bölge Bazında Fayda- Maliyet Analizi Türkiye nin endüstriyel ve ekonomik gelişimi, hızla artan bir enerji talebinin karşılanmasına da dolaylı olarak bağlıdır. Ülkenin üretim kapasitesine yapılacak ekonomik ilavelerin, yerli sanayinin çıkarlarına hizmet edeceği açıktır. Türkiye nin enerji politikası, ülkenin ekonomik ve sosyal açıdan sağlıklı gelişmesini desteklemek amacıyla, doğru zamanda tüm kullanıcılarına güvenilir, iyi kalitede ve temiz enerji sağlanmasıdır. Bu amaç için, tüm yerli ve ithal enerji kaynaklarının kullanılması ve tüm yerli-yabancı, özel-kamu yatırım ve finans olanaklarının, birincil ve ikincil enerji taleplerini karşılamak için gereken enerjiyi ekonomik ve güvenilir bir şekilde sağlamak için kullanılması beklenmektedir. Elektrik üretiminde süreklilik ve güvenilirligin saglanması ile ülkenin gelismesine katkıda bulunacaktır. Dogal Gaz Kombine Çevrim Santrallerinde birim enerji üretimi alternatif enerji üretim yöntemlerine göre daha düsük maliyetli oldugundan, bu durum ülke ekonomisine fayda olarak yansıyacaktır., güvenilir ve nitelikli enerji temin etmesiyle ithal bir girdi olan doğal gazın önemli oranda etkin ve verimli kullanılmasına olanak sağlayacaktır. Türkiye nin endüstriyel bakımdan en gelişmiş ve nüfus olarak en yoğun bölgelerinden biri olarak Marmara Bölgesi ne, yörenin hızla artan elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak için, ilave enerji üretim tesisi gerekmektedir. Yukarıda bahsedilen enerji politikası amaçları, elektrik talepleri ve mahalli santrallerin gerek enerji kalitesinin ve üretim verimliliğinin yükseltilmesine katkıda bulunması gerek iletim kayıplarını minimal düzeye indirme işlevleri olacağından bu doğal gaz yakıtlı kombine çevrim santralının Balıkesir İli sınırlarına kurulması uygun görülmektedir. bölgeye ekonomik gelişme ve istihdam olanağı saglayacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında yöreden karşılanacak personel, malzeme ve hizmet ihtiyaçları bölge ekonomisine olumlu katkı sağlayacaktır. Yatırımın Mali Açıdan Fayda- Maliyet Analizi Bandırma II Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı nın ekonomik ömrü 49 yıldır. Proje yatırım termin programına göre inşaat öncesi dönem 16 ay inşaat dönemi 48 ay ön görülmektedir. Projenin ana gideri yakıt gideridir. İşletme esnasında Sm 3 /saat doğal gaz tüketimi sözkonusu olacaktır. işletme giderleri ise işletme kimyasalları, bakım giderleri, personel giderleri gibi kalemlerden oluşacaktır. Projenin işletme gelirlerine bakıldığında ise; Bandırma II DGKÇS nın yıllık toplam elektrik enerjisi üretimi yaklaşık kwh olarak planlanmaktadır. Projenin iç karlılık oranı % 12 olarak hesaplanmaktadır. 17

33 III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri III.4.1. Su Temini ve Atıksu Arıtma Bandırma II DGKÇS nin inşaat aşamasında gerekli içme suyu damacanalarla, kullanma suyu ise şebeke suyundan tankerlerle Proje Sahası na getirilecektir. Proje kapsamında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular için; paket arıtma tesisi yapılacak ve arıtılmış sular mümkün olduğunca sulama amaçlı kullanılacaktır alınacaktır (bk. Ek-B). Projenin işletme aşamasında personelin ihtiyaç duyacağı içmesuyu damacanalarla sağlanacaktır. Bandırma II DGKÇS için hazırlanan ve EK-C de sunulan Su Kütle Denge Diyagramına göre proses ve kullanma suyu ihtiyacı, Bandırma I DGKÇS de soğutma suyu temini için kurulan su alma yapısından karşılanacak ve suyun bir miktarı desalinasyon tesisinde arıtıldıktan sonra kullanma suyu olarak kullanılacaktır. Bandırma I DGKÇS su alma yapısından temin edilen suyun bir miktarı da demineralizasyon tesisinde arıtıldıktan sonra kazan katma suyu olarak kullanılması planlanmaktadır. Santraldan kaynaklanacak atıksular tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen deşarj standartlarını sağlayacak şekilde arıtıldıktan sonra derin deniz deşarjı yapılması amacıyla Bandırma I DGKÇS soğutma suyu deşarj hattına verilecektir. Projenin inşaat aşamasında toz oluşumunun önlenmesi için gerekli olabilecek su ihtiyacının ise civar derelerden gerekli izinler alınarak karşılanması planlanmaktadır. III.4.2. Yangına Karşı Koruma Sistemi Olası yangınların önlenebilmesi için, kapsamında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik uyarınca uygun bir yangın ikaz ve koruma sistemi kurulacaktır. III.4.3. Aydınlatma Sistemi Tesis içi ve dışı aydınlatma sistemine ek olarak, santral bacasının tepesine uyarı fenerleri inşa edilecektir. Acil durumlar dikkate alınarak, tüm tesis aydınlatması acil durum güç hattına bağlanacaktır. III.4.4. Güvenlik Sistemi dahilinde, santral sahasının güvenliğini sağlamak üzere gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Bu amaçla yapılacak çalışmalar arasında, sahaların tel örgü ile çevrilmesi ve gerek görülmesi halinde santral binasının içini ve yakın çevresini sürekli kontrol altında tutabilmek amacıyla kapalı devre görüntüleme sisteminin kurulması sayılabilir. 18

34 III.4.5. Peyzaj İnşaat işlerinin tamamlanmasının ardından Bandırma II DGKÇS santral sahasında da saha şartlarına ve ihtiyaçlarına uygun yöntemlerle peyzaj işleri yürütülecektir. III.4.6. Barınma Santralın inşaat aşamasında çalışacakların büyük kısmı yörede kendi olanakları ile barınacak, kalan kısmı için proje alanında prefabrik binalar inşa edilecektir. Santralın işletme aşamasında çalışacak personelin tümü yöredeki yerleşim birimlerinde barınacaktır. III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için ihtiyaç duyulan ve yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi beklenen diğer ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri III.5.1. Ulaşım Proje Sahası na ulaşım asfalt yollar ile sağlanacaktır. Ancak, inşaat döneminde, kazı artıklarının sahadan uzaklaştırılması ve Bandırma II DGKÇS na ait ağır ve/veya hacimli makina ekipmanların sahaya taşınması sırasında yolların yetersiz kalması halinde mevcut yollarda geçici tedbirler alınacaktır. III.5.2. Elektrik Bağlantıları ile İlgili Düzenlemeler Projede üretilecek elektrik enerjisinin yaklaşık 85 km uzunluğundaki bir iletim hattı ile Balıkesir İl Trafo Merkezi (TM) ne bağlanması planlanmaktadır. Böylece, bahse konu Proje ile Türkiye nin enerji ihtiyacının karşılanmasına katkıda bulunulacağı öngörülmektedir. III.5.3. Doğalgaz Bağlantıları ile İlgili Düzenlemeler Proje kapsamında elektrik enerjisi üretimi amacıyla Sm 3 /saat doğal gaz tüketilecektir. Doğal gaz, Karacabey-Çan ve Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı nın metre uzağında bulunmaktadır. Doğal gaz hattı mülkiyeti ENERJİSA ya ait araziden geçmektedir. III.6. Hususlar Bu başlık altında belirtilmesi gerekli bir husus bulunmamaktadır. 19

35 IV. IV.1. PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI4 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterimi ÇED çalışmalarının önemli aşamalarından biri çalışma sınırlarının belirlenmesidir. Bazı küçük ölçekli projelerde, önerilen Projenin fiziksel sınırları içerisindeki çevresel değişimlerin incelenmesi yeterli olmaktadır. Büyük çaplı projeler ise fiziksel sınırlarının ötesinde önemli (olumlu veya olumsuz) etkilere sebebiyet verebilmektedir. Bu gibi durumlarda, biyofiziksel (su, hava ve toprak) çevreye olan etkilerin yanı sıra, Proje Sahası nın yakın çevresinde yaşayan halk üzerine olan sosyal, kültürel ve ekonomik etkilerin yeterli bir şekilde değerlendirilebilmesi için; Proje Sahası nın çevresinde yer alan önemli yerleşimler ile Proje den etkilenmesi olası endüstriyel tesisleri de içine alan geniş bir alanın çalışma alanı olarak belirlenmesi gerekmektedir. de bu şekilde fiziksel sınırlarının ötesinde bir etki alanı içersinde ele alınarak değerlendirilmesi gereken bir projedir. Proje den etkilenecek alanın belirlenebilmesi için projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkiler olup Proje etki alanı faaliyetin hava kalitesi modellemesi, florası, fauna, gürültü, istihdam, hizmet, tarım ve orman alanları vb. etkenler göz önünde bulundurularak seçilmiştir. Projenin çevresel etki alanları için inşaat ve işletme aşamaları göz önüne alındığında, uzun ve kısa dönemli olmak üzere iki ayrı nitelikte etki söz konusu olacaktır. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasındaki çevresel etkiler kısa süreli olup etkileri geçicidir. Bu etkilere ait bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detay bilgiler, Bölüm V-2 de verilmiştir. nin etki alanı belirlenirken, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek-2.b.1 de belirtilen etki alanı tanımı göz önüne alınmıştır. Buna göre, inşası planlanan tesisin baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alan, etki alanı olarak tanımlanmaktadır. Tablo I-1 den de görüleceği üzere, Proje kapsamında planlanan baca yüksekliği yaklaşık 70 m olup, tesisin etki alanının yarıçapı 3,5 km (50 x 70 m = 3,5 km)'dir. Buna göre, nin etki alanı, 7 km x 7 km bir alan olarak belirlenmiştir. 4 Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir 20

36 IV.2. Proje ve Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Bölgenin genel ve yerel iklim koşulları, projenin bulunduğu mevkiinin topografik yapısı, aylık, mevsimlik ve yıllık sıcaklık, yağış, bağıl nem, basınç ve buharlaşma rejimleri ve bunların grafikleri, enverziyonlu gün sayıları, kararlılık durumu, rüzgar yönü ve hızı, yıllık ve mevsimlik rüzgar gülü, fırtınalı günler sayısı ve verilerin güncelleştirilmiş ve uzun yıllar değerleri olarak rapora konulması vb.) Bir kaynaktan atılan kirleticilerin atmosferde dağılımında, gerek yerel ve gerekse bölgesel ölçekli meteorolojik ve iklimsel özellikler önemli rol oynamaktadır. Kirleticilerin çevreye olan etkilerinin anlaşılması, kısa ve uzun dönemli meteorolojik faktörlerin etkilediği yerel ve bölgesel iklim koşullarını incelemek yoluyla mümkün olmaktadır. Yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı bu kısımda, önerilen Proje Sahası na en yakın yerleşim yerlerinde yapılan hava kalitesi ölçümleri ve Proje Sahası iklimini oluşturan meteorolojik koşullar incelenerek özet bir değerlendirme sunulmuştur. Bölgenin mevcut meteorolojik durumunun değerlendirilmesinde Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü nden elde edilen Bandırma Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) bülteni kullanılmıştır (bk. Ek-G). IV Bölgenin Genel İklim Koşulları Balıkesir İli'nde üç iklim bir arada görülür. Ege kıyılarında Akdeniz, kuzeyde Marmara ve iç bölgelerde kara iklimi hüküm sürmektedir. Kıyılarda yaz ve kış arasındaki ısı farkı azdır. İç kısımlarda ise bu fark büyüktür. Dağlık doğu bölgede kışlar sert ve yazlar serin geçmektedir. Bölgenin Marmara kıyılarında yer alan kısımlarında Karadeniz ikliminin etkisiyle yazlar nispeten serin geçmektedir. Kıyılardan iç kesimlere doğru gidildikçe iklim karasallık eğilimi göstermekte ve kışlar soğuk geçmektedir. IV Yerel İklim Koşulları Bu bölümde, yerel iklim koşullarını belirlemek amacıyla, Tablo IV-1 de konumuna dair bilgi yer alan Bandırma Meteoroloji İstasyonu nda kaydedilen uzun yıllara ait veriler değerlendirilmiştir. Tablo IV-1 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Çalışma Süresi Enlem 40,21 Boylam 27,58 Yükseklik (m) 58 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ). 21

37 Sıcaklık (oc) ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. IV Sıcaklık Bandırma İlçesi nde 1975 yılından bu yana ölçülmüş en düşük hava sıcaklığı -14,0 0 C (21 Şubat 1985) ve en yüksek hava sıcaklığı ise 42,4 0 C (13 Temmuz 2000) dir. Bölgenin aylara göre en yüksek, en düşük ve ortalama sıcaklık değişimleri Tablo IV-2 ve Şekil IV-1 de verilmiştir. Bandırma Meteoroloji İstasyonu verilerinden elde edilen aylık maksimum, ortalama ve minimum sıcaklık değerleri Şekil IV-2 te verilmiştir. Şekilden de görüleceği üzere, sıcaklık Ocak ayından Temmuz ayına kadar düzenli olarak artmakta, Ağustos ayından Aralık ayına kadar ise düzenli olarak düşmektedir. En soğuk ay olan Ocak ayında ortalama hava sıcaklığı 5,2 ºC civarındadır. Temmuz ayı ise en sıcak ay olup, ortalama sıcaklık 23,6 ºC civarında seyretmektedir. SICAKLIK (C) En Yüksek Sıcaklık(C) Ortalama Sıcaklık(C) En Düşük Sıcaklık(C) Tablo IV-2 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 20 22, , ,1 42, ,6 28,6 23 5,2 5,4 7, ,5 21,4 23,6 23, ,5 10,4 7-11, ,5 0,2 6,8 9,6 10,2 6 0,7-4 -7,2 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs HaziranTemmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar En Yüksek Ortalama En düşük Şekil IV-1 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( ) Bölgenin sıcaklık gün sayıları Tablo IV-3 te verilmektedir. Tablo IV-3 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Sıcak Gün Sayısları SICAKLIK RASAT SÜRESİ (yıl) ORTALAMA GÜN SAYISI Max sıcaklık> 30 O C 34 21,7 Max sıcaklık > 25 O C ,8 Max sıcaklık > 20 O C ,7 Min sıcaklık> 10 O C ,3 22

38 Yağış Miktarı (mm) ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. Min sıcaklık > 5 O C ,8 Min sıcaklık < -0,1 O C 34 36,2 Min sıcaklık < -3 O C 34 8,1 Min sıcaklık < -5 O C 34 2,5 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) IV Yağış Bandırma İli nde kaydedilen yağışların dağılımı, türü ve miktarı, kirleticilerin yaş çökelme miktarlarını etkilediğinden önem taşımaktadır. Bundan dolayı, yöredeki yağış rejiminin belirlenmesinde Bandırma Meteoroloji İstasyonu tarafından kaydedilen 34 yıllık yağış verileri kullanılmıştır. Buna göre, bölgedeki ortalama toplam yağış miktarı 704,2 mm dir. En çok yağış, kış mevsiminde düşmektedir. Söz konusu dönemdeki aylık ortalama toplam yağış miktarları göz önüne alındığında, en çok yağışın 114,6 mm ile Aralık ayında, en az yağışın ise 14,9 mm ile Ağustos ayında olduğu görülmektedir (bk. Tablo IV-4 ve Şekil IV-2). Yağış Miktarı (mm) Ortalama Toplam Yağış Miktarı(mm) Tablo IV-4 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Yağış Verileri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 98,1 74,7 68,3 52,6 32,6 22,9 16,2 14, ,4 96,9 114,6 58,7 Yıllık Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm) 81,5 58,3 46,6 46,7 37,9 60,7 71,8 103, ,5 92,9 86,1 248 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar Ortalama Toplam Yağış Miktarı(mm) Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm) Şekil IV-2 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( ) 23

39 Söz konusu dönemdeki aylık ortalama toplam yağış miktarları göz önüne alındığında, ortalama en çok yağışın 248 mm ile Eylül ayında, en az yağışın ise 37,9 mm ile Mayıs ayında olduğu görülmektedir. Şekil IV 3 te verilen mevsimsel yağış dağılımına göre, en yağışlı mevsim olan sonbahar mevsiminde meydana gelen yağış, yıllık toplam yağışın %40 ını oluşturmaktadır. En kurak mevsim olan yaz mevsiminde meydana gelen yağışın ise yıllık toplam yağışın sadece % 11 i olduğu görülmektedir. Mevsimsel Yağış Grafiği 40% 11% 15% 34% KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR Şekil IV-3 Yağışın Mevsimlere Göre Dağılımı Ayrıca, standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve bu değerlere ait tekerrür eğrileri Ek-G de verilmektedir. Kar Yağışı Bölgede en çok kar yağışı Şubat ayında görülmektedir. En yüksek kar kalınlığı ise 33,0 cm ile Şubat ayında görülmüştür (bk. Tablo IV-5 ve Şekil IV-4). Kar Kalınlığı (cm) En Yüksek Kar Kalınlığı TabloIV-5 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Kar Kalınlığı Verileri Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 14,0 33,0 28,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14,0 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 24

40 Kar Kalınlığı (cm) ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar En Yüksek Kar Kalınlığı (cm) Şekil IV-4 Aylara Göre En Yüksek Kar Kalınlığı Dağılımı ( ) IV Rüzgar Bandırma Meteoroloji İstasyonu tarafından yılları arasında toplanan rasat bilgileri değerlendirilmesi sonucu, bölgede hakim rüzgar yönü KKD (kuzey-kuzeydoğu) olarak belirlenmiştir. Bandırma Meteoroloji İstasyonu tarafından yapılan ölçümlere göre yıllık ortalama rüzgar hızı 4,0 m/s dir. Yapılan 32 yıllık ölçümler sonucunda yıllık olarak en hızlı esen rüzgar yönünün kuzey (K), hızının ise 32,8 m/s olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu döneme ait rüzgar esme sayıları aylık ve yıllık olarak Tablo IV-6 da verilmektedir. Tablo IV-6 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık) AYLAR YÖNLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 25

41 Yıllık esme sayısına göre rüzgar gülü Şekil IV-5 te verilmektedir. Şekil IV-5 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Mevsimlere göre rüzgar esme sayıları Tablo IV-7, IV-8, IV-9 ve IV-10 da, rüzgar gülleri ise Şekil IV-6 ile Şekil IV-9 da verilmektedir. TabloIV-7 Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Aralık Ocak Şubat TOPLAM K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 26

42 KB KKB KIŞ K KKD KD BKB B DKD D BGB DGD GB GD GGB G GGD Şekil IV-6 Kış Mevsimine Ait Esme Sayılarına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV-8 İlkbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Mart Nisan Mayıs TOPLAM K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 27

43 Şekil IV-7 İlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV-9 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Haziran Temmuz Ağustos Yıllık K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 28

44 YAZ KB KKB K KKD KD BKB DKD B 0 D BGB DGD GB GD GGB GGD G Şekil IV-8 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV-10 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Eylül Ekim Kasım Yıllık K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 29

45 YÖNLER ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. Şekil IV-9 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgâr Gülü Bandırma Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında kaydedilen ortalama rüzgar hızının yönlere dağılımına ilişkin veriler Tablo IV-11 de verilmiştir. Ortalama rüzgar hızına göre çizilen yıllık rüzgâr hızı ise Şekil IV-10 da sunulmuştur. Tablo IV-11 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı ( ) AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK K 4,9 4,7 4 3,2 3,4 3,6 4,4 4,5 3,8 4,1 4,3 5,3 4,2 KKD 5 5 4,9 3,7 4 4,1 4,8 5 4,3 4,7 4,1 5 4,6 KD 4,5 4,8 4,4 3,5 3,2 3,3 4,2 4, ,4 4,1 4,0 DKD 1,3 1,3 1,4 1,1 1,2 1,2 1,4 1,4 1,3 1,4 1,2 1,5 1,3 D 1,4 1,4 1,5 1,4 1,3 1,1 0,9 1,2 1,1 1,1 1,3 1,4 1,3 DGD 1,7 1,7 1,7 1,7 1,4 1,2 1 1,3 1,4 1,4 1,7 1,9 1,5 GD 2 2,2 2,1 1,9 1,7 1,4 1,2 1,4 1,4 1,6 1,9 2 1,7 GGD 2,4 2,6 2,7 2,5 2 1,7 1,4 1,5 1,8 2 2,4 2,7 2,1 G 3,2 3,5 3,4 3,4 2,3 1,8 1,4 1,3 2,3 2,3 3,2 2,9 2,6 GGB 2,5 3 3, ,8 1,2 1,3 2,2 2,4 2,5 2,3 2,3 GB 2,9 3,3 2,7 2,8 2,4 1,9 1,5 1,5 2,3 2,4 2,6 3 2,4 BGB 1,7 2,2 2,3 2,3 1,9 1,5 1,4 1,4 1,8 1,5 1,8 1,8 1,8 B 2,6 1,6 2 2,5 2,1 1,9 1,4 1,8 1,4 1,9 1,7 1,8 1,9 BKB 2,1 1,5 2,2 2,1 2 1,8 1,9 2 1,5 1,4 1,6 1,6 1,8 KB 1,9 2,5 2,1 2,3 2,2 1,9 2,2 2 1,8 2,1 2,3 2,2 2,1 KKB 2,5 2,4 2,3 2,2 2,5 2,3 3 2,8 3 2,8 2,5 3,5 2,7 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 30

46 KKB Yıllık K 6,0 KKD KB 4,0 KD BKB 2,0 DKD B 0,0 D BGB DGD GB GD GGB G Yıllık GGD Şekil IV-10 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Esme hızlarına göre aylık rüzgar gülleri Şekil IV-11 de verilmektedir. OCAK ŞUBAT KKB KB BKB B K KKD KD DKD D KKB KB BKB B K KKD KD DKD D BGB DGD BGB DGD GB GGB G GD GGD GB GGB G GD GGD 31

47 32 MART K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB NİSAN K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB MAYIS K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB HAZİRAN K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB TEMMUZ K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB AGUSTOS K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB

48 EYLÜL EKİM KKB KB BKB B K KKD KD DKD D KKB KB BKB B K KKD KD DKD D BGB DGD BGB DGD GB GGB G GD GGD GB GGB G GD GGD KASIM ARALIK KKB KB BKB B K KKD KD DKD D KKB KB BKB B K KKD KD DKD D BGB DGD BGB DGD GB GGB G GD GGD GB GGB G GD GGD Şekil IV-11 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Gülleri IV Bölgenin Bağıl Nem Dağılımı Bölgenin yıllık ortalama bağıl nem oranı % 72 dir. En düşük bağıl nem % 13 ile Eylül ayında ölçülmüştür. Bölgedeki ortalama ve en düşük bağıl nem değerlerinin yıl içindeki değişimi Tablo IV-12 ve Şekil IV-12 de gösterilmektedir. Tablo IV-12 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Verileri AYLAR Bağıl Nem I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Bağıl Nem(%) En Düşük Bağıl Nem(%) 76,6 74,5 73,5 71,4 71,2 66,2 67, ,1 71,9 73,6 75,8 71, ,3 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 33

49 Bağıl Nem (%) ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs HaziranTemmuzAğustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar Ortalama En Düşük Şekil IV-12 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Aylık Bağıl Nem Değerleri ( ) IV Bölgesel Buharlaşma Durumu Bandırma Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin yılları arası en yüksek aylık ortalama buharlaşma 231,8 mm ile Temmuz ayında, günlük en çok buharlaşma ise 14,0 mm ile Temmuz ve Eylül aylarındadır (bk. Tablo IV-13 ve Şekil IV-13). Tablo IV-13 Uzun Yıllar Ortalaması Aylık Buharlaşma Değerleri (mm) Buharlaşma (mm) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ortalama Buharlaşma (mm) Günlük En Çok Buharlaşma (mm) 0,0 0,0 1, ,4 189,6 231,8 219,8 155,7 92,2 18,1 1,0 0,0 0,0 6,2 10,0 12,0 13,0 14,0 13,0 14,0 9,8 6,4 4,9 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 34

50 Buharlaşma (mm) ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar Ortalama Buharlaşma (mm) Günlük En Çok Buharlaşma (mm) Şekil IV-13 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Ortalama Buharlaşma Değerleri ( ) Bölgede 34 yıllık rasat süresince en yüksek basınç 1.033,5 hpa ile Ocak ayında, en düşük basınç değeri ise 983,2 hpa ile gene Ocak ayında tespit edilmiştir (bk. Tablo 14 ve Şekil IV-14). Basınç (hpa) Tablo IV-14 Uzun Yıllar Ortalaması Aylık Basınç Değerleri (hpa) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ortalama Basınç 1012,7 1011,8 1010,3 1007,4 1007,9 1006,8 1005,7 1006,2 1009,1 1011,8 1012,3 1012,4 (hpa) En Yüksek Basınç 1033,5 1030,9 1032,1 1028,4 1018,2 1016,8 1015,3 1015,8 1020,7 1023,2 1027,3 1029,1 (hpa) En Düşük Basınç (hpa) 983,2 986,6 983,9 989,1 994,9 993,2 994,9 995,5 995,6 997,8 991,1 985,4 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 35

51 Basınç (hpa) ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar En Yüksek Basınç (hpa) En Düşük Basınç (hpa) Ortalama Basınç (hpa) Şekil IV-14 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Ortalama Basınç Değerleri ( ) IV Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı Bandırma Meteoroloji İstasyonu tarafından yılları arasında kaydedilen bölgedeki sayılı günler değerleri Tablo IV-15 ve Tablo IV-16 da sunulmaktadır. Yıllık ortalama sisli gün sayısı 19,4 tür. Tablo IV-15 ten görüleceği üzere Kasım ayı 4,1 gün ile en sisli aydır. Yıllık ortalama dolulu gün sayısı ise 1,0 dir. Bölgede yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 21,0 dir. Tablo IV-15 ten de görüleceği üzere Ocak ayı 6 gün ile en kırağılı aydır. Tablo IV-15 Bölgedeki Sayılı Günler Değerleri AYLAR Gün Sayısı I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Kar Yağışlı Gün Sayısı Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı Karla Örtülü Günler Sayısı Ortalama Dolulu Günler Sayısı Ortalama Sisli Günler Sayısı Ortalama Kırağılı Günler Sayısı Ortalama Orajlı Günler Sayısı 4,0 4,8 2,5 0, ,5 2,5 14,4 3,4 3,5 2,7 1,1 1,3 0,5 1,3 1,2 1,5 2,3 2,1 3,6 24,5 1,3 2,6 0, ,5 5,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 0, ,1 0,1 0,1 1,0 2,5 2,1 2 1,1 0,8 0,1 0,1 0,1 0,8 3,1 4,1 2,6 19,4 6,0 4,2 3,4 0, ,1 2,5 4,3 21,0 0,7 0,7 1 1,9 1,9 2,7 1,5 1,7 1,4 1,9 1,3 1,1 17,8 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) 36

52 Gün Sayıs ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. Tablo IV-16 Bölgedeki Sayılı Günler SAYILI GÜNLER RASAT SÜRESİ (YIL) GÜN SAYISI Yağışlı günler >= 0,1 mm 34 9,1 >= 10 mm 34 1,89 >= 50 mm 34 0,09 Açık günler 34 70,8 Kapalı günler sayısı 34 80,6 Bulutlu günler sayısı ,8 Enverziyonlu (sisli günler) sayısı 34 19,4 Kaynak: DMİ Genel Müdürlüğü, Bandırma Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Bülteni ( ) Bölgedeki şiddetli yağış analizi değerleri ile ortalama dolulu ve orajlı gün sayıları sırasıyla Şekil IV-15 ve Şekil IV-16 da verilmiştir Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yağış 0,1 mm Yağış 10 mm Yağış 50 mm Şekil IV-15 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Şiddetli Yağış Analizi Değerleri ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar Sisli Günler Kar Örtülü Günler Dolulu Günler Kırağılı Günler Orajlı Günler Şekil IV-16 Bandırma Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Günler Sayısı ( ) 37

53 IV.2.2. Jeolojik Özellikler (Fiziko-kimyasal özellikler, tektonik hareketler, topografik özellikler, mineral kaynaklar, deprem, heyelan, çığ, sel, kaya düşmesi benzersiz oluşumlar başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/ ölçekli genel jeoloji haritası ve inceleme alanına ait 1/1000 ve/veya 1/5.000 ölçekli jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti, proje alanının jeolojik ve jeoteknik etüt raporları) IV Bölgenin Genel Jeolojik Özellikleri Batı Anadolu nun temel kayaçları farklı jeolojik evrimler geçirmiş olan Kazdağ Masifi, Menderes Masifi ve Uludağ Masifleri oluşturmaktadır. Permo-Karbonifer e kadar karasal olan bölge, Permokarbonifer de deniz altında kalmıştır. Susurluk, Balıkesir, İvrindi arasındaki Üst Permiyen-Alt Triyas ta bölge okyanuslaşmaya başlamış ve bu okyanuslaşma sonucunda spilit ve radioloritlerle ara katkılı birimler oluşmuştur. Alt Triyas sonunda masifler birbirine yaklaşmış, bu yaklaşım Jura ve Kretase de de devam etmiş ve Üst Kretase-Paleosen de son bulmuştur. Paleosen esnasında granit-granodiyorit infrüzyonları gelişmiş, Miosen ve Pliyosen de andezitlerden oluşmuş volkanizma meydana gelmiştir. Bölgede, Jura kalkerleri Karaburun Yarımadası nda, Manisa, Soma ve Balıkesir arasında görülmektedir. Edremit in doğusu (Havran) da kuzey kuzeybatıya doğru uzanan ve Gönen de doğuya doğru bükülen zon boyunca kısmi kesitlerde transgresyon meydana gelmiştir. Edremit in doğusunda Eybekdağ ın eteklerinde oluşan Jura tabakaları Üst Triyas yaşlı Halobia Şeyllerinin üzerinde bulunmaktadır 5. Şekil IV-17 de verilmiş olan 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası nda da görüldüğü üzere, Proje Sahası nın yer aldığı Balıkesir İli 3 ana birimden meydana gelmiştir. Bunlar Paleozoik yaşlı çökellerden oluşmuş birimler, Mesozoik yaşlı çökellerden oluşmuş birimler ve Senozoik yaşlı çökellerden oluşmuş birimlerdir (bk. Şekil IV-18). Genellikle konglomera, killi kireçtaşı, kumtaşları ile granitik kayaçlardan oluşan formasyonlar Kuvaterner-Alt Triyas yaşlıdır. 5 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

54 ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. Şekil IV-17 Proje Sahası nı Gösterir Jeoloji Haritası 39

55 Şekil IV-18 Balıkesir in Kuzeyi ile Marmara Denizi Arasında Kalan Bölgenin Stratigrafik İstifi Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Paleozoik Birimler Balıkesir İli nin temelini Biga Yarımadası ndan itibaren Edremit Körfezi kuzeyinde bulunan ve m ye kadar yükselen Kazdağ Masifini, Paleozoik yaşlı migmatitler oluşturmuştur. Bu temel üzerine ise alamandin amfibolit fasiyesindeki gnayslar gelmektedir. Burada yeşil şist fasiyesi şistleri çok kıvrımlı ve yer yer kırıklı olup yatay ve düşey geçişler göstermektedir. Bu birim mermerlerle ara katkılı olup, üst seviyelerde tamamen mermerlere geçmektedir. Bu birimleri Paleozoik yaşlı granit granodiyoridler kesmektedir. Granit ve granodiyoritlerin mermerlerle olan dokanaklarında skarn zonları gelişmiştir 6. 6 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

56 Menderes masifinin batı, kuzeybatı ve kuzey kısmında Karaburun yarımadasındaki Devonien formasyonların bir parçası olan daha genç metamorfik serilerin meydana getirdiği kuşak boyunca Kazdağ Masifi meydana gelmiştir. Paleozoik yaşlı olan Kazdağ masifini; Fındıklı Formasyonu, Tozlu Formasyonu, Sarıkız Formasyonu ve Sütüven Formasyonu oluşturmaktadır 7. Fındıklı Formasyonu; genel olarak amfibollü gnays ve mermer ardalanmasından oluşmaktadır. Kazdağ antiklinoryumunun çekirdeğinde yer alan Fındıklı Formasyonu nda, kalınlıkları m arasında değişen 6-7 adet mermer seviyeleri bulunmaktadır. İstif içerisindeki mermerler arasında da m kalınlığında gnays bantları bulunmaktadır. Formasyon içerisindeki mermerler yapısal ve dokusal özelliklerine göre Altınoluk ve Babadağ mermer üyelerine ayırtlanmıştır. Yapısal olarak en üst mermer seviyesi Babadağ dır. Babadağ mermer üyesi; beyaz, kirli beyaz, gri renkli, diğer mermerlere göre iri kristallidir. Özellikle Kazdağları nın zirvesinde ve güneydoğusunda görülmektedir. Kalabak Tepe, Yelpez Tepe, Kozlu Dere, Tuzlu Dere, Elmaalan Tepe ve Ayıçukuru Sırtı nda gözlenmektedir. Mermerlere, gnays birimlerinin ara seviyelerinde ya da üst kısımlarında rastlanmakta, gnays birimlerinin bitişi ile birlikte mermer seviyeleri başlamaktadır 8. Mermerler arasında kalın bantlar oluşturan gnayslar; mavimsi yeşil, fıstık yeşili, yeşil renkte, iyi foliasyonlu olup, altta ve üstte mermerlerle geçişlidir. Altınoluk mermer üyesi genel olarak beyaz, pembe renkli ve orta-ince tanelidir. Altınoluk mermerleri bölgede güney-güneybatısında yönünde eğilim göstermekte olup, Zılgın dere, Öküzçukuru mevkii, Fındıklı dere, Kapaklıyayla, Ardıçlı tepe, Elmaalan tepe ve Gemiburnu sırtında yüzeylenmektedir. Fındıklı formasyonu mermerler haricinde gnays, kalksikatik gnays, şist ve amfibolitlerden oluşmuştur. Formasyonda hakim olarak izlenmekte olup, yoğun amfibol minerali içerdiğinden amfibollu gnays olarak adlandırılmıştır. Formasyonun üst seviyelerine doğru ve özellikle Babadağ mermeri altında kuvars şist ve gözlü gnayslar da görülmektedir. Formasyonun alt kesimlerinde (Tuzlu pınarı, Ayvalı dere ve Zığın tepe) amfibol miktarı artmaktadır. Tozlu Formasyonu; metaofiyolitik kayaçlardan oluşan formasyon, Kazdağı nın zirvesinde izlenmektedir. Babadağ, Çıplak Tepe, Karataş Tepe, Kırklar Tepe, Gavurgediği Sırtı, Atçukuru Sırtı, Karkuyuları Mevkii, Karadikme Tepe ve Düden alanı arasında yüzeylenmekte olan formasyon; amfibolit, metadunit ve metaperidotitlerden oluşmaktadır. Kayaçlar birbirleri ile girift durumdadır. Formasyonun alt ve üst seviyelerinde amfibolitler, orta kesimlerinde ise metadunitler bulunmaktadır. Geniş yayılımları olan amfibolit ve metadunitler foliasyonlu yapı ve izoklinal kıvrımlara sahiptir. Amfibolitler; koyu siyah, siyah, koyu yeşil ve yeşil renkte olup, iri taneli, bantlı yapılı, leopar desenli ve masif görünümlü olmak üzere birkaç değişik şekilde gözlenmektedir. Bölgede; Tozlu yayla sırtı, Çıplak Tepe, Çörtencik Sırtı, Karkuyuları Mevkii, Karadikme Pınarı, Düventaş kayaları ve Kalabakkaya da yüzeylenmektedir. Metadunitler; koyu kahve ve pas renginde olup, granatlı ve bol foliasyonlu yapıdadırlar. Bölgenin batısında; Atçukuru Sırtı, Babadağ Tepe ve Kazanoluk Tepe arasında, kuzeyde; Gavurgediği Sırtı ve Karayokuş Dere arasında, doğuda; İkizoluk Dere ve Gölcük 7 Kazdağ Masifi Metaofiyolitinin Jeolojisi ve Titan İçeriği Açısından Değerlendirilmesi, Kazdağ batısı Mıhlıdere Vadisi nin jeolojik petrografik incelenmesi,

57 Dere arasında, merkezde ise; Kırklar Tepe, Karataş Tepe, Karadikme Tepe, Isırganlı Tepe ve Dumanlıyayla da yüzeylenmektedir. Sarıkız Formasyonu; yaygın olarak metakarbonatlardan oluşan Sarıkız Formasyonu; Ayazma, Sarıkız Tepe ve Nenekır Tepede yüzeylenmektedir. Tozlu Formasyonu na ait metaofiyolitin üzerine ince bir gnays seviyesiyle gelmektedir. Gnayslar, üste doğru m. kalınlığında, gri, beyaz renkli, küçük-orta taneli ve orta-iri bantlı mermerlerden oluşmaktadır. Sütüven Formasyonu; Kazdağ grubunun en üst kesimlerindeki gnayslardan oluşan bir formasyondur. Sarıkız ve Fındıklı Formasyonu üzerine keskin bir dokanakla gelmekte ve üst sınırı Permiyen-Miyosen aralığındaki kayaçlarla faylı dokanaklıdır. Oligo-Miyosen yaşlı granodiyoritler tarafından da kesilmişlerdir. Formasyon içerisindeki litolojilerin en iyi gözlendiği, Zeytinli Köyünün kuzeyindeki Sütüven Şelalesidir. Kazdağ istifinin en üst seviyelerinde; Tekkaya Tepe, Bıçkıbaşı Tepe, Asar Tepe, Beypınar Tepe, Pazareğrek Tepe, Gedik Tepe, Kapıdağ Tepe, Zembikler Sırtı, Eskimezarlık Sırtı, Sinekli Tepe, Zeybek Tepe, Cızlak Tepe, Karcıkonağı Tepe, Kurugedik Tepe, Harman Tepe, Çardak Tepe, Düden Tepe, Aktopraklık Mevkii, Karakoç Tepeleri ve Bıçkıyeri lokasyonlarında yüzeylenmektedir. Formasyon; koyu gri, gri, kahverengi, iyi foliasyonlu kuvarsofeldispatik gnayslardan oluşmaktadır. Gnayslar içerisinde; ince mermer, amfibolit ve granitik gnays bantları ve mercekleri yer almaktadır. Yer yer anateksiye uğramış gnayslar, yer yer pitigmatik (kurtçuk) yapılar, nebulitik (bulutumsu) yapılar, bantlı yapı, sucuk yapıları ve akma yapıları şeklinde gözlenmektedir. Kazdağ Masifi nin stratigrafik istifi Şekil IV-19 da, stratigrafik kolon kesiti Şekil IV-20 de verilmiştir. 42

58 Şekil IV-19 Kazdağ Masifi nin Stratigrafik İstifi Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu,

59 Şekil IV-20 Balıkesir Kazdağ Masifinin Stratigrafik Kolon Kesiti (Duru Ve Diğ., 2004) 44

60 IV Mesozoyik Birimler Karakaya Formasyon; kırıntılı kayaçlar ve içersindeki kireçtaşı bloklarından oluşmuşur olup, mor renkten bej renge kadar değişik renklerde izlenmekte ve gri, siyahımsı gri renkte rekristalize kireçtaşlarından oluşmaktadır. Permiyen yaşlı kristalize kireçtaşı blokları, gri, bej renkte olup kırıntılılar içinde irili ufaklı bloklar halinde ve düzensiz olarak saçılmış şekilde görülmektedir. Genel olarak çamurtaşı ve kumtaşından oluşan formasyon içerisinde, grovak, konglomera, kuvarsit, radyolarit ile sleyt bant ve mercekleri gözlenmektedir. Fazlıkonağı Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak gelmekte olan formasyon Alt Triyas yaşlıdır. Formasyon, uyumsuz olarak Akçakoyun Formasyonu tarafından örtülmektedir. Akçakoyun Formasyonu; Manyas Gölü kuzeydoğusunda bulunan formasyon, açık bej renkli, orta-kalın ardalanmalı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Altta oolitik aratabakalı, yer yer çört bantlı olan birim, üste doğru oldukça sert mikritik kireçtaşına geçmektedir. Yaklaşık 130 m. kalınlıkta ve Üst Jura-Alt Kretase yaşta olan formasyon üzerine tektonik dokanakla Yayla Melanjı gelmektedir. Yayla Melanjı; geniş mostralar veren birim tipik olarak Manyas-Susurluk İlçe merkezleri arasında yer almaktadır. Birbirleri ile ilksel ilişkide olmayan çökel, bazik ve ultrabazik kayalardan meydana gelmiştir. Radyolarit, çamurtaşı, diyabaz, gabro, dünit, harzburgit, mermer, metakumtaşı, çeşitli Şist blokları ve değişik boyutta ve yaşta kireçtaşı bloklarından oluşmuştur. Yayla Melanjı Üst Kretase yaşlıdır 9. IV Senozoyik Birimler: Çataldağ ve Ilıca-Şamlı Granitleri; Çataldağ Plutonu; Susurluk İlçe merkezi doğusunda yeralmaktadır. Siyenogranit ve granodiyorit bileşimindedir. Ilıca-Şamlı Plutonu ise Balıkesir İl merkezi kuzeyinde, Ilıca ve Şamlı dolaylarında gözlenmektedir. Çoğunlukla granodiyoritik gözlenmekte olup, iri hornblend ve biyotit kristalleri içermektedir. Her iki Plüton da kalkalkalin niteliktedir. Yayla Melanjını kesmeleri nedeniyle yaşı Üst Kretase den daha genç olan Plütonlar, üzerlerinde Miyosen yaşlı volkanik ve çökel kayaların varlığı nedeniyle de Miyosen den daha yaşlıdır. Dolayısıyla Çataldağ ve Ilıca-Şamlı Granitleri Paleojen yaşlı olarak kabul edilmektedir. Hallaçlar Formasyonu; Üst Oligosen volkanizması sırasında gelişen formasyon, Ayvalık dolaylarında ve Balya ya kadar olan mevkilerde geniş mostralar vermektedir. Andezit, dasit, trakiandezit ve riyodasit türde lavlar ile tüf ve silisleşmiş tüflerden oluşan birim uyumsuz olarak Soma Formasyonu tarafından örtülmektedir. 9 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

61 Yuntdağ Volkanitleri; Balıkesir İli, Susurluk, İvrindi, Gönen ve Manyas İlçeleri dolaylarında geniş mostralar veren formasyon, Alt-Orta Miyosen yaşlıdır. Lavlar; andezit, dasit, riyodasit ve latit türünde olup yer yer akma yapıları gözlenmekte, birim, yanal olarak Soma Formasyonu na, düşey olarak da Tünel Formasyonu na uyumlu olarak geçmektedir. Soma Formasyonu; bölgede geniş mostralar veren Neojen yaşlı çökeller, konglomera, kumtaşı, marn, kiltaşı, killi kireçtaşı ve kireçtaşı ardalanmasından oluşmakta ve yer yer aynı yaşlı lav ve tüf içermektedir. Formasyon, konglomera ile başlamakta, daha üst seviyelerde kumtaşlarına geçiş yapmaktadır. Formasyon daha üste doğru kiltaşı ve marn ardalanması ile devam etmekte ve killi kireçtaşlarına geçmektedir. En üstte kireçtaşları ve silisifiye kireçtaşları ile devam edmektedir. Karasal ortamda oluşmuş çökeller ve tüfler içinde yer yer kömür oluşumları bulunmaktadır. Yaklaşık 300 m kalınlıkta olan formasyon, üstte uyumlu olarak Tünel Formasyonu na geçer. Tünel Formasyonu; bölgede, Bandırma İlçesi demiryolu tüneli üzerinde tipik olarak gözlenen birim, Tünel Formasyonu, konglomera-kumtaşı düzeylerinden oluşmuştur. Üstte sarımsı, kırmızımsı renkli, kötü boylanmış kireçtaşı çakılları içeren siltli, killi tutturulmamış gevşek çökeller gelmektedir. Formasyon Alüvyon tarafından örtülmektedir. IV Kuvaterner: Alüvyon; bölgede en genç birimdir. Kuvaterner yaşlı olan alüvyonlar, kayaçların ayrışması ve çeşitli etmenlerle taşınıp birikmesi sonucu oluşmuşlardır. Genellikle Manyas Gölü çevresinde taşkın ovaları ve alüvyon konileri şeklinde görülmektedir. yerlerde akarsuların getirdiği kum ve çakıllarla sınırlıdır. IV İnceleme Alanı Jeolojisi Proje Sahası ve çevresinde Pliyosen yaşlı Bayramiç formasyonuna ait çökeller yüzeylenmektedir. Biga ve Gelibolu yarımadalarında geniş alanlar kapsayan bu Pliyosen yaşlı flüviyal çökeller Siyako ve diğ., (1989) tarafından birimin en iyi gözlendiği yer olan Bayramiç Çayı na atfen Bayramiç Formasyonu olarak adlandırılmıştır. Bayramiç formasyonu kızıl-kahve renkli konglomera, kumtaşı ve çamurtaşlarından oluşmaktadır. Bu çökelleri oluşturan konglomeralar, düzlemsel paralel ya da erozyonal tabaka yüzeylerine sahiptirler. Konglomera ve kumtaşları masif ya da kabaca katmanlı, düzlemsel paralel katmanlı, düzlemsel paralel ve tekne türü çapraz katmanlıdırlar. Çamurtaşları ise genelde masif ya da kabaca paralel katmanlıdırlar. Bayramiç Formasyonu çökelleri içinde erozyonal taban yüzeyli konglomeralar ile başlayıp, kumtaşlarına ve çamurtaşlarına geçen yukarı doğru incelen istifler gözlenmektedir. Ayrıca bu çökeller yanal büyüme yüzeylerine sahip nokta barları da oluşturmaktadırlar. 46

62 Yukarıda tanımlanan özelliklere sahip Bayramiç Formasyonu alüvyon yelpazesi, örgülü ve menderesli akarsu çökelerinden oluşmaktadır. Bayramiç Formasyonu kendinden önce gelişen tüm birimler üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. Formasyon, Biga Yarımadası nda Ezine, Biga kuzeyi, Gönen ve Manyas civarında çok geniş alanlara sahiptir. Bayramiç Formasyonu nun kalınlığı (bk Şekil IV-21) Siyako ve diğ., (1989) ne göre kara üzerinde m, Edremit Körfezi nde ise m olarak verilmektedir (Akçay ve diğ., 2008). Şekil IV-21 Bayramiç Formasyonuna Ait Çökellerden Genel Bir Görünüm Kaynak: GEOS tarafından yapılan saha çalışmalarından alınmıştır. ENERJİSA ya ait olan Proje Sahası nın genelinin jeolojik ve jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla bölgede GEOS firması tarafından yapılan sondajlı araştırmalar sırasında Bandırma II DGKÇS santral yeri ve çevresinde SN08, SN09 ve TN04 nolu sondajlar gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu sondajların yerleri Ek H de verilen Sondaj Lokasyonları Haritası nda sunulmuştur. Sondaj çalışmaları sırasında SPT deneyleri (insitu) ve laboratuvar deneyleri gerçekleştirilmiştir. SN-08 sondajında geçilen birimler, sert, kırmızımsı kahverenkli, çakıllı/bloklu kumlu siltli kil olarak tanımlanmıştır. SPT deneylerinde çakıllı seviyeler ihmal edilmiş olup sert kil tabakası içerisinde yapılan deneylerde N (30) olarak belirlenmiştir. Bu tabakalar m arasında yer yer bloklu çakıllı ara bantlar gözlenmiştir. 47

63 SN8 no lu Sondaj SN8 no lu sondajda en üstte 0,5 m kalınlığında bitkisel toprak tabakası, bitkisel toprağın altında ise kalınlığı sondaj derinliği boyunca devam eden sert, kırmızımsı kahve renkli, çakıllı/bloklu kumlu siltli KİL tabakası belirlenmiştir. Sert kil tabakası içerisinde yapılan Standart Penetrasyon Deneylerinde penetrasyon direnci N 30 = değerleri arasında tespit edilmiştir. Sert kil tabakası içerisinde m derinlikte yer yer bloklu çakıllı arabandlar gözlenmiştir. Sert kil tabakası içerisinden alınan örselenmiş ve örselenmemiş numuneler üzerinde yapılan labaratuar deneylerinde zemin indeks özellikleri aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Su Muhtevası W n = % Likit Limit LL = % Plastik Limit PL = % Plastisite İndisi PI = % Tabii Birim Hacim Ağırlığı n =1.91 gr/cm 3 Kuru Birim Hacim Ağırlığı d =1.59 gr/cm Özgül Ağırlık Gs = 2.69 Sert kil tabakasından alınan örnekler üzerinde yapılan üç eksenli basınç deneylerinde (UU) ise kohezyon ve kayma dayanımı açısı aşağıdaki değerlerde bulunmuştur. Kohezyon cu = 1.48 kg/cm Kayma Dayanımı Açısı = 7 Aynı tabaka içinden alınan örselenmemiş numune üzerinde yapılan Serbest Basınç Deneyinde Serbest Basınç Direnci; Qu = 2,67 kgf/cm 2 olarak belirlenmiştir. Bu tabaka içerisindeki kumlu çakıllı seviyelerden alınan numuneler üzerinde yapılan elek analizinde dane boyu dağılımı aşağıdaki değerler arasında değişmektedir. + 4 nolu elek üzerinde kalan % nolu elekten geçen % Sert kil tabakası içinde m derinlikten alınan örselenmemiş numune üzerinde yapılan konsolidasyon deneyinde Tablo IV-17 de belirtilen değerler bulunmuştur. 48

64 Tablo IV-17 Proje Sahası nda SN8 No.lu Sondaj Kuyusundaki Silt-Kil Tabakasından Alınan Numune Üzerine Yapılan Konsolidasyon Deney Sonuçları Yük Kademesi M v (cm 2 /kg) C v (cm 2 /dak) SN 8 no lu sondaj sert kil tabakası içerisinde bitirilmiştir. SN9 no lu Sondaj Bu sondajda en üstte kalınlığı 0,30 m olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. SN9 no lu sondajda bitkisel toprak tabakası altında kalınlığı sondaj derinliği boyunca devam eden sert, kırmızımsı kahve renkli, karbonat konkresyonlu, çakıllı siltli kumlu kil tabakası belirlenmiştir. Sert kil tabakası içerisinde yapılan Standart Penetrasyon Deneylerinde Penetrasyon direnci (N 30 ) : N 30 = 41 Refü ( 50) değerleri arasında bulunmuştur. 6,00 10,00 m, 13,00 20,00 m, 23,00 39,04 m derinlikler arasında kumlu, 19,00-21,00m, 30,00 39,04 m derinlikler arasında iri çakıllı / bloklu seviyeler gözlenmiş olup, çakıllar granit ve amfibol kökenlidir. Sert kil tabakası içerisinden alınan örselenmiş numuneler üzerinde yapılan laboratuar deneylerinde zemin indeks özellikleri aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Su Muhtevası W n = % Likit Limit LL = % Plastik Limit PL = % Plastisite İndis PI = % Sert kil tabakası içerisindeki kumlu çakıllı seviyelerden alınan numuneler üzerinde yapılan elek analizinde dane boyu dağılımı aşağıdaki değerlerde bulunmuştur. + 4 nolu elek üzerinde kalan % nolu elekten geçen % SN9 no lu sondaj sert kil tabakası içerisinde bitirilmiştir. 49

65 TN4 no lu Sondaj Bu sondajda en üstte 1,00 m kalınlığında bitkisel toprak tabakası yer almaktadır. Bitkisel toprak tabakası altında kalınlığı sondaj derinliği boyunca devam eden sert, kırmızımsı kahve renkli, çakıllı kumlu siltli kil tabakası bulunmaktadır. Sert kil tabakası içerisinde yapılan Standart Penetrasyon Deneylerinde penetrasyon direnci (N 30 ) : N 30 = 43 - Refü( 50) değerleri arasında tespit edilmiştir. 14,00 19,00 m derinlik arasında yer yer kum bandı, 19,00 39,25 m derinlik arasında yer yer iri çakıllı seviyeler gözlenmiştir. Sert kil tabakası içerisinden alınan örselenmiş numuneler üzerinde yapılan laboratuar deneylerinde zemin indeks özellikleri aşağıdaki gibi bulunmuştur. Su Muhtevası W n = % Likit Limit LL = % Plastik Limit PL = % Plastisite İndisi PI = % Bu tabaka içerisindeki kumlu-çakıllı seviyelerden alınan numuneler üzerinde yapılan elek analizinde dane boyu dağılımı aşağıdaki değerler arasında değişmektedir. + 4 nolu elek üzerinde kalan % nolu elekten geçen % TN4 no lu sondaj sert kil tabakası içerisinde bitirilmiştir. Taşıma gücü : Deney sonuçlarından ortalama qu = 2.67 kg/cm 2 alındığında drenajsız kohezyon değeri ; C u = q u / 2 Formülünden ; C u = 2.67/ 2 = kg/cm 2 olarak bulunur. Buradan taşıma gücü; q ult = N c x C u Nc =

66 q ult =5.14 x q ult =6.862 kg/cm 2 q all = q ult / F F = 3 (Güvenlik Sayısı) q all = / 3 q all = kg/cm 2 = t/m 2 olarak belirlenmiştir. Yapılan arazi çalışmalarında Proje Sahası nın eğiminin % 1-80 arasında değiştiği gözlemlenmiştir. Saha, Neojen (Pliyosen) yaşlı çakıllı-kumlu killerden oluşmaktadır. Zeminden alınan numunelerin analiz sonuçlarına göre zemin açısından herhangi bir sıvılaşma, temelde oturma ve şişme gibi problemler söz konusu değildir (bk. Ek H). Proje kapsamında yapılan zemin etüdü çalışmalarında saha deneyleri yapılmış, 5 m ye ulaşan derinliklerden sınıflandırma, mukavemet ve sıkışabilirlik testleri için hem örselenmiş hem de örselenmemiş zemin numuneleri alınmıştır. Sondajlarda Bayramiç Formasyonu dışında anakaya olarak tanımlanabilecek bir formasyona rastlanmamıştır. Genel olarak, bütün sondaj kuyularında hakim zemin, siltli kumlu ve çakıllı kildir. Düşük veya yüksek plastisiteli kil olarak tanımlanan bu tabaka yer yer büyük taş bloklar ve siltli killi kum ve çakıl olarak tanımlanan ince tabakaları içermektedir. Standart Penetrasyon Deneyi (SPT) nde darbe sayısı derinlik arttıkça artmaktadır. Proje Sahası için vuruş sayıları 20 ve refü arasında değiştiğinden sahada sert/sıkı formasyonların varlığı açığa çıkmaktadır. Saha çalışmalarında kil matris içerisinde bulunan çakıl ve daha büyük boyutlarda daneler nedeniyle, değerlendirmelerde SPT deney sonuçlarının güvenilir olmayabileceği varsayımıyla, refü değerleri dikkate alınmamıştır. Ayrıca kil matrisin sert yapıda olması dolayısıyla sondajlar sırasında örselenmemiş numune oldukça sınırlı sayıda alınmıştır. Bu nedenle, laboratuvarda yapılması planlanan mukavemet deneylerinin sayısı büyük ölçüde azalmış, kayma mukavemeti parametrelerinin güvenilir bir şekilde belirlenebilmesi amacıyla dört kuyuda presiyometre deneyleri yapılmıştır. Drenajsız kohezyon (cu) parametresinin ortalama değerleri bu sondaj kuyuları için 440 kpa (SK1), 580 kpa (SK20), 400 kpa (BN1) and 420 kpa (SK12) olarak hesaplanmaktadır. Ancak, kuyunun kısmen çökmesine bağlı olarak bu değerler çok da güvenilir olarak kabul edilmediğindenbu değerler ortalama değerlerin hesaplanmasında dikkate alınmamıştır. Alınan örselenmiş numuneler üzerinde elek ve Atterberg limit deneylerini içeren standart sınıflandırma deneyleri yapılmış ve numuneler Birleşik Zemin Sınıflandırma Sistemine (USCS) göre sınıflandırılmıştır. Kayma mukavemeti parametrelerini belirlemek amacıyla örselenmemiş numuneler üzerinde tek eksenli ve üç eksenli deneyler yapılmıştır. Örselenmemiş numuneler, sadece, nispeten yumuşak/zayıf (SPT darbe sayıları 25 ve daha az olan) kil tabakalarından alınabilmiştir. Zeminin sertliği arttıkça numune alınması sırasında örselenme artmakta, dolayısıyla, laboratuarda belirlenen mukavemet parametrelerinde önemli düşüşler meydana gelmektedir. Kayma mukavemeti parametrelerinin belirlenebilmesi amacıyla laboratuvar (tek eksenli ve üç eksenli) deneyleri ve saha testleri (SPT ve presiyometre) yapılmıştır. Yapılan saha çalışmalarında derinlik arttıkça kil malzemesi de giderek sertleşmesinden dolayı 51

67 numunelerin büyük bir çoğunluğu ilk 20 m derinlik içerisinden alınmıştır. Güvenli tarafta olmak amacıyla SPT veri setinde refü değerlerini dikkate almaksızın zemin yüzeyinin altındaki ilk 20 m derinlik ve daha derin seviyeler için ortalama vuruş sayıları, sırasıyla, 35 m ve 60 m olarak hesaplanmaktadır. Proje Sahası nda yapılan heyelan araştırmalarında sahanın geometrik olarak üç farklı kısımdan oluştuğu tespit edilmiştir. Bunlar: kıyıda yer alan kuzeye bakan yamaç, güneyde yükselen tepenin yamacı ve bu iki yamaç (şev) arasında yer alan yaklaşık 250 m uzunluktaki hemen hemen düz kesimdir. Arada kalan düz kesim gerçekte güney istikametinde alçalan hafif bir eğime sahip olup, denizden ortalama yüksekliği 40 m civarındadır. Bu kesimin, inşaat öncesinde 30 m seviyesine indirilmesi planlanmaktadır. Kuzeyde yer alan yamaç, bazı kesimlerde hemen hemen dik, bazı kesimlerde ise 20º civarındaki eğimlere sahiptir. Bu durum, kısmen denize kaymış olan heyelan kütlesi üzerinde halen devam etmekte olan erozyonun bir sonucudur. Analizlerde, kuzeyde yer alan şev için yatayla 26º eğim varsayılmıştır. taraftan, güneyde yer alan eğim hemen hemen sabit olup 22º civarında ve planda konkavdır. Kuzey ve güney şevler için doğal şev yükseklikleri, sırasıyla, 30 m ve 80 m dir. Güneyde yer alan şev, 80 m den sonra da oldukça küçük bir eğimle yükselmeye devam etmektedir. Bandırma II DGKÇS Proje Sahası yukarıda tanıtılan alanın güney kesiminde yer alıp söz konusu heyelanların etki alanının dışındadır. Ayrıca, inşaat çalışmaları başlamadan önce kapsamındaki alanlarla ilgili olarak imar planı amaçlı jeolojik-jeoteknik etüt raporu hazırlatılarak onaylatılmak üzere ilgili kuruma sunulacaktır. IV Metamorfizma ve Mağmatizma Paleozoik yaşlı Kalabak şistleri Hersiniyen ve Alpin, Alt Triyas yaşlı Karakaya Formasyonu na ait kayaçlar ise Alpin Orojenezi nden etkilenmiştir. Yeşil şist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş olan formasyondaki kayaçlarda andaluzit, turmalin, biyotit, muskovit, korund ve sillimanit mineralleri gözlenmiştir. Kuzeye, intrüzyon dokanağına doğru gidildikçe metasedimanter kayaçlar yer yer gnays, metabazitler ise amfibolit ve amfibolit şistlere dönüşmektedir. Kayaçlardaki bu dönüşümün nedeni, metamorfizma derecesinin kuzeye doğru artmasından kaynaklı olabileceği gibi, kontak metamorfizma derecesinin yüksek olması (piroksen-hornfels) ile de açıklanabilir. Bölgede bulunan mermerler, metomorfizma olayı sonucunda kalker ve dolomitik kalkerlerin yeniden kristalleşmesiyle meydana gelmiştir. Düşük oranda MgCO 3 (Magnezyum karbonat) içermektedir. Türkiye de en fazla mermer ocağı Balıkesir İli nde bulunmaktadır (Türkiye deki ocakların % 27 si). Mermer, CaCO 3 kristallerinden oluşan mermerlerde esas mineral Kalsit olup, aynı zamanda az miktarda silis, silika, feldspat, demiroksit, mika, fluorin ve organik maddeler de bulunmaktadır. Renkleri genellikle beyaz ve grimsidir. Fakat yabancı maddeler nedeniyle sarı, pembe, kırmızı, mavimtırak, esmerimsi ve siyah gibi renklerde de olabilirler. 52

68 Bölgedeki ilk magmatik evre ise; Karbonifer yaşlı Çamlık metagronodiyoriti, Kapıdağ granodiyoriti ve Turfaldağ granodiyoriti ile başlamaktadır. İkinci magmatik evre ise Oligo- Miyosen yaşlı Kozak, Eybede, Çataldağ, Şamlı granodiyoritleri ile başlamakta, dasit, andezit, riyolit, aglomera ve tüflerle ile devam etmektedir. Bölgedeki bazaltik lavlar, Üst Pliyosen- Kuvaterner de en son magmatik evrede graben fayları ve graben faylarını kesen tektonik zonlar boyunca yükselmektedir 10. IV Bölgenin Topografik ve Jeomorfolojik Özellikleri Balıkesir Ovası ve yakın çevresi, metre arasında değişen, az yüksek tepelik alanlardan oluşmaktadır. İli nin kaya zeminini; %23 ile Kuaterner yaşlı alüvyonlar, %29 ile Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Soma Formasyonu na ait konglomeralar, kumtaşları, marn ve kireçtaşları, %34,6 ile Orta-Üst Miyosen yaşlı Yuntdağ volkanitine ait lavlar, tüfler, silisleşmiş tüfler ve aglomeralar oluşturmaktadır. Geriye kalan %13,4 lük kısım ise Tersiyer den yaşlı olan birimler tarafından oluşturulmuştur. IV Tektonik Bölgedeki tektonizma, iki önemli jeolojik olayın etkisi altında gelişmiştir. Bunlardan ilki; Ege dalma-batma sistemi, diğeri ise Arabistan Levhasının Bitlis Sütur kuşağı boyunca Anadolu'yu kuzey yönünde sıkıştırmasıdır. Arabistan ile Lavrasya Levhaları, Bitlis Süturu boyunca Orta Eosen sonunda çarpışmış, Erken Miosen den sonra Doğu Anadolu'da kıta kabuğunu kısaltıp kalınlaştırmıştır. Anadolu Levhası Pliyosen den başlayarak batı yönünde harekete geçmiştir. Anadolu Levhasının batıya hareketi, Ege ve Batı Anadolu'da K-G yönlü bir gerilme ile D-B yönünde açılma havzaları ile karşılanmaktadır. Dolayısıyla D-B doğrultulu grabenler Ege ve Batı Anadolu Bölgesinin jeolojik ve jeomorfolojik en egemen unsurudur. Grabenleri sınırlayan faylar boyunca bölge sismik olarak aktiftir 11. Balıkesir Ovası ve yakın çevresinde büyük fay sistemleri yer almamaktadır. Ancak kuzey, batı ve güneyden büyük fay sistemleri ile sınırlandırılmaktadır. Genel olarak bölge, kuzeyden Kuzey Anadolu Fay Zonunun (KAFZ) ve güneyden Ege Graben Sisteminin etkisi altındadır. bir deyişle yöre KAFZ ile Ege nin açılma rejimi arasında bir geçiş zonu özelliği taşımaktadır. Kuzeydeki KAFZ ye ait olan Yenice-Gönen fayı, doğrultu atımlı fay çözümleri veren depremler üretmekte, buna karşılık batısı ve güneyi, Ege çöküntü sistemlerinin etkisi altında normal atım karakterli depremler üretmektedir. Ege çöküntü sistemlerinden Edremit çöküntüsü, Bakırçay çöküntüsü ve Simav çöküntüsü yöreyi kuzeybatıdan, batıdan ve güneyden sınırlamaktadır. Bu bütün içinde Ayvalık, İvrindi, Soma, Savaştepe ve Bigadiç te bu sistemlere bağlı olarak depremler meydana gelmektedir 12. IV Sismik Aktivite ve Deprem Durumu T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi tarafından hazırlanmış olan Deprem Bölgeleri Haritası ve Balıkesir İli Deprem Haritası 10 Balıkesir Çevre Durum Raporu, Balıkesir Çevre Durum Raporu,

69 incelendiğinde Proje Sahası nın 1. Derece Deprem Bölgesi nde bulunduğu görülmektedir (bk. Şekil IV-22 ve Şekil IV-23). Şekil IV-22 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Kaynak: Proje Sahası Şekil IV-23 Balıkesir İli Deprem Haritası Kaynak: 54

70 Projenin uygulama aşamasında, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Türkiye Diri Fay Haritası EK-B de sunulmuştur Balıkesir ve yakın çevresini içine alan Batı Anadolu, Afrika Levhası nın Girit Adası nın güneyinde Ege ve Anadolu Levhaları nın altına dalması sonucu KKB-GGD yönlü çekme ve gerilmeye uğramıştır 13. Bölgenin kuzey kısmı ise KAF ın yanal atımlı sıkışma ve çekme hareketinin etkisi altındadır. Sismotektonik bölge, kuzeyindeki Yenice-Gönen Fay Zonu ve Sarıköy Fay Zonu dışında batıda Soma-Kırkağaç-Akhisar Fay Zonu, güneyde Zeytindağ- Bergama, güneybatıda Simav Fay Zonunun etkisi altında bulunmaktadır. Genel olarak, bölge kuzeyden KAFZ nin, güneyden Ege Graben sisteminin etkisi altındadır. Sonuç olarak, sismotektonik bölge KAFZ ile Ege nin açılma rejimi arasında bir geçiş zonu özelliği taşımaktadır 14. Balıkesir deki sismotektonik bölge; KAF ile Batı Anadolu nun çekme rejimi etkisi altında bulunan Edremit Çöküntüsü 15, Çandarlı dan Soma ya kadar uzanan 80 km uzunluğundaki Bakırçay çöküntüsü, Simav Çayı boyunca 100 km uzunluğunda olan Simav çöküntüsünden 16 oluşmakta ve Balıkesir Ovası nı da içine almaktadır. Bölgede, Afyon-Konya arasında uzanan doğuda Konya dan başlamak üzere Savaştepe ye kadar uzanan Akşehir Fay Zonu bulunmaktadır 17. Bu fay zonu 1-50 km uzunluğunda birbirine paralel ya da yarı paralel çok sayıda normal faylardan oluşmuştur. Tarihsel dönemlerden bu yana yoğun deprem aktivitesi görülmektedir. Deprem episantrlarının çoğuna Savaştepe, Bigadiç, Dursunbey, Sındırgı, Gönen ve Manyas arasında rastlanmaktadır yılları arasında en yüksek aktivite, 1953, 1969,1970, 1998, 2001 yılarında meydana gelmiştir. 104 yıllık periyotta bölgede M 6.0 depremlerinin oluş sıklığı 7 dir 18. Balıkesir İli nde tarihinde merkez üssü Manyas Gölü olan deprem meydana gelmiş ve bu depremden 4 ilçe ve 100 köy etkilenmiştir. Manyas ilçe merkezi ve ona bağlı 31 köyde yıkık ve ağır orta 453 az hasarlı konut tespit edilmiştir günü Alaşehir merkez olmak üzere yeniden bir deprem meydana gelmiş günü ise tekrarlayarak, Sındırgı ilçesine bağlı 29 köyde hanede yaşayan afetzede açıkta kalmıştır. 117 yıkık konut 831 adet az hasarlı konut tespit edilmiştir 19. Bölgede bulunan faylar Tablo IV-18 de özetlenmiştir. 13 Batı Anadolu Kıyılarının Tarihsel Dönem Deprem Etkinliği, Balıkesir Bölgesinin Deprem Riski ve Depremsellik Açısından İncelenmesi, Deprem ve Jeoloji, Türkiye nin Sismotektoniği, Çay (Afyon) Depreminin Kaynağı ve Ağır Hasarın Nedenleri: Akşehir Fay Zonu, Balıkesir Bölgesinin Deprem Riski ve Depremsellik Açısından İncelenmesi, Balıkesir Çevre Durum Raporu,

71 Tablo IV-18 Proje Sahası Civarındaki Bazı Fayların Karakteristik Özellikleri Fayın Adı Doğrultusu Atımı Uzunluğu Meydana Getirdiği Deprem Tarihi Manyas Fayı D-B Sağ yanal doğrultu atımlı 60 km Edincik Fayı KD-GB Sağ yanal doğrultu atımlı fay km Yenice Gönen Fayı KD-GB Sağ yanal doğrultu atımlı 55 km Sarıköy Fayı KD-GB Sağ yanal doğrultu atımlı 60 km. - - Neden Olduğu Deprem Büyüklüğü Proje Sahasında yapılan jeofizik araştırmalar sonucu, deniz içerisinde kıyıya birkaç yüz metre mesafede doğu-batı istikametinde yönlenen iki fay tespit edilmiştir. Bunlardan kıyıya yakın olanın (yaklaşık 650 m) deniz tabanı sedimentasyonunu kesiyor olması fayın aktif olduğunu göstermektedir. Ayrıca, kıyı çizgisinin oldukça güneyinde karada da yine doğu-batı istikametinde uzanan fay olarak nitelendirilebilecek yapılar tespit edilmiştir. Ancak, Sahanın stabilitesi itibariyle, aktif veya değil, bu faylardan hiç birisinin uzantısı sahayı kesmemektedir. Dolayısıyla, santral yapısı için fay hareketinden kaynaklanabilecek doğrudan bir tehdit söz konusu değildir (bk. Ek-H). Proje Sahası 1.derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Etkin yer ivme katsayısı A 0 =0,4 g.dır. Bina önem katsayısının 1 olarak alınması gereken Proje de, çalışma alanının birinci grubunda yer alan C grubu zeminlerde Z 3 yerel zemin sınıfının spektrum karakteristik periyotları TA=0,15 ve TB=0,6 sn.dir. İkinci grubunda ise yer alan B grubundaki zeminlerde Z 2 yerel zemin sınıfının spektrum karakteristik periyotları TA=0,15 ve TB=0,4 sn.dir (bk. Ek H). Türkiye Diri Fay Haritası na göre Proje Sahası na en yakın fay yaklaşık 2,5 km doğuda Edincik Fayı dır. IV Mineral Kaynaklar Balıkesir Çevre Durum Raporu na göre; Üst Miyosen-Pliyosen tektoniğinin yoğun olarak etkilediği Balıkesir İli jeotermal enerji potansiyeli yönünden oldukça zengindir. Sıcaklıkları 17,2-98,5 0 C arasında değişen 26 adet jeotermal saha bilinmektedir. Bu sahalardan şehir ısıtmacılığında, seracılıkta ve elektrik enerjisi üretiminde yararlanılabilir. Radyoaktivite oranı yüksek şifalı sulara sahip Pamukçu, Gönen, Edremit-Güre, Balya-Ilıca, Bigadiç-Hisarköy önemli termal merkezleridir. IV Heyelan ve Çığ Heyelan için, heyelan yönündeki kırık zonların yeri, fayların ve heyelanın şekli, derinliği önemlidir. Kayaçlardaki ayrışma, kırıklık, temel zeminin içindeki yumuşak zeminin varlığı heyelana neden olmaktadır. Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü tarafından 1981 ve 1991 yılları arasında Balıkesir İli nde 5 adet heyelan tespit edilmiştir yılında Edremit Avcılar Köyü nde meydana gelen depremde can, mal kaybı ve hasar meydana gelmemiş, İvrindi Bozören Köyü nde 246 konut 56

72 ağır hasar görmüş, can kaybı ise olmamıştır yılında Gönen İlçesi ne bağlı Çobanhamidiye Köyü nde meydana gelen heyelanda 10 ağır hasar gören konut tespit edilmiştir. Sındırgı İlçesi Aktaş Köyü, İvrindi İlçesi Bozören Köyü, Gönen İlçesi Çobanhamidiye Köylerinde hak sahibi olan afetzedelere konutları teslim edilmiştir 20. Balıkesir İli nde meydana gelen kayıt altına alınmış heyelanlardan bazıları Tablo IV-19 da verilmiştir. Tablo IV-19 Balıkesir İli nde Geçmiş Yıllarda Meydana Önemli Heyelanlar Tarih Yer Hasar Durumu Sındırgı İlçesi Aktaş Köyü 18 Konut hasar görmüştür İvrindi İlçesi Bozören Köyü 109 Konut hasar görmüştür Gönen İlçesi ÇobanhamidiyeKöyü 10 Konut hasar görmüştür Burhaniye İlçesi AvundukKöyü 5 Konut hasar görmüştür. Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Sel ve Kaya Düşmesi Yeryüzüne aşırı yağmur düşmesi nedeniyle oluşan seller doğal afet olarak nitelendirilmektedirler. Sellerin ölçülmesinde; yükseklik, su miktarı, taşkın alanı ve akış hacmi gibi özellikler dikkate alınmaktadır. Seller dere, çay, ırmak ve nehirlerin taşarak kullanılan arazileri, köy, ilçe ve şehirleri basmasına, yolların kapanmasına, can ve mal kaybına sebep olmaktadır. Balıkesir in İvrindi İlçesi Küçükılıca Köyü nde 1991 yılında meydana gelen su baskınında can ve mal kaybı meydana gelmemiş, ancak konut ve bazı işyerlerinde hasar meydana gelmiştir (bk. Tablo IV-20). Tablo IV-20 Balıkesir İli nde Meydana Gelen Sel Baskınları Tarih Yer Can Kaybı Hasar Durumu İvrindi İlçesi Küçükılıca Köyü - 12 konut hasar görmüştür Sındırgı İlçesi Kürendere Köyü 2 17 konut hasar görmüştür Manyas İlçesi Hamamlı Köyü - 6 konut hasar görmüştür Gömeç İlçe Merkezi ile Hacıosman ve Hacıhüseyinler Köyleri Ayvalık İlçesine bağlı Altınova Beldesi ile Beşiktepe, Üçkabaağaç, Bulutçeşme ve Çakmak Köyleri Burhaniye İlçesi, Öğretmenevleri Mahallesi ve Bahadınlı Köyü Kaynak:Balıkesir Çevre Durum Raporu, konut ve 1 işyeri hasar görmüştür - 20 konut hasar görmüştür - Öğretmenevleri Mahallesinde 1 işyeri ve 1 konut, Bahadınlı Köyünde ise 1 zeytinyağı fabrikası hasar görmüştür. IV Benzersiz Oluşumlar kapsamında çalışma sahasında herhangi bir benzersiz oluşum bulunmamaktadır. 20 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

73 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu emniyetli çekim değerleri, suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri; yeraltı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı) Balıkesir Çevre Durum Raporu na göre; Balıkesir İli Türkiye nin en fazla jeotermal potansiyele sahip illeri arasında yer almaktadır. Proje Sahası nın yer aldığı Bandırma İlçesi nde önemli bir jeotermal kaynak bulunmamakta ancak İlçe nin güneyinde yer alan ve Proje Sahası na 23 km mesafe olan Gönen İlçesi nde jeotermal kaynak ve kaplıcalar yer almaktadır. Balıkesir İli sınırları içinde DSİ XXV. Bölge Müdürlüğü tarafından tespit edilmiş yeraltı su havzalarından bazıları ve bu havzalara ait drenaj alanları Tablo IV-21 de sunulmuştur. Sıra No Tablo IV-21 Balıkesir İli Yeraltı Su Havzaları ve Kullanma Amaçları Emniyetli Verim Havza Adı (hm 3 Drenaj Alanı (km 2 ) /yıl) Kullanma Amacı 1 Balıkesir 38, İçme,sulama, kullanma 2 Pamukçu İçme 3 Kepsut 9, İçme 4 Dursunbey 0, Su çıktı kaynağından içme,sulama 5 Savaştepe 3, İçme 6 İvrindi 0,041 (olumsuz) 747 Kullanma 7 Gökçeyazı 1, İçme,sulama 8 Balya-Ilıca Edremit-Burhaniye-Havran 80, İçme,sulama, kullanma 10 Gömeç (Armutova) 4, İçme,sulama 11 Altınova 16, İçme,sulama, kullanma 12 Ayvalık 0,86 (olumsuz) 95 İçme,sulama, kullanma 13 Gönen-Sarıköy 29, İçme,sulama 14 Tahirova 4, Sulama 15 Manyas-Bandırma-Susurluk 39, İçme,sulama,kullanma 16 Erdek 0, İçme, kullanma 17 Bigadiç 22, İçme, kullanma 18 Marmara Adası 0, İçme Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Jeotermal Kaynaklar Türkiye, jeotermal potansiyel bakımından dünyada yedinci ülke konumundadır. Özellikle Batı Anadolu ülkemiz jeotermal kaynaklarının oldukça yoğun olduğu bölgedir. Bölgedeki jeotermal kaynaklardan, kaplıcanın yanı sıra şehir ısıtmacılığında ve sera ısıtmacılığında da yararlanılmaktadır. Ülkemizde ilk jeotermal ısıtma uygulaması 1964 yılında Gönen Park Otelin ısıtılması ile gerçekleştirilmiştir. Türkiye nin ilk jeotermal merkezi şehir ısıtması da yine 1987 yılında Gönen de uygulanmış ve konut için ısıtma yapılmış, bunu Bigadiç ve Edremit İlçeleri de takip etmiştir 21. Gönen Park Otel, Bandırma II DGKÇS Proje Sahası na yaklaşık 23 km mesafededir. 21 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

74 Proje için hazırlanan Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu na göre; Proje Sahası nda yapılan sondaj çalışmalarında yeraltı suyuna rastlanmamıştır. IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel su kaynaklarından akarsu, göl ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, bu kapsamda mevsimlik değişimleri, kıyı ekosistemleri) Proje Sahası nda bulunan yüzeysel su kaynaklarından bazıları Tablo IV-22 de verilmiştir. Tablo IV-22 Balıkesir İli nde Bulunan Bazı Yüzeysel Su Kaynakları Dere Adı Doğduğu Yer Geçtiği Yer Döküldüğü Yer Uzunluğu (km) Simav Çayı Kütahya Sındırgı Marmara Denizi 175 Dursunbey Çayı Alaçam Dağı Simav Çayı ile birleşir Marmara Denizi 65 Kille Çayı Dursunbey Simav Çayı ile birleşir Marmara Denizi 97 Yağcılar Deresi Bigadiç Kepsut ta (Simav) Marmara Denizi 30 Madra Çayı İvrindi Ayvalık,Altınova Ege Denizi 48,5 Atnos Çayı Kütahya Sındırgı (Simav) Marmara Denizi 0 Üzümcü Çayı İvrindi Balıkesir (Simav) Marmara Denizi 56 Kızıklı Deresi Havran Burhaniye Ege Denizi 30 Karadere Madra Dağı Burhaniye Çayı Ege Denizi 19 Karıca Dere Madra Dağı Burhaniye Çayı Ege Denizi 19 Edremit Çayı Kaz Dağları Edremit Ege Denizi 28 Biller Deresi Kaz Dağı Edremit Ege Denizi 55 Havran Çayı Kaz Dağı Havran, Edremit Ege Denizi 46 Gönen Çayı Kaz Dağı Gönen Marmara Denizi 60 Değirmenlik Deresi Dursunbey Bombay ile birleşir Marmara Denizi 51 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı (İçme, kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) Balıkesir İli ndeki su kaynakları; akarsular, göller ve göletler, deniz ve barajlardan oluşmaktadır. Bölgedeki yıllık ortalama yağış 651 mm, ortalama akış verimi ise 7,05 (l/sn)/km 2 dir. Balıkesir İli ndeki yağış-akış oranı ise 0,34 tür 22. IV Su Kaynaklarının Mevcut Kullanımı Balıkesir İli nde tarım arazilerinin ( ha) ha ı sulanabilecek alandır. Bunun İl tarım alanlarına oranı % 55,58 dir. İl de toplam sulanan alan ha olup, toplam sulanabilir alana oranı % 33 tür. Sulanan arazilerin ha ı (% 59) devlet sulaması, ha sı (% 41) halk sulaması şeklindedir. Balıkesir İli ndeki sulama durumu ve ilçeler bazındaki miktarı Tablo IV-23 ve Tablo IV-24 te verilmektedir. 22 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

75 Tablo IV-23 Balıkesir İli ndeki Sulama Durumu Tarım Arazilerinin Sulama Durumu Arazinin Adı Arazinin Alanı (ha) Devlet tarafında sulanan arazi Halk tarafında sulanan arazi Toplam tarafında sulanan tarım arazi Sulanabilecek tarım arazi Toplam tarım arazi Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, Tablo IV-24 Balıkesir İli ndeki Sulanabilen Tarım Arazilerinin İlçelere Göre Dağılımı İlçeler Toplam Alan (ha) Devlet Sulaması Halk Sulaması Toplam Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran Ġvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk TOPLAM Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Akarsu ve Dereler Balıkesir İli ndeki mevcut yüzeysel su kaynaklarının akış miktarları Tablo IV-25 te verilmiştir. Tablo IV-25 Balıkesir İli Akarsu ve Derelerin Kapladıkları Alanlar Çay/Dere Adı Toplam Ortalama Akış (hm 3 /yıl) Simav çayı 1280 Gönen çayı 350 Kocaçay 610 Dursunbey çayı 245 Madra çayı 35 Edremit çayı 42 60

76 Çay/Dere Adı Toplam Ortalama Akış (hm 3 /yıl) Havran çayı 86 Burhaniye deresi 71 Zeytinli deresi 76 Çıtalan deresi 15 Karakoç deresi 7 Mürvetler deresi 74 Sığırcı deresi 24 dereler 315 Toplam yerüstü su potansiyeli 3230 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Göl ve Göletler Manyas Gölü, Marmara Denizi nin güneyinde, İnegöl ve Gönen Ovaları arasında kalan çöküntü çukurlarında oluşan iki gölden biridir (diğeri Uluabat Gölü dür). Balıkesir İl sınırları içerisinde yer alan bu göl, barındırdığı kuş varlığı ve ekolojik değerleri yönünden dünyaca tanınan kuş alanlarından biridir. Manyas gölü, Proje Sahası nın 15 km güneydoğusunda yer almaktadır. Göle dökülen Sığırcı Deresi nin oluşturduğu delta (64 ha), tarihinde Milli Park, gölün tamamını içine alan ha lık saha ise 1977 yılında Su Kuşları Koruma ve Üreme Sahası olarak ilan edilmiştir tarihinde T.B.M.M nce Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilmiştir. Manyas Gölünün göl aynası doğal durumda km 2 arasında değişmektedir. Göl en derin yerinde, maksimum su seviyesinde 5,15 m derinliğe sahiptir. Gölün yağış alanı, göl aynası (ortalama 169 km 2 ) dışında 3.182,8 km 2 dir. Bölgede bulunan göl ve göletlere ilişkin yüzey alanları Tablo IV-26 da özetlenmiştir. Tablo IV-26 Balıkesir İli nde Bulunan Göl ve Göletlerin Yüzey Alanları Yüzey Alanı (ha) Doğal Göl Yüzeyleri Manyas Gölü Gölet Rezervuar Yüzeyleri 712 Antimon 12 Hacıhüseyin göleti 28 Merinos göletleri 21 Halkapınar göleti 18 Karakol göleti 17 İbirler göleti 25 Karacaören göleti 8 Alidemirci göleti 31 Kocabey göleti 12 Değirmenli göleti 12 Söve göleti 10 Soğuksu göleti 16 Ovacık göleti 10 61

77 Yüzey Alanı (ha) Şahinburgaz göleti 15 Kocaavşar göleti 40 Şamlı göleti 69 Kavaklı göleti 17 Korucu göleti 14 Armutalan göleti 25 Ilıca göleti 18 Akbaşlar göleti 17 Köy Hizmetlerince yapılan göletler 277 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Barajlar Balıkesir İli sınırlarında 6 adet baraj mevcut olup, sulama, içme ve kullanma amaçlı olarak kullanılmaktadır (bk. Tablo IV-27). Tablo IV-27 Balıkesir İli nde Bulunan Barajlar Barajın Adı Yüzey Alanı (ha) Temelden Yüksekliği (m) Depolama hacmi (hm 3 ) Gövde Dolgu Hacmi (hm 3 ) Çaygören barajı ,5 159,5 3,41 Savaştepe-Sarıbeyler barajı ,5 15,6 0,52 Çamköy barajı 72 43,2 9,4 1,23 İkizcetepeler barajı ,56 1,14 Gönen barajı ,10 Madra barajı ,37 3,2 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Denizler Balıkesir İli, Marmara ve Ege Denizi nde uzun kıyısı olan ve turizm potansiyeli yüksektir. İl in Marmara Denizi ne olan kıyı uzunluğu 102,75 km, Ege Denizi ne olan kıyı uzunluğu ise 115,5 km dir. Ayrıca İl sınırları içerisinde yer alan Marmara İlçesi (Marmara Adası) nin 72,5 km uzunluğunda kıyı şeridi vardır (bk. Tablo IV-28). Tablo IV-28 Balıkesir İli nin Denize Kıyısı Olan İlçeleri ve Kıyı Uzunlukları İlçe Adı Kıyı Uzunluğu Deniz Adı İl Kıyılarına Oranı (%) Plaj Uzunluğu (Km) Ayvalık 54 Ege Denizi 14,35 15 Bandırma 60 Marmara Denizi 15,95 - Burhaniye 12 Ege Denizi 3,19 6 Edremit 32 Ege Denizi 8,5 31 Erdek 34,75 Marmara Denizi 9,24 0,455 Gömeç 17,5 Ege Denizi 4,65 2,5 Gönen 8 Marmara Denizi 2,12 6 Marmara 72,5 Marmara Denizi 29,25 23,8 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, (NOT: Kıyı uzunluklarına (Marmara hariç) adalar dahil değildir.) 62

78 IV Su Kaynaklarının Planlanan Kullanımı Proje Sahası nın bulunduğu Balıkesir İli, yüzeysel su kaynakları açısından oldukça zengindir. İl sınırları içerisinde yer alan akarsu, göl, gölet ve barajlardan kullanma, içme ve sulama amaçlı olarak yararlanılmaktadır. Bandırma II DGKÇS nin inşaat aşamasında gerekli içme suyu damacanalarla, kullanma suyu ise şebeke suyundan tankerlerle Proje Sahası na getirilecektir. Proje kapsamında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular için paket arıtma tesisi yapılacak ve arıtılmış sular mümkün olduğunca sulama amaçlı kullanılacaktır. Projenin işletme aşamasında personelin ihtiyaç duyacağı içmesuyu ise damacanalarla sağlanacaktır. Bandırma II DGKÇS için hazırlanan ve Ek-C de sunulan Su Kütle Denge Şemasına göre kazan katma suyu ihtiyacı, Bandırma I DGKÇS de soğutma suyu temini için kurulan su alma yapısından karşılanacaktır. Bandırma I DGKÇS su alma yapısından alınacak suyun bir kısmı desalinasyon tesisinde arıtıldıktan sonra kullanma suyu olarak, bir kısmı da demineralizasyon tesisinde arıtıldıktan sonra kazan katma suyu olarak kullanılacaktır. Proje Sahası na yakın çevredeki dereler ve Proje Sahası na uzaklıkları Tablo IV-29 da verilmiştir. Tablo IV-29 Balıkesir İli ndeki Dereler ve Proje Sahası na Mesafeleri Adı Proje Sahası na Mesafesi (m) Halacı Deresi 500 Sazlı Deresi Gönen Çayı IV.2.6. Tarım Alanları (Tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları ile birim alan itibariyle verimi, kullanılan tarım ilaçları) Balıkesir, Türkiye tarımında çok önemli bir yere sahiptir. İklimi ve toprak karakteri itibariyle ekonomik anlamdaki tropikal ürünlerin dışında, hemen hemen her türlü bitkisel ürünün yetişmesine uygundur. Tarımsal üretim bakımından Manyas, Gönen, Balıkesir, Edremit, Havran, Burhaniye ve Sındırgı ovaları önemli yer tutmaktadır. En fazla zeytin üretimi yapılan İl Balıkesir dir. Ayrıca zeytin, buğday, arpa, mısır, ayçiçeği, şekerpancarı, yem bitkileri, kavun, karpuz, narenciye, bakla, sarımsak, domates ile diğer sebze ve meyvelerin birçoğu yetiştirilmektedir. Tarım arazisinin toplam araziye oranı %35 tir. İl genelinde buğday ve tahıl üretimi önemli yer tutmaktadır. Endüstriyel bitkiler içerisinde de başlıca şekerpancarı, tütün, pamuktur. Balıkesir İli ndeki tarımsal alan kullanımı Tablo IV-30 da belirtilmiştir. 63

79 Tablo IV-30 Balıkesir İli ndeki Tarımsal Alanların Dağılımı Türkiye Balıkesir Toplam işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler (hektar) Toplam işlenen tarım alanı (hektar) İşlenen tarım alanı / Ekilen (hektar) İşlenen tarım alanı / Nadas (hektar) İşlenen tarım alanı / Sebze (hektar) Toplam uzun ömürlü bitkilerin alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler / Meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler / Bağ alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler / Zeytin ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) Yem bitkileri (hektar) Kaynak: Balıkesir İli nde buğday, arpa, ayçiçeği, nohut, silajlık mısır ve tütün, biber (salçalık), domates, karpuz, kavun ve taze fasulye, mısır (hasıl,silaj), tritikale, kuru bakla (yemlik), fiğ (kuru ot), burçak (yeşil ot), hayvan pancarı, yonca (kuru ot), korunga (kuru ot) ve sudan otu (yeşil ot) dur. Ayrıca meyvelerden şeftali, badem, elma ve mandalina yetiştirilmektedir. Bölgedeki tarım arazilerinin dağılımı ise Şekil IV-24 te verilmiştir. 62% 1% 1% 6% 13% 1% 16% Meyvelik-Dutluk Tarla Arazisi Sebze Arazisi Nadas Zeytinlik Bağ Arazisi Şekil IV-24 Balıkesir İli ndeki Tarım Arazisinin Dağılımı Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu,

80 IV Bitkisel Üretim Balıkesir İli ndeki bitkisel ürün çeşitliliği, üretim miktarı ve ekili alan miktarı Tablo IV-31 de verilmiştir. Tablo IV-31 Balıkesir İli nde Yetişen Önemli Bitkisel Ürün Miktarları (2008) Cinsi Üretim Miktarı (ton) Türkiye Üretimi (ton) Türkiye Üretimindeki Oranı (%) Ekili Alan (hektar) Buğday % Çavdar % Arpa % Mısır % Patates % 0, Kuru Baklagil % Şekerpancarı % 0, Kolza % Ayçiçeği % Soya Keten Pamuk Tohumu % 0, Tütün % Meyve % Üzüm % Zeytin % Kaynak: Balıkesir İli nde tarla bitkileri olarak; buğday, arpa, mısır yetiştirilmektedir. Yıllara göre üretim miktarları Tablo IV-32 de verilmektedir. Tablo IV-32 Balıkesir İli nde Yetişen Buğdaygillerin Üretim Miktarları Ürün Buğday Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Arpa Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Ayçiçeği Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Nohut Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Silajlık Mısır Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Tütün Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Yem Bitkileri Bölgede üretimi yapılan yem bitkileri (yonca, üçgül, korunga, fiğ, otlak ayrığı, kılçıksız brom, çayırsalkım otu vb.) ve üretim miktarları Tablo IV-33 te verilmektedir. 65

81 Tablo IV-33 Balıkesir İli nde Yetişen Yem Bitkilerinin Ekili Alan ve Üretim Miktarları Ürün Ekili Alan Miktarı (ha) Mısır (silaj) Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Fiğ Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Tritikale Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Yonca Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) H.Pancarı Ekili alan Miktarı (ha) Üretim (ton) Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Endüstriyel Bitkiler Balıkesir İli nde yetişen baklagillerin ekili alan miktarları ve üretim adetleri ( yılları arasında) Tablo IV-34 te sunulmaktadır. Ürün Tablo IV-34 Balıkesir İli nde Yetişen Baklagillerin Ekili Alan ve Üretim Miktarları Ekili Alan Miktarı (ha) Üretim Miktarı (ton) Ekili Alan Miktarı (ha) Üretim Miktarı (ton) Ekili Alan Miktarı (ha) Üretim Miktarı (ton) Ekili Alan Miktarı (ha) Üretim Miktarı (ton) Ayçiçeği Tütün Toplam Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Meyve Üretimi Balıkesir İli nde en önemli meyve üretimi olarak zeytin yetiştirilmektedir. Zeytinler daha çok kıyı kesiminde yoğundur. Ayrıca şeftali, elma, mandalina ve badem yetiştirilmektedir (bk. Tablo IV-35). Tablo IV-35 Balıkesir İli nde Yetişen Önemli Meyvelerin Üretim Miktarları İlçeler Üretim Miktarı (ton) Elma Erik Kiraz Ceviz Badem İncir Şeftali Mandalina Zeytin Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran

82 İlçeler Üretim Miktarı (ton) Elma Erik Kiraz Ceviz Badem İncir Şeftali Mandalina Zeytin İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Toplam Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Sebze Üretimi Balıkesir İli nde, salçalık biber, domates, taze fasulye, pancar, taze soğan, kabak, maydanoz üretimi mevcuttur (bk. Tablo IV-36). Tablo IV-36 Balıkesir İli nde Yetişen Önemli Sebzelerin Ekili Alan ve Üretim Miktarları Ürünler Ekil Alan Miktarı (ha) Ürün Miktarı (ton) Biber Domates Fasulye Ispanak Kabak Lahana Maydanoz Nane Pancar Soğan Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Proje Alanının Tarımsal Özelikleri Proje Sahası ndaki toprak grubu kahverengi orman toprağı olup, arazi kabiliyet sınıfı VI. dır. bu gruptaki arazilerin eğimi % olup, orta şiddetli erozyona maruz kalmış özelliktedir. Proje Sahası na ait Arazi Varlığı Haritası ve Verimlilik Haritası EK-B de sunulmuştur. Balıkesir İl Tarım Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısına göre Proje Sahası Balıkesir İl Tarım Müdürlüğü nün görev alanına girmemektedir. Bu nedenle, İl Özel İdaresi nin görüşüne başvurulmuştur. Ek-B de Balıkesir İl Özel İdaresi nden temin edilen haritaya göre Proje Sahası Sanayi Alanı dır. Proje Sahibi, faaliyetlerinin inşaat ve işletme aşamalarında 4342 sayılı Mera Kanunu, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile 4086 Sayılı Zeytincilik Kanunları nda inşaat faaliyetlerine başlamadan önce belirtilen hususlara uyulacaktır (bk. Ek-D). 67

83 IV.2.7. Soğutma suyunun temin edileceği sulardaki Canlı Türleri ve diğer özellikler (Bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları, dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb) Proje kapsamında kullanılacak soğutma amaclı kullanılacak olan sirkülasyon suyu ve kazan katma suyu, Bandırma I DGKÇS için inşa edilmiş olan soğutma suyu hattından temin edilecektir. Soğutma suyu hattı döşenmiş olan bölgenin deniz ekolojisi ve batimetri çalışmaları yapılmış olup Bandırma I DGKÇS Nihai ÇED Raporu nda verilmiştir. IV.2.8. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri, mevcut ve planlanan kullanımları) IV Jeotermal Kaynaklar Türkiye'de bilinen dolayında sıcak su ve mineralli su kaynağı ile jeotermal kuyu mevcuttur. Sıcaklığı 40 C'nin üzerinde olan jeotermal sahaların sayısı ise 170'dir. Bunların 6 tanesi yüksek sıcaklı saha olup konvansiyonel olarak elektrik üretimine uygundur. Türkiye jeotermal enerji rezervi MWe mümkün, 200 MWe kanıtlanmış olmak üzere toplam MWe'tir. Türkiye, jeotermal potansiyel bakımından Avrupa da ilk, dünyada ise yedinci ülke konumundadır. Özellikle Batı Anadolu ülkemiz jeotermal kaynaklarının oldukça yoğun olduğu bölgedir. Bu bölgede yer alan Balıkesir İli, jeotermal kaynak suları açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Balıkesir de jeotermal kaynaklardan; kaplıcalarda, şehir ısıtmacılığında ve sera ısıtmacılığında yararlanılmaktadır. Balıkesir İli nde elektrik üretmeye uygun jeotermal saha bulunmamaktadır. Balıkesir de en yüksek sıcaklığındaki Hisaralan jeotermal sahası ancak 100 C civarındadır. Balıkesir deki jeotermal alanların ısı ve debi durumları Tablo IV-37 de verilmiştir. Tablo IV-37 Balıkesir İli ndeki Jeotermal Alanlar Ortalama Sıcaklık Jeotermal Sahasının Adı ( 0 C) Toplam Debi (lt/sn) Balıkesir-Pamukçu Balıkesir-Bigadiç-Hisarköy 97,8 120 Balıkesir-Sındırgı-Hisaralan Balıkesir-Edremit-Güre Balıkesir-Edremit-Derman Balıkesir-Balya-Şamlı-Ilıca Balıkesir-Gönen Balıkesir-Manyas-Ilıcaboğazı 60 3 Balıkesir-Manyas-Kızık 50 7 Balıkesir-Susurluk-Ömerköy 30 2 Balıkesir-Susurluk-Yıldız Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu,

84 IV.2.9. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, taşıma kapasitesi, yamaç stabilizesi, kayganlık, erozyon, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır ve tarım amaçlı kullanım durumları vb.) Balıkesir İli nde ana kaya, relief, iklim, vejetasyon ve insan etkileri altında ortaya çıkmış, birbirinden farklı birtakım toprak tipleri yayılış göstermektedir. Balıkesir İli nde dağılış gösteren zonal topraklar, 4 ayrı grup olarak kendini göstermektedir. Bunlardan kireçsiz kahverengi orman toprakları, en geniş yayılıma sahip topraklardır. Metamorfik şist, melanjlı seri granit ve granodiyonit ile volkanik kayaçlar üzerinde nispeten yüksekçe kısımlarda karşılaşılan bu topraklar, çoğu kez yoğun bir orman örtüsüyle de kaplıdır 23. Kireçsiz kahverengi topraklar, Balıkesir İli nde daha çok bitki örtüsünün tahrip edildiği ve kireçtaşı içermeyen sahalarda geniş alanlarda izlenmektedirler. Genelde yarı nemli iklim koşulları altında mikaşist, gnays, fillat ve kristalize kireçtaşı gibi ana kayalar üzerinde gelişen topraklar kahverengi orman topraklarıdır. Edremit Körfezi ile Dursunbey çevresinde görülmektedir. Kırmızımsı kahverengi Akdeniz toprakları, Akdeniz iklim koşullarının meydana getirdiği peyzaj özelliklerini karekterize eden maki-garig ve kızılçam vejetasyonunun yayılma alanı içerisinde genellikle, kalker ve kalkerli ana kayalar üzerinde gelişmiştir. Garigler maki formasyonunun ortadan kalktığı alanlarda bodurlaşmış kamefitik bitki toplulukları oluşturmaktadır. Makilere göre daha ekstrem şartlarda gelişmelerini sürdürürler. Garigler, Akdeniz ikliminin görüldüğü bütün alanlarda varlığını sürdürmektedir. Ancak yoğunluğu sıcak Akdeniz iklim kuşağında görülür 24. Bununla birlikte Balıkesir de iki grup halinde bulunan introzonal topraklar ile azonal topraklar da yer almaktadır. Belli başlı toprak tiplerinin dışında Balıkesir İli nde dar alanlarda taşlık, kayalık ve kumluk alanlar ile taban suyu seviyesinin yüzeye çok yakın olduğu yerlerde hidromorfik alüvyal topraklar ve lagün karakterli ortamlarda da sahil bataklıkları gelişmiş durumdadır. Balıkesir İli nde ha lık arazi, tarıma elverişlidir. Bu arazilerin sulamaya müsait olan miktarı ha dır ha arazi Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü tarafından, ha arazi D.S.İ. kuruluşu tarafından olmak üzere toplam ha arazi sulamaya açılmıştır. Bu miktar; sulamaya müsait arazilerin %21 ine tekabül etmektedir. Önerilen santralın kurulacağı alanda yüksek kireç içeriğine sahip kahverengi orman toprakları egemendir. Bu toprakların ph seviyesi ve asit tamponlama kapasitesi yüksektir. Bu nedenle, öngörülen santralden kaynaklı toprak asitlenmesinin önemsiz düzeyde olması beklenmektedir. Toprak kullanma kabiliyetlerine göre Bölgedeki topraklar ve kullanımları Tablo IV-38 de özetlenmiştir. 23 Balıkesir Çevre Durum Raporu, Maki ve Garig Topluluklarının Türkiye deki Yayılış Alanları ve Ekolojik Özelliklerinin İncelenmesi,

85 Tablo IV-38 Balıkesir İli Arazi Kabiliyet Sınıfları Arazi Sınıfı Alanı (ha) Toplam Arazi İçerisindeki Oranı (%) I. Sınıf ,18 II. Sınıf ,60 III. Sınıf ,55 IV. Sınıf ,60 V.Sınıf 672 0,04 VI. Sınıf ,31 VII. Sınıf ,58 VIII. Sınıf ,08 TOPLAM ,00 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, Toplam ha tarım arazisinin ancak hektarlık kısmında sulu tarım yapılmaktadır. Bölgedeki dağ ve tepelerdeki aşındırma, ova ve vadi tabanlarındaki birikme, depremler sonucu ovalarda meydana gelen değişiklikler, denizlerdeki hareketin etkisiyle kıyılarda meydana gelen değişiklikler toprak kalitesini etkilemektedir. Balıkesir İli nin topraklarının % 92,4'ü sorunlu olup, sadece % 7,6'si verimli durumdadır (bk. Tablo IV-39 ve Şekil IV-25) Tablo IV-39 Balıkesir İl Arazisinin İlçeler Bazında Dağılımı İlçenin Adı Yüzölçümü Tarım Alanı Orman Alanı Çayır ve Mera Alanı Tarım Dışı Arazi Miktar (ha) Oran (%) Miktar (ha) Oran (%) Miktar (ha) Oran (%) Miktar (ha) Oran (%) Merkez ,98% ,50% ,38% ,14% Ayvalık ,08% ,08% 100 0,38% 654 2,46% Balya ,90% ,04% ,92% ,14% Bandırma ,11% ,18% ,99% ,71% Bigadiç ,22% ,41% ,91% ,46% Burhaniye ,26% ,72% 700 1,55% ,47% Dursunbey ,54% ,40% ,60% ,47% Edremit ,28% ,79% ,65% ,28% Erdek ,59% ,57% 750 2,45% ,39% Gömeç ,56% ,46% 389 2,19% ,79% Gönen ,55% ,74% ,75% ,96% Havran ,83% ,78% ,50% ,88% İvrindi ,71% ,33% ,33% ,63% Kepsut ,88% ,27% ,66% ,19% Manyas ,85% ,95% ,30% ,90% Marmara ,26% ,44% ,39% ,91% Savaştepe ,62% ,60% ,88% ,89% Sındırgı ,19% ,93% ,82% ,06% Susurluk ,54% ,09% ,32% ,04% Toplam ,98% ,50% ,38% ,14% Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu,

86 Şekil IV-25 Balıkesir İli nin Arazi Dağılımı Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Erozyon Balıkesir İli nin dağ ve tepelerindeki en önemli sorunu erozyondur. Erozyon doğal olarak oluşmuş arazi şeklinin ve örtüsünün genellikle insanlar tarafından yakma, aşırı otlatma, orman kesimi ve bilinçsiz toprak işleme gibi işlemlerle zayıflatılarak, doğa kuvvetleri tarafından aşındırılıp, taşınması sonucu meydana gelen toprak kaybıdır. Erozyonun şiddeti, yağışlar, eğim, yapı, bitki örtüsünün özellikleri ile beşeri ve iktisadi faaliyetlerin niteliklerine göre, farklılıklar gösterir. Erozyonda en etkili unsur, sağanak türünde gelişen yağışlardır. Yağışlar, Balıkesir merkezde 118 mm., Bandırma'da ise 137,5 mm civarındadır. Balıkesir İli yüzeyinin % 77'si, eğimli arazilerle (% 13) kaplıdır. Balıkesir deki toprakların %93,3'ü su erozyonuna uygun eğime sahip arazilerle kaplıdır. Tepelik ve dağlık alanlardaki asli bitki örtüsünün genelde kurakçıl orman olması gerekirken bugün, bu alanların önemli bir kısmı ortadan kaldırılmış durumdadır. Balıkesir İli ndeki toprakların % 50,5'i çok sığ (0 20 cm), % 33 ise sığ (20 50 cm) alanlar haline gelmiştir. Böylece alanların % 83,5'i sığ ve çok sığ topraklarla kaplıdır 25. IV Proje Alanı nın Arazi Durumu ENERJİSA tarafından Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Şirinçavuş Köyü ve Hıdırköy, Hacıalibey Mevkii nde kurulu gücü MWe olan Bandırma II DGKÇS yaklaşık olarak 25 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

87 10 ha, işletme safhasında kullanılacak olan ünitelerin tamamının kapladığı alan ise yaklaşık 8,5 ha dır. Mülkiyeti tamamen ENERJİSA ya ait olan 3444 nolu parselde yer alması planlanan tesis civarında ormanlık alan bulunmamaktadır (bk. EK-D). IV Orman Alanları (Orman alanı miktarları, bu alanlardaki ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerinin en yakın orman alanına mesafesi, 1/ ölçekli meşcere haritası) Balıkesir İli nin ormanlık alan miktarı ha (bk Tablo IV-40) olup genel sahanın yaklaşık % 46 sını oluşturmaktadır. Ormanlık alanın ha yani % 52 si verimli ormandır. Coğrafi olarak bölge, genelde Marmara kısmen Ege Bölgesine girmektedir. Deniz ve kara iklimleri özelliklerini göstermektedir. Ege kıyılarındaki kesimlerde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi görülmektedir. Marmara kıyılarında Karadeniz iklimi etkisiyle yazlar serin geçmektedir. Kıyılardan iç kesimlere gidildikçe iklim karasallık eğilimi göstermekte ve kışlar daha soğuk geçmektedir. Başlıca dağları Alaçam Dağları, Ulus Dağı, Çataldağ, Kazdağı, Kapıdağ, Eybek Dağı, Madra Dağı, Karadağ, Seydan ve Gökseki Dağları oluşturmaktadır. Alaçam dağlarındaki Akdağ Tepesi m rakımla, Ulus tepesi m rakımla en yüksek tepeleridir. En önemli akarsuları arasında Susurluk Çayı, Gönen Çayı, Koca Çay ve Havran çayı sayılabilir. Bitki örtüsünü kuzeyde yapraklı ormanlar diğer yerlerde ibreli ormanlar oluşturmakta, denize yakın kısımlarda kısmen maki florası görülmektedir. En önemli ağaç türü karaçamdır. Endemikler arasında Kazdağı göknarı sayılabilir. Tablo IV-40 Balıkesir İli Orman Envanteri Mülkiyet Durumu Ağaç Türü Verimli Alan (ha) Bozuk alan (ha) Toplam Alan (ha) Devlet Ormanları Özel Ormanlar Toplam Ormanlar Doğal Yarı Doğal Ormanlar Plantasyonlar İbreliler Yapraklılar Karışık Ormanlar Toplam İbreliler Yapraklılar Karışık Ormanlar Toplam Toplam Doğal Yarı Doğal Ormanlar Plantasyonlar İbreliler Yapraklılar Karışık Ormanlar Toplam İbreliler Yapraklılar Karışık Ormanlar Toplam Toplam Doğal Yarı Doğal Ormanlar İbreliler Yapraklılar Karışık Ormanlar Toplam Plantasyonlar İbreliler

88 Mülkiyet Durumu Ağaç Türü Verimli Alan (ha) Bozuk alan (ha) Toplam Alan (ha) Yapraklılar Karışık Ormanlar Toplam Toplam Kaynak: Balıkesir İl Çevre Durum Raporu, En yakın ormanlık alan Proje Sahası nın yaklaşık 3,5 km doğusunda yer almakta olup, söz konusu Proje Sahası ile ilgili Orman Genel Müdürlüğü nün yazısı EK-D de sunulmuştur. Balıkesir İli nde tarım, çayır ve mera ve orman alanları haricinde kalan diğer alanlar ha olup, toplam alanın % 4 ünü karşılamaktadır. IV Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri ) Proje Sahası nın bulunduğu Balıkesir İli ve Bandırma İlçesi nde bulunan Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları, Sit Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Koruma Alanları ve Kültürel Miras niteliğindeki alanlar aşağıda özetlenmiş olup, Proje Sahası nda Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından tespit edilmiş olan Bandırma Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası ise Ek-B de sunulmuştur. IV Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları Kuş Cenneti Milli Parkı Kuş Gölü, Balıkesir İli nin, Bandırma ve Manyas İlçeleri sınırları içinde yer almaktadır. Kuşgölü, Marmara denizinin güneyinde, Uludağ ile Biga Yarımadası arasında uzanan bir çöküntünün içinde yer almaktadır. Bu çöküntünün tabanını Kuş ve Uluabat (Apolyont) Gölleri ve bu göllerin çevresinde yer alan geniş ovalar, kenarlarını ise yüksek dağ ve yaylalar oluşturmaktadır. Doğu batı doğrultusunda uzanan gölün uzunluğu 20 km, genişliği ise 14 km'dir. Kuş Gölü, ekolojik yönden eutropic (bol gıdalı), limnolojik bakımdan ise argilotrophic (killi) bir sulak alandır. Kolloidal kil ihtiva ettiği için suyu devamlı bulanıktır. Suları tatlı olan gölün en derin yeri 4 m civarında olup, ortalama derinliği 1-2 m dir. Gölde çok miktarda plankton bulunmaktadır. Göl kıyılarında bitki topluluğunun en gür olduğu yer kuş cennetidir. Kuş Cenneti Milli Parkı, 1976 yılında Avrupa Konseyi nce iyi korunan ve yönetilen koruma alanlarına verilen "A" sınıfı diploma ile ödüllendirilmiştir. Diploma 1981, 1986, 1991 ve 1996 yıllarında beş yıllık periyotlarla dört kez yenilenmiştir. 73

89 1994 yılında, Türkiye'nin Ramsar (Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması) Sözleşmesine taraf olmasıyla birlikte, gölün doğusunda kalan ha lık bölümü ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak Ramsar listesine dahil edilmiş, gölün tamamı ise tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak III nolu Sulak Alanlar Tebliği ile listeye dahil edilmiştir. Milli parkın yönetiminden Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü sorumludur yılında da gölün tamamı olan ha lık alan Milli Park olarak ilan edilmiştir. Bandırma II DGKÇS Proje Sahası, Manyas Kuş Gölü Milli Parkı nın 15 km güneydoğusunda yer almaktadır. Kazdağ Milli Parkı Kuş Cenneti Milli Parkı nın yanı sıra Balıkesir İli nde bulunan Kazdağı Milli Parkı, 1993 yılında Kazdağları nın Edremit Körfezi ne bakan yüzünde ha lık alanda tescil edilmiştir. Alanın en alçak yeri Avcılar Köyü girişinden yaklaşık 1 km ilerideki Ege Denizi dir. En yüksek yeri ise m. rakımlı Karataş Tepesi dir. Milli Park kriterlerinin hemen hemen tamamına sahiptir. Fauna ve Flora açısından çok zengindir. Bazı türler sadece Kazdağı nda bulunan endemik türler olup, koruma altına alınmaktadır. Kazdağı Milli Parkı nı temsilen Sütüven şelalesi bulunmaktadır. Kazdağ Milli Parkı nın Bandırma II DGKÇS Proje Sahası na mesafesi kuş uçuşu yaklaşık 95 km dir. Ayrıca Bölgede bulunan Kazdağı Göknarı, diğer ağaçlarla karışık olmayıp saf meşcere teşkil etmektedir. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Bakanlar Kurulu Kararı ile 21 Nisan 1995 Tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak Tabiat Parkı ilan edilmiştir. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı 19 ada ve denizin bir bölümünü de içine alacak şekilde toplam ha alandan oluşmaktadır. Bu alanın ha orman, ha Hazine Arazisi, 872 ha özel mülkiyet ve ha denizdir Sayılı Yasa gereği sahada yapılabilecek faaliyetlerin belirlenmesi amacıyla Uzun Devreli Gelişme Planı hazırlanarak tarihinde yürürlüğe girmiştir 26. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı nın Proje Sahası na mesafesi kuş uçuşu 140 km dir

90 IV Flora ve Fauna (Türler, endemik türler, yaban hayatı türleri ve biyotoplar, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, bunlar için belirlenen koruma kararları; av hayvanları ve bunların popülasyonu ile yaşama ortamları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterimi, proje faaliyetlerinden etkilenecek canlılar için alınacak koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında) arazide yapılacak flora çalışmasının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi Proje Sahası nda bizzat gözlenen flora türlerine ilave olarak, literatürde Proje Sahası ve yakın çevresi için kayıtlı olan ve Proje Sahası nın biyotop özellikleri gereği bulunma olasılığı yüksek türlere de yer verilmiştir. Bunlar, ayrıntılı bir biçimde aşağıdaki flora ve fauna kısımlarında açıklanmaktadır. IV Flora Proje Sahası nın bulunduğu coğrafi konumu itibari ile Akdeniz ve Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgelerinin geçiş noktasında yer almaktadır. Bu durumun sonucu olarak proje Sahası ve çevresinde bu iki fitocoğrafik bölgeye ait taksonlar yer almaktadır. IV Vejetasyon Akdeniz Bölge özelliğini gösteren ve genellikle kıyılarda yer alan bu yerler, Akdeniz Bölgesinden daha serindir. Bitki örtüsünde maki elementleri çok görülür. Ayrıca Akdeniz Bölgesi nden farklı olarak bu kuşakta yaprağını döken meşe türleri bulunur. Bitkilerin büyük bir çoğunluğu yaz kuraklığına dayanabilir özelliktedir. Ancak, fazla düşük sıcaklara hassastırlar. 400 m. yüksekliğe kadar yaygın olan bu kuşakta genellikle yaprağını döken meşe türleri hakimdir. Bunların dışında özellikle Akdeniz kuşağı bitkilerden, Cercis siliquastrum, Laurus nobilis, Erica arborea, Cistus salviifolius, Pistacia lentiscus, Olea europea, var. Oleaster görülmektedir. Avrupa-Sibirya Fitocoğrafya Bölgesi, Karadeniz ikliminin etkili olduğu Karadeniz Bölgesi ile Marmara Bölgesi'nde Gelibolu ve Biga Yarımadalarının dışındaki sahaları kapsamaktadır. Bölgenin güney sınırını, Karadeniz ve Marmara Bölgeleri nde kabaca doğubatı yönünde uzanan dağ sıralarının kuzeye bakan yamaçları oluşturur. Ancak bu bölgede, dağların güneye bakan yamaçları ve dağlar arasındaki tektonik oluşuklar ve havzalar, ayrı ortamları meydana getirir. Bu bölgede, genel olarak Ergene Havzası ve Karadeniz ardı depresyonların dışında nemli ve çok nemli iklim şartları hüküm sürer. Yağış miktarı eşit olmamakla birlikte, her mevsim yağışlı geçer. Yaz döneminde dağların kuzeye bakan yamaçları genellikle sis alır. Bu sis, özellikle nispeten kurak olan Güney Marmara bölümünde bitkilerin su sıkıntısı çekmesini önemli ölçüde azaltır. Bitkilerin büyük bir bölümü higrofit (nemcil) ve higrofil (suyu, nemi seven) özelliktedir. Bölgede m ye kadar olan sahalarda, yıllık ortalama sıcaklığın C arasında değiştiği nemli ılıman ve kışın yaprağını döken (kayın, kestane, kızılağaç, 75

91 meşe) ormanlar, m arasında yıllık ortalama sıcaklığın 6-10 C arasında seyrettiği soğuk, nemli iğne yapraklı (ladin, göknar ve sarıçam) orman kuşağı yer alır. Proje Sahası ve çevresinde, yer alması muhtemel vejetasyon tipleri aşağıdaki gibidir. Litoral Kaya Vejetasyonu: Deniz kıyılarında, gel-git zonu içerisinde bulunan ana kaya veya özellikle kumul alanlardaki kumtaşı blokları üzerinde ekstrem ortam koşullarına uyum sağlamış bir vejetasyon tipidir. Bu tip alanlarda yayılan en tipik bitki türü; Crithmum maritimum dur. Deniz etkisi altındaki kaya kovukları ve çatlaklarda yerleşen bu türe sıklıkla Limonium gmelinii eşlik eder. Litoral kayalar üzerinde görülen diğer karakteristik türler, Mesembryanthemum nodiflorum ve Frankenia hirsuta dır. Nehir Yatakları ve Bataklık Vejetasyonu: Bu tip vejetasyonlar, nehir yatakları, sulama ve drenaj kanalları çevreleri ve bu sistemlerin taşkın alanlarını kaplayan tatlı sularda yaygın olarak görülmektedir. Nehir yataklarını tamamıyla örten sık kamış ve sazlıklarda dominant tür Phragmites australis dir. Bu örtü içinde; Thypa latifolia, Schoenoplectus lacustris, Polypogon monspeliensis, Iris pseudocorus ile Cyperus ve Carex türleri yer almaktadır. Synantropik Vejetasyon: Doğal veya doğala yakın vejetasyonlarda süregelen değişim bir başka deyişle süksesyon, sisteme yapılan dış etkiler ile nitelik değiştirmektedir. Çeşitli alan kullanımlarının etkisiyle ortaya çıkan değişim, çoğunlukla degradasyon şeklinde olmaktadır. Yerleşim alanlarında, çeşitli antropojen etkiler sonucu, değişen yaşam koşullarına uyum sağlamış bitki türleri synantropik türler olarak adlandırılmaktadır. Bu tip vejetasyonun yaygın olarak bulunduğu, duvar kenarlarında, yapı aralarında, çöplüklerde, molozlar üzerinde, çitlerde ve tarla sınırlarında çoğunlukla azotça zengin alanlarda ruderal vejetasyonun hakim olduğu görülmektedir. Genellikle Chenopodiaceae, Solanaceae, Brassicaceae ve Urticaceae familyalarına ait kozmopolit türlerin yer aldığı bu vejetasyon tipi, tahrip görmüş alanlarda geniş bir yayılışa sahiptir. Antropojen etkiler sonucu yetişme ortamı koşullarının değiştiği bu tip alanlarda, habitat ve kompozisyon açısından büyük bir assosiasyon çeşitliliğine sahip olan ruderal vejetasyon, Chenopodietea sınıfı altında toplanmaktadır. Chenopodietea sınıfına ait bu birlikler aşağıda verilmiştir (Yılmaz, 1993 ve Oberdorfer 1957 den). Yol kenarı birlikleri : Malvo-Carduetalia Kuru çöplüklerin bitki birlikleri : Atriplicetalia-Roseae Gölgeli duvarların bitki birlikleri : Urticetalia-Urentis Kullanılmayan sebze bahçeleri : Chenopodietalia-Aquifolii 76

92 Bu birliklerin Proje Sahası nın da bulunduğu Doğu Akdeniz kıyı şeridinde saptanan başlıca temsilcileri; Malva neglecta, Malva parviflora, Carduus pycnocephalus, Atriplex hastata, Urtica urens, Chenopodium album ve Chenopodium murale dir. Proje Sahası ve yakın çevresinin bitki örtüsü Şekil IV-26 da verilmektedir. Şekil IV-26 Balıkesir Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Bitki Örtüsü Proje Sahası ve çevresinin bitki türleri, arazi çalışmaları ve literatür araştırmaları sonucunda belirlenmiştir. Arazi çalışmaları Mayıs 2010 döneminde gerçekleştirilmiştir. ÇED ekibinin örnek toplama ve arazi çalışmaları Projeden etkilenmesi muhtemel tüm alanlarda yapılmıştır. Bunlara ek olarak, lokal flora çalışmalarında, Türkiye nin flora zenginliği dikkate alınırsa, gözden kaçan türler bulunabilmektedir. Bu bağlamda, bu çalışmada olası yanılgıları gidermek amacıyla Flora of Turkey adlı kaynakta bölgeden kayıtlı tüm flora türleri incelenmiş olup, habitat özellikleri gereği bulunma olasılığı olanlara da yer verilmiştir. Türlerin teşhisinde P. H. Davis in Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol 1-10, isimli eseri kullanılmıştır. Bu eser aynı zamanda listede yer alan taksonların otörleri için de referanstır. Bölgesel flora listesi alfabetik sıra gözetilerek hazırlanmıştır. Her tür için bulunduğu habitatlar, ait olduğu flora bölgesi, endemizm durumu, nispi bolluğu ve risk sınıfları verilmiştir. Türlerin Türkçe ve yöresel isimleri için Türkçe Bitki Adları Sözlüğü nden yararlanılmıştır (Baytop, T., 1997). Flora Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımı Tüm bu çalışmaların sonucunda alanda var olan veya bulunması muhtemel 73 bitki türü tespit edilmiştir. Bu türlerden 1 i (%1) İran-Turan, 21 i (%29) Akdeniz elementi (Doğu Akdeniz elementi dahil), 9 u (%12) Avrupa-Sibirya ve 42 si (%58) ise fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler ile kozmopolit türlerdir (bk. Şekil IV-27). 77

93 Şekil IV-27 Bitki Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımları Proje Sahası nda tespit edilen endemik bitkiler; Carex divulsa subsp. coriogyne türüdür. Yapılan literatür taramalarıyla bu türün geniş yayılış gösterdiği tespit edilmiştir. Alandaki endemik türler IUCN kategorileri açısından incelendiğinde hepsinin LC en az tehdit altında kategorisinde oldukları bulunmuştur. LC kategorisi, Türkiye de oldukça yaygın, bol olarak yetişen ve herhangi bir tehdidin söz konusu olmadığı bitkiler için kullanılmaktadır. Ayrıca faaliyet alanında, Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) Ek-I kapsamında koruma altına alınmış bir bitki türüne rastlanmamıştır. Yukarıda belirtilen türlerden endemik ve nesli tehlikede olan bitki türlerini tespit etmek için Red Data Book of Turkish Plants adlı yayın ve Tübitak tarafından hazırlanan TUBİVES web sitesi taranmış ve nesli tehlikede olan bitki türüne rastlanmamıştır. Flora tablosunda verilen endemik bitkiler, literatür araştırması sonucu tespit edilmiş türlerdir. Flora Türlerinin Endemizm ve Tehlike Sınıfları Açısından Durumu Bölgenin Flora Envanteri arazi çalışmaları ve literatür bilgisi ışığında çıkarılmıştır. Türlerin teşhisinde P. H. Davis in Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol 1-10, isimli eseri kullanılmıştır. Bu eser aynı zamanda listede yer alan taksonların otörleri için de referanstır. Bölgesel flora listesi alfabetik sıra gözetilerek hazırlanmıştır. Karasal ve sucul flora ayrı listelerde değerlendirilmiştir. Her tür için bulunduğu habitatlar, ait olduğu flora bölgesi, endemizm durumu, nispi bolluğu ve risk sınıfları verilmiştir. Listede adı geçen skalalar ve kısaltmalar aşağıda tanımlanmıştır. Türlerin; Türkçe ve yöresel isimleri için Türkçe Bitki Adları Sözlüğü nden yararlanılmıştır (Baytop, T., 1997). Proje Sahası nda bulunan Flora Türleri Tablo IV-41 de verilmiştir. 78

94 Apiaceae Tablo IV-41 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumları, Bollukları, Fitocoğrafik Bölgeleri, IUCN, CITES ve Bern Sözleşmesi Ek-1 Listesi Takım,Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Nispi Bolluk Fitocoğrafik Bölge CITES IUCN Bern Ammi majus Yalancı diş otu Kuru çayır ve açık alanlar - 3 Akd Anthriscus nemorosa Mendi Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Daucus carota Kuru çayır ve açık alanlar Araceae Arum elongatum subsp. elongatum Domuz marulu Kuru çayır ve açık alanlar Dracunculus vulgaris Eşek kulağı Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar - 2 D. Akd Araliaceae Hedera helix Orman sarmaşığı Makilikler Asclepiadaceae Cynanchum acutum subsp. acutum Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Periploca graeca var. graeca İpek fidanı Makilikler - 2 D. Akd Asteraceae Anthemis auriculata Bağlar,bahçeler ve nadasa bırakılmış alanlar - 2 D. Akd Anthemis tinctoria var. tinctoria Öküzgözü Kuru çayır ve açık alanlar Artemisia santonicum Kokulu yavşan Kuru çayır ve açık alanlar - 3 Av.-Sib Calendula arvensis Öküzgözü Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar, yol kenarı ve terkedilmiş yerler Centaurea solstitialis subsp. solstitialis Zerdali dikeni Yol kenarı, terkedilmiş yerler Centaurea thracica Peygamber çiçeği Kuru çayır ve açık alanlar Crepis foetida subsp. commutata Frigana Echinops ritro Topuz Kuru çayır ve açık alanlar Jurinea consanguinea Kuru çayır ve açık alanlar

95 Takım,Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Nispi Bolluk Fitocoğrafik Bölge CITES IUCN Bern Pilosella piloselloides subsp. piloselloides Makilikler Boraginaceae Cynoglossum montanum Makilikler - 3 Av.-Sib Echium italicum Engerekotu Kuru çayır ve açık alanlar - 3 Akd Brassicaceae Thlaspi perfoliatum Kuru çayır ve açık alanlar Caryophyllaceae Moenchia mantica subsp. mantica Silene compacta Nakil çiçeği Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar Silene vulgaris var. vulgaris Nakil çiçeği Kuru çayır ve açık alanlar Convolvulus Convolvulus arvensis Çadır çiçeği Kuru çayır ve açık alanlar Cyperaceae Carex divulsa subsp. coriogyne Kuru çayır ve açık alanlar + 3 D. Akd. - LC - Carex flacca subsp. serrulata Elaeagnaceae Elaeagnus angustifolia Ericaceae Kuş iğdesi Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar - 3 Akd Erica arborea Süpürge ağacı Makilikler Monotropa hypopithys Euphorbiaceae Euphorbia falcata subsp. macrostegia Fabaceae Sütleğen Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar

96 Anthyllis tetraphylla Takım,Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar Endemizm ve Nadirlik Durumu Nispi Bolluk Fitocoğrafik Bölge CITES IUCN Bern - 3 Akd Astragalus trojanus Geven Makilikler - 3 D. Akd Chamaecytisus hirsutus Kuru çayır ve açık alanlar Gonocytisus angulatus Makilikler - 2 D. Akd Fagaceae Quercus frainetto Macar meşesi Makilikler - 3 Av.-Sib Gentianaceae Centaurium erythraea subsp. turcicum Lamiaceae Calamintha nepeta subsp. glandulosa Kırmızı kantaron Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Micromeria myrtifolia Dağ çayı Frigana - 3 D. Akd Nepeta italica Frigana Nepeta nuda subsp. albiflora Kuru çayır ve açık alanlar - 2 İr.-Tur Prunella vulgaris Kuru çayır ve açık alanlar - 3 Av.-Sib Thymus sipyleus subsp. sipyleus var. sipyleus Liliaceae Kekik Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar Allium amethystinum Çayırsoğanı Makilikler - 2 Akd Gagea chrysantha Makilikler - 2 Akd Linaceae Linum trigynum Oleaceae Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar - 3 Akd Jasminum fruticans Yasemin Kuru çayır ve açık alanlar - 2 Akd Olea europaea var. sylvestris Yabani zeytin Makilikler - 2 Akd

97 Takım,Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Nispi Bolluk Fitocoğrafik Bölge CITES IUCN Bern Phillyrea latifolia Akçakesme Makilikler - 2 Akd Orchidaceae Limodorum abortivum Makilikler Ophrys fusca Plantaginaceae Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar - 2 Akd Plantago lanceolata Sinirotu Makilikler Plumbaginaceae Goniolimon incanum Makilikler - 2 D. Akd Plumbago europaea Diş otu Kuru çayır ve açık alanlar - 3 Av.-Sib Poaceae Arrhenatherum elatius subsp. elatius Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar - 3 Av.-Sib Bromus intermedius Yol kenarı, terkedilmiş yerler Cynodon dactylon var. dactylon Büyük ayrık otu Kuru çayır ve açık alanlar Eragrostis cilianensis Kuru çayır ve açık alanlar Phleum exaratum subsp. exaratum Kuru çayır ve açık alanlar Piptatherum coerulescens Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar Psilurus incurvus Makilikler Ventenata subenervis Kuru çayır ve açık alanlar - 3 D. Akd Vulpia ciliata subsp. ciliata Yol kenarı, terkedilmiş yerler Vulpia myuros Makilikler Ranunculaceae Nigella elata Yol kenarı, terkedilmiş yerler Ranunculus illyricus subsp. illyricus Düğünçiçeği Kuru çayır ve açık alanlar

98 Takım,Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Nispi Bolluk Fitocoğrafik Bölge CITES IUCN Bern Rosaceae Filipendula vulgaris Kuru çayır ve açık alanlar - 2 Av.-Sib Geum urbanum Potentilla micrantha Meryemotu Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar - 2 Av.-Sib Pyrus amygdaliformis var. amygdaliformis Ahlat armudu Makilikler - 1 D. Akd Rubiaceae Asperula involucrata Saxifragaceae Saxifraga sibirica subsp. mollis Scrophulariaceae Orman, orman açıklıkları ve orman kenarları Nemli çayır, bataklık ve sulak alan, otsu yamaçlar - 2 Av.-Sib Verbascum lasianthum Sığırkuyruğu Kuru çayır ve açık alanlar Valerianaceae Valerianella discoidea Kayalık ve taşlık alanlar, gölgeli yerler, kalkerli yamaçlar - 2 Akd Nisbi Bolluk : 1 Çok seyrek, nadiren rastlanmakta, 2 Seyrek, 3 Nispeten bol, 4 Çok bol, 5 Saf popülasyon oluşturmakta Endemizm (End.) :(+) İşareti türün endemik olduğunu göstermektedir. IUCN tarafından 2010 yılında yayımlanan Red List Kategorileri ne göre endemik ve nadir türleri sınıflamıştır. Bu kategorilerin açıklaması aşağıda verilmektedir: EW : Vahşi hayatta nesli tükenmiş Bu türler ya insanların himayesi altında botanik bahçesi, hayvanat bahçesi gibi ortamlarda koruma altındadırlar, ya da dar bir alanda doğallaşmış haldedirler. CR : Ciddi tehlike altında Yakın gelecekte doğal hayatta yok olma riski çok yüksek olan türler. EN : Tehlike altında Doğal hayatta henüz ciddi tehlike altında olmayıp, yakın gelecekte çok yüksek risk altına girebilecek türler. VU : Hassas Henüz ciddi tehlike altında olmayan, ancak orta vadede yok olma riski ile karşı karşıya kalacak türler. LR : Düşük risk Yukarıda belirtilen risk sınıflarına girmeyen ve henüz herhangi bir riskle karşı karşıya olmayan türler. Üçe ayrılırlar: (cd) : Korumaya bağımlı Eğer tür belirli bir program çerçevesinde koruma altına alınmazsa, önümüzdeki 5 yıl içersinde yukarıdaki risk sınıflarından birine dahil olabilir. (nt) : Yakın tehdit altında Korumaya bağımlı olmayan, ancak (VU) kategorisine girmeye aday türler. (lc) : En az endişe verici Korumaya bağımlı olmayan, ya da yakın gelecekte risk altında olmayan türler. NE : Değerlendirilmedi 83

99 CITES : Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme Ek I: CITES Sözleşmesi Ek I listesinde bulunan türler: Ek I CITES tarafından sıralanan hayvan ve bitkilerin arasında en fazla tehlike altında olan türleri listelemektedir. Bunlar nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan türlerdir ve CITES genellikle bu türlerin örneklerinin uluslararası ticaretini yasaklamaktadır. Ancak, bilimsel araştırmalar gibi bazı istisnai durumlarda buna izin verilmektedir. Bu gibi durumlarda, ticaret, ihracat izni (veya vasıtalı ihracat izni) ve ithalat izni veren makamların yetkisinde olacaktır. Ek II: CITES Sözleşmesi Ek II listesinde bulunan türler: Ek II şu anda nesli tükenme tehlikesi altında olmayan ancak ticareti yakından kontrol altında tutulmazsa olabilecek türleri vermektedir. Ek II de ayrıca benzer türler diye adlandırılan yani ticari numuneleri koruma amacıyla listelenen türlere benzeyen türler de verilmektedir. Ek II türlerinin numunelerin uluslararası ticareti ihracat veya vasıtalı ihracat iznini veren makamın yetkisinde olabilir. Ancak ithalat iznine gerek duyulmamaktadır. İlgili makamların belli koşulların yerine getirildiğine kanaat getirmesi halinde, izin veya belgeler ticaretin doğadaki türlerin yaşamını sürdürmesine engel olmaması koşuluyla verilebilecektir. BERN SÖZLEŞMESİ Ek I: Korunan flora türleri 84

100 IV Fauna Fauna envanteri arazi çalışmalarının yanı sıra geniş bir literatür taraması ve yöre insanlarının gözlemlerine dayanılarak çıkarılmıştır. Kuşlar için popülasyon yoğunlukları gözlem, anket ve literatür bilgilerinin yanı sıra, türün biyolojik (başta üreme, beslenme ve adaptasyon) ve ekolojik özellikleri (özellikle biyotop uygunluğu) bakımından değerlendirilmiştir. Risk durumundaki kuşlar için Kiziroğlu na (1993) bağlı kalınmıştır. fauna türleri için ise IUCN ( ) verilmiştir. Bern Sözleşmesinde Ek II de yer alan türler kesin, Ek III de yer alanlar ise belirli dönemlerde koruma altında olan türlerdir. Listelerde fauna türlerinin Bern Sözleşmesi ve CITES e göre statüleri ile sürüngenler, kuşlar ve memeli hayvanlar için Merkez Av Komisyonu Kararları e göre durumları da belirtilmiştir. Yukarıda bahsi geçen sözleşmelere ait maddelerin kapsamları aşağıda özetlenmiştir: BERN Sözleşmesi; Ek II: Kesinlikle koruma altına alınması gereken fauna türlerini içeren liste Ek II içinde yer almamaktadır. Sözleşmeye akdeden taraflar Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin özel olarak koruma altına alınması için gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türlerle ilgili olarak aşağıda belirtilen durumlar özellikle yasaklanacaktır: a) Kasıtlı yakalama, alıkoyma ve kasıtlı öldürme; b) Çiftleşme ve dinlenme yerlerinin kasıtlı olarak tahrip edilmesi veya yıkılması; c) Özellikle, çiftleşme, beslenme ve uykuya yatma dönemlerinde vahşi faunanın kasıtlı olarak rahatsız edilmesi, ve verilen bu rahatsızlığın bu sözleşmenin amaçları bakımından önemli olması; d) Yabani hayvanların yumurtalarının kasıtlı olarak alınması ve/veya zarar görmesi veya boş olsa bile bu yumurtaların alıkonması; e) Bu sözleşmenin etkili yürütülebilmesine katkı sağlaması bakımından doldurulmuş hayvanlar ve bunların tanınabilen parçaları veya türevleri dahil olmak üzere bu hayvanların canlı ya da ölü olarak uluslararası ticaretinin yapılması. Ek III: Koruma altına alınan fauna türlerinin listesini içermektedir. Sözleşmeyi akdeden her bir taraf Ek III de belirtilen vahşi fauna türlerinin koruma altına alınmasını temin etmek için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin istismar edilmesi konusu, 2. Maddede ileri sürülen şartlar göz önüne alınarak populasyonları tehlikeden uzak tutmak için düzenlenecektir. Buna yönelik önlemler aşağıdakileri içerecektir: a) Kapalı sezonlar ve / veya istismar ile ilgili diğer prosedürler; b) Populasyon düzeyini uygun şekilde korumak için istismarın geçici veya yerel olarak makul ölçülerde yasaklanması; c) Canlı ya da ölü vahşi hayvanları satmak, satmak amacıyla tutmak, satmak 85

101 amacıyla nakletmek veya satmak amacıyla teklifte bulunma hususlarında düzenlemeye gidilmesi. Ek-IV Yasaklanan Av Metodu ve Araçları ile Yasak İşletme Şekilleri CITES Sözleşmesi ve Ekleri: Nesli tehlike altında olan yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme (CITES) kapsamında yer alan hayvan ve bitki türlerinin sürdürülebilir kullanımını sağlamak için, uluslararası ticaretinin kontrol altına alınmasına yönelik usul ve esasları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlayarak düzenlemektedir. Ek I CITES sözleşmesinde listelenen bitki ve hayvan türleri arasında en fazla tehlike altında olan türler. Ek II Şu anda yok olma tehlikesi olmayan ancak ticareti kontrol altına alınmazsa yok olabilecek türler Ek III Hali hazırda ticaretini denetleyen üye ülkenin isteğiyle listeye alınmış olan türler T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre; Ek-I listesinde yer alan türler T.C Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından koruma altındadır. Ek-II listesinde yer alan türler Merkez Av Komisyonu tarafından koruma altındadır. Ek-III listesinde Merkez Av Komisyonunca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları yer almaktadır. Bilindiği gibi omurgalı hayvanlar faunası, sistematik olarak 4 büyük sınıf altında toplanır. Bunlar İkiyaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli hayvanlardır. Proje sahası ve çevresi karasal faunasında, tür ve tür altı (alt tür ve varyete) 7 amfibi, 29 sürüngen, 46 kuş ve 20 memeli hayvan türü bulunmaktadır. Fauna envanteri geniş bir çerçeve içerisinde hazırlanmıştır ve proje sahası içerisinde doğrudan gözlenmeyen birçok türü de içermektedir. Etki değerlendirmesi yapılabilmesi için türlere ait yaşama ortamı (biyotop) ve risk durumu gibi bilgilere de yer verilmiştir. Aşağıda belirtilen türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek için Türk Çevre Mevzuatı, Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) ve ekleri ile Kiziroğlu (1989) tarafından hazırlanan Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi (Species List in Red Data Book) ve Demirsoy (2002) Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası incelenmiştir. Çalışmalar sonucunda bu alanda saptanan fauna elemanlarının, habitatlarını, populasyon yoğunluklarını, ulusal ve uluslararası korunma durumlarını gösteren envanter tablolar oluşturulmuştur. Tehlike dereceleri ve bunlarla ilgili koruma statüleri Bern Sözleşmesi kapsamındaki Ek listeler (Ek 2: kesin olarak koruma altına 86

102 alınan fauna türleri, Ek 3: korunan fauna türleri) ile IUCN (Uluslar arası Doğayı Koruma Birliği) tarafından hazırlanmış olan ERL (European Red List) ve Red Data Book`a göre belirlenmiştir. Bunların yanında kuş, sürüngen ve memeli hayvan türleri için, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığı nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları) listeleri, ilgili tablolara işlenmiştir. Ek-I listesinde bulunan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu nun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı nca koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve nakletmek yasaktır. Ek-II listesinde bulunan kuşlar ve memeliler, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu nun 4. maddesinin birinci fıkrasının verdiği yetki çerçevesinde Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan av hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve nakletmek yasaktır. Ek-III listesinde bulunan av hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu nun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen av döneminde belli edilen sürelerde avlanmasına Merkez Av Komisyonunca izin verilen av hayvanlarıdır. Yapılan çalışmalar sonucunda proje yeri ve çevresinde endemik bir türe rastlanmamıştır. Ayrıca fauna türleri için yavrulama, yiyecek araştırma, kışı geçirme, yuva yapma ve göç amaçlı hassas alanlar bulunmamaktadır. IV İkiyaşamlılar Amfibi türleri hayat döngülerini tamamlayabilmek için bir tanesi su olmak üzere en azından iki farklı habitata gereksinim duyan organizmalardır. Bu tip alanlar, göl yada gölet gibi büyük yada küçük ölçekli fakat devamlı, yani uzun zaman yada hiç kurumayan su birikintileri; akarsu kıyıları; özellikle akarsuların kenarlarında meydana getirdiği geçici yada kalıcı taşkın gölcükleri; bu tip habitatlarda büyük taş altları, ağaç kovukları yada köklerinin yakınları yada sık sık yağış alan orman yada ağaçlık alanlardır. Gündüz aktif olanların yanında geceleri aktif olanlar da vardır. Proje Sahası ve çevresinde bulunan veya habitat uyumu nedeniyle bulunma olasılığı olan 7 amfibi türünden 3 tanesi Bern Sözleşmesi Ek 2 ve 4 tanesi de aynı sözleşmenin Ek 3 listesinde bulunmaktadır. Proje Sahası nda yer alan ikiyaşamlılar Tablo IV-42 de sunulmuştur: 87

103 Tablo IV-42 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Amfibi Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Korunma Durumları ve Statüleri Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Statü ACCİPİTERİDAE Accipiter nisus Atmaca Ormanlar, ağaçlı bozkırlar, tarım alanları ve yerleşim yerleri RED DATA BOOK BERN IUCN MAK Y,G A.3 Ek-II LC Ek-I Accipiter brevipes Yaz Atmacası Geniş yapraklı ormanlar, ağaçlık nehir vadileri YZ A.2 Ek-II LC Ek-I Buteo buteo Şahin açık alanlara, tarım alanlarına, meralara ve bataklıklara yakın ormanlıklar Y,KZ A.3 Ek-II LC Ek-I Buteo rufinus Kızıl Şahin Bozkırlar, açık alanlar ve sulak alanlar Y,KZ A.2 Ek-II LC Ek-I ALAUDIDAE Melanocorypha leucoptera Ak kanat tarla kuşu Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G - Ek-II LC Ek-I APODIDAE Apus apus Ebabil Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G A.4 Ek-III LC Ek-I Apus melba Akkarın ebabil Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G A.4 Ek-II LC Ek-I CICONIIDAE Ciconia nigra Kara Leylek Yaşlı ormanlar ya da sarp kayalıklarda ürer. YZ A.3 Ek-II LC Ek-I Ciconia ciconia Leylek Sazlıklar, tarımsal araziler, yerleşim yerleri YZ A.3 Ek-II LC Ek-I COLUMBİDAE Streptopelia decaocto Kumru Çalılıklar ve bahçeler Y A.4 Ek-III LC Ek-II Columba livia Kaya Güvercini Yerleşim yerleri ve kayalık alanlar Y A.5 Ek-III LC Ek-III CORVIDAE Corvus corax Kuzgun Yaylalar,kayalık sahiller, kayalık ormanlar, fundalıklar Y,YZ - - LC Ek-II Corvus corone Leş Kargası Ormanlar, tarım alanları,bataklık ve sazlıklar, dağlık alanlar ve yerleşim yerleri Y,YZ A.5 - LC Ek-III Corvus frugilegus Ekinkargası - Ek-III Corvus monedula Cüce Karga Ağaçlık alanlar ve tarım alanları Y - LC Ek-III Pica pica EMBERIZIDAE Saksağan Seyrek ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, yerleşim yerlerinde Y A.5 - LC Ek-III Emberiza citrinella Sarı kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler KZ, G - Ek-II LC Ek-I Emberiza cirlus Çit kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler KZ, G - Ek-II LC Ek-I Emberiza caesia Kızıl kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler G - Ek-III LC Ek-I 88

104 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Statü Emberiza bruniceps FALCONİDAE Kahvebaş kirazkuşu RED DATA BOOK BERN IUCN MAK Çalılıklar ve bahçeler G - Ek-III LC Ek-I Falco tinninculus Kerkenez Yerleşim yerleri ve ormanlık alanlar Y A.4 Ek-II LC Ek-I Falco peregrinus FRINGILLIDAE Gökdoğan kayalık barındıran dağlar, vadiler, deniz kıyıları, sulak alan, nehir ve göl kenarları Y - Ek-II LC Ek-I Fringilla coelebs İspinoz Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler Y A.4 Ek-III LC Ek-II Carduelis chloris Florya Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler Y A.4 Ek-II LC Ek-I HIRUNDINIDAE Hirundo rustica Kırlangıç Kırsal alanlar ve yerleşim yerleri YZ A.5 Ek-II LC Ek-I Hirundo daurica Kızıl Kırlangıç Kırsal alanlar ve yerleşim yerleri YZ - Ek-II LC Ek-I Delichon urbica Ev Kırlangıcı Yerleşim yerleri ve kayalık alanlar YZ A.4 Ek-II LC Ek-I Riparia riparia Kumkırlangıcı Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G - Ek-II LC Ek-I MEROPIDAE Merops apiaster Arı kuşu Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G A.4 Ek-II LC Ek-I MOTACİLLİDAE Anthus pratensis Çayır incirkuşu Bozkırlar ve açık alanlar G, KZ - Ek-II LC Ek-I Anthus cervinus Algerdan incirkuşu Bozkırlar ve açık alanlar G, KZ - Ek-II LC Ek-I Anthus spinoletta Dere incirkuşu Bozkırlar ve açık alanlar Y, KZ - Ek-II LC Ek-I Motacilla cinerea PARIDAE Dağ Kuyruksallayanı Su kenarları ve yerleşim alanları Y,KZ A.4 Ek-II LC Ek-I Parus major Büyük Baştankara Ağaçlık alanlar,park ve bahçeler Y A.3.1 Ek-II LC Ek-I Parus caeruleus Mavi Baştankara Ağaçlıklar, park ve bahçeler, Y - Ek-II LC Ek-I PASSERIDAE Passer domesticus Ev Serçesi Yerleşim yerleri ve tarlalar Y A.5 - LC Ek-III PHASIANIDAE Coturnix coturnix Bıldırcın Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G, YZ A.4 Ek-III LC Ek-III STURNIDAE Sturnus roseus Pembe sığırcık Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G - Ek-III LC Ek-I 89

105 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Statü Sturnus vulgaris Sığırcık Açık araziler,ağaçlık alanlar ve tarlalar Y A.5 - LC Ek-II SYLVIIDAE Phylloscopus collybita Çıvgın Ormanlar ve bahçeler KZ - Ek-II LC Ek-I Sylvia communis Ak Gerdanlı Ötleğen RED DATA BOOK BERN IUCN MAK Tarım alanları ve açık alanlar YZ - Ek-II LC Ek-I Sylvia melanocephala Maskeli Ötleğen Çalılık, makilik ve fundalıklar Y - Ek-II LC Ek-I TURDİDAE Turdus merula Karatavuk Yerleşim alanları,ağaçlık alanlar ve dağlık alanlar Y A.3 Ek-III LC Ek-III Luscinia megarhynchos Bülbül Orman ve bahçeler YZ A.3 Ek-II LC Ek-I Oenanthe hispanica Karakulak kuyrukkakan Bozkırlar ve açık alanlar G - Ek-II LC Ek-II Oenanthe finschii Kaya kuyrukkakan Bozkırlar ve açık alanlar G - Ek-II LC Ek-II 90

106 IV Kuşlar Faaliyet alanı çevresinde bulunan veya habitat uyumu nedeniyle bulunma olasılığı olan 46 kuş türünden 30 u Bern Sözleşmesi Ek 2, 9 u de Bern Sözleşmesi Ek 3 listesinde yer almaktadır. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları nın yansıtıldığı en son listelere göre; 32 kuş türü Ek-I, yani Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesinde, 6 kuş türü Ek-II, yani Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları listesinde; 8 kuş türü ise Ek-III de, yani Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları listesinde bulunmaktadır (bk Tablo IV-43). 91

107 Tablo IV-43 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Kuş Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Korunma Durumları ve Statüleri ACCİPİTERİDAE Accipiter nisus Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Statü Atmaca Ormanlar, ağaçlı bozkırlar, tarım alanları ve yerleşim yerleri RED DATA BOOK BERN IUCN MAK Y,G A.3 Ek-II LC Ek-I Accipiter brevipes Yaz Atmacası Geniş yapraklı ormanlar, ağaçlık nehir vadileri YZ A.2 Ek-II LC Ek-I Buteo buteo Şahin açık alanlara, tarım alanlarına, meralara ve bataklıklara yakın ormanlıklar Y,KZ A.3 Ek-II LC Ek-I Buteo rufinus Kızıl Şahin Bozkırlar, açık alanlar ve sulak alanlar Y,KZ A.2 Ek-II LC Ek-I ALAUDIDAE Melanocorypha leucoptera Ak kanat tarla kuşu Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G - Ek-II LC Ek-I APODIDAE Apus apus Ebabil Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G A.4 Ek-III LC Ek-I Apus melba Akkarın ebabil Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G A.4 Ek-II LC Ek-I CICONIIDAE Ciconia nigra Kara Leylek Yaşlı ormanlar ya da sarp kayalıklarda ürer. YZ A.3 Ek-II LC Ek-I Ciconia ciconia Leylek Sazlıklar, tarımsal araziler, yerleşim yerleri YZ A.3 Ek-II LC Ek-I COLUMBİDAE Streptopelia decaocto Kumru Çalılıklar ve bahçeler Y A.4 Ek-III LC Ek-II Columba livia Kaya Güvercini Yerleşim yerleri ve kayalık alanlar Y A.5 Ek-III LC Ek-III CORVIDAE Corvus corax Kuzgun Yaylalar,kayalık sahiller, kayalık ormanlar, fundalıklar Y,YZ - - LC Ek-II Corvus corone Leş Kargası Ormanlar, tarım alanları,bataklık ve sazlıklar, dağlık alanlar ve yerleşim yerleri Y,YZ A.5 - LC Ek-III Corvus frugilegus Ekinkargası - Ek-III Corvus monedula Cüce Karga Ağaçlık alanlar ve tarım alanları Y - LC Ek-III Pica pica EMBERIZIDAE Saksağan Seyrek ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, yerleşim yerlerinde Y A.5 - LC Ek-III Emberiza citrinella Sarı kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler KZ, G - Ek-II LC Ek-I Emberiza cirlus Çit kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler KZ, G - Ek-II LC Ek-I Emberiza caesia Kızıl kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler G - Ek-III LC Ek-I Emberiza bruniceps Kahvebaş kirazkuşu Çalılıklar ve bahçeler G - Ek-III LC Ek-I 92

108 FALCONİDAE Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Statü Falco tinninculus Kerkenez Yerleşim yerleri ve ormanlık alanlar Y A.4 Ek-II LC Ek-I Falco peregrinus FRINGILLIDAE Gökdoğan kayalık barındıran dağlar, vadiler, deniz kıyıları, sulak alan, nehir ve göl kenarları RED DATA BOOK BERN IUCN MAK Y - Ek-II LC Ek-I Fringilla coelebs İspinoz Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler Y A.4 Ek-III LC Ek-II Carduelis chloris Florya Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler Y A.4 Ek-II LC Ek-I HIRUNDINIDAE Hirundo rustica Kırlangıç Kırsal alanlar ve yerleşim yerleri YZ A.5 Ek-II LC Ek-I Hirundo daurica Kızıl Kırlangıç Kırsal alanlar ve yerleşim yerleri YZ - Ek-II LC Ek-I Delichon urbica Ev Kırlangıcı Yerleşim yerleri ve kayalık alanlar YZ A.4 Ek-II LC Ek-I Riparia riparia Kumkırlangıcı Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G - Ek-II LC Ek-I MEROPIDAE Merops apiaster Arı kuşu Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G A.4 Ek-II LC Ek-I MOTACİLLİDAE Anthus pratensis Çayır incirkuşu Bozkırlar ve açık alanlar G, KZ - Ek-II LC Ek-I Anthus cervinus Algerdan incirkuşu Bozkırlar ve açık alanlar G, KZ - Ek-II LC Ek-I Anthus spinoletta Dere incirkuşu Bozkırlar ve açık alanlar Y, KZ - Ek-II LC Ek-I Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı Su kenarları ve yerleşim alanları Y,KZ A.4 Ek-II LC Ek-I PARIDAE Parus major Büyük Baştankara Ağaçlık alanlar,park ve bahçeler Y A.3.1 Ek-II LC Ek-I Parus caeruleus Mavi Baştankara Ağaçlıklar, park ve bahçeler, Y - Ek-II LC Ek-I PASSERIDAE Passer domesticus Ev Serçesi Yerleşim yerleri ve tarlalar Y A.5 - LC Ek-III PHASIANIDAE Coturnix coturnix Bıldırcın Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G, YZ A.4 Ek-III LC Ek-III STURNIDAE Sturnus roseus Pembe sığırcık Bozkırlar, çalılıklar ve bahçeler G - Ek-III LC Ek-I Sturnus vulgaris Sığırcık Açık araziler,ağaçlık alanlar ve tarlalar Y A.5 - LC Ek-II 93

109 SYLVIIDAE Familya ve Tür Adı Türkçe İsim Habitat Statü Phylloscopus collybita Çıvgın Ormanlar ve bahçeler KZ - Ek-II LC Ek-I Sylvia communis Ak Gerdanlı Ötleğen Tarım alanları ve açık alanlar YZ - Ek-II LC Ek-I Sylvia melanocephala Maskeli Ötleğen Çalılık, makilik ve fundalıklar Y - Ek-II LC Ek-I TURDİDAE Turdus merula Karatavuk Yerleşim alanları,ağaçlık alanlar ve dağlık alanlar Y A.3 Ek-III LC Ek-III Luscinia megarhynchos Bülbül Orman ve bahçeler YZ A.3 Ek-II LC Ek-I Oenanthe hispanica Karakulak kuyrukkakan RED DATA BOOK BERN IUCN MAK Bozkırlar ve açık alanlar G - Ek-II LC Ek-II Oenanthe finschii Kaya kuyrukkakan Bozkırlar ve açık alanlar G - Ek-II LC Ek-II A1 : Nesli tükenmiş veya tükenme tehlikesi altında olan türler. A1.1 : Nesli tükenmiş olan türler A1.2 : Tüm Türkiye deki birey sayısı 1-25 çift arasında olan türler. A2 : Birey sayısı çift altında kalan ve yayılış gösterdikleri bölgelerde büyük risk altında olan türler. A3 : Birey sayısı (500) çift arasında kalan ancak bazı bölgelerde oldukça azalmış olan türler. A4 : Birey sayıları fazla olmakla birlikte belirli bölgelerde azalmış olan türler. B : Geçici olarak Türkiye ye gelen ve biyotoplarının yok edilmesi ile risk altına girecek olan türler. B1 : Anadolu yu kışlak olarak kullanan ancak Anadolu da üremeyen türler. B2-B3 : Anadolu dan transit olarak geçen veya Anadolu yu kışlak olarak kullanan ve risk derecesi daha düşük olan türler. Yerli (Y): Her zaman bölgede görülen kuş türleri Yaz Göçmeni (YZ): İlkbaharda gelip, üredikten sonra sonbaharda giden kuş türleri Kış Göçmeni (KZ): Ülkemizde kışlar, Sonbaharda gelip Şubat sonlarında veya Mart ta ülkemizi terk eden kuş türleri Geçit Kuşu (G): İlkbaharda kuzeye, sonbaharda güneye güneye giderken bölgede kısa süre kalan kuş türleri 94

110 IV Sürüngenler Sürüngen türleri, ağaç kovukları ve kökleri arasındaki boşluklarda, taşlık alanlarda, taşların altında, bitki artıklarının içinde ve toprak oyuklarında, su içinde ve kenarında bulunurlar. Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan veya habitat uyumu nedeniyle bulunma olasılığı olan 29 sürüngen türünden 18 tanesi Bern Sözleşmesi Ek 2, 11 tanesi de aynı sözleşmenin Ek 3 listesinde bulunmaktadır. Sürüngen türlerinin tamamı T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları nın yansıtıldığı en son listelere göre Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları) listesinde bulunmaktadır (bk Tablo IV-44). 95

111 Tablo IV-44 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Sürüngen Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları,Endemizm ve Korunma Durumları BİLİMSEL ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT BERN IUCN CITES TESTUDİNES Bataguridae MAK Mauremys caspica Çizgili Kaplumbağa Yavaş akan nehir içerisinde ve durgun su kenarlarında Ek-II NE - Ek-I - Emydidae Emys orbicularis Benekli Kaplumbağa Durgun ve yavaş akan sularda yaşarlar Ek-II LR/nt - Ek-I - Testudinidae Testudo graeca Tosbağa Genellikle kuru, taşlı ve kumlu arazilerde Ek-II VU Ek-II Ek-I - SQUAMATA Gekkonidae Cyrtopodion kotschyi İnce Parmaklı Keler Taşlık bölgeler, yamaçlar, güneş alan yerler, yol kenarları, eski evler ve harabeler ENDEMİZM Ek-III NE - Ek-I - Hemidactylus turcicus Geniş parmaklı keler Taş altı, kaya yarıkları, evler ve harabeler Ek-III LC - Ek-I - Agamidae Laudakia stellio Dikenli keler Kayalıklar, taş duvarlarda, şehir merkezlerinin yakınındaki taşlıklar Ek-II NE - Ek-I - Anguinidae Ophisaurus apodus Oluklu Kertenkele Bitkisi çok olan taşlık yerlerde, çalılıklarda, yamaçlarda Ek-II NE - Ek-I - Anguis fragilis Lacertidae Lacerta danfordi anatolica Podarcis muralis Lacerta trilineata Lacerta viridis Yılanımsı Kertenkele Kısa boylu bitkilerin olduğu yerlerde, çayırlıklarda, ormanlık yerlerde taşların altında Ek-III NE - Ek-I - Toros kertenkelesi Orman, su kenarları, taşlık ve kayalık alanlar Ek-III LC - Ek-I - Duvar kertenkelesi Büyük Yeşil Kertenkele Yeşil kertenkele Kayalık ve taşlık alanlar,duvarlar, harabeler ve az da olsa ormanlık yerler Bitki örtüsünün bol olduğu yerlerde, dere kenarlarında, ormanlık yerler ve kenarlarında, tarla ve bahçe içlerinde Suya yakın olan yerler, orman, dere kenarları, çalılık ve çayırlıklarda Ek-II LC - Ek-I - Ek-II LC - Ek-I - Ek-II LC - Ek-I - Ophisops elegans Tarla Kertenkelesi Açık alanlarda, taşlı ve topraklı yerlerde Ek-II NE - Ek-I - Scincidae Mabuya aurata Tıknaz Kertenkele Bitkisi az olan kumluk, çakıllık, taşlık yerlerde, harabelerde Ek-III LC - Ek-I - 96

112 BİLİMSEL ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT BERN IUCN CITES Ablepharus kitaibelii Typhlopidae İnce Kertenkelesi Bitki örtüsünün az olduğu açık yerler, seyrek ağaçlı ormanlıklarda taş ve yaprak altları MAK ENDEMİZM Ek-II LC - Ek-I - Typhlops vermicularis Kör Yılan Yumuşak toprakların içinde, taş altlarında Ek-III NE - Ek-I - Boidae Eryx jaculus Mahmuzlu Yılan Kurak yerlerdeki kumlu, taşlı yerlerde Ek-III NE Ek-II Ek-I - Colubridae Coluber caspius Hazer Yılanı Dere kenarlarında, ovalarda, tarlalarda, bahçelerde, dağ yamaçlarında, bataklık yerlerde, ağaçlık alanlarda Ek-III NE - Ek-I - Coluber najadum İnce Yılan Kuru yerlerde, çalılık ve taşlık alanlarda Ek-II NE - Ek-I - Coronella austriaca Telescopus fallax Natrix natrix Natrix tessellata Eirenis modestus Elaphe quatuorlineata Avusturya Yılanı Kedi gözlü Yılan Yarı Sucul Yılan Su Yılanı Uysal Yılan Sarı Yılan Ormanlık yerlerin kenarlarındaki taşlıklarda, kumluklarda, çayırlıklarda, çalılık yerlerde Taşlık bölgeler, yamaçlar, güneş alan yerler, yol kenarları, eski evler ve harabeler Nehir, akarsu, dere ve göl kenarlarında, bu yerlere yakın çayırlıklarda Nehir, akarsu, dere ve göllerde su içinde ve kenarlarında Bitki örtüsün seyrek olduğu taşlık, çalılık gibi açık arazilerde Sık ormanlık olmayan yerlerdeki taşlık ve çalılıklarda, tarlalarda, bahçelerde Ek-II NE - Ek-I - Ek-II LC - Ek-I - Ek-III LR/lc - Ek-I - Ek-II NE - Ek-I - Ek-III LC - Ek-I - Ek-II NT - Ek-I - Elaphe situla Ev Yılanı Çalılık yerler, taşlık alanlar, tarlalar, bahçeler ve evler Ek-II LC - Ek-I - Malpolon monspessulans Viperidae Vipera ammodytes Çukurbaşlı Yılan Boynuzlu Engerek Bitki örtüsünün seyrek olduğu taşlık alanlar, çalılık yerler, tarlalar. Küçük boylu bitkilerin altlarında, orman açıklıklarında, çalılık ve taşlık yerlerde Ek-III NE - Ek-I - Ek-II LC - Ek-I - Vipera xanthina Şeritli Engerek Dağlarda, ormansız ve taşlık olan, az bitkili yerlerde Ek-II LC - Ek-I + 97

113 IV Memeliler Proje Sahası ve çevresinde bulunan veya habitat uyumu nedeniyle bulunma olasılığı olan 20 memeli türünden 8 tanesi Bern Sözleşmesi Ek 3 listesinde yer almaktadır. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları nın yansıtıldığı en son listelere göre; 6 memeli türü Ek-I yani Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesinde, 2 memeli türü Ek-II yani Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları listesinde, 4 memeli türü de Ek-III listesinde yani Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları yer almaktadır (bk Tablo IV-45). Proje kapsamında 2872 sayılı Çevre Kanunu ve Yönetmeliklerine, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ve Yönetmeliklerine, Bern Sözleşmesi hükümlerine uyulacaktır. 98

114 Tablo IV-45 Çalışma Alanında Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Memeli Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Korunma Latince Adı Türkçe Adı Habitat IUCN Bern MAK ERINACEIDAE Erinaceus concolor Kirpi Ev ve harabeler, tarlalar ve bahçeler LC Ek-III Ek-I CRICETIDAE Clethrionomys glareolus Kızıl sırtlı fare Ormanlık alanlar LC - - Cricetulus migratorius Cüce Avurtlak Kayalık ve taşlık alanlar LC - - SORICIDAE Crocidura suaveolens Bahçe sivri faresi Çayırlıklar, bahçeler, orman kenarları ve çalılıklar LC Ek-II - Crocidura leucodon Tarla sivri faresi Açık arazi ve çalılıklar LC Ek-III - LEPORİDAE Lepus europaeus Yabani tavşan Ormanlar, açık araziler, bataklık çevreleri ve dağlar LC Ek-III Ek-III SCIURIDAE Sciurus anomalus Anadolu sincabı Ormanlık alanlar LC Ek-II Ek-I GLIRIDAE Glis glis Yediuyur Çayırlıklar, bahçeler, orman kenarları ve çalılıklar LC Ek-III Ek-I MURIDAE Apodemus mystacinus Kayalık faresi Ormanlar, çalılıklar, kayalık ve taşlık alanlar LC - - Microtus rossiaemeridionalis Uzun kuyruklu çayır tarlafaresi Çayırlıklari tarlalar, orman kenarları ve çalılıklar Microtus subterraneus Kısa kulaklı fare Çayırlıklar,tarlalar,bahçeler, orman kenarları ve çalılıklar LC - - Apodemus flavicollis Sarı boyunlu fare Ormanlar, çalılıklar, tarlalar, bahçeler ve kayalıklar alanlar LC - - CANIDAE Canis lupus Kurt Orman, step ve açık araziler LC Ek-II Ek-I Vulpes vulpes Tilki Orman ve çalılık alanlar, tarlalar ve açık araziler LC - Ek-III MUSTELIDAE Mustela nivalis Gelincik Orman ve çalılık alanlar, tarlalar ve açık araziler LC Ek-III Ek-II Martes foina Kaya sansarı Ağaçlık alanlar, seyrek ağaçlı açık alanlar LC Ek-III Ek-III Meles meles Porsuk Ormanlar, çayırlıklar, tarlalar ve stepler LC Ek-III Ek-II SUIDAE Sus scrofa Yaban domuzu Ormanlık alanlar LC - Ek-III 99

115 Latince Adı Türkçe Adı Habitat IUCN Bern MAK CERVIDAE Capreolus capreolus Karaca Ormanlar, çalılıklar ve tarım alanları LC Ek-III Ek-I Cervus elaphus Kızıl geyik Orman ve çalılık alanlar ve açık araziler LC Ek-II Ek-I 100

116 IV Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri) Balıkesir İli, gerek metalik maden gerekse endüstriyel hammadde kaynakları açısından oldukça zengindir. İlin yeraltı kaynaklarının bir kısmı işletilip terk edilmişken bir kısmı halen işletilmektedir. Balıkesir İli gerek metalik madenleri gerekse endüstriyel hammadde kaynakları açısından oldukça zengindir. İlin yeraltı kaynaklarının bir kısmı işletilip terk edilmişken bir kısmı halen işletilmektedir. Demir, kurşun, çinko, bakır, antimuan, civa, altın, manganez ve krom İl in önemli metalik madenleridir. Bor tuzları, kaolen, jips, talk, wöllastonit, barit, bentonit ve mermer ise İl in önemli endüstriyel hammaddeleridir. Birçok sanayi ürününün yapımında kullanıldığı önemli bir maden sayılan bor tuzları, Balıkesir İli nde oldukça fazla rezerve sahiptir. Bor tuzlarının başlıca yatakları; Sultançayırı, Bigadiç ve Taşköy dolaylarında bulunmaktadır. Radyoaktivite oranı yüksek şifalı sulara sahip Pamukçu, Gönen, Edremit- Güre, Balya-Ilıca, Bigadiç-Hisarköy ise Bölgedeki önemli termal merkezlerdendir 27. Ülkemizde ilk bor işletmesi 1865 yılında Susurluk-Sultançayırı-Azizye Köyü Yıldız ve Demirkapı arasında kalan Neojen havzasında pandermit işletmesi ile başlamıştır. Bigadiç Neojen havzası Dünya'nın en büyük Kolemanit (Bor) rezervine sahiptir. Susurluk-Sultançayırı Azizye, Yıldız, Demirkapı Neojen havzasında çimento sanayinin hammaddesi olan Jips bulunmaktadır. Paleozoyik yaşlı Metamorfik şistler içerisindeki ultrabazik kısımlar hidrotermal alterasyon ve diyajeneze bağlı olarak Kepsut-Örenli- Serçeören'de, Marmara Adası nda ve İvrindi-Gümeli-Haydaroba'da talk olmuştur. Edremit, Zeytinli, Altınoluk kuzeyinde Paleozoyik yaşlı Kazdağ grubu, Manyas, Susurluk, Bandırma, Marmara Adası'nda yüzeylenen Fazlı Konağı içerisinde yer alan kristalize kireçtaşları, Savaştepe, İvrindi, Havran, Bigadiç ve Dursunbey Alt Triyas yaşlı Karakaya grubu içerisinde blok olarak bulunan kristalize kireçtaşları ve Havran Balya arasında ve Kepsut güneyinde yüzeylenen Jura yaşlı kireçtaşları önemli mermer potansiyeli içeren sahalardır. Edremit-Altınoluk-Doyran, Havran-Küçükdere, Ayvalık-Bağyüz ve Kepsut-Beyköy'de altın, Bigadiç-Davutlar Yalakkuyu'da gümüş cevherleşmesi bulunmaktadır. Silah sanayinin önemli bir hammaddesi olan antimuan Balıkesir İli nde bilinen cevherleşmelerde bulunmaktadır. M.Ö. 500 yıllarından günümüze kadar bakır, kurşun, çinko madenciliğinin yürütüldüğü Balıkesir İli nde Altınoluk-Doyran, Ayvalık-Maden Adası, Adası, Alibey Adası, Balya, Dursunbey Demirboku sırtı ve Kulat Çiftliği cevherleşmeleri bilinmektedir. Günümüzde de 27 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

117 işletilen Havran-Eymir, Şamlı, Ayvalık-Ayazmat ve önceki yıllarda işletilmiş olan Balyaşarmıh, Edremit-Yaşyer ve Dursunbey-Aşağı Musalar demir cevherleşmeleri bulunmaktadır. Demir Çelik Sanayi nin ihtiyacı olan mangan cevheri Kepsut-Mezitler-Bigadiç-Turfular, Dursunbey-Gökçedağ, Kızılcadere, Tafak, Havran-Temaşalık ve Şahviran cevherleşmeleri bilinmektedir. Kepsut-Serçeören'de seramik ve cam sanayinin en önemli hammaddesi olan wollastonit cevherleşmesi bilinmektedir. Geleceğin hammaddesi olarak tanımlanan zeolit minerali Bigadiç Bor sahasında bulunmaktadır. Çimento sanayinin hammaddesi olan dolomit Marmara Adasında, yapı sanayinde ve tarımda kullanılan perlit Bigadiç, Dursunbey, Gönen, İvrindi, Sındırgı ve Savaştepe arasında yüzeylenen volkanitler içerisinde belirlenmiştir. İnşaat sektöründe ve şehir düzenlemesinin vazgeçilmez hammaddesi olan andezit, bazalt, tüf ve tüfitler açısında elimizde geniş alanlarda yüzeylenen volkanitler önemli bir potansiyel rezerve sahip olup, Ayvatlar Köyü'nde halen işletilen bir ocak bulunmakta olup, Edremit, Zeytinli, Altınoluk, Havran, Bandırma, Gönen, Manyas, İvrindi ve Dursunbey civarında yüzeylenen metamorfik birimler kayrak taşı açısından önemli potansiyel sahalardır. Yarı kıymetli süs taşı sektörünün önemli hammaddesi olan ametist Dursunbey-Güğü Köyü nde, kalsedon Bandırma'da, Malakit (Turkuvaz) Bandırma-Aracahöyük Köyü'nde, kuvars Değirmendere'de, oniks Dursunbey Geynik, Gökçeler, Gönen-Sepeli'de, opal ise Gönen-Çakmak, Havran Hallaçlar, Küçüksapçı, Balya-Habipler, Ayvalık'ta ve silisleşmiş ağaç Gönen Şaroluk'ta bilinmektedir. Kozak, Eybek, Şamlı ve Çataldağ granodiyoritleri parke taşı yapımında kullanılabilir. Kozak, Eybek ve Çataldağ granodiyoritlerindeki kaynak suları şişeleme tesisleri kurularak işletilebilir. Balıksir deki en önemli enerji madeni linyittir. Balya, Mancınık, Bengiler, Köyü ve Gönen İlçesi, Şaroluk, Sebepli Köyleri ile, Dursunbey İlçesi, Odaköy, Çakırca, Merkez İlçe, Köteyli Köyünde linyit işletmeleri bulunmaktadır. Balıkesir İli nde yer alan linyit madeninin özellikleri ve rezerv miktarları Tablo IV-46 da verilmiştir. Tablo IV-46 Balıkesir İli ndeki Linyit Madeninin Özellikleri ve Rezerv Miktarı Kimyasal Özellikleri Madenin Adı Yeri Rezerv Miktarı (ton) Su (%) Kül (%) Kükürt (%) Alt Isıl Değeri (kcal/kg) Balya-Bengiler Muhtemel Rezerv , Balya-Değirmendere-Mancılık Mümkün Rezerv Linyit Dursunbey-Kavacık-Çakırca Dursunbey-Kavacık-Hamzacık Görünür Rezerv Görünür Rezerv ,73 39,22 0, ,36 45,32 3, Dursunbey-Kavacık-Odaköy Görünür Rezerv ,12 36,39 0, Gönen-Sebepli Muhtemel Rezerv

118 Madenin Adı Yeri Rezerv Miktarı (ton) Kimyasal Özellikleri Su (%) Kül (%) Kükürt (%) Alt Isıl Değeri (kcal/kg) Gönen-Şaroluk Muhtemel Rezerv ,78 16, Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri) Balıkesir İli nde bulunan büyükbaş ve küçükbaş hayvan türlerinden elde edilen ürünlerinin miktarları Tablo IV-47 de verilmiştir. Tablo IV-47 Balıkesir İli Et ve Süt Üretim Miktarı Tür Açıklama Kesilen Hayvan Sayısı (baş) Sığır Et Üretimi (ton) Kesilen Hayvan Sayısı (baş) Dana Et Üretimi (ton) Kesilen Hayvan Sayısı (baş) Manda Et Üretimi (ton) Kesilen Hayvan Sayısı (baş) Koyun Et Üretimi (ton) Kesilen Hayvan Sayısı (baş) Kuzu Et Üretimi (ton) Kesilen Hayvan Sayısı (baş) Kıl Keçisi Et Üretimi (ton) Sağılan Hayvan Sayısı (baş) İnek Süt Üretimi (ton) Sağılan Hayvan Sayısı (baş) Manda Süt Üretimi (ton) Sağılan Hayvan Sayısı (baş) Koyun Süt Üretimi (ton) Sağılan Hayvan Sayısı (baş) Kıl Keçisi Süt Üretimi (ton) Kaynak: Balıkesir Çevre durum Raporu, Bölgede hayvancılık üretiminin büyük çoğunluğu meraya dayanmaktadır. Ancak hava koşulları, zirai mücadeleler nedeniyle meralar ve hazine arazileri otlakiye olma özelliğini yitirmektedir. Balıkesir de besicilik ve kümes hayvanı işletmeciliği yapanların sayısında artma görülmektedir. 103

119 Bölgede et üretimi dışında beyaz et, süt mamulleri (peynir, yoğurt, yağ) üretimi oldukça yoğundur. Hayvan varlığı süt sığırcılığında yoğunlaşmıştır. Kırsal kesimdeki işletmelerin % 71 i hayvancılık işletmesidir Sayılı Kooperatifler Kanunu hükümleri çerçevesinde kurulu bulunan Tarımsal Amaçlı Kooperatif sayısı 365 adet olup, toplam ortak sayısı dır. Bölgenin Türkiye ekonomisindeki hayvansal ürün açısından yeri Tablo IV-48 de sunulmuştur. Tablo IV-48 Balıkesir İli Hayvansal Üretim Miktarı Açıklama Türkiye Balıkesir Beyaz et (ton) Kırmızı et (ton) Tavuk yumurta sayısı (1000) İnek sütü (ton) Manda sütü (ton) Koyun sütü (ton) Keçi sütü (ton) Deri (adet) Bal (ton) Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm Ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar vb.), Proje Sahası ve etki alanında devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar vb.) bulunmamaktadır. IV Bölgenin (Hava, su, toprak ve gürültü açısından) Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi Bandırma II DGKÇS nin inşaatı sırasında yürütülecek faaliyetler kapsam ve nitelik itibariyle Bandırma I DGKÇS için yürütülmekte olan inşaat faaliyetleri ile büyük benzerlik gösterecektir. Ayrıca, Bandırma I DGKÇS inşaatı tamamlanmış olduğundan her iki projeden kaynaklanacak bir kümülatif etki oluşmayacaktır. Bu noktadan hareketle, önerilen Bandırma II DGKÇS nin inşaat döneminde yürütülecek faaliyetlerden kaynaklı katı ve sıvı atıklar ile hava emisyonlarının, belirtilen alıcı ortamlarda hava kalitesi açısından kalıcı bir olumsuz etki yaratması beklenmemektedir. 104

120 IV Su Kalitesi Bandırma II DGKÇS ye 1 km mesafede bulunan Bandırma I DGKÇS Projesi için DOKAY Mühendislik ve Danışmanlık (DOKAY) tarafından yürütülmekte olan çevresel izleme çalışmaları kapsamında yüzey suyu ile deniz suyu numunesi analizi çalışmaları da yürütülmektedir. Bu kapsamda, Proje Sahası ve yakın çevresinde yer alan yüzeysel su kaynağının mevcut kirlilik durumunun belirlenmesi amacıyla, 3 farkılı noktada alınmış olan deniz suyu numunesinin analiz sonuçları Ek-I da verilmiştir. IV Gürültü Bandırma II DGKÇS ye 1 km mesafede bulunan Bandırma I DGKÇS Projesi için DOKAY tarafından yürütülmekte olan çevresel izleme çalışmaları kapsamında gürültü ölçüm çalışmaları da yürütülmektedir. Bu kapsamda, her iki DGKÇ Sahası na da en yakın hassas alıcı ortam olan Hıdırköy, Şirinçavuş ve Paşaçiftliği köylerinde Ocak 2010-Temmuz 2010 döneminde yapılan gürültü ölçümleri Ek-I da sunulmuştur. IV Hava Emisyonları Sahası, mevcut durumda inşaatı devam eden Bandırma I DGKÇS ye yaklaşık 1 km uzaklıktadır. Söz konusu Bandırma I DGKÇS için DOKAY tarafından periyodik çevresel izleme çalışmaları yürütülmektedir. Bir yılı aşkın süredir devam etmekte olan bu çalışmalar kapsamında, her iki DGKÇ Sahası nın yakınında bulunan Şirinçavuş, Hıdırköy ve Paşaçiftliği köylerinde mevsimsel PM 10 ölçümleri yapılmaktadır. Bandırma I DGKÇS için yürütülen çevresel izleme çalışmalarına ilişkin örnekleme lokasyonlarının gösterildiği topoğrafik harita Ek-B de veirlmektedir. Ölçümlerle ilgili analiz sonuçları ise Ek-I da sunulmuştur. IV Yakıt Kaynakları (Gazın hangi hattan alınacağı, proje sahasının doğalgaz boru hattına olan uzaklığı,) Bandırma II DGKÇS MWt ısıl güce sahip olup, bu Proje ile yıllık GWh elektrik üretilmesi planlanmaktadır. Yakıt olarak doğalgazın kullanılacağı santralda yer alacak iki adet gaz türbinin yakıt ihtiyacının yaklaşık Sm 3 /saat olacağı öngörülmektedir. Bandırma II DGKÇS de kullanılacak olan doğal gaz, santralın kurulacağı alanın yaklaşık 1,1 km kuzeyinde, aynı parsel içerisinde inşaatı devam eden Bandırma DGKÇS de olduğu gibi Proje Sahası nın yakınından geçen Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı ndan sağlanacaktır (bk Ek-B). IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları Proje Sahası yakınında herhangi bir peyzaj değeri yüksek yer veya rekreasyon alanları bulunmamaktadır. 105

121 IV Özellikler Bu başlık altında açıklanacak başka bir husus bulunmamaktadır. IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri Bu bölümde, Bandırma II DGKÇS nin yaratacağı etkileri değerlendirebilmek amacıyla Proje Sahası nın ve bulunduğu yörenin sosyo-ekonomik profili hakkında genel bilgiler verilmektedir. Bandırma II DGKÇS Proje Sahası, Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Şirinçavuş Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Balıkesir İli, ikinci derecede gelişmiş iller grubunda yer almaktadır. Tarımsal üretimin, özellikle de sınai bitkiler üretiminin öne çıkması ve tarıma dayalı sanayi gelişmiştir. Balya ilçesi, Balıkesir İli içindeki sıralamada en düşük gelişmişlik endeksi ile son sırada yer almaktadır. IV.3.1. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler ) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı nın 2004 yılında yapmış olduğu İllerin Sosyo- Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması verilerine göre Balıkesir ili 81 il içerisinde 0,56540 endeksi ile 15. sırada yer almaktadır (bk Tablo IV-49). Tablo IV-49 İller Arası Gelişmişlik Endeksi İller Gelişmişlik Endeksi Afyon -0,27246 Aydın 0,42025 Balıkesir 0,56540 Çanakkale 0,36924 Denizli 0,71624 İzmir 2,52410 Kütahya -0,20684 Manisa 0,34165 Muğla 0,71238 Uşak 0,16867 Ege Bölgesi 0,48296 Kaynak: İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT, Balıkesir İli nin, limanı ve gelişmiş sanayi tesisleriyle ekonomisi canlılık göstermektedir. Türkiye'de üretilen kimyasal gübrenin % 15 i (BAGFAS-Bandırma Gübre Fabrikaları A.Ş.), etlik civcivin % 25'i, yumurtalık civcivin ise % 20'si, beyaz etin % 22'si (Banvit, Şeker Piliç vs.), yumurtanın % 22'si Bandırma'da üretilmektedir. Dünyanın en önemli madenlerinden biri olan bor minerali de bölgede bulunan ve Etibor A.Ş.'ye bağlı Hidrojen Peroksit fabrikasında işlenmektedir. 106

122 Bandırma'nın üç köyünde yaklaşık m 2 lik alana kurulu 30 MW elektrik enerjisi üreten 20 türbinden oluşan rüzgar enerji santralı bulunmaktadır yılı sonuna kadar 620 MW güce erişmesi planlanan ve Bandırma Rüzgar Enerjisi Santrali (BARES II) olarak adlandırılan proje, tamamlandığında Türkiye'nin en büyük rüzgar enerjisi santrali olmuştur ve çalışmaya devam etmektedir. Tarım: Balıkesir İli doğal bitki örtüsü bakımından çok zengin olup, kıyı kesimlerinde makiler ve zeytinlikler geniş yer tutmaktadır. Daha iç kesimlerde, dağlarda meşeler ve karaçamlar, kıyıya yakın dağların yüksek kesimlerinde de kızılçamlar, fıstıkçamları ve göknarların yer aldığı ormanlar bulunmaktadır. Tarımsal üretim bakımından Manyas, Gönen, Balıkesir, Edremit, Havran, Burhaniye ovaları önemli yer tutar. Ovaların toplam alanının il yüzölçümüne oranı % 9'dur. Balıkesir, en fazla zeytin üretimi yapılan İl dir. Zeytin, buğday, arpa, mısır, ayçiçeği, şekerpancarı, yem bitkileri, kavun, karpuz, narenciye, bakla, sarımsak, kuşkonmaz, domates ile diğer sebze ve meyvelerin birçoğu yetiştirilmektedir. Yemeklik ve yağ zeytini üretiminin Balıkesir de çok önemli bir yeri vardır. Buğday, tahıl üretiminde önemli yer tutar. Endüstriyel bitkiler içerisinde de başlıca şekerpancarı, tütün, pamuk önemli yer tutmaktadır 28. Sanayi: Komşu veya yakın iller olan İstanbul, İzmir, Bursa, Manisa, Çanakkale başta olmak üzere çok sayıda İl ile ticaret ve sanayi açısından yoğun bağlantılar içindedir. Balıkesir in tarım ağırlıklı ekonomik yapısı dikkate alındığında, Türkiye nin birçok ili ile ticari bağlantılarının özellikle tarım, hayvancılık, mermer, gıda işleme başta olmak üzere gelişmiş olduğu görülmektedir. İzmir ve İstanbul limanları aynı zamanda ilin ihracata yönelik hammadde ve işlenmiş ürünlerinin dış pazarlara ulaştırılması amacı ile yoğun biçimde kullanılmaktadır. Bölgedeki sanayi sektörünün gayrisafi yurtiçi hasıla içindeki payı %19.5, tarım sektöründe % 26,9 ve hizmet sektöründe % 53,6 dır. Sahil kesimi turizm, zeytincilik, bağcılık, balıkçılıkla uğraşmakta, iç kısımlarda da her çeşit toprak mahsulü, hayvancılık, ormancılık ve madencilik alanlarında faaliyet görülmektedir. Balıkesir de tarımın geniş alana yayılı olması tarıma dayalı endüstri kollarının gelişmesini sağlamıştır. Un, yem, zeytinyağı, pirinç ve konserve üreten üniteler yaygın olarak bulunmaktadır. Ayrıca, kereste, çimento, şeker, deri, kösele, tuğla, kiremit, makine ve teçhizat gibi sanayi kollarında yatırımlar bulunmakta, tarım için gerekli her çeşit alet üretilmekte, bunların yurtiçi ve yurtdışına pazarlaması yapılmaktadır. Balıkesir İli nde sanayi işletmeleri homojen ve sektörel alanda ilçelere yayılmıştır. Merkezde tarım makinaları, çimento, sentetik, çuval, trafo, jeneratör, un ve yem üretimi, körfez bölgesinde zeytinyağı ve sabun üretimi, Bandırma da beyaz et, gübre ve kimyevi maddeler üretimi, Manyas, Gönen, Susurluk ve merkez ilçede süt ve süt ürünleri, Gönen de 28 Balıkesir Çevre Durum Raporu,

123 dericilik, Dursunbey de orman ürünleri sanayi, Bigadiç yaygınlaşmıştır. ve Sındırgı da madencilik Dokumacılık, elektrikli ev aletleri, elektrik makineleri, kimya, orman ürünleri yapı malzemeleri ve ham madde ağırlıklı metal sanayi son yıllarda gelişme gösteren sanayi kollarıdır. Sanayi sektörü ilde yaratılan GSMH içinde % 18 lik paya sahip olup, faal nüfusun % 8 i imalat sanayinde çalışmaktadır. Bölgenin İstanbul dan sonra en büyük ve en modern tesislerine sahip olan Bandırma Limanı ndan başta maden olmak üzere her türlü maddenin ihracat ve ithalatı yapılmaktadır. Balıkesir İli nde tarım makinaları imalatında büyük gelişmeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ev aletleri, transformatör, jeneratör imal eden işletmeler bulunmaktadır. Sektör gruplarına göre kullanılan enerji değişmekte olup, genellikle elektrik enerjisi ve kömür, fuel oil, LPG kullanılmaktadır. Bu işkolunda kereste imalatı, ahşap doğrama, kapı kasası üretimi ile mobilya üreten işletmeler vardır. Dursunbey İlçesi ndeki Devlet Orman Kereste Fabrikası ile SEKA Kağıt Fabrikası önemli miktarda kereste üretimi gerçekleştirmektedir. Bandırmada, Marmara Denizi kıyısında kurulu BAGFAS kimyevi gübre üreten fabrika ile Etibank'a ait sülfürik asit ve borik asit üreten fabrikalar mevcuttur. Bu sektörde, il merkezinde SET Çimento Fabrikası, ayrıca briket, tuğla, kiremit, mermer imalatı yapan çeşitli işletmeler mevcuttur. Gıda sanayi, Balıkesir İli nde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle süt işleme tesisleri ve zeytin işleme tesisleri bunların başında gelmektedir. Balıkesir İli nde sanayi sektörleri (imalat, madencilik, gıda, orman ürünleri, vb.)'ne ilişkin bilgiler Tablo IV-50 de verilmiştir. Tablo IV-50 Balıkesir İli ndeki Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı Sektör Grubu Adet Gıda Sanayi 174 Deri ve Giyim Sanayi 29 Orman Ürünleri ve Mobilya Sanayi 22 Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayi 5 Kimya ve Petrol Ürünleri Sanayi 16 Maden Sanayi 49 Metal Eşya, Makine,Tarım Makinaları Sanayi 74 İmalat Sanayi 65 TOPLAM 518 Kaynak:Balıkesir Çevre Durum Raporu, Bölgede sanayinin ilçeler bazında dağılımı Tablo IV-51 de sunulmuştur 108

124 Tablo IV-51 Balıkesir İli ne Bağlı Merkez ve İlçelerdeki Tesislerin Dağılımı İlçeler Tesis Sayısı Toplam İçindeki Yüzdesi (%) Balıkesir ,3 Ayvalık 33 4,9 Balya 4 0,6 Bandırma Bigadiç 9 1,3 Burhaniye 21 3,1 Dursunbey 73 10,9 Edremit 55 8,2 Erdek 6 0,9 Gönen 86 12,9 Gömeç 9 1,3 Havran 18 2,7 İvrindi 10 1,5 Manyas 9 1,3 Marmara 26 3,9 Savaştepe 1 0,1 Sındırgı 4 0,6 Susurluk 15 2,2 Toplam Kaynak:Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV.3.2. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, diğer bilgiler) IV İdari Bölünme Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından gerçekleştirilmekte olan 2000 yılında yapılan Genel Nüfus Sayımı verilerine göre, Balıkesir nüfus büyüklüğü bakımından 16. sırada gelmektedir yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Balıkesir İli nin toplam nüfusu olup, 18 ilçesi bulunmaktadır (bk Tablo IV-52). Proje Sahası nı temsil eden Bandırma İlçe nüfusu kişi, Şirinçavuş Köyü ise 205 toplam nüfusa sahiptir (bk Tablo IV-53). Tablo IV-52 Balıkesir İli nin İlçeler Bazında Nüfusun Dağılımı İlçe Toplam Erkek Kadın Ayvalık Merkez Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gönen Havran İvrindi

125 İlçe Toplam Erkek Kadın Kepsut Manyas Savaştepe Sındırgı Susurluk Marmara Gömeç Toplam Kaynak: Tablo IV-53 Proje den Etkilenmesi Beklenen Bölgenin 2009 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı Sonuçları Bölge Toplam Nüfus Balıkesir Bandırma İlçesi Şirinçavuş Köyü 205 Kaynak: IV Kentsel ve Kırsal Nüfus Aşağıda verilmiş olan, Tablo IV-54 ten görüleceği üzere, 2009 yılı Adrese Dayalı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre olan Balıkesir İli toplam nüfusunun şehirlerde (% 60), (% 40) ise köylerde yaşamaktadır. Projenin yer aldığı Bandırma İlçesi nde ise nüfusun tamamına yakını (% 97,8) kentsel kesimlerde yaşamaktadır. Tablo IV-54 Kentsel ve Kırsal Nüfuslar Bölge Toplam Nüfus Kentsel Kırsal Nüfus Yüzde (%) Nüfus Yüzde (%) Türkiye Ortalaması , ,5 Balıkesir , ,5 Bandırma İlçesi , ,2 Kaynak: IV Nüfus Hareketleri ve Göçler Balıkesir İli, sahil ilçelerinin mevcudiyeti sayesinde gittikçe artan nüfus hareketleri göstermektedir. Bu nedenle ekonomik anlamda hızlı bir büyüme sürecine girmiştir. Ekonomik yaşamdaki değişme sosyal yaşama da yansımış ve il, çevre illerde yoğun göç almaya başlamıştır. Ancak, aynı oranda da göç verdiği için göç hızı yoktur (bk Tablo IV-55). Balıkesir de yaz sezonunda turizm bölgelerine, sonbaharda ise zeytin toplama sezonunda Körfez ilçelerine mevsimlik işçi akışı olmaktadır. Tablo IV-55 Türkiye de 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Göç İstatistikleri İl ADNS 2009 Yılı Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı Türkiye Balıkesir ,74 Kaynak: 110

126 IV Nüfus Artış Oranı 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre; Türkiye nin yıllık nüfus artış hızı 18,28 iken, Balıkesir İli nin 9,96, Bandırma ilçesinin ise 15,65 dir. Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık 5 kat artış göstermiş, aynı dönemde Balıkesir İli nin nüfusu yaklaşık 2,5 kat artmış ve 2000 yılında ye yükselmiştir döneminde Balıkesir İli nin nüfusu sürekli artış göstermiş ve en düşük yıllık nüfus artış hızı binde 0,60 ile döneminde, en yüksek nüfus artış hızı ise 18,3 ile döneminde gerçekleşmiştir. Balıkesir İli nin döneminde yıllık nüfus artış hızı 10,1 dir yılı nüfus sayımına göre Balıkesir İli nin ülke nüfusu içindeki payı % 2 den daha azdır. Balıkesir İli nde şehirde yaşayan nüfusun payı 2000 yılında 53,7 ye ulaşmıştır. Bu oran ülke ortalamasından daha azdır. Balıkesir İli nde 2000 yılına kadar köy nüfusu fazla iken ilk kez 2000 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan daha fazladır. IV Ortalama Hanehalkı Nüfusu 2000 yılı itibarıyla Balıkesir İli ndeki toplam hanehalkı sayısı olup, İl genelinde ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,47 (bk. Tablo-56). Tablo IV-56 Balıkesir İli ndeki Ortalama Hanehalkı Nüfusu Açıklama İl/İlçe Köy/Bucak Türkiye Balıkesir Türkiye Balıkesir Hanehalkı Nüfusu Hanehalkı Sayısı Ortalama Hanehalkı 4,18 3,33 5,19 3,64 Kaynak: IV Yaş Gruplarının Dağılımı Balıkesir İli ndeki nüfusun yaş gruplarına göre Tablo IV-56 da verilmiştir. Tablo IV-57 ye göre Bandırma İlçesi nde genç nüfus (10-39 yaş arası) çoğunluktadır. Nüfus yoğumluğu en çok yaş arasında görülmektedir (bk Şekil IV-28). Tablo IV-57 Balıkesir İli ndeki Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Yaş Grubu Türkiye Balıkesir Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

127 Nüfus ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. Yaş Grubu Türkiye Balıkesir Bilinmeyen Kaynak: Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Bilinmeyen Yaş Grubu Şekil IV-28 Balıkesir İli Yaş Grupları Dağılımı IV Nüfus Yoğunluğu Balıkesir İli nde genellikle nüfus yoğunluğu kıyı ve ovalık bölgelerde görülmektedir. Bunlar sırasıyla Bandırma, Erdek, Edremit, Burhaniye, Ayvalık gibi kıyı bölgeleri, merkez ilçe, Gönen, Manyas, Savaştepe, Sındırgı, Susurluk gibi ovaları bulunan ilçelerdir. 112

128 Bandırma ilçesi ile en fazla nüfusa, Marmara İlçesi ise nüfusu ile en az nüfusa sahip olan ilçelerdir. İl in yıllık nüfus artış hızı en yüksek olan ilçesi 38,6 ile Edremit iken en az olan ilçesi -15,3 ile Manyas tır. Balıkesir merkezinin şehir nüfus artış hızı 23,3 tür. Balıkesir İli ne bağlı ilçelerin nüfusları incelendiğinde; şehir nüfusu en fazla olan ilçenin Bandırma İlçesi, en az olan ilçe ise Balya İlçesi dir. Şehir nüfus artış hızının en fazla olduğu ilçe 35,9 ile Burhaniye İlçesi, en az olduğu ilçe -16 ile Balya dır. Balıkesir İli ne bağlı bulunan tüm bucak ve köylerin yıllık nüfus artış hızı -1,4 tür. Nüfus yoğunluğu, olarak ifade edilen bir km 2 ye düşen kişi sayısı, il genelinde 75 ve il merkezinde 198 iken, ilçelere göre 20 ile 222 kişi arasında değişmektedir. Yüzölçümüne göre ilk sırada yer alan Dursunbey İlçesi nde nüfus yoğunluğu 24, yüzölçümü en düşük olan Marmara İlçesi nde nüfus yoğunluğu 61 kişidir. Balıkesir de bulunan 941 köyden 643 ünün nüfusu 500 ün altında olup; köylerin oldukça düşüktür. Nüfus yoğunlukları 2000 Nüfus sayımına göre Tablo IV-58'de verilmiştir. Balıkesir İli nde 2007 yılındaki nüfus yoğunluğu 78, 2008 yılında 79, 2009 yılında ise 80 dir 29. Tablo IV-58 Balıkesir İli nin İlçeler Bazında Nüfus Yoğunluğu İlçe Adı Yıllık nüfus artış hızı ( ) Yüzölçüm (km 2 ) Nüfus Yoğunluğu Merkez 15, Ayvalık 22, Balya -12, Bandırma 15, Bigadiç -0, Burhaniye 22, Dursunbey -9, Edremit 38, Erdek 18, Gömeç 8, Gönen 6, Havran 4, İvrindi 1, Kepsut -7, Manyas -15, Marmara -3, Savaştepe -4, Sındırgı -8, Susurluk 0, Toplam 9, Kaynak:

129 IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) IV Eğitim Eğitim, nitelikli eleman yetiştirme yönünden büyük önem arz etmektedir. Balıkesir ilinde kademelere göre okul, öğrenci, öğretmen verileri aşağıda sunulmaktadır yılı Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK) verilerine göre hazırlanmış olan özet, Tablo IV-59 da verilmiştir. Tablo IV-59 Eğitim Seviyesine Göre Okul, Öğretmen, Şube ve Öğrenci Sayısı (2009) Okul öncesi Okul Sayısı 431 İlköğretim Okul Sayısı 536 Genel ortaöğretim Okul Sayısı 67 Mesleki ve teknik ortaöğretim Okul Sayısı 108 Toplam Okul Sayısı Okul öncesi Öğretmen Sayısı 630 İlköğretim Öğretmen Sayısı Genel ortaöğretim Öğretmen Sayısı Mesleki ve teknik ortaöğretim Öğretmen Sayısı Toplam Öğretmen Sayısı Okul öncesi Öğrenci Sayısı İlköğretim Öğrenci Sayısı Genel ortaöğretim Öğrenci Sayısı Mesleki ve teknik ortaöğretim Öğrenci Sayısı Toplam Öğrenci Sayısı Okul öncesi Şube Sayısı 716 İlköğretim Şube Sayısı Genel ortaöğretim Şube Sayısı Mesleki ve teknik ortaöğretim Şube Sayısı Toplam Şube Sayısı Kaynak: Balıkesir de, okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim, meslek ve teknik liseler bulunmaktadır. Okul öncesi eğitimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Ege Bölgesi ortalaması ile eşit, Türkiye ortalamasına göre düşüktür. İlköğretim, ortaöğretim, mesleki ve teknik liselerde ise öğretmen başına düşen öğrenci sayısı hem Ege Bölgesi hem de Türkiye ortalamalarının altındadır. Balıkesir de gerek okul öncesi ve ilköğretimde gerekse ortaöğretimde okullaşma oranı Türkiye ortalamalarının üzerinde yer almaktadır. Balıkesir Üniversitesi, 11 Temmuz 1992 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 3837 Sayılı Kanun gereğince kurulmuş ve 1 Ocak 1993 tarihinden itibaren de tüzel kişilik kazanarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Bölgede 2008 yılı verilerine göre üniversitelerde çalışan öğretim görevlisi sayısı 844 tür. 114

130 IV Sağlık Sağlık İl Müdürlüğü, 21 hastane, 128 sağlık ocağı, 6 verem savaş dispanseri, 96 sağlık evi, 6 AÇS/AP merkezi, acil sağlık hizmetleri istasyonu ve 7 diğer sağlık kurumu ile sağlık hizmetleri yürütülmektedir. Bu birimlerde görev yapan 429 sözleşmeli ve memur olmak üzere toplam personel bulunmaktadır. Mevcut personelin kadrolara göre dağılımı incelendiğinde 378 uzman doktor, 508 pratisyen hekim, hemşire, ebe ve diğer hizmet kadrolarında personel görev yapmaktadır. Sağlık ocaklarında görev yapan personelin Merkez ve ilçe dağılımları incelendiğinde; toplam personel Merkez de, personel ise bağlı ilçelerde görevlendirilmiştir. Sağlık Hizmetleri yürütümü 81 ambulans, 46 binek araç, 4 minibüs 4 mobil aracı, 1 pikap, 2 otobüs, 2 kamyon, 1 kamyonet, 1 role aracı olmak üzere toplam 5 araç desteğinde gerçekleştirmektedir. 130 sağlık Ocağı, 284 sağlık evi, 7 verem savaş dispanseri, 7 AÇS/AP Merkezi ve mobil araçları ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmektedir. 130 sağlık Ocağından 1 kirada, 18 geçici binada, 105 kendi binası mevcut olup hizmet vermektedir. Bölgelerde 4 ayrı ekiple Mobil Sağlık Hizmeti sunumu gerçekleştirilmektedir. İl Merkezinde; Balıkesir Devlet Hastanesi, Atatürk Devlet Hastanesi, Göğüs Hastalıkları Hastanesi, Balıkesir Doğum ve Çocuk Bakım Evi, ilçelerde ise 17 Devlet Hastanesi ile yataklı tedavi hizmetleri yürütülmektedir 30. IV Kültür Hizmetleri Balıkesir İli sınırları içinde çok sayıda tarihsel, ekolojik ve doğal cazibe alanları yer almaktadır. Bunlar arasında başlıcaları; Kuş Cenneti Milli Parkı, Erdek, Bandırma, Edremit Körfezleri ile Ayvalık kıyılarındaki plajlar ve Şeytan Sofrası, Marmara Adaları, Alibey (Cunda) Adası, Erdek ve Gönen Açık Hava Müzeleri, Kyzikos Kalıntıları, Balıkesir'de Yıldırım Camisi (Eski Cami), Zağanos Paşa Külliyesi, Ayvalık'ta Saatli Kilise Camisi, Alibey Camisi (Çınarlı Cami), Gönen, Pamukçu-Bengi, Balya Dağ, Hisar, Hisarköy (Asarköy), Karağaç (Uyuz), Kepekler Kaplıcaları, Dutluca Köyü İçmesi, Zeytinli Ada Kaplıca ve İçmesi olarak sıralanabilir. Balıkesir İlinde tescil edilmiş taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile sit alanları ise Tablo IV-60 da verilmiştir. Tablo IV-60 Balıkesir İli nde Tescil Edilmiş Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları ile Sit Alanları Sit Alanları Adet Arkeolojik Sit Alanı 170 Kentsel Sit Alanı 16 Doğal Sit Alanı 150 Kültürel ve Dinsel Yapılar 143 Genel Toplam 479 Kaynak:Balıkesir Çevre Durum Raporu, Balıkesir İl Özel İdaresi Stratejik Planlama,

131 IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları Balıkesir İli nde 2010 yılı içerisinde Başbakanlık Toplu Konut Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülen Toplu Konut Projesi kapsamında, Bandırma Edincik, Bandırma Kayacık, Edremit ve merkezde 2.etabı yapılacak olan Konut Projeleri yer almaktadır 31. Balıkesir İli köy yolları ağı olarak km. yola sahiptir km 2 si birinci öncelikli yol, 965 km 2 si ikinci öncelikli yoldur km köy yolu ağının halen km 2 si asfalt (% 49,9), km 2 si stabilize (% 44,7) kaplamadır. Stabilize kaplama yol ağının 150 km 2 si i standart yol olup asfalt yapımına hazırdır. Geri kalan 257 km tesviyeli yol (% 5), 14 km 2 si de ( % 0, 4) henüz hiç girilmeyen ham yol niteliğindedir 32. Balıkesir İli ndeki kültür arazileri toplam arazilerin % 35,16 lık kısmını oluşturmaktadır. Bölgedeki arazilerin önemli kısmını tarım arazileri teşkil etmektedir. Tarla arazileri % 86,35 ile kültür arazileri arasında ilk sırada yer almaktadır (bk. Tablo IV-61). Tablo IV-61 Balıkesir İl Arazisinin Kullanım Durumuna Göre Sınıflandırılması Arazi Cinsi Tarımda Etkin Olarak Kullanılabilen Kültür Arazileri Alanı (ha) Kültür Arazileri İçerisindeki Oranı (%) Toplam Arazi İçerisindeki Oranı (%) Tarla Arazisi ,35 30,34 Zeytinlik Arazisi ,34 4,34 Bahçe Arazisi ,97 0,34 Bağ Arazisi 698 0,14 0,05 Çam Fıstıklık ,20 0,07 Toplam ,00 35,14 Kültür Dışı Araziler Çayır-Mera Arazisi ,29 14,45 Orman Arazisi ,63 46,46 Kullanılmayan Arazi ,08 2,65 Göl-Gölet-Baraj ,00 1,30 Toplam ,00 64,86 Kaynak: Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV Kentsel Alanlarda Yoğunluk Balıkesir İli nde kentsel alanlardaki nüfus yoğunlukları Tablo IV-62 de verilmektedir. Tablo IV-62 Kentsel Alanlarda Yoğunluk Mahalle Adı Nüfusu Alanı Yoğunluk Adnan Menderes ,65 Akıncılar ,41 Altıeylül ,64 Ali Hikmet Paşa ,13 Atatürk , Balıkesir İl Özel İdaresi Stratejik Plan,

132 Mahalle Adı Nüfusu Alanı Yoğunluk Aygören ,26 Bahçelievler ,00 Çay ,44 Dinkçiler ,16 Dumlupınar ,71 Ege ,21 Eski Kuyumcular ,75 Gaziosmanpaşa ,28 Gümüşçeşme ,03 1.Gündoğan ,82 2.Gündoğan ,21 Hasan Basri Çantay ,56 Hacıilbey ,13 Hacıismail ,31 Hisariçi ,42 Kasaplar ,15 Karaoğlan ,86 Karesi ,35 Kayabey ,60 Kızpınar ,81 Kuvay-i Milliye ,80 Maltepe+Üstü ,15 Mirzabey ,00 1.Oruçgazi ,99 2.Oruçgazi ,06 Paşaalanı ,59 Plevne ,61 I.Sakarya ,35 II.Sakarya+Üstü ,94 Sütlüce ,65 Toygar+Üstü ,47 Vicadniye ,26 Yıldırım ,68 Yıldız ,91 Kaynak:Balıkesir Çevre Durum Raporu, IV.3.5. Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) IV İş Alanları ve İşsizlik İşsizlik oranı Balıkesir İl Merkezi nde ve ilçe merkezlerinde yaklaşık aynıdır. Balıkesir İli nde % 9,1 olan işsizlik oranı, ilçe merkezlerinde ise % 10,1 olup, bu oran köylerde % 2,1 dolaylarındadır. Bölgedeki işgücüne katılma oranı %47,6, istihda oranı ise %43,2 dir. Balıkesir İli nde ve ilçe merkezlerinde kadınların işsizlik oranı, erkeklerin işsizlik oranından 117

133 daha da yüksek iken köylerde erkeklerin işsizlik oranı kadınlardan daha yüksektir. Balıkesir İli nde işsizlik oranı kadınlarda % 23, erkeklerde % 7,2 iken, köylerde işsizlik oranı kadınlarda % 1,1, erkeklerde % 3 tür 33. IV Göçler Balıkesir İli nin ortalama hanehalkı büyüklüğü azalmaktadır yılında Balıkesir İli nin ortalama hane halkı büyüklüğü yaklaşık 5,000 iken, 2000 yılında 3,5 kişiye düşmüştür. Balıkesir İli, turizm potansiyeli bulunması nedeniyle oldukça yoğun bir göç almış ve nüfus artış hızı da buna paralel olarak artış göstermiştir 34. IV Göçebe İşçiler (Mevsimlik) Balıkesir İli nde yaz sezonunda turizm bölgelerine sonbaharda ise zeytin toplama sezonunda Balıkesir İli, Körfez İlçelerine mevsimlik işçi akışı olmaktadır. Balıkesir ilinde 2001 yılı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla cari fiyatlarla Milyar TL dir. Kişi başına düşen Gayri Safi Milli Hasıla ise yine aynı yılın fiyatlarıyla, Milyon TL dir (bk Tablo IV-63). Tablo IV-63 Balıkesir İli GSYH ve Kişi Başına Gayri Safi Milli Hasıla (Milyar TL) Cari Fiyatlarla Sabit Fiyatlarla Sabit Fiyatlarla Bir Önceki Yıla Göre % Değişim Cari Fiyatlarla Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (000) Cari Fiyatlarla Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ($) , , , , , , , , Kaynak: yılında Kamu Yatırım Harcamalarının yılı ödeneği Milyon TL iken, bu rakam 2007 yılında YTL olarak gerçekleşmiştir. Yıllar itibariyle yapılan harcama, ödeneklerin artışı ile artmıştır. IV.3.6. Özellikler Bu başlık altında belirtilmesi gerekli bir husus bulunmamaktadır Balıkesir Çevre Durum Raporu,

134 V. PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.I. ve V.2. başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı şekilde açıklanır.) V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Önerilen Projenin, inşaat aşamasında ortaya çıkması muhtemel çevresel etkiler ve alınması planlanan önlemler aşağıda açıklanmıştır. Projenin inşaat işleri kapsamında; toprak işleri (saha düzenleme ve temel kazıları), ana ve yardımcı binaların inşaatı, kazan ve türbin, ısıtma ve sıhhi tesisat gibi ekipmanların montajı ve çevre düzenlemesi yapılacaktır. V.1.1. Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası için yapılacak işler kapsamında (ulaşım altyapısı dâhil) hafriyat miktarı, nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb maddelerin nereler, nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları; kullanılacak malzemeler, araçlar ve makineler, kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, tozun yayılmasına karşı alınacak önlemler, (Tesiste tesisin inşaat aşamasında oluşabilecek toz emisyonu miktarlarının emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanması ve sonuçlarının, toz emisyonu için hesaplamalar sonucu elde edilen kütlesel debi değerleri SKHKKY Ek- 2 de belirtilen sınır değerleri aşmışsa modelleme yapılması, Tesiste oluşabilecek emisyonlarla ilgili yapılacak hesaplamalarda kullanılacak olan emisyon faktörlerinin hangi kaynaktan alındığı) İnşaat faaliyetleri öncesi saha hazırlama işlemleri ile inşaat faaliyetleri sırasında, toprak sıyırması, kazı işlemleri, asfaltlanmamış yollarda yapılan taşıma ve araçlardan dökülecek inşaat malzemesi gibi çeşitli kaynaklardan toz yayılımı muhtemeldir. Proje Sahası nda kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi işlemler yapılmayacaktır. nin inşaat döneminde tesis alanının tesviyesi, tesis, ana ve yardımcı binaların inşaatı, yeraltı drenajı ile su ve atıksu boru hatlarının döşenmesi ve soğutma suyu sisteminin inşa çalışmaları ile yapılan son düzenlemelerin sonucunda hafriyat meydana gelecektir. Proje Sahası yaklaşık olarak 10 ha lık arazi üzerine kurulacaktır. Proje Sahası içerisinde işletme safhasında kullanılacak olan ünitelerin tamamının kapladığı alan ise yaklaşık 8,5 ha dır. Santralın inşaatında yaklaşık m 3 lük kazı yapılması planlanmaktadır. Bu kazı sonucu oluşan hafriyat malzemesi inşaat aşamasındaki dolgu ve iyileştirme işlerinde kullanılacaktır. Hafriyat malzemesinin artması beklenmemektedir ancak artması halinde Proje kapsamında dört adet depo alanı kullanılacaktır. Depo alanlarını gösterir harita Ek-B de depo alanları ile ilgili bilgi Bölüm II de verilmiştir. 119

135 Toz miktarı hesaplarında, tesis üniteleri için yapılacak kazı miktarı yaklaşık m 3 olarak ve bu kazının derinliğinin 1 m olacağı kabul edilmiştir. Burdan yola çıkarak, hafriyat alanı m 2 olarak belirlenmiştir. Kazı çalışmalarının, yılda 8 ay, ayda 26 gün ve günde 12 saat olması beklenmektedir. Ayrıca, hesaplarda USEPA emisyon faktörleri dikkate alınarak, inşaat faaliyetlerinde birim alana düşen toz emisyon değeri 9,9 g/m 2 /gün olarak kabul edilmiştir 35. İnşaat faaliyetlerinden oluşacak toz miktarı aşağıda verilen formülle hesaplanmıştır. Toz Emisyonu Miktarı = Toz Emisyonu Miktarı = 7,29 kg/saat 2 g * gün ( m ) 9,9 = 7.293,83 g/saat 2 m 12saat 26 gün 8( ay) 1ay Buna göre, saatlik toplam toz emisyonu 7,29 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Bu değer SKHKKY Ek-2 de verilen ve model gereksinimini belirleyen baca dışındaki yerler için toz emisyon sınır değeri olan 1,0 kg/saat değerinin üzerindedir. Bundan dolayı, toz emisyonları için modelleme çalışması yapılmıştır. Toz emisyonlarının modellemesinde Proje Sahası na en yakın meteoroloji istasyonu olan Bandırma Meteoroloji İstasyonu nda kaydedilmiş olan verilere göre (bk. Ek-G) yönlere göre yayılma sınıfı C/1 ve yıllık ortalama bulutluluk ise 5,0 olarak belirlenmiştir. U H Değerinin hesaplanması : Uh değerinin hesaplanmasında Uh=UR (h/za) M formülü kullanılır. *M için aşağıdaki değerler alınır. Yayılma Sınıfı M A(Çok kararsız) 0,09 B(kararsız) 0,20 C/I(Nötral) 0,22 C/II(Nötral) 0,28 D(kararlı) 0,37 E(çok kararlı) 0,42 Hesaplamalarda Kullanılan Değerler: Za=10 m değeri anemometrenin yerden olan yüksekliği, h=10 m ise araçların hareketi sırasında tozun çıkabileceği yükseklik değeridir. Bu yüksekliğe göre hesaplanan yayılma sınıfları ve U H değerleri Tablo V 1 de verilmiştir. 35 Bu varsayım, çapı 30 μm den küçük ve yoğunluğu 2-2,5 g/cm 3 olan parçacıklar için ve %30 silt içeriğine sahip yarı-kurak topraklar üzerinde yapılan orta yoğunluktaki inşaat çalışmaları için verilmiştir. 120

136 Tablo V-1 Yönlere Göre Yayılma Sınıfı, Rüzgar Hızı ve U H Değerleri YÖN YAYILMA U A(m/sn) U H(m/sn) K C/1 4,2 4,5 KKD C/2 4,6 4,5 KD C/1 4 4,5 DKD C/1 1,3 1 D C/1 1,3 1 DGD C/1 1,5 1,5 GD C/1 1,7 1,5 GGD C/1 2,1 2 G C/1 2,6 3 GGB C/1 2,3 2 GB C/1 2,4 3 BGB C/1 1,8 1,5 B C/1 1,9 2 BKB C/1 1,8 1,5 KB C/1 2,1 2 KKB C/1 2,7 3 Tozun dağılımının modellemesinde aşağıda sunulan Çevre Mevzuatı Formül II kullanılmıştır. 2 h,, exp exp exp exp exp 2 z y z z x Qi y z h z h Vdi C x y z 10 i U Uh h y z z Çöken Toz Miktarı Hesabı: Çöken toz hesabında aşağıda sunulan Çevre Mevzuatı Formül III kullanılmıştır. 4 d(x,y)= V di x C i (x,y,0) (Çevre Mevzuatı Formül III) i=1 Hafriyat sırasında meydana gelen toplam toz miktarı: Q= 7,29 kg/saat Havada Asılı Partikül Miktarı için C(x,y,z) (%20); Q =1,46 kg/saat (10 dan küçük partiküller için) H = 10 m (edinilen tecrübelere göre) Z = 2 m olarak, V di = 0,01 m/sn alınmıştır. Yukarıda yer alan değerler ve formüller kullanılarak Tablo V 2 de yer alan havada asılı toz dağılım tabloları çıkarılmıştır. Tablo V-2 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (g/m 3 ) HAVA UH YÖN C=100 m C=200 m C=300 m C=400 m C=500 m C=600 m C=700 m C=800 m C=900 m C/1 4,50 K 53,7 17,8 8,8 5,3 3,6 2,6 1,9 1,5 1,2 1,0 C/1 4,50 KKD 53,7 17,8 8,8 5,3 3,6 2,6 1,9 1,5 1,2 1,0 C/1 4,50 KD 53,7 17,8 8,8 5,3 3,6 2,6 1,9 1,5 1,2 1,0 C=1000 m C/1 1,00 DKD 241,5 80,1 39,6 23,8 16,0 11,6 8,8 6,9 5,6 4,6 121

137 HAVA UH YÖN C=100 m C=200 m C=300 m C=400 m C=500 m C=600 m C=700 m C=800 m C=900 m C/1 1,00 D 241,5 80,1 39,6 23,8 16,0 11,6 8,8 6,9 5,6 4,6 C/1 1,50 DGD 161,1 53,4 26,4 15,9 10,7 7,7 5,8 4,6 3,7 3,1 C/1 1,50 GD 161,1 53,4 26,4 15,9 10,7 7,7 5,8 4,6 3,7 3,1 C/1 2,00 GGD 120,8 40,1 19,8 11,9 8,0 5,8 4,4 3,4 2,8 2,3 C/1 3,00 G 80,6 26,7 13,2 7,9 5,3 3,9 2,9 2,3 1,9 1,5 C/1 2,00 GGB 120,8 40,1 19,8 11,9 8,0 5,8 4,4 3,4 2,8 2,3 C/1 3,00 GB 80,6 26,7 13,2 7,9 5,3 3,9 2,9 2,3 1,9 1,5 C/1 1,50 BGB 161,1 53,4 26,4 15,9 10,7 7,7 5,8 4,6 3,7 3,1 C/1 2,00 B 120,8 40,1 19,8 11,9 8,0 5,8 4,4 3,4 2,8 2,3 C/1 1,50 BKB 161,1 53,4 26,4 15,9 10,7 7,7 5,8 4,6 3,7 3,1 C/1 2,00 KB 120,8 40,1 19,8 11,9 8,0 5,8 4,4 3,4 2,8 2,3 C/1 3,00 KKB 80,6 26,7 13,2 7,9 5,3 3,9 2,9 2,3 1,9 1,5 Çöken Toz Miktarı için (di);(%80) C=1000 m Q = 5,83 kg/saat (10 dan büyük partiküller için) H = 10 m Z = 0 olarak V di = 0,05 m/sn alınmıştır. Yukarıda verilen değerler ve formüller kullanılarak Tablo V 3 te verilmiş olan çöken toz dağılım tabloları çıkarılmıştır. Tablo V-3 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2. gün) HAVA Uh YÖN d=100 m d=200 m d=300 m d=400 m d=500 m d=600 m d=700 m d=800 m d=900 m d=1000 m C/1 4,50 K 621,1 205,4 101,5 61,0 41,0 29,6 22,4 17,6 14,3 11,8 C/1 4,50 KKD 621,1 205,4 101,5 61,0 41,0 29,6 22,4 17,6 14,3 11,8 C/1 4,50 KD 621,1 205,4 101,5 61,0 41,0 29,6 22,4 17,6 14,3 11,8 C/1 1,00 DKD 2784,5 921,8 456,1 274,2 184,2 132,9 100,8 79,4 64,2 53,1 C/1 1,00 D 2784,5 921,8 456,1 274,2 184,2 132,9 100,8 79,4 64,2 53,1 C/1 1,50 DGD 1859,3 615,2 304,3 182,9 122,9 88,7 67,3 52,9 42,8 35,4 C/1 1,50 GD 1859,3 615,2 304,3 182,9 122,9 88,7 67,3 52,9 42,8 35,4 C/1 2,00 GGD 1395,6 461,7 228,3 137,2 92,2 66,5 50,5 39,7 32,1 26,6 C/1 3,00 G 931,2 307,9 152,3 91,5 61,5 44,4 33,6 26,5 21,4 17,7 C/1 2,00 GGB 1395,6 461,7 228,3 137,2 92,2 66,5 50,5 39,7 32,1 26,6 C/1 3,00 GB 931,2 307,9 152,3 91,5 61,5 44,4 33,6 26,5 21,4 17,7 C/1 1,50 BGB 1859,3 615,2 304,3 182,9 122,9 88,7 67,3 52,9 42,8 35,4 C/1 2,00 B 1395,6 461,7 228,3 137,2 92,2 66,5 50,5 39,7 32,1 26,6 C/1 1,50 BKB 1859,3 615,2 304,3 182,9 122,9 88,7 67,3 52,9 42,8 35,4 C/1 2,00 KB 1395,6 461,7 228,3 137,2 92,2 66,5 50,5 39,7 32,1 26,6 C/1 3,00 KKB 931,2 461,7 152,3 91,5 61,5 44,4 33,6 26,5 21,4 17,7 Havada asılı partiküller açısından ortam hava kalitesi sınır değerleri, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde (HKDYY) belirlenmiş olup, ilgili sınır değerler Tablo V-4 te verilmiştir. 122

138 Tablo V-4 Havada Asılı Partikül için Sınır Değerler Kirletici Ortalama Süre Sınır Değer (2013 yılı için) Tolerans Payı Havada Asılı Partikül 24 Saatlik <insan sağlığının korunması için> Yıllık <insan sağlığının korunması için> 100 µg/m 3 (bir yılda 35 defadan fazla aşılamaz) 60 µg/m 3 Sınır değer (300 µg/m 3 ), tarihinde başlayarak tarihine kadar sınır değerin %33 ü olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır. Sınır değer (150 µg/m 3 ), tarihinde başlayarak tarihine kadar sınır değerin %40 ı olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır. Çöken toz için ortam hava kalitesi sınır değerleri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) nde belirlenmiş olup ilgili sınır değerler Tablo V-5 te verilmiştir. Tablo V-5 Çöken Toz için Sınır Değerler Hava Kalitesi Değerleri SKHKKY de belirtilen Sınır Değerler (2013 yılı için) (mg/m 2.gün) Uzun Vadeli Sınır Değeri 210 Kısa Vadeli Sınır Değeri 390 Tablo V-2 ve Tablo V-4 ten de görüleceği üzere, havada asılı partikül madde konsantrasyonu, kaynaktan 300 m den önce HKDYY de yer alan sınır değeri (60 µg/m 3 ) sağlamaktadır. Aynı şekilde çöken partikül emisyonu da Tablo V-3 ve Tablo V-5 ten de görüleceği gibi, kaynaktan 500 m sonra SKHKKY de verilen 210 mg/m².gün değerini sağlamaktadır. Bu sonuçlara göre, en yakın yerleşim yeri olan Hıdırköy ün (3,4 km) toz emisyonundan etkilenmesi beklenmemektedir. Toz yayılımı ile ilgili olası etkilerin azaltılması ve toz emisyonlarının en az seviyeye indirilmesi için, ilgili alanların yakın çevresi düzenli olarak sulanacaktır. Ayrıca, sahada hafriyat malzemesi taşıyacak tüm nakliye araçlarının üzerleri örtülecektir. Hafriyat malzemeleri gibi tozumaya müsait malzemelerin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında savurma yapılmamasına özen gösterilecektir. Asfaltlanmamış yollarda araçların hızları 30 km/saat ile sınırlandırılacaktır. Yağışlı günlerde kamyonların tekerlerindeki çamuru ana yollara taşımamalarına dikkat edilecektir. Tüm bu önlemler sonucunda sahada oluşabilecek toz emisyonların en aza indirileceği düşünülmüştür. Yine de, önemli derecede toz oluşumunun gözlemlendiği durumlarda, çok rüzgarlı havalarda ölçümler yapılacaktır. Ölçümler sonucunda işçi sağlığını ve çevreyi etkileyebilecek toz konsantrasyonları bulunduğunda, sahada çalışmalar sorumlu kişilerce yavaşlatılacak veya durdurulacaktır. Bu koşullar altında, Proje kapsamında oluşacak hafriyatın, bölgenin topografyasında ve doğal arazi yapısında önemli bir olumsuz etki oluşturmayacağı düşünülmektedir. 123

139 Bandırma II DGKÇS kapsamında yapılacak kazı çalışmalarından çıkarılacak malzemenin tümünün dolgu işlemleri, yol yapım ve iyileştirilmesi çalışmalarında kullanılarak, değerlendirilmesi planlanmaktadır. Bu nedenle, değerlendirilemeyen hafriyat atığı oluşumu beklenmemektedir. Hafriyat atığının oluşması durumunda ise, geçici hafriyat depolama sahalarında toplanarak, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. İnşaat faaliyetleri öncesinde mevcut santral üniteleri dışında kalan toprak alanda kazı gerekmesi halinde, kazı çalışmaları öncesinde yaklaşık cm lik bitkisel toprak sıyrılacaktır. Bitkisel toprak Proje Sahası nda depolanmayacak, Projenin inşaat aşamasında sıyrılan bitkisel toprak, halihazırda başlatılan ve devam eden Bandırma I DGKÇS arazisi ve ENERJİSA ya ait sahanın tümünde bitkilendirmenin yapılacağı alanlarda peyzaj ve rekreasyon çalışmalarında kullanılacaktır. V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ünitelerin inşasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik olanların taşınımları, depolanmaları, hangi işlem için nasıl kullanılacakları, bu işler için kullanılacak alet ve makineler Arazinin hazırlanması sırasında yapılacak hafriyat çalışmaları için herhangi bir patlayıcı ve toksik madde kullanılmayacaktır. Arazinin hazırlanması ve temel kazıları için iş makinaları kullanılacaktır. Bandırma II DGKÇS nin inşaatı aşamasında kullanılacak boyalar ve çözücüler parlayıcı maddeler kapsamına girmektedir. Bu maddelerin taşınmasında, depolanması ve kullanımı sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uygun hareket edilecektir. V.1.3. Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (taşıma gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları) Bandırma II DGKÇS nın, Jeolojik ve Jeoteknik ile Zemin Etüt Raporu nda Proje Sahası zemin özellikleri irdelenmiş olup, saha üzerinde yapımı planlanan ünitelerin inşası için zemin emniyet gerilmeleri verilmiştir (bk. Ek-H). Morfolojik, jeolojik ve jeoteknik çalışmalar sonucunda inceleme alanında yapılaşmaya uygun olmayan saha bulunmamaktadır. Proje Sahası nın, tamamen Neojen seriye ait çakıllı kumlu killerden oluştuğu gözlenmiştir. Neojen çökellerin hakim olduğu zeminde laboratuar sonuçlarına ve SPT sonuçlarına göre oturma problemleri, şişme, sıvılaşma, taşıma gücü yetersizliği gibi problemler olmadığından inceleme alanı yerleşime uygun alan (UA) sınıfına dahil edilmiştir. Ek-H de verilen Jeolojik-Jeoteknik Raporu kapsamında yapılmış olan çalışmalar neticesinde, zemin açısından herhangi bir olumsuzluk tespit edilmemiştir. 124

140 V.1.4. Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı Ek-B de verilen Topoğrafik Harita dan da görüleceği üzere Bandırma II DGKÇS nin kurulacağı alan Marmara Denizi kıyısına yaklaşık 1 km mesafededir. Sahada sürekli akışlı ve yüksek debili bir yüzey suyu kaynağı bulunmamaktadır. Proje Sahası na en yakın yüzey suyu kaynağı, sahanın yaklaşık 500 m doğusundan geçen Halacı Deresi dir. Sahada gerekmesi halinde drenaja yönelik yapılacak işlemlerde aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır. Kazı işleri sırasında kullanılacak arazi miktarı en düşük seviyede tutulacaktır. Uzun ve sürekli eğimleri azaltmak için teraslama yapılacaktır. Yağmur sularının kanallarda düşük hızda akması sağlanacaktır. İnşaat girişinde, iç yollarda ve park yerlerinde stabilizasyon yapılacaktır. Drenaj kanalları yapılacaktır. Drenaj sisteminin verimli ve düzgün çalışması için sürekli izleme yapılacaktır. Tesisin drenaj sistemi ilgili kriterler uyarınca tasarlanacak ve yüzeysel su baskınlarına karşı gerekli tüm tedbirlerin alınmasından Proje Sahibi sorumlu olacaktır. Tesis yerinde oluşacak olası taşkının zararlarından DSİ Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmayacaktır. Buna ek olarak, taşınmazdaki yapılaşmadan dolayı görülebilecek yüzeysel su baskını sonucu tesisin ve 3. şahısların görebileceği zararlardan DSİ Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmayacaktır. Ancak, bu taşkınlara tesisin yol açmadığı bilirkişi tarafından tespit edildiği durumlarda taşkınların zararlarından Proje Sahibi sorumlu tutulmayacaktır. Proje Sahası nda yapılacak yapılarla ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine titizlikle uyulacaktır. V.1.5. Proje kapsamındaki su temini sistemi ve planı, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı, özellikleri, nereden ve nasıl temin edileceği, ortaya çıkan atık suyun miktar ve özellikleri, nasıl arıtılacağı ve nereye deşarj edileceği, alınacak önlemler, (İnşaat ve işletme aşaması için proses, içme ve kullanma suyu ile ilgili su yönetim planı hazırlanması, su temininin yetersizliği durumunda ne yapılacağına ilişkin açıklama) Projenin inşaat faaliyetleri esnasında beton yapımı ve temizlik amacıyla su tüketilecektedir. Ayrıca, inşaat ve işletme sırasında geçici ve daimi olarak çalışacak personelin içme ve kullanma ihtiyacı için su kullanımı söz konusu olacaktır. Projenin inşaat aşamasında tam gün çalışacak kişi sayısı azami olarak öngörülmekte olup, kişi başına su tüketiminin 150 L/gün-kişi olacağı varsayılır ise personelin su ihtiyacı 150 m 3 /gün olacaktır. Projenin inşaat aşamasında gerekli içme suyu, damacanalarla Proje Sahası na getirilecek, kullanma suyu ihtiyacı ise tankerlerle taşınacak şebeke suyundan karşılanacaktır. 125

141 Bunların dışında Projenin inşaat aşamasında gerekmesi halinde toz kontrolü amacıyla gerekli olabilecek su ihtiyacının ise civar derelerden ilgili mercilerden gerekli izinler alınarak karşılanması planlanmaktadır. Bu amaçla, kullanılacak olan su miktarı sınırlı olup, dereler üzerinde herhangi bir kalıcı etki yaratmayacaktır. İnşaat aşamasındaki içme ve kullanma suyu, T.C. Sağlık Bakanlığı nın tarih ve sayılı İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyularak temin edilecektir. Evsel nitelikli atıksuları arıtmak için kullanılacak olan paket atıksu arıtma tesisi SKKY Tablo 21.1 de verilen kriterlere ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6 da yer alan atıksu deşarj değerlerine uygun olacaktır. V.1.6. Proje kapsamındaki soğutma suyu alma ve deşarj yapılarında kullanılacak malzemeler, soğutma suyu sistemi ile ilgili yapıların inşaatı sırasında alınacak önlemler kapsamında kuru tip soğutma sistemi kullanılması planlanmaktadır. Kondenser ve kule arasında kapalı sistem içerisinde soğutma suyu sirkülasyonu yapılmaktadır. Kondenserde ısısı yükselen soğutma suyu, kule tabanında bulunan eşanjör sisteminden geçirilerek ısısı düşürülmektedir. Söz konusu ısı değiştirme sisteminde soğutma suyunun ısısı kuledeki doğal veya mekanik çekim mekanizması ile sağlanan hava akımına transfer edilmektedir. Bandırma II DGKÇS için hazırlanan ve Ek-C de sunulan Su Kütle Denge Diyagramına göre proses suyu (kazan katma+ soğutma suyu) ihtiyacı, Bandırma I DGKÇS de soğutma suyu temini için kurulan su alma yapısından karşılanacaktır. Su alma yapısından çekilecek olan deniz suyu ilk olarak desalinasyon ünitesine gönderilecek ardından, desalinasyon ünitesinden çıkan tuzsuzlaştırılmış suyun bir kısmı, demineralizasyon ünitesine gönderilecektir. Demineralize su tankında depolanacak olan demineralize su ise kazan besleme suyu ve soğutma sistemi sirkülasyon suyu olarak ve kimyasal çözelti hazırlama, kimyasal yıkama gibi amaçlarla kullanılacaktır. Tuzsuzlaştırılmış suyun geri kalan kısmı ise, ham su tankında depolanarak gerektiğinde santralın servis suyu ihtiyacını karşılayacaktır. V.1.7. Doğal gaz Boru Hattı Yapılması İçin Gerekli Olan İşlemler Doğal gaz santrala, Türkiye-Yunanistan doğal gaz boru hattına bağlanacak bir branşman hattı ile getirilecektir. Bu konu ile ilgili olarak BOTAŞ ın tarih ve sayılı görüşüne göre; Kacacabey-Çan ve Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hatlarına m mesafede kurulacak olan Bandırma II DGKÇS BOTAŞ için herhangi bir engel teşkil etmemektedir (bk. Ek-D). 126

142 Proje kapsamında doğal gaz bir basınç düşürme ve ölçme istasyonuna daha sonra da gaz türbinlerine taşınacaktır. Branşman hattı ile basınç düşürme ve ölçme istasyonu Proje Sahibi tarafından, Proje Sahibi ve BOTAŞ arasında imzalanacak anlaşmaya göre BOTAŞ standartlarına uygun tasarlanacağı ve inşa edileceğinden doğal gazın taşınması sırasında herhangi bir olumsuz etki olmayacaktır. V.1.8. Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, atıkların geçici depolanacağı alanların vaziyet planında gösterilmesi ve geçici depolama alanlarının özelliklerinin verilmesi (atıkların niteliği, ömürleri konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınan izinlerin rapor ekinde yer alması) Proje Sahası nın hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işlemler sırasında oluşması beklenen katı atıklar, sahada gerçekleştirilecek kazı ve düzenleme işlemleri sonrasında oluşacak hafriyat atıkları, inşaat faaliyetleri sonucu ortaya çıkacak olan inert inşaat atıkları, makine ekipmanların sahaya taşınması sonrasında oluşacak ambalaj atıkları, personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar ile bir kısım tehlikeli atıklardır. Bu atık türleri aşağıda üç bölümde incelenmiştir. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşabilecek evsel nitelikli atıkların, tehlikeli katı atıkların; atık yağların, tıbbi atıkların, atık pil ve akümülatörler ile hafriyat atıklarının atık kodları tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına ilişkin Yönetmeliğe göre belirlenecek ve buna göre bertaraf edilecektir. V Evsel Nitelikli Katı Atıklar İnşaat faaliyetleri devam ederken çalışan personelden kaynaklanacak katı atıklardan değerlendirilebilir. Bu atıklar (cam, kağıt, plastik vb.), tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklatının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerince ayrı konteynerlerde biriktirilerek lisanslı geri kazanım firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise ayrı konteynerlerde biriktirilecektir. Personelden kaynaklanacak günlük atık miktarının 1,21 kg/gün-kişi olduğu varsayıldığında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı kg/gün (1.000 kişi x 1,21 kg/gün-kişi) olarak hesaplanmaktadır. Katı atıkların bertaraf edilmesi konusunda Bandırma Belediyesi ile irtibata geçilecektir. Katı atıkların depolanması ve bertarafı ile ilgili tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY) hükümleri gereğince hareket edilecektir. V Hafriyat Atıkları Bandırma II DGKÇS kapsamında yaklaşık m 3 hafriyat oluşacağı tahmin edilmektedir. Hafriyat malzemesinin m 3 büyük bir kısmının dolgu işlemlerinde, diğer bir bölümünün ise yol yapım ve iyileştirilmesi çalışmaları için kullanılarak değerlendirilmesi 127

143 planlanmaktadır. Hafriyat atıklarının kullanılmayan kısmı ise Bölüm II de bahsedilmiş olan geçici hafriyat depolama sahalarında toplanarak (bk. Ek-B), tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda, Bandırma Belediyesi nin uygun bulduğu bir yerde bertaraf edilecektir. V Tehlikeli Atıklar İnşaat atıkları sac, metal parçaları, ambalaj ve kutular, kereste, konteynerler, demir, çelik, çimento torbası, tahta atıkları ve hurda metallerden oluşacaktır. Saha içerisinde, inşaat atıklarının kısa süreli de olsa biriktirilmesi için tahsis edilmiş depolama sahaları bulunacaktır. İnşaat atıklarından geri kazanılabilecek olanların dönüşümü sağlanacak, geri kazanımı mümkün olmayan inşaat döküntüleri ise kamyonlar aracılığıyla lisanslı bir döküm alanına ulaştırılacaktır. Sökme işlemleri sonucunda tehlikei atıkların ortaya çıkması durumunda ise, bu atıklar diğer malzemelerden ayrı olarak toplanacak ve sızdırmaz zeminde geçici olarak depolanacak olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca bertaraf edilecektir. Projenin inşaat aşaması kapsamında kullanılacak araçlardan kaynaklanması muhtemel lastik atıkları tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerince ayrı olarak toplanacak ve sızdırmaz zeminde geçici olarak depolanacak ve Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış yetkili firmalar tarafından bertaraf edilecektir. V Atık Yağlar nin inşaat faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık yağlar, kullanılan makina ve ekipmandan kaynaklanabilecek atık motor yağları ile sınırlıdır. Ekipmanların bakım ve onarımı, bu çalışmalar için gerekli altyapı sağlanmış olan yerlerde yapılacak, böylece atık yağ oluşumu en aza indirilmiş olacaktır. İnşaat döneminde oluşacak atık yağlar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca kategorilerine göre sızdırmasız ve akıntı yapmayan depolarda ayrı ayrı geçici olarak biriktilecek, taşınacak veya taşınmasına uygun kaplarda biriktirilerek T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından lisans verilmiş atık yağ geri kazanım veya bertaraf tesisine verilecektir. Oluşması muhtemel bitkisel atık yağlar ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında bertaraf edilecektir. 128

144 V Atık Akü ve Piller Projenin inşaat ve işletme faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık akümülatörler, kullanılan ekipman ve binek araçlarının bitmiş aküleridir. Araçların akü değişimleri, bu çalışmalara yönelik altyapısı yeterli olan yerlerde yapılacaktır. Atık pil kaynakları ise alanda kullanılan mobil telsizler ve seyyar radyolardır. Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca sızdırmaz ve akıntı yapmayan, yağmura karşı korunması bulunan geçici konteynerlarda toplanarak Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış yetkili firmalara gönderilerek bertaraf edilecektir. V Tıbbi Atıklar Projenin inşaat aşamasında meydana gelebilecek küçük çaplı yaralanmalar ve hastalık için revir kurulacaktır. Revir (ilk yardım) biriminden meydana gelecek tıbbi atıklar, tabanı ve duvarları sağlam, geçirimsiz, mikroorganizma ve kir tutmayan, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay bir malzeme ile kaplanmış bir konteynerda geçici olarak bekletilecektir. Ayrıca, depoda yeterli bir aydınlatma ve pasif havalandırma sistemi bulunacaktır. Geçici olarak depolanmış olan tıbbi atık, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan "Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. Büyük çaplı yaralanmalar ve hastalıklar için ise Bandırma İlçesi nde yer alan sağlık birimlerine yönlendirilecektir. Proje kapsamında oluşması muhtemel inşaat atıkları ve bu atıkların tarih ve sayılı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliği nde refere edilmiş atık kodları Tablo V-6 da verilmiştir. Bu atıkların yönetim şekillerine ait kısa bilgiler de tabloda yer almaktadır. 129

145 Tablo V-6 İnşaat Aşamasında Oluşması Muhtemel Atıklar ve Atık Kodları ATIK KOLLARI KAYNAKLAR ATIK KODU Tehlikeli Atıklar Beton ve çimento İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Tuğlalar İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Kiremitler ve seramikler İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Plastik İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Evsel Nitelikli Atıklar Çöp atıkları İşçilerin günlük tüketimlerinden kaynaklanan atıklar Yiyecek Kırıntılar ve diğer organik atıklar Tıbbi Atıklar Kesiciler Tıbbi Sargılar, tek kullanımlık giysiler v.b. Tıbbi Ambalaj Atıkları Kağıt ve karton Ofis ve evsel kullanım atıkları Plastik şişeler Bazıları endüstriyel olan, çoğunlukla atılmış su kapları ve diğer evsel malzemeler Cam Çoğunlukla evsel kullanım kaynaklı boş şişeler Paketleme malzemeleri Plastik, kağıt, karton, ve benzeri Konteynerler (büyük ebatta) Boş variller Alüminyum kutular Çoğunlukla boş içecek kutuları Geri Dönüşümü Mümkün Olan Atıklar Lastikler Aşınmış araç lastikleri Yaş Bataryalar Makine ve araçlarda kullanılan bitmiş piller Kuru Bataryalar Kişisel radyo ve fener gibi diğer portatif eşyalarda kullanılıp bitmiş piller Ampuller Kullanılmış akkor ve flüoresan ampuller KKM ve giysi Atılmış personel koruyucu giysileri, tulumlar, botlar, paçavralar, vb Taş/çit/kapılar/geçişler Geçici taş yollar; geçici çitler, kapılar, geçişler, vb Artan toprak ve kaya Doldurma ve düzleme faaliyetleri

146 V.1.9. Karasal ve sucul flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler Proje kapsamındaki deniz ortamında yapılacak çalışmaların deniz flora ve faunası üzerine etkileri ve alınacak önlemler Tesisin inşaat ve işletme sırasında çevredeki doğal vejetasyon yapısı ve fauna üzerine etkileri asgari düzeye indirmek için alınması gereken önlemler aşağıda belirtilmiştir. V Flora Proje Sahası içerisinde endemik tür olan Carex divulsa subsp. coriogyne yer almaktadır. Bu tür, Türkiye de geniş bir yayılım gösterdiği için tür üzerinde bir tehdit bulunmamaktadır. Envanterde yer alan endemik türler arazi çalışması sonucu tespit edilmemiş olup, çevrede bulunması muhtemel olan türlerdir. Proje Sahası nda uluslararası sözleşmeler kapsamında korunan tür bulunmamaktadır. Ancak, doğal vejetasyon yapısını tahrip etmemek için inşaat ve işletme sırasında Proje Sahası sınırları dışına çıkılmamasına dikkat edilecektir. V Fauna Proje Sahası nda yer alan fauna türleri tesis inşaatı sırasında meydana gelecek olan gürültü, toz vb. unsurlar sebebiyle Proje Sahası ndan uzaklaşıp civarındaki uygun habitatlara çekileceklerdir. İnşaat sonrasında fauna türleri için rahatsız edici olan bu unsurların ortadan kalkması sebebiyle tekrar bu alanlara yerleşeceklerdir. Proje Sahası içerisinde Bern Sözleşmesi kapsamında korunan fauna türleri yer almaktadır. Bern Sözleşmesi kapsamında Ek-II ve Ek-III de koruma altına alınan fauna türleri için Bern Sözleşmesi Madde 6 ve 7 de belirtilen önlemler alınacaktır. Madde 6 (Ek-II Listesinde yer alan türler için) Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır. Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; Yabani faunayı, bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvanlardan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti. Madde 7 (Ek-III Listesinde yer alan türler için) Kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, 131

147 Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, Yabani hayvanların canlı veya cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır. V Deniz flora ve faunası ile deniz flora ve faunası üzerine alınacak tedbirler Bandırma II DGKÇS projesi kapsamında, halihazırda inşası tamamlanmış olan Bandırma DGKÇS soğutma suyu hattı dışında deniz içine herhangi bir yapı yapılmayacaktır. Mevcut soğutma suyu hattının canlı sistem üzerinde bazı negatif etkileri söz konusu olabilir. Bunlardan birincisi soğutma amaçlı suyun alınımı sırasında etkin bir süzme işleminin yapılamaması halinde canlıların da soğutma suyu ile birlikte alınması olacaktır. Bu amaçla denizden su çekimi sırasında kullanılacak su alma yapısında oldukça küçük por çapına sahip etkin bir filtrasyon sistemi bulunmaktadır. Filtrasyon işleminde bakteriler, nano ve mikro planktonlar filtre edilemeyeceği için bu populasyonların zarar görmesini engellenemeyecektir. Ancak bölgenin mevcut biyolojik çeşitliliğine bakıldığında endemik ya da nesli tehlike altında olmayan türlerden oluştuğu ve bu türlerin geniş yayılım alanına sahip oldukları görülmektedir. Nihayetinde bir zararın olmayacağını söylemek mümkün değilken uzun vadede ortaya çıkacak olan bu zararın ülke gelişimi de göz önüne alındığında, zararı minimize edebilecek teknolojilerin de kullanımıyla göz ardı edilebilir niteliktedir. Bandırma I DGKÇS soğutma suyu hattından kaynaklanabilecek ikinci olası negatif etki ise termal kirlenmedir. Her zondaki su sıcaklığı absorbe edilen ışık miktarı, ışığın dalga boyu, ışık alma süresi gibi sınırlayıcı faktörler tarafından belirlenmekte ve bu nedenle de farklılık arz etmektedir. Her derinlikteki sıcaklık farklı biyolojik aktivite ve çeşitliliğin oluşmasını sağlamaktadır. Herhangi bir zonda sıcaklığın herhangi bir nedenle değişmesi bu bölgedeki yaşam birliklerinde değişime neden olacaktır. Soğutma amaçlı kullanım sonrasında sıcaklığı yükselen suyun tekrar alıcı ortam olan akuatik sisteme verilmesi ve buna bağlı olarak üretimin artması olarak bilinen termal kirlenme böyle bir faaliyetin canlı yaşam üzerindeki en önemli ve belki de tek olumsuz etkisi olacaktır. Ancak, faaliyet kapsamında kullanılan soğutma suyu ile ısınan deniz suyu verileceği zonun sıcaklığına getirilecek ve böylece alıcı ortamda bir değişimin olması önlenecektir. Soğutma suyu hattı, tüm seyrelme hesapları yapılarak yönetmeliklere uygun şekilde tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Bandırma II DGKÇS proses suyu ihtiyacı Bandırma I DGKÇS için inşa edilmiş olan soğutma suyu hattından sağlanacaktır. Yukarıda bahsedilen tüm etkiler Bandırma I DGKÇS ÇED Raporu nda incelenmiş ve gerek inşaat gerek işletme döneminde deniz ekolojisi üzerindeki etkilerin azaltılmasına yönelik taahhütler verilmiştir. Bunun yanı sıra bentoik habitat çalışması yaptırılmış ve etki alanı içindeki mevcut ekoloji tespit edilmiştir. Bu ekolojinin santrala ait soğutma suyu boru hattından etkilenip etkilenmediği izlenecektir. Soğutma suyu hattı için Kasım 2009 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı ndan Proje Onayı alınmıştır. Hattın tasarımı esnasında termal seyrelme ve deniz ekolojisi çalışması sonucu 132

148 ortaya cıkan habitat hassasiyetleri gözönünde bulundurulmuş ve çevre etkileri en aza indirilmiştir. Derin deniz deşarjı limitleri sağlanarak deniz suyunun kalitesinin zarar görmemesi sağlanacaktır. Bandırma I DGKÇS işletme aşamasında deniz ekolojisi izleme çalışmaları yapılarak soğutma suyu hattından kaynaklanan ekoloji değişimi olup olmadığı araştırılacak ve olumsuz etki saptanması halinde buna yönelik azaltıcı tedbirler alınacaktır. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre akustik raporun hazırlanması, ( adresinde bulunan Akustik Formatının esas alınması) nin arazinin hazırlanmasından işletmeye açılmasına kadar geçen sürede yürütülecek faaliyetler sonucu meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları, seviyesi, etkileri ve bu etkilere karşı alınacak tedbirlerin değerlendirildiği Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Yönetimi Yönetmeliği ne göre hazırlanan Akustik Rapor Ek-J de verilmektedir. V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri Proje Sahası mülkiyeti ENERJİSA ya aittir. Balıkesir İl Özel İdaresi nden temin edilen Aslı gibidir onaylı 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planlarına göre mülkiyet alanı Sanayi Alanı (Enerji Üretim Tesisleri ve bu tesislere ait yardımcı tesisler ve yakıt hazırlama ve depolama alanı) amaçlı kullanım vasfına sahiptir. Bu nedenle, elden çıkarılacak tarım alanı bulunmamaktadır. V Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı Proje Sahası orman arazisi vasfında değildir. Bu nedenle, arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla ağaç kesimi söz konusu değildir. Proje kapsamında yapılacak faaliyetlerin Bandırma Orman İşletme Müdürlüğü nce sakıncalı olmadığına dair görüşü Ek-D de sunulmaktadır. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, oluşabilecek emisyonlar İnşaat faaliyetleri sırasında, paletli vinç, mobil vinç, trayler, kamyon, traktör, ekskavatör, yükleyici ve transmikser gibi çeşitli ağır iş makinalarının yakıt ihtiyacı dışında başka herhangi bir işlemde yakıt kullanılmayacaktır. Söz konusu inşaat makinalarında genellikle dizel yakıt, daha küçük boyutlu araçlarda ise benzin kullanılacaktır. Benzin tüketiminin dizel tüketimine oranla daha az olması beklenmektedir. 133

149 Çalışma prensipleri yönünden farklı olan dizel motorlar, benzinli motorlara oranla daha az miktarda karbonmonoksit (CO) ve hidrokarbonlar (HC), ancak daha fazla miktarda azot oksit (NO x ) ve partikül madde (PM) yaymaktadır. Dizel motorlu araçlar genellikle egzoz ve karter kaçakları gibi kaynaklardan kirletici yaymaktadır. Kapalı enjeksiyon sistemlerinin kullanımı ve dizel yakıtın düşük seviyelerdeki uçuculuğu buharlaşma kayıplarını önlemektedir. Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kurumu (USEPA) faktörlerine göre, iyi bakım görmüş ve dizel yakıt kullanan her ağır iş makinası 0 ile 30 km/saat hızla kullanılması halinde 8,61 g/dk CO; 1,38 g/dk HC ve 6,27 g/dk NO x yayacağı tahmin edilmektedir (bk. Tablo V-6). Elektrikle çalışan iş makinaları göz önüne alınmamak kaydı ile, paletli vinç, mobil vinç, trayler, kamyon, traktör, ekskavatör, tekerlekli yükleyici ve transmikserden kaynaklanabilecek günlük kirletici emisyonları belirlenmiştir. Hesaplamalarda, her türden bir adet makinanın aynı anda işlediği ve tüm makinaların günde 8 saat devamlı olarak çalıştığı kabul edilmiştir. USEPA emisyon faktörlerine göre hesaplanan CO, HC ve NO x emisyonları Tablo V-7 de verilmiştir. Tablo V-7 İş Makinalarından Kaynaklanan Günlük Kirletici (CO, HO, ve NOx) Emisyonları Kirletici Emisyon Faktörleri (g/dk-araç) Süre (saat/gün) Günlük Emisyon (kg/gün) CO 8, ,0 HC 1,38 8 5,3 NO x 6, ,0 İnşaat aşamasında kullanılan makinalardan kaynaklanacak emisyonlar geçici olacaktır. Ayrıca, oluşması beklenen toplam emisyon miktarı herhangi bir otoyoldan kaynaklanabilecek emisyon miktarının oldukça altında olup, hava kalitesi üzerinde önemli etkiler yaratabilecek boyutta değildir. Bu nedenle, inşaat aşaması için herhangi bir hava kalitesinde ölçüm ve izleme programı öngörülmemektedir. V İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler inşaat aşaması kapsamında oluşması muhtemel toz yayıcı işlemler Bölüm V.1.1 de değerlendirilmiştir. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği nin inşaat döneminde kişinin çalışacağı öngörülmüştür. Proje kapsamında çalışanlar ağırlıklı olarak yöreden istihdam edilecektir. Bölge dışından gelecek işçiler için civar yerleşimlerde oturacak ve gerekmesi halinde prefabrik kamp sahaları, işçi yemekhanesi, soyunma binası ve sağlık tesisi inşa edilecektir. İşçiler sahaya otobüslerle getirilecektir. 134

150 V Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi Proje Sahası ve yakın çevresinde herhangi bir Kültür ve Tabiat Varlığı bulunmamaktadır. Bu yüzden Proje kapsamındaki faaliyetlerin Kültür ve Tabiat Varlıklarına herhangi bir olumsuz etkisi beklenmemektedir. Ancak, inşaat kazıları sırasında Kültür Varlığına rastlanması halinde 3386 ve 5226 sayılı yasalarla değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 4. maddesi gereği ilgili makama haber verilecektir. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar Projenin uygulanmasının halk sağlığı ve çevre açısından herhangi bir sorun yaratacağı düşünülmemektedir. İnşaat malzemesi nakliyesi ile personel ve işçi ulaşımının ve iş makinalarının neden olacağı trafik artışı ve meydana gelebilecek trafik kazaları personelin eğitimi, trafik işaretlerinin konulması, hız sınırlaması ve araçların periyodik bakım ve kontrollerinin yapılması gibi tedbirlerle önlenmesi veya asgariye indirilmesi planlanmaktadır. Elektrik ile ilgili çalışmalarda, elektrik çarpması insan sağlığı için riskli ve tehlikeli olabilir. Özellikle bu işlerde iş kazalarını en aza indirmek için kalifiye eleman çalıştırılması yoluna gidilecek ve personel iş emniyeti konusunda eğitilecektir. Tüm inşaat işlerinde kaza ve işçilerin yaralanması riski vardır. İşçileri bekleyen diğer önemli tehlikeler ise trafik kazaları, yüksekten düşme veya bazı maddelerin yüksekten işçi üzerine düşmesidir. Hız sınırlamaları, geri gidişlerde azami dikkat, iskele ve emniyet tutamaçlı merdiven kullanma, emniyet kemeri ve ağları kullanma tehlikeleri asgariye indirecek güvenlik tedbirleridir. Ayrıca alt müteahhitler için, yürürlükteki yönetmelik ve mevzuatlara uygun bir işyeri güvenliği ve kaza önleme planı hazırlanarak uygulamaya konulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların Sağlık ve İş Güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. Proje kapsamında kullanılacak olan teknoloji ve malzemelerden meydana gelebilecek kaza riski, İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına harfiyen uyulması durumunda çok düşüktür. İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili politika ve prosedürler, Projenin her aşamasında geçerli olacak ve yürütülecek olan tüm faaliyetlerde tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Uygulanacak iş güvenliği ve iş sağlığı sistemleri OHSAS iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi sertifika gerekleri ile uyum içinde olacaktır. Proje kapsamında Acil Müdahale Planları (AMP) hazırlanacak ve bu planlara harfiyen uyum gösterilecektir. AMP lerin en önemli amacı, acil bir durumda yapılması gerekenleri tanımlamaktır. Doğal felaketler, yangın, kazalar ve sabotaj, bu Proje kapsamında acil durum olarak nitelendirilmektedir. Tehlike durumundan önce, nüfusun uyarılabilmesi için alınan önlemler, AMP nin en önemli parçasını oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, AMP ler hazırlanırken aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınacaktır: 135

151 Acil bir durumda (yangın, patlama v.b.), anında müdahale edebilmek için gerekli olan araç ve gereçler belirlenerek ayrı bir yerde tutulacaktır. Bu tür araç ve gereçlerin arasında kazma ve kürekler, yüz maskeleri, koruyucu gözlükler, eldivenler, çeşitli pompalar, telsizler ve benzeri ekipmanlar bulunacaktır. AMP ler, Proje Sahası nın kıyısında özgün bir tür bulunmamakla birlikte yakın alanlardaki doğal yaşam alanları da dikkate alınarak hazırlanacaktır. Önden yükleyici ve dozer gibi ağır iş makinalarının herhangi bir acil duruma ne şekilde müdahale edecekleri önceden planlanacak ve iş makinalarının park yerleri, bu husus dikkate alınmak suretiyle seçilecektir. AMP ler, acil müdahale ekiplerinin listesini, güvenlik araç ve gereçlerinin yerlerini, kaçış yollarını ve prosedürlerini de kapsayacaktır. Ayrıca acil durumlarda irtibat için verilmiş telefon numaraları da plan içinde bulunacaktır. AMP ler, sürekli olarak kontrol edilecek ve ilgili tüm ekipmanın periyodik muayene ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır. Kilit personel bu konuda eğitilecektir. Acil bir durumda en yakın güvenlik birimine (polis veya jandarma) ve en yakın itfaiye birimlerine haber verilecektir. V Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi Santral ile civar yerleşim merkezleri arasındaki mesafe ve işletme personeli sayısı göz önüne alındığında, bu personelin taşınmasına ilişkin olarak özellikle santral yakınından geçen karayolu göze alındığında yerel trafik yükünde kayda değer bir artış olması söz konusu olmayacaktır. Kullanılacak olan bütün malzemenin nakli sırasında taşıyıcılar, yürürlükteki tüm güvenlik ve emniyet önlemlerini alacak ve trafik kurallarına uymaları sağlanacaktır. Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında E 90 Karayolu ndaki trafik hacmi; Otomobil Orta Yüklü Ticari Taşıt Otobüs Kamyon Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork Toplam : taşıt/gün : 353 taşıt/gün : 120 taşıt/gün : taşıt/gün : 159 taşıt/gün : taşıt/gün olarak verilmiştir. E 90 karayolundaki toplam taşıt hacmi taşıt/gün olup santralın işletmeye geçmesinden sonra getireceği 15 taşıt/gün lük ilave yük ile toplam taşıt hacminin taşıt/gün olması beklenmektedir. Sonuç olarak santral, E 90 karayolunun mevcut taşıt hacmini % 0,32 oranında artıracaktır. 136

152 Proje Sahası nda Tablo V-8 de verilmiş olan makina ve ekipmanlar kullanılacaktır. Kamyonlar ve traktörlerle yapılacak taşıma faaliyeti nedeniyle, yerel ulaşım ağında geçici bir süre için ilave bir yük doğması kaçınılmazdır. Bu nedenle, trafik yükünün azaltılması amacıyla ağır yüklerin, trafiğin ağır olduğu saatler dışında taşınılması öngörülmektedir. Buna göre bu etki önemli bir olumsuzluk yaratmayacaktır. Tablo V-8 Makina-Ekipman Listesi MAKİNA / EKİPMAN TOPLAM ARAÇ SAYISI Paletli Vinç 3 Mobil Vinç 1 Kule Vinç 2 Kamyon 8 Traktör 1 Ekskavatör 2 Tekerlekli Yükleyici 2 Transmikser 1 V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırma, Yeşil Alan Düzenlemeleri v.b.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türkeri v.b. kapsamında, insan ve doğa arasında bir düzen kurulması amacıyla teknik, ekonomik ve estetik koşullar içerisinde en uygun düzenlemenin yapılması amaçlanmıştır. Santralın işletilmesi sürecinde yapılacak bitkilendirme çalışmaları alanın halihazırda sahip olduğu özellikler dikkate alınarak yapılacaktır. Proje Sahası içerisindeki kullanımların kısıtlanmaması için ağaçlandırma, özellikle idari binalar çevresinde görüşü engellemeyecek türdeki bodur ve yüksek çalı gruplarının karışımından oluşturulacaktır. Saha nın mekansal özelliği, bitki seçiminde yönlendirici olmaktadır. Proje kapsamında, taşıt yolları ve santrala ait tesislerin inşası sırasında ortaya çıkacak kazı ve dolgu şevlerinin stabilizasyonlarına yönelik bitkilendirme çalışmaları, erozyonun önlenmesinin yanısıra, yol ve tesis ile çevre peyzajı arasındaki uyumu sağlayan bir planlamadır. Taşıt yolları başta olmak üzere imalat sürecinde ortaya çıkan şevlerin ve yakın çevresinin peyzaj düzenlemesinde amaç; İmalat aşamasında bozulan doğanın yeni düzenlemelerle bölgenin iklim koşulları ve doğal bitki örtüsüne uygun türlerin seçilip doğaya tekrar kazandırılması, Erozyonla mücadele için yol şevlerinin stabilizasyonu, yol yakın çevresinin toz, gürültü, egzoz gazı gibi olumsuz etkilerden arındırılması, Seyahat güvenliği açısından viraj ve benzeri kritik yol güzergahlarının vurgulanması, İklim koşullarına göre kar siperleri ve rüzgar perdeleri oluşturmak gibi fonksiyonel hedeflerin yanı sıra seyahat edenlerin ve tesisi kullananların 137

153 estetik yönden zenginleştirilmiş tek düze olmayan bir perspektif içinde seyahat edebilmesini sağlayacak düzenlemeleri yapmaktır. Bandırma I DGKÇS Projesi ne ait kazı ve dolgu şevlerinin stabilizasyonu ile peyzaj düzenlemelerinin yapılmasında, başta Hydroseeding (Sulu tohumlama) olmak üzere çalı ile bitkilendirme ve ağaçlandırma çalışmaları başarılı şekilde yapılmıştır. Bandırma II DGKÇS Projesi esnasında da bu tekniğin kullanılması ve bitkisel toprağın da bu çalışmalarda değerlendirilmesi planlanmıştır. Proje çalışmalarında aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir 36 : Yarma ve dolgu şevlerinde yüzey erozyonun hemen durdurulmasını sağlayacak bir bitki örtüsü yaratılması, Yarma şevlerinden dolgu şevlerine, dolgu şevlerinden yarma şevlerine geçişlerde taşıt yolunun rüzgara açık kesimlerinde, rüzgar perdeleyici piramit kesit oluşturacak bitkilendirme yapılması, Çevredeki istenmeyen görüntülerin yoğun bitki kitleleriyle kapatılması, güzel perspektif veren noktalardan vistaların oluşturulması, Taşıtyolu kurblarının bulunduğu alanlarda yapılacak bitkilendirmede renk, ölçü ve form farklılıkları kullanarak sürücüye algılama olanağı yaratılması, Yapılan peyzaj çalışmaları sırasında, önerilecek bitkilerin çevredeki mevcut bitki örtüsü ve deseni ile uyum içerisinde olmasına dikkat edilerek, çevreyle uyumlu peyzaj görüntüsünün elde edilmesi. Şevlerdeki bitkilendirme çalışmaları, Hydroseeding le şev stabilizasyonunun yanısıra şevin durumuna göre yatay kök sistemi yapan çalılarla sık dikimler yapılarak ya da çalı ve ağaçlarla hazırlanmış kompozisyonlarla gerçekleştirilebilecektir. Şevlerde oluşturulması düşünülen bitki örtüsünün, etkin bir şekilde fonksiyonunu yerine getirebilmesi için hızlı büyüyebilen ve kök sistemini kısa sürede kurabilen, böylece toprağı dolgu ve yarma şevlerinin yüzeyinde erozyona karşı korumada etkili olabilecek türlerden seçilecektir. Ayrıca bölgenin iklim şartları da göz önüne alarak dayanaklı ve fazla bakım gerektirmeyen bitki türlerine yer verilecektir. Şevlerin bitkisel materyalle stabilizasyonunda genellikle Hydroseeding yöntemi kullanılacaktır. Kullanılacak bitkiler şu şekilde sıralanabilir: İbreli ağaçlar Yapraklı ağaçlar Çalılar Çim ve yer örtücü bitkiler Tohumlar: Uygulamanın başarılı olabilmesi için kullanılacak tohum türleri bölgenin iklim, toprak, arazi yapısı göz önünde bulundurularak seçilecektir. Seçilen tohum türlerinin %60 ının Graminea (Çimgiller) familyasından, %40 ının Leguminasa (Baklagiller) familyasından tercih edilmesi uygun olacaktır. 36 Bandırma DGKÇS Taşıt Yolu ve Santral Çevresi Şev Stabilizasyonu ve Peyzaj Düzenlemesi Raporu, 138

154 Graminea Türleri; Lolium perenne Captain Lolium perenne Cheops Festuca arundinacea Apache Festuca ovina Chrystal Bromus inermis Dactylis glomerata Leguminasa Türleri Trifolium repens Trifolium pratense Medicago sativa Lotus cornicuatum V faaliyetler Bu başlık altında belirtilmesi gerekli bir husus bulunmamaktadır. 139

155 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetleri, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Bu bölümde, santralın faaliyete geçmesinden sonra oluşması muhtemel çevresel etkiler, ilgili faaliyet tanımları da verilerek incelenmiş; olumsuz etkiler bulunması durumunda ise bunların en az seviyeye indirilmesi için alınması gereken tedbirler değerlendirilmiştir. Tüm faaliyetlerde ilgili ulusal mevzuatın yanı sıra uluslararası sözleşme ve yönetmeliklerin ilgili maddelerine de uyulacaktır. V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği (Soğutma Sisteminin Ayrıntılı Açıklanması), Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin Ve Teçhizatın Özellikleri (Mevcut Tesis İle Yapılması Planlanan Bandırma II DGKÇS Arasındaki Soğutma Sistemi ve Prosesler Arasındaki Farkların Ayrıntılı Açıklanması) Santralda iki adet gaz türbini ve iki adet atık ısı kazanı (HRSG) ile bir adet buhar türbini yer alacaktır (bk.şekil I-1). ne ait Genel Yerleşim Planı Ek-B de, Bandırma I DGKÇS Projesi ile arasındaki proses farkları ise Tablo I-1 de verilmiştir. DGKÇS lerinde elektrik üretimi iki farklı aşamada gerçekleşmektedir. Basıncı arttırılmış havayla karıştırılan doğal gaz, yanma odasında yakılarak gaz türbinlerinden geçirilip, türbinlerle aynı şaft üzerinde bulunan bir jeneratör çevrilir. Böylece birinci kademe elektrik üretilmiş olur. Aynı anda bu yanmadan oluşan sıcak gazlar atık ısı kazanına gönderilerek buhar üretilir. Gerekli basınç ve sıcaklığa ulaşan buhar ise buhar türbinine gönderilerek türbin döndürülür. Buhar türbiniyle aynı şaft üzerinde bulunan jeneratör vasıtasıyla ikinci aşama elektrik üretimi de tamamlanmış olur. Buhar türbininden çıkan buhar, soğutma kulesinden gelen soğutma suyu ile kondenserde yoğuşturularak suya dönüştürülür. Kondenserin alt bölümünde biriken su tekrar ısıtılıp buharlaştırılmak üzere kazanlara gönderilir. Bu şekilde çevrim tamamlanır. 37 Önerilen santralde kurulacak soğutma sisteminin ana bileşenleri aşağıda, örnek akım şeması ise Şekil V-I de verilmiştir: Direkt temaslı ( direct contact ) jet kondenser, Sirkülasyon suyu pompaları ve hidro türbinler, Kuru tip soğutma kulesi ve hava soğutmalı radyatörler. 37 Türkiye de Elektrik Üretimi ve Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralları,

156 Şekil V-1 Soğutma Suyu Sistemi Örnek Akım Şeması Not: Örnek Akım Şeması Proje Sahibi nden temin edilmiştir. Kondenser ile soğutma kulesi arasında kapalı çevrimde sirküle eden soğutma suyu, doğal çekişli ( natural draft ) indirekt kuru tip hiperbolik betonarme soğutma kulesi içerisindeki radyatörler vasıtasıyla soğutulacak ve direkt temaslı jet kondenserde buhar türbini egzos buharına su jetleri ile püskürtülerek buharın yoğuşumu sağlanacaktır. Kazan katma suyu ve kullanma suyu ihtiyacı, Bandırma I DGKÇS de soğutma suyu temini için kurulan su alma yapısından karşılanacaktır. kapsamında su alma ya da deşarj yapısı kullanılmayacaktır. Bandırma I DGKÇS su alma yapısından temin edilen suyun bir miktarı desalinasyon tesisinde arıtıldıktan sonra kullanma suyu olarak, bir miktarı ise deminarilizasyon tesisinde arıtıldıktan sonra kazan katma suyu olarak kullanılacaktır. Projenin işletme aşamasındaki su kullanımı ile ilgili hazırlanmış olan Su Kütle Denge Diyagramı Ek-C de veirlmiştir. Bandırma I DGKÇS Projesi ne ait soğutma suyu su alma ve deşarj yapıları inşaatı tamamlanmış olup, bu yapılara ilişkin bilgiler Bandırma DGKÇS Projesi Nihai ÇED Raporu nda detaylı bir şekilde verilmiştir. V.2.2. Proje ünitelerinde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, nerelere, ne kadar ve nasıl pazarlanacakları, üretilecek hizmetlerin nerelere, nasıl ve ne kadar nüfusa ve/veya alana sunulacağı kapsamında üretilecek olan elektrik, yaklaşık 85 km uzunluğundaki bir iletim hattı ile Balıkesir İl TM ne bağlanması planlanmaktadır. 141

157 V.2.3. Proje için gerekli hammadde, yardımcı madde miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı, taşınımları, depolanmaları, taşınma ve depolanması sırasındaki etkileri, yakıtın elementel analizi, ısıl değeri Doğal gaz santrala, Türkiye-Yunanistan doğal gaz boru hattına bağlanacak bir branşman hattı ile getirilecektir. Bu konu ile ilgili olarak BOTAŞ ın tarih ve sayılı görüşüne göre; Kacacabey-Çan ve Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hatlarına m mesafede kurulacak olan Bandırma II DGKÇS BOTAŞ için herhangi bir engel teşkil etmemektedir (bk. Ek-D). Branşman hattı ile basınç düşürme ve ölçme istasyonu ENERJİSA tarafından, ENERJİSA ve BOTAŞ arasında imzalanan anlaşmaya göre BOTAŞ standartlarına uygun tasarlanacağı ve inşa edileceğinden doğal gazın taşınması sırasında herhangi bir olumsuz etki olmayacaktır. Projede doğal gaz depolama tesisi öngörülmemektedir. V Doğal Gazın Elementel Analizi Doğal gazın elementel analiz değerlendirmesi Tablo V-9 da verilmektedir. Tablo V-9 Doğal Gazın Elementel Analizi Kimyasal Bileşen % Mol. Metan Min % 82 Etan Max. % 12 Propan Max. % 4 Bütan Max. % 2,5 Pentan ve diğer ağır hidrokarbonlar Max. % 1 CO 2 Max. % 3 O 2 Max. % 0,5 Nitrojen Max. % 6 H 2S Max. 5,10 mg/m 3 Merkapton Kükürt Max. 15,30 mg/m 3 Toplam Kükürt Max. 110,00 mg/m 3 Doğal gazın max. ısıl değeri kcal/m 3 ve min kcal/m 3 tür. (m 3 :15 C ve 1,01325 mutlak basınçta 1 m 3 gazın hacmi) İşletme aşamasında tehlikeli ve zararlı maddelerin depolanması, taşınması ve kullanımına ilişkin faaliyetlerde, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hususlara uyulacaktır. 142

158 V.2.4. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön İşlemler (Arıtma Birimleri İle Katma-Besleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Ana Akım Şeması, Su Buhar Çevrimi, Proses Akım Şeması Çevrimde Uygulanacak Su İç İşlemleri, Kullanılacak Kimyasal Maddeler Bandırma II DGKÇS nin Su Kütle Dengesini gösteren diyagram Ek-C de verilmektedir. Bandırma II DGKÇS de toplam 95 ton/saat su Bandırma I DGKÇS nin su alma hattından çekilecek ve tüm işlemler sonucunda (5 ton/saat buharlaşma kaybı ve 0,5 ton/saat katma suyu kullanımı) ortaya çıkan 89,5 ton/saat lik su bu santralın soğutma suyu deşarj hattına verilecektir. Bandırma I DGKÇS su alma yapısından alınan su, kazan besleme suyunun hazırlanması amacıyla, desalinasyon ve demineralizasyon ünitelerine gönderilecektir. Desalinasyon ünitesinden çıkan tuzsuzlaştırılmış suyun büyük kısmı, demineralizasyon ünitesine gönderilecektir. Demineralize su tankında depolanacak olan demineralize su ise öncelikle kazan besleme suyu ve soğutma sistemi sirkülasyon suyu olarak ve kimyasal çözelti hazırlama, kimyasal yıkama gibi amaçlarla kullanılacaktır. Tuzsuzlaştırılmış suyun geri kalan kısmı ise, ham su tankında depolanarak gerektiğinde, santralın servis suyu ihtiyacını karşılayacaktır. Desalinasyon ve demineralizasyon sistemlerinin detayları aşağıda verilmektedir. V Desalinasyon Ünitesi Desalinasyon ünitesi, deniz suyunu tuzsuzlaştırarak proseste kullanılmasını sağlayan bir arıtma ünitesidir. Desalinasyon sisteminde deniz suyunu ters ozmos mekanizmasıyla çalışan membran devrelerinden geçirmeye uygun hale getirmek için bir dizi ön arıtma işlemi bulunmaktadır. Ön arıtma işlemi, deniz içine inşa edilecek olan su alma yapısının ucunda bulunan elekler ile başlar. Bu eleklerin amacı, denizden su alınırken deniz canlılarının sisteme girişini engelleyerek, hem deniz ekolojisini bozmamak hem de sistemde biyolojik tıkanmalara neden olmamaktadır. Ayrıca deniz yüzeyinde var olabilecek her türlü yağ ve hidrokarbon sızıntılarından kaynaklanacan tabakları tespit edici ve uyarıcı bir kontrol sistemi de ön arıtma işleminin bir parçası olacaktır. Membran devrelerinden çıkan atık suyun içinde kalıntı klor ve diğer şartlandırma kimyasal kalıntı miktarları sürekli izlenecek ve SKKY de verilen değerlere uyum sağlayacaktır. Denizden santralın ihtiyacını karşılamak üzere desalinasyon amaçlı alınacak su miktarı 95 ton/saat'dir. Desalinasyon sonucunda 56 ton/saat'lik konsantre tuzlu su olarak atık su oluşacaktır. Desalinasyon ünitesinden ürün olarak elde edilecek tuzsuzlaştırılmış suyun 36 ton/saat'lik kısmı demineralizasyon ünitesine, 3 ton/saat'lik kısmı servis suyu olarak kullanılmak üzere ham su ünitesine gönderilecektir. 143

159 V Demineralizasyon Ünitesi Bandırma II DGKÇS kazan katma, soğutma sistemi sirkülasyon suyu, kimyasal yıkama ve çözelti hazırlama gibi proses ihtiyaçları için demineralize su gerekecektir. Demineralizasyon ünitesinde ham su olarak desalinasyon ünitesinde elde edilen ürün suyu kullanılacaktır. Bu amaçla demineralizasyon tesisine 36 ton/saat su girecektir. Tuzsuzlaştırılmış deniz suyunun içindeki safsızlıklar ve mineraller giderilerek proseste kullanılmaya uygun demineralize su hazırlanacaktır. Halihazırda ön arıtma ve ön dezenfeksiyona tabi tutulmuş olan tuzsuzlaştırılmış su, bir ters ozmos membran ve karışık iyon değiştirici yataktan geçidirilecektir. Demineralizasyon ünitesinde hava üfleyicileri, besleme pompaları, ısıtıcılar, iyon değiştirici kolonlar, HCl tankı ve pompaları, NaOH tankı ve pompaları, nötralizasyon havuzu ve pompaları, gerekli ölçü-kontrol cihazları bulunacaktır. HCl ve NaOH sistemleri ayrı odalarda bulunacak ve tankların altındaki toplama çukurunun drenajı nötralizasyon havuzuna bağlanacaktır. Nötralizasyon, ph-metre ölçümlerine göre yapılacak, ph 6-9 arasında tutulacaktır. Demineralizasyon ünitesinden 23 ton/saat, atıkısı kazanları ve soğutma sistemi ile gaz türbinlerine gönderilecektir. Su yumuşatma, demineralizasyon ve rejenerasyonu ile aktif karbon yıkama ve rejenerasyonu tesislerinden kaynaklanacak geri yıkama ve rejenerasyon atıksuların ise SKKY Tablo 20.7 de verilen kriterlere uygun hale getirildikten sonra Bandırma I DGKÇS nin soğutma suyu sistemine verilecektir. Soğutma Suyu Derin Deniz Deşarjı Projesi, Çevre ve Orman Bakanlığı nın Derin Deniz Deşarjı Genelgesi hükümlerince hazırlanmış ve proje onayı ile gerekli izinler alınmıştır. V.2.5. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atık Suların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği Proje kapsamında temin edilecek su ve oluşacak atıksu miktarları Ek-C de Su Kütle Dengesi Diyagramı olarak verilmiştir. Bu diyagrama göre projeden kaynaklanacak atık niteliklerine göre, kullanma suyu, santral ve ekipman drenaj suyu, kimyasal bölge drenaj suyu, atıkısı kazanları ve soğutma sistemi kaynaklı blöf suyudur. İşletme aşamasında, çalışacak personelin günlük su ihtiyacı yaklaşık 6 m 3 /gün (40 kişi x 150 lt/gün-kişi) dür. Evsel nitelikli atıksu santralda kurulacak atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra Bandırma I DGKÇS soğutma suyu deşarjı ile birlikte denize deşarj edilecektir. İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksu, paket atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra sulama amaçlı olarak tekrar kullanılacaktır. Atıksular ile ilgili tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan SKKY hükümlerine uyulacaktır. İşletme aşamasında da mevcut su kalitesini tespit edebilmek için deşarj noktasından su numunesi alınıp analizi yapılacaktır. 144

160 Evsel atıksu arıtımı için paket tipi arıtma tesisi kullanılacaktır. Paket atıksu arıtma tesisi kapasitesi 6 m 3 /gün atıksu debisine göre tasarlanacaktır. Evsel atıksu arıtma tesisinden yapılacak deşarj SKKY Tablo 21.1 de verilen kriterlere uygun olarak arıtılacaktır. Arıtılan evsel nitelikli atıksu SKKY Tablo 23 te belirtilen kriterlere uygun hale getirilen atıksu ve soğutma suyu Bandırma I DGKÇS deşarj hattı ile birleştirilerek, denize deşarj edilecektir. Atıksu Arıtma Tesisi ne ait plan ve kesitler Ek-B de verilmiştir. V Arıtma Tesisi Özellikleri Arıtma tesisi aşağıdaki kısımlardan meydana gelmektedir; 1. Ön Dengeleme Sistemi Ön Çökeltim Haznesi Dengeleme ve Sistem Besleme Pompası 2. Paket Ünite Sistemi Paket Üniteler Makina Bölmeleri Ön Çökeltim Haznesi Atıksu ile beraber tesise giriş yapan biyolojik olarak arıtılamayacak katı maddelerden çökebilenleri haznenin tabanında, yüzenler ise haznenin yüzeyinde toplanır. Çöken ve yüzen maddeler içerisinde biyolojik olarak çözünen maddeler var ise zamanla çürüyerek suya karıştıklarından hazne tabanında veya yüzeyinde aşırı birikmeye yol açmazlar. Biyolojik olarak arıtılamayan ve haznede biriken katı maddeler yılda bir defa vidanjörle çekilerek hazneden uzaklaştırılır. Katı madde içermeyen atık su, hazne yarı seviyesinden terfi hazneye alınır. Bu hazne sayesinde, arıtma tesis difüzör hatlarının ve sistem içerinde çalışan pompa vs. ekipmanların katı maddelerden zarara görmesi önlenmiş olur. Ön çökeltim haznesi bulunan arıtma tesisinde atıksu girişine konulan kaba ızgara, pislik tutucu gibi ekipmanların kullanılmasına gerek kalmayacaktır. Dengeleme ve Sistem Besleme Pompası Arıtma ünitesine arazi kodu farkı ile giriş yapamayan atıksuların toplandığı haznedir. Ön çökeltim haznesinden geçen atıksular bu haznede toplanır ve homojen bir atıksu karışımı sağlanır. Ayrıca pik debilerle aşırı atık su gelişini dengeleyen bir haznesidir. Dengeleme haznesine biriken atıksuları paket ünitesine iletmek için dengeleme haznesine fosseptik tipi dalgıç pompa (besleme pompası) montajı yapılır. 145

161 Paket Üniteler Evsel ve endüstriyel nitelikli atıksuların biyolojik olarak arıtımının sağlandığı bölümdür. Havalandırma, çökeltme, dezenfeksiyon işlemleri paket ünitede (biyolojik reaktörde) ardışık olarak gerçekleşir. Bölmeye giren atıksudaki organik maddeler havalandırma safhasında aktif çamur kütlesi tarafından CO 2, H 2 O ve diğer metabolik ürünler ile yeni aktif çamur mikroorganizmalarına çevrilecektir. Sistemin ihtiyacı olan oksijen, hazne tabanındaki difüzör hattı aracılığı ile hava üfleyici (blower) tarafından sağlanır. Çökeltme evresinde aktif çamur, biyolojik olarak temizlenen arıtılmış sudan ayrılarak haznenin tabanına çökecektir. Yüzeyde kalan arıtılmış su, dalgıç pompa ile alınır, klorlanarak temiz su deposuna iletilir. Bu işlemler seviye kontrollü ve kumanda paneli aracılığıyla otomatik olarak tekrarlanır. Bu sistemde çamur yaşı uzun olduğundan çamur mineralize olur. Bu sebeple ayrıca çamur uzaklaştırması sistemi düşünülmeden çamur direk olarak sistemden alınabilecektir. Paket arıtma ünitesi sisteme oksijen sağlayan difüzör hattının herhangi bir tıkanmaya maruz kalmaması için diğer paket ünitelerde bulunmayan by-pass sistemine sahiptir. Difüzör tıkanmaları mevcut bu sistem sayesinde, çok kolay ve hızlı bir şekilde giderilebilmektedir. Santralın inşaat aşamasında, paket tip arıtma tesisi kullanılacaktır. Kurulacak olan bu arıtma tesisinin proje onayı 2005/5 sayılı Proje Onay Kapsamı nda yapılacaktır. İşletme aşamasında ise 40 kişilik nüfusa hizmet verecek şekilde 6 m 3 /gün kapasiteli bir evsel atıksu arıtım ünitesi kullanılması planlanmıştır. Evsel atıksu arıtma tesisinde havalandırmalı biyolojik arıtım tekniği kullanılacaktır. Bu proseste, fiziksel arıtma, çöktürme ve havalandırma sistemleri bulunacaktır. Havalandırma sistemi yeterli oksijenin sağlanarak geri dönüşümlü aktif çamur sisteminin, mikroorganizmaların organik kirleticileri parçalaması amacıyla kullanılacaktır. Evsel atıksu arıtma tesisinden yapılacak deşarj SKKY Tablo 21.1 de (bk Tablo V-10) verilen kriterlere uygun olarak arıtılacaktır. Arıtılan evsel atıksular SKKY Tablo 23'te belirtilen kriterlere uygun hale getirilen atıksu ve soğutma suyu Bandırma I DGKÇS deşarj hattı ile birleştirilerek, denize deşarj edilecektir. Tablo V-10 Evsel Atıksu Deşarj Standartları Parametreler Deşarj Limitleri 2 Saatlik Kompozit Numune 24 saatlik Kompozit Numune BOİ 5 (mg/l) KOİ (mg/l) AKM (mg/l) ph Kaynak: SKKY Tablo 21.1 Evsel atıksu arıtma tesisinden kaynaklanacak çamur miktarı ihmal edilebilir düzeydedir ve periyodik olarak toplanacaktır. Arıtma çamurları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre analizleri yapılarak bertarafı sağlanacaktır. 146

162 V.2.6. Soğutma (Ana ve Yardımcı Soğutma Suyu) Sistemine İlişkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım Şeması Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, Soğutma Suyu Deşarj Edileceği Alıcı Ortama Etkileri ve Alınacak Önlemler Soğutma sistemine ait detaylı bilgi Bölüm V.2.1 de ve Ek-C de verilmiş olan Su Kütle Denge Şeması nda detayları yer almaktadır. Kuru tip soğutma kulesinin örnek gösterimi ise Şekil V-2 de verilmiştir. Şekil V-2 Kuru Tip Soğutma Kulesi Örnek Şekil Not: Akım Şeması Proje Sahibi nden temin edilmiştir. Kuru tip soğutma kulelerinde soğutulacak akışkan borular içinde akmaktadır. Kuru tip ve kapalı çevrim soğutma kulesi kullanılacak olup sirkülasyon suyu debisi 10 m 3 /s olarak öngörülmektedir. Sürekli bir soğutma suyu deşarjı söz konusu değildir. Sirkülasyon suyu, demineralize su olacağından dezenfeksiyon için kimyasal şartlanma uygulanmayacaktır. İhtiyaç olması halinde doğada kendiliğinden parçalanabilir formda olan korozyon inhibitörü dozlanabilir. 147

163 V.2.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıtların ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Yakıt Özellikleri, Anma Isıl Gücü, Emisyonlar, Mevcut Hava Kalitesine Olacak Katkı Miktarı, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler (Baca Gazı Emisyonlarının Anlık Ölçülüp Değerlendirilmesi (On-Line) İçin Kurulacak Sistemler, NO x Gazı İndirgeme Sisteminin Açıklanması, Mevcut Hava Kalitesinin Ölçülmesi İçin Yapılacak İşlemler), Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği v.b.) Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanmaıs Durumunda Alınacak Önlemler Kurulması planlanan emisyonlarının SKHKKY uyarınca değerlendirildiği Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Ek-K de yer almaktadır. Kurulması planlanan enerji santralında yanma sonucu meydana gelecek başlıca kirleticiler NO x ve CO emisyonlarıdır. Doğal gazın kül içeriği yüzde sıfır olduğundan yanma işleminden kaynaklanan herhangi bir toz emisyonu söz konusu değildir. Bundan ziyade, yanma için gerekli olan havanın içinde bulunan toz miktarı tesiste bulunan bacalardan atmosfere geri bırakılacaktır. Benzer şekilde, doğal gazın kükürt bileşenleri çok düşük seviyede olduğundan, SO 2 emisyonları ihmal edilebilir düzeyde olacaktır. Planlanan santral, tarih ve sayılı SKHKKY ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan BYTY ye tabidir. Kirleticilerin baca gazındaki miktarları, baca gazı özellikleri ve ilgili sınır değerler Tablo V-11 de sunulmaktadır. NO x CO Tablo V-11 Kirletici Kütlesel Debileri ve Konsantrasyonları Sınır Değerler Parametre Değer 1 BYTY 2 (mg/nm³) SKHKKY 3 (kg/saat) IPPC BREF 4 Kılavuz Değerleri (mg/nm³) 50 mg/nm³ (kuru, %15 O 2) 102 kg/saat NO x (NO 2 cinsinden) mg/nm³ (kuru, %15 O 2) 204 kg/saat PM 10 5 mg/nm³ (kuru, %15 O 2) 10,2 kg/saat Baca Gazı Miktarı m³/saat (baca şartları) Nm³/saat (kuru) Baca Gazı Sıcaklığı 85ºC Baca Gazı Hızı 17,74 m/s - Baca Çıkışı İç Çapı 7,3 m (1) (2) (3) (4) Santralda iki baca bulunacaktır. Değer kolonundaki veriler firma tarafından gönderilmiş olup, bir baca için geçerlidir. Konsantrasyon sınır değerleri BYTY Ek-4 te belirtilmektedir. Hava kalitesi modelleme çalışmasının gerekip gerekmediğini belirleyen kütlesel debi sınır değerleridir (SKHKKY, Ek-2). Avrupa Birliği Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Direktifi (IPPC-2008/1/EC) Mevcut En İyi Teknikler Referans Dokümanı, Tablo

164 Tablo V-11 de görüldüğü gibi, kurulması planlanan Bandırma II DGKÇS den atmosfere salınacak kirletici konsantrasyonları BYTY de belirtilen hüküm sınır değerlere uyacaktır. Tablo V-11 de görüldüğü gibi, tesisten kaynaklanması öngörülen kirletici konsantrasyonları, Avrupa Birliği Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi (IPPC- 2008/1/EC) Mevcut En İyi Teknikler Referans Dokümanı nda ilgili tesis tipi için belirtilen emisyon değeri aralığındadır. Kirletici dağılımları, baca yüksekliğinin 60 m, 65 m ve 70 m olduğu tasarımlar için ayrı ayrı çalışılmış olup, çalışma sonucunda 70 m yüksekliğe sahip bacadan atılacak kirleticilerin çok daha iyi bir dağılım gösterdiğinin görülmesi sebebiyle baca yüksekliği en az 70 m olarak inşa edilecektir. Dolayısıyla, SKHKKY uyarınca belirlenen minimum baca yüksekliği (26 m) sağlanacaktır. Proje yüklenicisi tarafından detaylı mühendislik çalışmaları yapılarak kesin baca yüksekliği belirlenecektir. Modelleme çalışmaları ile önerilen tesisin bacasından atmosfere atılacak kirleticilerin (NO x, CO ve toz) belirlenen çalışma alanı içinde (batı-doğu yönünde 20 km, kuzey-güney yönünde 20 km), mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı ve bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin yaratacağı muhtemel yer seviyesi konsantrasyon (YSK) değerleri incelenmiştir. Modelleme çalışması için SKHKKY de tanımlanan etki alanı, baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alan (7 km x 7 km) olmasına rağmen, yapılan modelleme çalışmasında yönetmelikte belirtilen etki alanını da kapsayan 20 km x 20 km lik daha büyük bir alan çalışma alanı olarak kullanılmıştır. V.2.8. Projenin Drenaj Sistemi, Toplanacak Suyun Miktarı, Hangi Alıcı Ortama Deşarj Edileceği Proje Sahası nda drenaja yönelik yapılacak işlemlerde aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır. Kazı işleri sırasında kullanılacak arazi miktarı en düşük seviyede tutulacaktır. Gerekmesi halinde uzun ve sürekli eğimleri azaltmak için teraslama yapılacaktır. Yağmur sularının kanallarda düşük hızda akması sağlanacaktır. İnşaat girişinde, iç yollarda ve park yerlerinde stabilizasyon yapılacaktır. Drenaj sisteminin verimli ve düzgün çalışması için sürekli izleme yapılacaktır. Tesisin drenaj sistemi ilgili kriterler uyarınca tasarlanacak ve yüzeysel su baskınlarına karşı gerekli tüm tedbirlerin alınmasından Proje Sahibi sorumlu olacaktır. Tesis yerinde oluşacak olası taşkının zararlarından DSİ Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmayacaktır. Buna ek olarak, taşınmazdaki yapılaşmadan dolayı görülebilecek yüzeysel su baskını sonucu tesisin ve 3. şahısların görebileceği zararlardan DSİ Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmayacaktır. Ancak, bu taşkınlara tesisin yol açmadığı bilirkişi tarafından tespit edildiği durumlarda taşkınların zararlarından Proje Sahibi sorumlu tutulmayacaktır. 149

165 V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler Santralın faaliyeti sadece evsel nitelikli katı atıklar oluşacaktır. Geri dönüşümü mümkün olan atıkların tamamı geri dönüşüme gönderilecektir. Bunlara ek olarak, revirdeki tıbbi atıklar ile sahada kullanılan araç ve ekipmanlardan kaynaklanacak pil ve akümülatörleri, atık yağları içeren tehlikeli atıkların oluşumu da beklenmektedir. Santralın işletme aşamasında 40 kişiden oluşacak toplam evsel katı atık miktarı azami 48,4 kg/gün olacaktır. Bu atıklar, tesis içerisinde kapaklı konteynerlerde toplanarak ilgili Belediye tarafından bertarafı sağlanacaktır. Katı atıkların bertarafı sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Revirdeki tıbbi müdahaleler sonucunda ise çok az miktarda tıbbi atık oluşacaktır. Bu atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca sızdırmasız, akıtmayan ve yağmurdan korunaklı konteynerlarda geçici olarak depolanıp, bertaraf edilecektir. Projenin inşaat ve işletme faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık akümülatörler, kullanılan ekipman ve binek araçlarının bitmiş aküleridir. Araçların akü değişimleri, bu çalışmalara yönelik altyapısı yeterli olan yerlerde yapılacaktır. Atık pil kaynakları ise alanda kullanılan mobil telsizler ve seyyar radyolardır. Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca sızdırmasız, akıtmayan ve yağmurdan korunaklı toplanarak değerlendirilecektir. Oluşması muhtemel atık yağlar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca biriktirilecek, taşınacak veya taşınmasına uygun kaplarda biriktirilerek lisans verilmiş atık yağ geri kazanım veya bertaraf tesisine verilecektir. Ayrıca Proje kapsamında oluşacak ambalaj atıkları katı atıklardan farklı olarak ayrı ayrı konteynerlarda toplanacak ve bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği esas alınarak yapılacaktır. V Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü Kaynakları Ve Seviyeleri, Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması, (Her Bir Tesis İçin Ayrı Ayrı Hazırlanacak) ÇGDYY hükümleri uyarınca hazırlanan Akustik Rapor Ek-J de sunulmaktadır. Projenin işletme aşamasında oluşması muhtemel gürültü ve vibrasyon değerleri, gürültü ve vibrasyonun olası etkileri ve mevcut mevzuat gereği alınacak önemler de Akustik Rapor da ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. 150

166 V Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikler, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler Ve Önerilen Tedbirler nde, inşaat ve işletme aşamalarında herhangi bir radyoaktif atık oluşumu söz konusu değildir. Bu nedenle bu başlık altında verilecek herhangi bir husus bulunmamaktadır. Bölüm V.2.9 da da belirtildiği gibi, Proje kapsamında meydana gelecek gürültü ve vibrasyon kaynakları ve seviyeleri ile alınacak önlemler Ek-J de verilen Akustik Rapor da sunulmuştur. V Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılacak Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler Tesiste kullanılacak başlıca madde doğal gazdır. Doğal gaz tesise, Yunanistan Doğal Gaz Ana İletim Hattı ndan bir branşman yardımıyla getirilecek olup sahada depolama işlemi yapılmayacaktır. Branşman hattının inşası BOTAŞ ın standartlarına uygun olarak gerçekleştirilecektir. Ayrıca, kaçak riskine karşı gaz dedektörleri yerleştirilecektir. Buna ilaveten, tesiste çeşitli ekipmanların parçalarını temizlemek ve boyamak için kullanılan bazı çözücüler de tehlikeli madde olarak kabul edilmektedir. Santral bünyesinde kullanılabilecek kimyasal maddeler, tesise yerinde teslim edilmek üzere kamyonlarla getirilecek olup sadece özel eğitilmiş personel tarafından kullanılacaktır. İlgili taşıyıcıların gerekli tüm sağlık, güvenlik ve emniyet tedbirlerini almaları sağlanacaktır. Parlama, patlama v.b. acil durum hallerinde Bölüm VIII de detaylı bilgi verilmiş olan Acil Müdehale Planları (AMP) uygulanacaktır. Konu ile ilgili olarak, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği nde belirtilen esaslara uyulacaktır. V Proje Etki Alanında Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi Proje Sahası ve yakın çevresinde herhangi bir kültür ve tabiat varlığı bulunmamaktadır. Bu yüzden Proje kapsamındaki faaliyetlerin Kültür ve Tabiat Varlıklarına herhangi bir olumsuz etkisi beklenmemektedir. Ancak, inşaat kazıları sırasında Kültür Varlığına rastlanması halinde 3386 ve 5226 sayılı yasalarla değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 4. maddesi gereği Balıkesir Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ne haber verilecektir. 151

167 V Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler Bölüm V.1.9 da yer alan, Projenin inşaat aşamasında karasal ve sucul flora/fauna üzerine olası etkiler üzerine alınacak tedbirlere Projenin işletme aşamasında da uyulacaktır. Tesis alanı içerisinde tehdit altında, endemik ya da nadir tür ve habitat bulunmamaktadır. Ancak, doğal vejetasyon yapısını tahrip etmemek için inşaat ve işletme sırasında Proje Sahası sınırları dışına çıkılmamasına dikkat edilecektir. Literatürdeki değerlerle yapılan karşılaştırmaların yanı sıra, hesaplanan ortam konsantrasyonları, insan sağlığının yanında flora türlerinin de korunması amacıyla çıkarılan ulusal ve uluslararası ortam hava kalitesi standartlarının da çok altındadır. Dolayısıyla önerilen santral NO x emisyonlarının, bitkiler ve hayvanlar üzerinde herhangi bir olumsuz etkiye neden olması beklenmemektedir. Sucul flora ve fauna üzerine olası etkiler ve alınacak önlemler Bölüm V de değerlendirilmiştir. V Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler Proje yerine ait, Bandırma Orman İşletme Müdürlüğü nden alınmış olan görüşte Santral sahasının bulunduğu yer ormanlık alanı olmadığından, söz konusu santralın yapılmasında bir sakınca yoktur denilmiştir. Bandırma Orman İşletme Müdürlüğü nün görüşü Ek-D de verilmektedir. Proje Sahası na en yakın orman alanı ise santral alanının kuş uçuşu yaklaşık 3,5 km doğusundadır. Tesis içerisinde çıkabilecek olası yangınlara karşı yeterli sayıda yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası, yangın tüpleri vs.) bulundurulacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 5. Kısım, 1. Bölüm İş yerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri ile ilgili madde hükümlerine uyulacaktır. Yangın çıkması durumunda olabilecek etkiler ve yapılacak görevler için tesis personeli eğitilecektir. Yangının fark edilmesi ve alarm verilmesini takiben, belirli lokasyonlarda hazır bulundurulan yangın ile mücadele kaynaklarından yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına çalışılacak ve aşağıdaki hususlar yerine getirilecektir. Doğal gaz vanaları kapatılarak gaz akışı kesilecektir. Yangın fark edildiğinde, binada çalışan personele ve daha sonra da çevredekilere haber verilecektir. En yakın güvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir. Acil müdahale ekibi tarafından çevre güvenliği sağlanacaktır. Söndürme ekipleri derhal yangına müdahale edecektir. Likit gaz ve elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynakları derhal izole edilecektir. 152

168 Yangında can kurtarmak yapılacak ilk iş olacaktır. Bu gibi durumlarda, kişilerin kendisinin ve başkasının hayatını lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atması önlenecektir. Yangın, en yakındaki uygun söndürücü cihazlar yardımı ile söndürülmeye çalışılacaktır. Dumanın yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burunlar ıslak bez ile kapatılacaktır. Yangın söndürülürken lüzumsuz tahribatlara, kırma ve yıkmalara neden olunmayacaktır. Yeterli sayıda eleman ve köpüklü yangın söndürücüleri her an kullanılacak şekilde hazır olacaktır. İtfaiye aracı statik elektriği ileten topraklı bir yapıda olacaktır. Yangın söndürmede görevli acil müdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatlı olacaktır. Her yangın yerine ambulans gidecektir. Olası bir yangın tehlikesine karşı aşağıda belirtilen yangınla mücadele sistemleri hazır bulundurulacak, belirli periyotlarda kontrolleri yapılacak ve kullanılacaktır. Gaz Tüpleri (püskürtme yapılarak kullanılacak söndürme gazları) Duman Dedektörü (duman çıkışında, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak şekilde) Alev Dedektörü (alev halinde, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak şekilde) Gaz Dedektörü (birinci aşamada, sızıntı olduğunda ve ortamdaki gaz yoğunluğu artınca alarm verecek ve bilahare ikinci aşamada fanların otomatik olarak çalışmasını sağlayarak, ortamdaki gaz konsantrasyonunu azaltarak sistemi emniyete alabilecek şekilde) V Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler Toprak asitleşmesine neden olan başlıca gaz kirleticiler, sülfürdioksit (SO 2 ), azot oksitler (NO x ) ve amonyum kökleridir. Bu asit oluşturucu maddeler, kirletici kaynağından atmosfere yayıldıktan sonra kuru ve yaş olmak üzere iki farklı prosesle toprağa çökelmektedir. Söz konusu asit yapıcı maddelerin toprağa eklenmesi, topraktaki H+ iyonu konsantrasyonunda bir artışa yol açmaktadır. Eklenen H + iyonlarının etkilerini tamponlayan unsurlar, kireçtaşı başta olmak üzere, toprakta yer alan karbonatlar, fosfatlar, humatlar gibi çok sayıdaki tamponluk sistemleri, zayıf asit kökleri ve son olarak da kalloidal değişim yüzeylerindeki (Ca +2, Mg +2, Na +, K + ve NH +4 ) 38 gibi bazik katyonlardır. Toprakta özellikle kireçtaşı, dolomit, ve manyezit gibi karbonatlı taşların üzerine gelen asit kökleri, burada karbondioksit ve su çıkışıyla birlikte nötrleştirilir. Bu tepkime sonucu çözünür duruma geçen 38 Bir toprağın 100 gramındaki değişebilen katyonların eşdeğer ağırlıklarının (meq) toplamı, toprağın Katyon Değişim Kapasitesi (KDK) değerini verir. Günümüzde cmol/kg birimi daha yaygın kullanılmaktadır. Ancak iki birimin değişmeli olarak kullanılması, rakamları değiştirmemektedir. 153

169 tuzların bazik katyonları, dissosiasyon sonucu çözeltide zenginleşerek kalloidal değişim yüzeylerinde var olan dengenin bozulmasına fırsat vermez. Eğer toprakta bu tür mekanizmalar yetersizse ve toprak ph ı kritik düzeylerde ise, topraktaki H+ konsantrasyonunun artması ile kil ve organik kolloidlerin yüzeyleri, katyonlar (Ca +2, Mg +2, Na +, K + ve NH +4 iyonları) yerine H + iyonları ile kaplanmaktadır. Bu bağlamda, artan H + iyonları toprağın asitlilik değerini yükseltmektedir. Meydana gelen toprak asitleşmesi aşağıda verilen bir dizi etkiye neden olmaktadır. Topraktaki katyonların yıkanarak yeraltı sularına karışması, Katyon kaybı nedeniyle toprağın verimsizleşmesi ve buna bağlı tarımsal ürün kaybı ve Düşen ph nedeniyle bazı metallerin (örneğin Al ve Cd) mobilize olarak toksik düzeylere ulaşması. Fosil yakıtlı enerji santrallerinin işletme aşamasında oluşacak baca gazı emisyonları arasında asitlenmeye neden olabilecek başlıca kirletici SO 2 dir. Ancak, Bandırma II DGKÇS de yakıt olarak kullanılacak doğal gazın sülfür içeriği oldukça düşük olduğundan, santralden kaynaklanacak SO 2 emisyonları göz ardı edilebilir değerlerde olacaktır. V Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler nin, Proje Sahası ve yakın çevresinde bulunan yeraltı ve yüzey sularına herhangi bir olumsuz etkisi beklenmemektedir. V Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Kazan katma suyu ve soğutma sistemi sirkülasyon suyu, Bandırma I DGKÇS Projesi ne ait soğutma suyu hattından sağlanacağı ve yine Bandırma I DGKÇS desarj hattından desarj edileceği icin nin deniz ortamına doğrudan etkisi olmayacaktır. Marmara Denizi nden cekilen ve desarj edilen su miktarları karsılastırıldığında, nin Marmara Denizi ne etkisi Bandırma DGKÇS Projesi ne göre ihmal edilebilir duzeydedir. Bandırma I DGKÇS Projesi nin deniz ortamına etkileri ve alınacak önlemler bu proje için hazırlanan Nihai ÇED Raporu nda sunulmustur. V Santralın olası etkilerinin (canlılar, hava, su ve toprak gibi alıcı ortama) bölgenin mevcut kirlilik yükü ile kümülatif etkinin değerlendirilmesi V Canlılar Üzerine Etkiler Bandırma II DGKÇS nin flora ve fauna üzerine etkileri Bölüm V.2.14 te irdelenmiş olup, alınacak gerekli önlemler sıralanmıştır. Buna göre, santralın işletme aşamasında canlılar flora ve fauna üzerine etkisi beklenmemektedir 154

170 V Hava Üzerine Etkiler Proje Sahası nda gaz emisyonlarının meydana çıkmasına sebep olacak tek ana kaynak gaz türbinidir. Türbinden çıkacak baca gazı emisyonları, yanma odasındaki kontrol yöntemleriyle minimize edilecektir. Santralda kullanılacak türbinler ileri teknoloji ile geliştirilmiş egzost gazı emisyonlarını minimal düzeye indirecek yakma sistemleriyle donatılmıştır. Gaz türbini yanma odalarındaki doğalgaz yakılırken doğalgaz içindeki Nitrojen belirli bir sıcaklıktaki O 2 ile birleşerek NO x oluşturmaktadır. NO x oluşumu yanma odası sıcaklığı arttıkça daha kolay olmaktadır. Önerilen santralda kullanılacak gaz türbinlerinde bulunan düşük NO X türevleri üreten yakma sistemleri (dry low NO x burner) sayesinde yanma odası sıcaklığı düşürülerek NO X kontrolü sağlanmaktadır. Tasarım kriterine göre 50 mg/nm 3 NO X limit değeri aşılmayacaktır. Türbin egzost gazları atık ısı kazanından geçirildikten sonra yaklaşık 85 o C de atmosfere atılacaktır. Doğal gaz kullanılan tesislerde MWh başına NO x emisyonu kömür yada fuel oil kullanılan tesislerde üretilenin yarısından azdır. Fuel oil kullanan elektrik santrallarına oranla doğalgaz kullanan elektrik santralarında, CO 2 emisyonu açısından % 33 lere varan bir düşüş söz konusudur. Bu durumda da doğal gaz ile çalışan santraller fuel oil kullanan santrallerden % 30, kömür kullanan santrallerden % 50 daha az CO 2 üretirler. Bandırma II DGKÇS nin başlıca emisyonları azot oksitler (NO x ), ve karbon monoksit (CO) olacaktır. V Toprak Üzerine Etkiler nin bölge toprakları üzerinde oluşturabileceği etki toprak asitlenmesidir. Bölüm V.2.16 da da anlatıldığı gibi toprak asitlenmesine yol açan en önemli emisyon NO x tir. Kurulması planlanan Bandırma II DGKÇS ana yakıt olarak ihmal edilebilir düzeyde kükürt içeren doğal gaz kullanılacağından, tesisten kaynaklanacak kükürtoksit emisyonları önemsenmeyecek düzeyde olacaktır. NO x emisyonu sınır değerleri sağladığı için toprak üzerine etkisi beklenmemektedir. V Su Kaynakları Üzerine Etkiler nin, yer altı ve yüzey sularına herhangi bir olumsuz etkisi beklenmemektedir. Bölüm V.2.4 bahsedildiği gibi, SKKY hükümlerine denize deşarj söz konusu olacaktır. Mevcut deniz suyu kalitesini belirlemek üzere yapılmış analizler Ek-I de verilmiştir. 155

171 V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların (Deniz Trafiği Dahil) Trafik Yükünün Ve Etkilerinin Değerlendirilmesi Santral ile civar yerleşim merkezleri arasındaki mesafe ve işletme personeli sayısı göz önüne alındığında, bu personelin taşınmasına ilişkin olarak özellikle santral yakınından geçen karayolu göze alındığında yerel trafik yükünde kayda değer bir artış olması söz konusu olmayacaktır. Kullanılacak olan bütün malzemenin nakli sırasında taşıyıcılar, yürürlükteki tüm güvenlik ve emniyet önlemlerini alacak ve trafik kurallarına uymaları sağlanacaktır. Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında E 90 Karayolu ndaki trafik hacmi; göz önüne alındığında trafik yükünde büyük bir artış beklenmemektedir. Buna ek olarak, işletme aşamasında denizden herhangi bir rutin temin yapılmayacağı için deniz trafiğinde de herhangi bir artış beklenmemektedir. V Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği İşletme döneminde yaklaşık 40 kişinin çalışacağı tahmin edilmektedir. Proje kapsamında çalışacak personel için yemekhane, soyunma binası, revir vb. sosyal ünitelerin inşaatı planlanmaktadır. Bu ihtiyaçlar dışındaki sosyal ihtiyaçlarını ise en yakın yerleşim yerleri olan Hıdırköy, Bezirci Köyü ve Şirinçavuş Köyleri nden karşılayabileceklerdir. V Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar Santralın işletme aşamasındaki faaliyetler içinde insan ve çevre sağlığı açısından özel bir tehlike arz eden herhangi bir riskli faaliyet olmayacaktır. Bununla birlikte, Bandırma II DGKÇS çalışacak işçilerin sağlığı ve iş güvenlikleri ile ilgili tüm önlemler alınacaktır. Buna göre, personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi güvenliği konularında tüm risk ve tehlikeleri en aza indirmek için başta 4857 sayılı İş Kanunu olmak üzere yürürlükte bulunan ilgili mevzuatlara ve İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili OHSAS 18001, çevre ile ilgili olarak da ISO gerekleri dikkate alınacaktır. V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri Proje Sahası tesis üniteleri ve yollar dışında kalan sahalarda açık ve yeşil alanların oluşturulması mümkün olabilecektir. Bu alanlar için yapılacak bitkilendirme çalışması peyzaj 156

172 planlama ilkeleri doğrultusunda olacaktır. Peyzaj çalışmasında insan ve doğa arasında bir düzen kurulması amacıyla teknik, ekonomik ve estetik koşullar içerisinde en uygun düzenlemenin yapılması amaçlanmıştır. Santral sahasının inşaat aşamasında sıyrılan bitkisel toprak peyzaj düzenleme amaçlı bitkilendirmenin yapılacağı alanlarda kullanılacaktır. Tesisin işletilmesi sürecinde yapılacak bitkilendirme çalışmaları alanın kullanımı dikkate alınarak yapılacaktır. Santral sahası içerisindeki kullanımların kısıtlanmaması özellikle idari binalar çevresinde görüşü engellemeyecek türdeki bodur ve yüksek çalı gruplarının karışımından oluşturulacaktır. Alanın mekansal özelliği bitkilendirmede yönlendirici olmaktadır. Yeşil alanların oluşturulmasında zeminde bölgeye uygun tohum karışımları ile çim örtünün serilmesi sonrasında çalı ve diğer türlerin dikimi yapılacaktır. Yapılacak olan yeşil alan düzenlemesinde iklim, toprak, güneşlenme ve sulama, bakım olanakları dikkate alınan kriterlerden en önemlileridir. Ayrıca sahada yangın risklerine karşı seçilen türlerde bu özelliklere de dikkate alınacaktır. İbreli türlerin seçiminin ağırlıklı olması, kışın da sahada yeşil yapının korunması anlamında görsel zenginliğe sebep olacaktır. Tesisin işletme sürecinde bitkiler periyodik bakımları dışında bir bakıma alınmayacağı için fazla bakım gerektirmeyen, bu tür alanlara toleranslı türlerin seçilmesi uygun bulunmuştur. Ayrıca yörenin iklimsel özellikleri de dikkate alınmalıdır. Bitkilendirme çalışmalarının yılın uygun dönemlerinde yapılması, bitkilerin sürekliliği için önemlidir. V Sağlık koruma bandı için önerilen mesafe Santral sahasına giriş çıkışların kontrol altında tutulabilmesi için, tüm saha çit ile çevrilecektir. Sahanın ulaşım yolları ve saha içinin aydınlatılmasına ilaveten saha içine diğer gerekli güvenlik ve koruma tedbirleri alınacaktır. Bandırma II DGKÇS, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre 1. Sınıf Gayrisıhhi Müesseseler listesinde yer almaktadır. İnşaatın tamamlanmasının ardından, işletmeye geçilmeden önce Bandırma II DGKÇS için Bandırma Belediyesi nden açılma ruhsatı alınacaktır. Gerekli olması halinde, açılma ruhsatı başvurusu yapılana kadar geçerli olacak şekilde, deneme izni alınacaktır. Ayrıca, bu yönetmelikte belirtilen sağlık koruma bandı ile ilgili hükümlere uygun olarak bir sağlık koruma bandı düzenlenecektir. Proje kapsamında tüm kirleticiler göz önüne alınarak arazi ve tapu sınırlarından içeriye doğru 10 m sağlık koruma bandı bırakılacak olup, bu alanda yapılaşma ve çalışma olmayacaktır (bk. Ek-B) V faaliyetler Bu başlık altında belirtilmesi gerekli bir husus bulunmamaktadır. 157

173 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Projeyle gerçekleşmesi beklenen gelir artışları, yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanma durumlarında değişiklikler vb. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında bölgede bir gelir artışı olacaktır. Tesiste çalışacakların çevreden temin edeceği ticari hizmetler (konaklama, yiyecek ve giyecek malzemesi tüketimi vs.) dolayısıyla bölge ekonomisine bir girdi sağlanmış olacaktır. Tesiste çalışacak personel Bandırma İlçesi nde yaşayan halk için istihdam imkanı yaratacağı için yöredeki gelir seviyesinde de artış olacaktır. İnşaat ve işletme aşamasındaki ekonomik faydayı karşılaştırırsak Projenin inşaat aşamasında ekonomik girdi daha büyük orandadır. Ayrıca, inşaat aşamasında santralda en yoğun dönemde yaklaşık kişinin çalışacağı tahmin edilmektedir. Bu personelin günlük ihtiyaçları için yapılacak harcamalar da yerel ekonomiye dolaylı katkıda bulunacaktır. Önerilen Projenin hizmete girmesiyle, santralde 40 kişiye istihdam sağlanması planlanmaktadır. Tesiste bir ilkyardım merkezi (revir) bulunacaktır. İşletme aşamasında tesiste meydana gelebilecek küçük çaplı kazalar ve acil müdahale gerektirecek durumlarda bu sağlık merkezi kullanılacaktır. Santralde çalışanların diğer sağlık ihtiyaçları bölgedeki mevcut sağlık kurumlarından sağlanacaktır. V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi Genel anlamda, toplumsal çevre, sosyoekonomik parametrelerle tanımlanan ve insanları ilgilendiren faktörlerden oluşmaktadır. Bu faktörlerin nicelleştirilmesi, gözleme dayanan sosyal araştırma yöntemleri ile yapılmaktadır. Ancak, bu nicelleştirmenin kriterleri ülkeden ülkeye değişeceği gibi, kişiden kişiye de değişebilmektedir. Bu nedenle insan sağlığı ve çevresel değerlerin, fayda maliyet çerçevesinde değerlendirilmesi çok güçtür. Bununla birlikte, önerilen santrala ilişkin başlıca fayda ve maliyetleri nitel olarak ifade etmek mümkündür (bk. Tablo V-12). Önerilen Projenin genel olarak sağlayacağı ekonomik ve sosyal etkiler göz önüne alındığında, santralın yörede olumlu bir etkisi olacağı anlaşılmaktadır. Tablo V-12 nin Başlıca Fayda ve Maliyetleri Başlıca Faydalar Başlıca Maliyetler Yılda ortalama kw lık enerji üretimi Minimum miktarda tarım arazisi kaybı Güvenli, düşük maliyetli ve verimli enerji üretimi Karşılaştırılabilir büyüklükte kömürle çalışan tesislere göre daha az hava emisyonu Yerel endüstrilere sabit ve sürekli enerji sağlanması Sosyal hizmetler ve altyapı inşaları Çevresel etki değerlendirme sürecinde yer alan inşaat ve işletme aşamalarındaki sürekli izleme çalışmaları Kazı çalışmaları ile doğal bitki örtüsü bozulan alanlarda rehabilitasyon çalışmaları Mümkün oldukça yerel iş imkanlarında artış gibi dolaylı etkiler 158

174 İnşaat faaliyetlerinin tamamlandığı alanlarda gerçekleştirilecek saha düzenlemeleri ile de erozyon riskine karşı önlemler alınacaktır. Böylelikle, oluşması muhtemel erozyon ve heyelan önlenmiş olacaktır. İnşaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından bitki örtüsünün kaldırıldığı alanlarda, gerekli bitkilendirme çalışmaları yapılarak heyelan riski azaltılacaktır. Proje Sahası nda doğal ve arkeolojik miras öğeleri yer almamaktadır. Dolayısıyla, Projenin bu varlıklar üzerinde herhangi bir olumsuz etki yaratması beklenmemektedir. Projenin en önemli çevresel faydalarından biri, Projenin gerçekleşmesi ile birlikte yöre ve ülke ekonomisine katkı sağlanmasıdır. DGKÇS projeleri, diğer termik santraların elektrik üretim şekillerine kıyasla çevresel açıdan daha temiz bir enerji üretimi sağlamaktadır. Ayrıca, enerjinin transfer kayıpları olmadan sağlanması ve inşaat ve işletme aşamalarında yerel istihdam sağlanması açısından faydalı projelerdir. 159

175 VI. VI.1. İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER: Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları Önerilen nin ekonomik ömrü 49 yıl olarak öngörülmektedir. Raporun bu bölümünde, Bandırma II DGKÇS nin işletme faaliyetlerinin sona ermesinden sonra yürütülecek olan çeşitli arazi ıslah, rehabilitasyon ve reklamasyon çalışmaları ile Bandırma II DGKÇS nin bu aşamada oluşturacağı muhtemel etkilere yer verilmektedir. Tesis kapatıldıktan sonra çevreye olabilecek olumsuz etkilere karşı gereken önlemler tesis faaliyette iken alınacaktır. Bandırma II DGKÇS işletmeye kapatıldıktan sonra santral alanında çeşitli arazi ıslah ve rehabilitasyon çalışmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan ıslah çalışmalarının amacı, söz konusu tesis alanının, gelecekteki arazi kullanımlarını herhangi bir çevresel kaygıyla sınırlandırılmayacak duruma getirmek olacaktır. Önerilen tesisin tasarımı ve işletiminin, bu amaca uygun biçimde gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Dolayısıyla, tesisin işletme döneminde tesis alanı içinde veya yakın çevrede herhangi bir kontaminasyona mahal vermeyecek şekilde atık yönetimi gerçekleştirilecek ve oluşacak atıklar ilgili yönetmelikler uyarınca bertaraf edilecektir. Böylelikle, tesis alanı içinde ve yakın çevrede kapatma aşamasında ve sonrasında toprak ve yeraltı suyunun kirlenmesine sebebiyet verecek atık oluşumları işletme döneminde çevre ile uyumlu bir işletme faaliyeti yürütülerek gerçekleştirilecektir. Arazi ıslahı gerektiğinde alan tesviyesi, şekillendirilmesi ve teraslama işlemleri yapılacaktır. Yörenin bitki örtüsü yağış nedeniyle kendini hızla yenileme kapasitesine sahip olduğu için yapılan arazi ıslahı sonrası yeşil örtünün hızla rehabilite olacağı öngörülmektedir. Ayrıca, arazi ıslahı çalışmaları sırasında yağışlar ile oluşabilecek yüzey akışının Proje Sahası nda birikmesini engellemek için gerekli yerlere drenaj kanalları ve hendekleri açılarak yüzey drenajı kontrol edilecektir. İşletme faaliyeti sona erdikten sonra su, hava ve toprak kalitesine ilişkin olarak oluşabilecek etkiler ve bu etkilerin en aza indirilmesi için önerilen tedbirler aşağıda sunulmaktadır. VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler Arazi ıslah ve rehabilitasyon çalışmaları, yağışlar ile birlikte oluşacak yüzey akışının ıslah edilmiş alanda birikmesini önleyecek şekilde tasarlanacaktır. Önerilen Bandırma II DGKÇS Projesi nin faaliyetlerinin sona ermesini takiben, herhangi bir atık proses suyu deşarjı söz konusu değildir. Bu bağlamda, faaliyetin sona ermesi ve arazi ıslahı çalışmalarına ilişkin olarak, Proje Sahası yakın çevresinde bulunan yüzey ve yeraltı sularının su kalitesi üzerinde bir etkisi olması beklenmemektedir. Aynı şekilde, tesis faaliyete kapatıldıktan sonra, herhangi bir proses suyunun yeraltı suyuna etkisi de söz konusu olmayacaktır. 160

176 VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları İşletme faaliyetlerinin sona ermesi aşamasında veya sonrasında herhangi bir hava emisyonu atmosfere salınmayacaktır. Ayrıca, işletme faaliyetlerinin sona ermesi sonrasında Proje Sahası nın yeniden yeşillendirilmesi, rüzgara bağlı olarak toz emisyonların oluşmasını önleyecektir. Bu koşullar altında, Bandırma II DGKÇS nin işletme sürecinin sona ermesi sonrasında, hava kalitesi üzerinde herhangi bir olumsuz etki oluşmayacaktır. 161

177 VII. PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji alınacak önlemlerin alternatiflerin karşılaştırılması yapılacak ve tercih sıralaması belirtilecektir.) ENERJİSA tarafından yapılması planlanan Bandırma II DGKÇS ile ilgili kullanılacak yakıt türü ve Proje Sahası nın yer seçimi alternatifleri aşağıdaki başlıklarda değerlendirilmiştir. VII.1. Proje Kapsamında Kullanılacak Olan Yakıt Türü Alternatifi Enerji ihtiyaçlarının karşılanmasında aşağıdaki potansiyel kaynak ve sistemler kullanılabilir. Yenilenebilir Kaynaklar (Hidroelektrik, jeotermal, rüzgar ve güneş), Kombine Çevrim Tesisi, Gaz Türbinleri (Açık çevrim), Kömür Yakıtlı Termik Santrallar, Nükleer Enerji Santralları, Doğal gaz, çevreye zarar vermeyen, havayı kirletmeyen temiz bir enerji kaynağı olarak nitelendirilmektedir. Doğal gazın bileşiminde kükürt oksitler ve partikül madde (PM) bulunmadığından, yanma reaksiyonları sonucunda kükürt oksitler ve PM gibi hava kirletici yanma ürünleri oluşmaz. Dünyada kullanımı hızla yaygınlaşan doğal gaz, yüksek ısıl değeri ve diğer nitelikleriyle önemli bir tercihe dönüşmektedir. Gaz halinde olması nedeniyle, yanıcı ve yakıcı moleküllerin birleşme şansı fazla olduğu için daha yüksek bir verimle yakma olanağı vardır. Ayrıca, doğalgazlı sistemlerde yanma hassas olarak kontrol edilebildiği için yakıt kaybı çok azdır. Doğal gaz santralları otomatik olarak kontrol edilmesiyle, hem zaman, hem de enerji tasarrufu sağlamaktadır. Devreye girip çıkması daha kısa sürede olduğundan otomatik kontrolle kullanılması daha kolaydır. Ayrıca çabuk monte edilebilir sistemlerle çalışması da avantaj sağlamaktadır. Yüksek verimi dışında kombine çevrim santrallerinin daha birçok avantajı bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de kombine çevrimlerin birçok değişik alana hizmet verebilecek esnekliğe sahip olabilmesidir. Kombine çevrim santrallerinde elektrik üretimi yapılabildiği gibi, aynı zamanda ister kazandan isterse buhar türbininden alınacak ara buharın bölgesel ısıtmada ya da proseste kullanmasıyla santralde, % civarında bir ısıl verimlilik ile bir birleşik ısı güç sistemi olarak da kullanılabilmektedir 39. Doğal gazın kullanıldığı sistemlerde yanma kontrolü kolayca yapılabilir ve sabit bir verim elde edilir. Yanma verimi kömüre göre daha yüksek, fuel-oile göre eşdeğerdir. Kullanıldıktan sonra kül vs. gibi hiçbir artık bırakmadığından doğal gaz ek masraflar çıkarmamaktadır. Ayrıca, doğal gaz sürekli ve kesintisiz kullanım olanağı vermektedir. 39 K. Karakaş, Doğal Gaz İle Elektrik Enerjisi Üretimi ve Ekonomik Analizi, Isparta,

178 Ayrıca, inşaat ve montaj süreleri çok kısa olan gaz türbinleri, kombine çevrim santralları kısa sürede işletmeye alınabilmektedir. Bu tür tesisler kompakt olup az yer kaplamaktadır. Yukarıda belirtilen sebepler göz önüne alındığında, elektrik enerjisi üretiminde en temiz, verimli ve ekonomik kaynağın doğal gaz olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle, Proje kapsamında doğal gaz haricinde yakıt alternatifi düşünülmemektedir. VII.2. Proje Yerinin Alternatifi ENERJİSA tarafından Balıkesir İli, Bandırma İlçesi nde yapılması planlanan Bandırma II DGKÇS Proje Sahası nın seçilmesinde aşağıda belirtilen hususlar etken olmuştur: Bandırma DGKÇS nin önerilen sahaya yakın olması, Arazinin ENERJİSA nın mülkiyetinde olması, Soğutma suyunun temin edileceği lokasyona yakınlık, Üretilecek enerjinin ulusal şebekeye aktarımı için trafo merkezine erişim imkanı, Topoğrafik koşullar, Jeolojik ve sismik koşullar, Ulaşım kolaylığı, Vejetasyon ve habitat özellikleri, Yerel işgücü imkanı, Yukarıda bahsi geçen etmenler göz önüne alınarak kapsamında yer seçimi çalışması yapılmıştır. Projenin işletme aşamasında doğal gaz ile soğutma suyunun en ekonomik ve verimli yöntemler ile temin edilmesini sağlayacak mevkiler göz önüne alınmıştır. Bu bağlamda, yer seçimi çalışması kapsamında üç alternatif göz önüne alınmıştır. Üç alternatif de doğal gaz boru hattına hemen hemen aynı mesafede yer almaktadır. Bu nedenle, soğutma suyu temini yer seçiminde daha önemli rol oynamaktadır. Jeolojik ve topoğrafik koşullar, ulaşım uygunluğu ve arazi mülkiyet durumu göz önüne alındığında ise, Proje kapsamında kullanılması planlanan en uygun arazi Proje Sahası olarak değerlendirilmiştir. 163

179 VIII. İZLEME PROGRAMI VE ACİL EYLEM PLANI. VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı VIII.1.1. İnşaat Dönemi İçin İzleme Programı Çevre üzerinde oluşabilecek etkilerin asgari seviyede tutulması amacıyla, Projenin inşaat faaliyetlerinin ilk aşamalarından itibaren inşaat süresi boyunca sahadaki işlerin çevre mevzuatının ilgili yönetmelik ve tüzüklerine uygun olarak yürütülmesi, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından çevresel ölçüm ve analiz yapımı konusunda yetkilendirilmiş bir kuruluş tarafından sağlanacaktır. İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ise yapılacak çalışmaları gerekli gördüğü durumlarda denetleyecektir. İnşaat aşamasındaki izleme programının en önemli bölümlerinden birisini su kalitesini izleme kısmı oluşturacaktır. Programın bu bölümünde, inşa edilmesi halinde, evsel atıksuların paket arıtma sistemi çıkışındaki değerlerinin kontrol edilmesi yer almaktadır. Ayda bir defa gerçekleştirilecek bu izleme programında, evsel atıksuların ph, AKM, BOİ ve KOİ parametreleri analizlerle kontrol edilecektir. Analiz sonuçları şantiyede ve ENERJİSA tarafından muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. Santral sahasından sıyrılacak olan bitkisel toprağın depolanması ve inşaat sonrası çevre düzenlemesi işlemlerinin Projeye ve ilerideki kullanım amaçlarına uygun yapılıp yapılmadığı kontrol edilecek, bir aksaklık bulunması halinde gerekli ikazlar yapılacaktır. İnşaat aşamasındaki iş makinaları, gürültüden kaynaklanan etkiler en aza indirilecek şekilde seçilmiştir. Sahadaki inşaat ekipmanlarının performanslarının kontrol edilmesi amacıyla, ayda bir kere ekipmanlar denetlenecektir. Yine ayda bir kez olmak üzere santral içi ve santral sınırında gürültü ölçüm programı uygulanacaktır. Ayrıca, santrala en yakın hassas alıcı ortam olan Şirinçavuş ve Hıdırköy de de bu program aynı sıklıkla gerçekleştirilecektir. Ölçüm sonuçları şantiyede ve Proje sahibinde muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. Hava Kalitesi Modelleme Raporu nda belirlenen 8 noktaya ilavaten rüzgar yönlerine göre dağıtılmış olan en az 4 koyde NO x ölçümü yapılacaktır. VIII.1.2. İşletme Dönemi İçin İzleme Programı Bandırma II DGKÇS için yürütülecek olan baca gazı emisyonları, mevcut hava kalitesi, evsel ve endüstriyel atıksu deşarjları ile toprak kalitesi ve gürültü izleme programları çevresel güvenliğin sağlanması ve elde edilen izinlerin geçerliliğini yitirmemesi için gereklidir. Bu bağlamda, yürütülen izleme programının detayları aşağıda sunulmaktadır: VIII Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesi İşletme aşamasında izlemeye tabi olan baca gazı emisyonları ile mevcut hava kalitesi Tablo VIII-1 de özetlenmektedir. Hava kirleticileri için bacalarda sürekli emisyon izleme sistemi (CEMS) uygulanacak ve çıkan atık gazdaki kirletici konsantrasyonunun sınır 164

180 değerlere yaklaştığını belirten uyarıcı ekipmanlar bulunacaktır. Söz konusu sistemle Tablo VIII-1 de verilen kirleticiler izlenecektir. Tablo VIII-1 İşletme Aşamasında Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesinin İzlenmesi Konu Parametre Tanım Mevcut Hava Kalitesi NO 2 Önerilen sahada hava kirleticilerinin YSK değerlerinin izlenmesi NO 2 Emisyon Parametreleri CO Baca içinde bir noktada sürekli izleme O 2 Tüm izleme çalışmaları T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı nın önerdiği standart teknikler doğrultusunda yapılacaktır. CEMS kalibrasyonu, çalıştırılması ve bakımı üretici firmanın talimatları doğrultusunda kullanılacak olan ekipmanlarla gerçekleştirilecektir. Saha çevresine yerleştirilmiş olan difüzyon tüpleri ile hava kalitesi izleme çalışmaları santralın işletme aşamasında da devam edecektir. İzleme çalışmalarından elde edilen tüm veriler ile baca gazı emisyonları ve mevcut hava kalitesine ait detaylı sonuçlar İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne de rapor edilecektir. Baca gazı emisyonları ve partikül madde izleme amacıyla kullanılmak üzere, Bakanlık ve Müdürlükçe talep edilmesi halinde gerekli teknik düzenlemeler yapılacak ve izleme sisteminin Balıkesir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından takip edilmesi sağlanacaktır. VIII Su Deşarjları Su deşarjları için gerçekleştirilecek tüm izleme çalışmaları T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı nın önerdiği standart teknikler doğrultusunda yapılacaktır. Saha içinde kurulu bir cihaz ve taşınabilir ekipmanlarla yapılmayan analizler yetkili bir laboratuara yaptırılacaktır. Santralın işletme döneminde, evsel nitelikli atıksular için paket atıksu arıtma tesisi kurulacak olup, bu tesisten çıkacak ve SKKY nin ilgili deşarj standartlarını sağlayacak şekilde arıtılmış sular, soğutma suyu ile birlikte Bandırma I DGKÇS in deşarj sistemine gönderilecektir. Bu sistemde, evsel atıksu arıtma tesisinden yapılacak deşarj SKKY Tablo 21.1 de verilen kriterlere uygun olarak arıtılacaktır. Arıtılan evsel atıksular SKKY Tablo 23 te belirtilen kriterlere uygun hale getirilen soğutma suyu deşarjı ile birleştirilerek denize deşarj edilecektir. Bu bağlamda, alıcı ortamın mevsimsel olarak izlenmesi için SKKY Tablo 4 de verilen parametreler dikkate alınacaktır. Ayrıca deşarj suyu SKKY Tablo 22 ve Tablo 23 e göre analiz edilerek izlenecektir. İzleme çalışmalarından elde edilecek tüm veriler, gerektiğinde İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne rapor edilecektir. Ayrıca, tesis işletmeye alındıktan sonra denize deşarjı yapılan atıksuların alıcı ortamda yaratabileceği değişiklikleri gözlemek amacıyla ilk bir yıl içerisinde her mevsim, ph, sıcaklık, elektriksel iletkenlik, AKM, yağ-gres, KOİ, BOİ, sülfat, sodyum, demir, kurşun, bakır, 165

181 krom, çinko, kadmiyum, kobalt, arsenik, florür, nikel, fosfor, siyanür, nitrat, toplam ve fekal koliform ölçümleri yapılacaktır. Daha sonraki yıllarda bu ölçümler yılda iki kez tekrarlanacaktır. Analiz sonuçları tesis ve Proje sahibinde muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. VIII Toprak İzlemesi Santralın işletmeye alınmasıyla birlikte hızlandırılacak olan arazi düzenlemesi ve peyzaj çalışmaları sırasında, daha önce sahadan sıyrılıp uygun şekilde depolanmış bulunan nebati toprağın, kullanılmasına özen gösterilecek ve uygulama sırasında gerekli kontroller yapılacaktır. Santralde kullanılacak olan doğal gazın kükürt içeriğinin oldukça düşük olacağı öngörülmektedir. Bundan dolayı, santraldan kaynaklanacak olan HNO 3 ve SO 2 emisyonlarının göz ardı edilebilir düzeyde olacağı düşünülmektedir. Ancak, güvenli tarafta kalınması açısından çöken baca gazı emisyonlarının birikiminin en yüksek olması beklenen nokta modelleme ile belirlenerek, bu mevkide toprak örnekleri alınacak ve ph değişimi ile kükürt birikimi değişimi izlenecektir. VIII Gürültü Kontrolü İşletme aşamasının ilk dönemlerinde ekipmanların testleri sırasında zaman zaman kısa süreli, yüksek gürültüler olabilmektedir. Bu işlemler, gündüz saatlerinde gerçekleştirilecektir. Santral, işletmeye geçtikten sonra, santral arazisi sınırları içinde ve Hıdırköy de gürültü ölçümü yapılacaktır. Ölçüm sonuçları, muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. VIII.1.3. İşletme Sonrası İzleme Programı Santral faaliyeti sona erdikten sonra Bandırma I DGKÇS soğutma suyu temini sona erecektir. Ancak bölge için işletme aşamasında öngörülen izleme programı bir yıl süre ile mevsimsel olarak devam edecektir. Herhangi bir olumsuzluk gözlenmesi halinde derhal gerekli düzetici önleyici önlemler alınacaktır. VIII.1.4. Acil Müdahale Planı AMP en önemli amacı, acil durumda yapılması gerekenleri tanımlamaktır. Bu Proje kapsamındaki doğal felaketler, kazalar, projeden kaynaklanan hatalar veya yanlış işletim sonucu olabilecek olaylar acil durum olarak nitelendirilmektedir. Tehdit altında bulunan yerlerdeki nüfusun tehlike durumunda önceden uyarılabilmesi için alınan önlemler, AMP nin en önemli parçasını oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, aşağıda belirtilen hususlar da AMP hazırlanırken ENERJİSA tarafından dikkate alınacaktır. Örnek AMP akım şeması Şekil VIII-1 de verilmiştir. Acil bir durumda, anında müdahale edebilmek için gerekli olan araç ve gereçler belirlenerek ayrı bir yerde tutulacaktır. Bu tür araç ve gereçlerin arasında kazma ve kürekler, yüz maskeleri, koruyucu gözlükler, eldivenler, 166

182 telsizler ve benzeri ekipmanlar bulunacaktır. Kepçe, önden yükleyici ve dozer gibi ağır iş makinalarının herhangi bir acil duruma ne şekilde müdahale edecekleri önceden planlanacak ve iş makinalarının park yerleri bu husus dikkate alınmak suretiyle seçilecektir. AMP ler, acil müdahale ekiplerinin listesini, güvenlik araç ve gereçlerinin yerlerini, kaçış yollarını ve prosedürlerini kapsayacaktır. AMP ler sürekli olarak kontrol edilecek ve ilgili tüm ekipmanların periyodik muayene ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır. Kilit personel bu konuda eğitilecektir. Şekil VIII-1 Acil Durum Planı VIII Yangın Söndürme ve Koruma Sistemi Yangını gören ilk şahıs, en yakın alarm düğmesine basarak sistemi alarma geçirecektir. İtfaiyeye haber verilecektir. Yangının çıktığı noktaya köpüklü söndürücüler, hızlı ve emniyetli olarak getirilecektir. Yangın motopompları çalıştırılacaktır. Tesisat emniyeti ve kapı güvenliği sağlanacaktır. Yangın ekiplerinde görevli olmayan personel, toplanma noktalarında toplanacaktır. Yangın merkez ofisteki görevli temas birimine rapor edilecektir. Yaralılara ilk yardım sağlanacaktır. Tesiste meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu amaçla seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. Bu cihazlar, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği 167

183 Tüzüğü nün işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik tedbirleri ve bulundurulması gereken araçlar ile ilgili 5. bölümünün iş yerlerinde yangına karşı alınacak güvenlik tedbirleri adlı 1. bölümünde yer alan hükümler doğrultusunda temin edilecek, yerleştirilecek, muhafaza ve kontrol edilecek ve kullanılacaktır. VIII Deprem Sırasında Alınacak Önlemler Tesis alanının giriş ve çıkış kapıları güvenlik görevlileri tarafından kontrol altına alınacaktır. Doğalgaz boru hattı gerektiğinde vanalar ile kapatılabilecek ve acil durumlarda tesise girişi veya havaya karışması engellenecektir. Kapalı bölümlerde çalışan personel kendilerine yakın olan emniyetli gördükleri bir yerde toplanacaklardır. Personel, toplandıkları yerde Acil Durum Amirinin vereceği talimatları bekleyecek ve buna göre davranacaktır. Depremin şiddeti ve yeri hakkında bilgi alınacaktır. Oluşabilecek artçı depremler ile ilgili olarak Resmi Kurumlardan bilgi alınacaktır. Herhangi bir tehlikenin kalmadığı gözlenirse tesiste çalışmalar kısım kısım başlayacaktır. Termik santrallar oldukça risksiz yatırımlar olup, en büyük risk basınçlı buhar kaynaklarıdır. Tasarımdaki emniyet payları buna müsaade etmeyecek şekilde seçilerek, kazandaki buhar basıncının yükselerek patlamaya sebebiyet verme ihtimali asgari seviyeye indirilmektedir. Olası sabotaj tehlikesine karşı yapılacak eğitim ve tatbikatlarla personelin, sabotajlara karşı korunma konularında bilinçlendirilmesi, iç ve dış mekanlarda aydınlatmaların kullanılmasıyla bu risk en asgari düzeye indirgenecektir. Bandırma II DGKÇS sahasında doğal gaz depolama işlemleri yapılmayacaktır. Santralın tamamı, yüksek otomasyona sahip uzaktan kontrol sistemiyle donatılacaktır. Kontrol binasında yer alacak elektronik donanım sayesinde, tüm ünitelerdeki, üretim işlemleri bilgisayar yardımıyla kontrol edilecektir. Böylece, sistemde herhangi bir arıza oluşması durumunda, anında tespit edilerek gerekli müdahale yapılacaktır. VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının dördüncü bendinde yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan bu tebliğ kapsamında yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlardan herhangi birine, yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerinde belirtilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini, yatırımın işletmeye geçişine kadar Proje Sahası na giderek, yerinde izleme kontrolünü yaptırmakla yükümlüdür. Proje 168

184 sahibi tarafından yetkilendirilen kurum/kuruluş, bu tebliğin Ek-4'ünde yer alan ÇED Raporlarında Verilen Taahhütlere Ait Yatırımın İnşaat Dönemi İzleme-Kontrol Formunu doldurarak Nihai ÇED Raporunda belirtilen izleme-kontrol süreleri sonundan itibaren yirmi iş gününde Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. denilmektedir. Bu bağlamda, ÇED Raporu için ÇED Olumlu Belgesi verilmesi durumunda Nihai ÇED Raporu ndaki izleme programında belirtilen süreler çerçevesinde uygulanacak ve İzleme Raporları Formu bu periodlarda düzenlenerek T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı na Proje Sahibi tarafından yetkilendirilen kurum/kuruluş tarafından iletilecektir. 169

185 IX. HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamalar,) ne ilişkin olarak ÇED Yönetmeliğinin 9. maddesi gereğince, ÇED sürecine halkın katılımını sağlamak, faaliyet hakkında bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak amacıyla gerçekleştirilmesi gereken ÇED Sürecine Halkın Katılımı Toplantıları nın tarihinde yapılmasına, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığının tarih ve 4716 sayılı yazısı ile karar verilmiştir. Toplantı yeri için T.C. Balıkesir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ile gerekli koordinasyon sağlanarak toplantının Bandırma İlçesi, Şirinçavuş Köyü ndeki Köy Kahvehanesinde yapılmasına karar verilmiştir. ÇED Yönetmeliğinin 9. maddesi gereğince toplantı tarihini, saatini, yerini ve konusunu belirten ilanlar, biri yerel (Gençbayrak Gazetesi) biri ulusal (Tercüman Gazetesi) düzeyde yayımlanmakta olan toplam iki gazetede tarihinde yayımlatılmıştır. Söz konusu ilanlar, Şekil IX-1 de sunulmaktadır. Söz konusu ilanlardan da görülebileceği üzere toplantı, tarihinde, Balıkesir ili, Bandırma İlçesi, Şirinçavuş Köyü Köy Kahvehanesinde gerçekleştirilmiştir. T.C. Balıkesir Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün başkanlığında, saat 14:00 da başlayan toplantıya halk ve ilgili belediyeler ile kamu kurum kuruluş temsilcileri tarafından katılım olmuştur (bk. Şekil IX-2 ve Şekil IX-3). Bandırma İlçesi nde yapılmış olan halkın katılımı toplantısına ait Halkın Katılımı Toplantısı Tutanağı Ek-L de sunulmaktadır. a. Gençbayrak Gazetesi ( ) b. Tercüman Gazetesi ( ) Şekil IX-1 Halkın Katılımı Toplantılarının Duyurulması İçin Verilen Gazete İlanları 170

186 Şekil IX-2 Toplantıdan Görüntüler (1) Şekil IX-3 Toplantıdan Görüntüler (2) 171