ÝÇÝNDEKÝLER. Yýl: 44 Sayý: Ocak - Þubat - Mart TMMOB ORMAN MÜHENDÝSLERÝ ODASI ADINA SAHÝBÝ Ali KÜÇÜKAYDIN. YAYIN SORUMLUSU Ümit YILIK

Transkript

1 TMMOB ORMAN MÜHENDÝSLERÝ ODASI ADINA SAHÝBÝ Ali KÜÇÜKAYDIN YAYIN SORUMLUSU Ümit YILIK YAYIN YÖNETMENÝ Okan ÇANÇÝN YAYIN KURULU Dr. Said DAÐDAÞ Hanifi AVCI Osman TURUNÇ Özer ÖZGÜÇ S.Iþýk DERÝLGEN Zeki KAMACI YAYIN KOÞULLARI Dergimizde yayýnlanmasý istenen yazýlar bilgisayarda yazýlmalý, daha önce baþka bir yerde yayýmlanmadýðýnýn belirtildiði imzalý dilekçe ile birlikte basýlý ve sayýsal ortamda Yönetim Yerine posta ile gönderilmelidir. Yazýlar 7 sayfayý (A4) geçmemelidir. 7 sayfayý aþan yazýlarýn birbirini izleyen sayýlarda yayýmlanabileceði düþünülerek bölümlere ayrýlmalýdýr. Fotoðraflar net ve temiz olmalý, slayt dýþýnda sayýsal gönderilecek fotoðraflarýn çözünürlüðü yüksek olmalýdýr. Yazlarda Türkçe kelimeler kullanýlmalý ve Türkçe dil kurallarýna uyulmalýdýr. Yayýmlanacak yazý ve çevirilerdeki düþünsel ve teknik sorumluluk yazarýna aittir. Oda yönetimini ve Dergi Yayýn Kurulunu sorumlu kýlmaz. Dergide yayýmlanan yazýlardan kaynak göstermek koþulu ile alýntý yapýlabilir. Dergiye gönderilen yazýlar yayýnlansýn ya da yayýnlanmasýn geri verilmez. Yazýlar Yayýn Kurulu tarafýndan incelenir. Yayýn Kurulu Yayýnlanacak yazýlarda gerekli düzeltmeleri yapabilir ve uygun görülen yazýlarý yayýnlar. YÖNETÝM YERÝ Necatibey Cad. No: 16/ Sýhhiye / ANKARA Tel: Belgegeçer: E-posta: dergi@ormuh.org.tr TMMOB Orman Mühendisleri Odasý Hesap No: T.C. Ziraat Bankasý Necatibey Þubesi: BASKI 4Renk Yayýn Tanýtým Matbacýlýk Ltd.Þti. K.Karabekir Cad. 85/7 Ýskitler / ANKARA Tel: Fax: ISSN: Yýl: 44 Sayý: Ocak - Þubat - Mart 2007 ÝÇÝNDEKÝLER Baþyazý...2 Yönetmelikler Yürürlüðe Girdi...4 Emeði Geçenlere Teþekkür Belgesi Verildi...6 Çevre ve Orman Bakaný Sayýn PEPE Ziyaret Edildi...8 Ülkemizde Ormancýlýk Eðitiminin 150.nci Yýlýnda Ormancýlýk Haftasý Nedeniyle 5531 Sayýlý Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði, Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanun Iþýðýnda Su Havzalarýnda Ormancýlýk Konulu Panel Yapýldý...9 Ýþ Yaþamýnda Bayan Orman Mühendisleri...13 Tohumculuk Kanun unun Olasý Sonuçlarý...19 Sýðla Ýçin Genetik Koruma ve Kullaným Teknik Kýlavuzu...22 Dar Yapraklý Diþbudak Týraþlama Alanýnda Diri Örtünün Belirlenmesi ve Kültür Bakýmý Açýsýndan Deðerlendirilmesi...25 Yabanýl Meyvelerin Fidanlýk Tekniði / II. Bölüm...29 Ormanlarla Ýlgili Uluslararasý Tanýmlamalar Kýrþehir Naldöken Daðýnda Tespit Edilen Sarýçamlar...36 Calosoma sycophanta L. nýn Ülkemizdeki Kitle Üretim Baþarýsý...37 Hukuk Sistemimizdeki Mühendis Ýstihdamýna Ýliþkin Mevcut Düzenlemeler ve Orman Mühendisliðinin Durumu...38 Ormancýlarýn Kaçýrdýðý Nobel...42 Isparta Þehir Dereleri ve Gölcük Gölü Havzasýndaki Erozyon Kontrolu ve Aðaçlandýrma Çalýþmalarýnýn Dünü-Bugünü-Yarýný...43 Küresel Isýnmanýn Tehdidi Dünyamýzýn Sihirli Sessiz ve Dumansýz Fabrikalarý Ormanlarýn Önemi...49 Kablosuz Uzaktan Görüntüleme Sistemleri...51 AB nin Uyguladýðý Teþvik Politikalarý...54 Odamýz Genel Merkez ve Sosyal Tesisler Binasý Tamamlandý Sayýlý Meslek Yasamýz ve Yürürlüðe Giren Yönetmeliklerle Ýlgili Bilgilendirme Toplantýlarý Yapýldý...57 Denizli de Yeþil Gece...60 Meslektaþlarýmýza Takdir Belgesi...60

2 BAÞYAZI Saygýdeðer Meslektaþlarýmýz, Vefakar Türk Ormancýsýnýn ve Dünya Ormancýlarýnýn 21 Mart Dünya Ormancýlýk gününü kutluyoruz. FAO tarafýndan, toplumlarý bilinçlendirme amacý ile 1971 tarihinde, Kuzey yarýmkürede ilkbaharýn, Güney yarým kürede de sonbaharýn baþlangýç günü olan bugün, "Dünya Ormancýlýk Günü" ilan edilmiþtir. Türk kökenli toplumlarda, 21 Mart'ý binlerce yýldan beri Ergenekon'dan çýkýþýn yýldönümü, milletin ve doðanýn yeniden canlanýp, güçlenmesinin baþlangýç günü (Nevruz) olarak kutlamaktadýrlar. Ayrýca bu yýl Ormancýlýk eðitiminin 150nci yýldönümünü kutluyoruz. Gerçektende Türk Ormancýsýnýn birikimi ve deneyimi dünya ölçeðinde de son derece yüksektir. Bu birikimin ýþýðýnda, Ormancýlýk eðitiminin geleceðinin konuþulacaðý, Nisan 2007 tarihlerinde Ý.Ü.Orman Fakültesinin düzenlediði Ormancýlýk Eðitiminin 150nci Yýlý çalýþtayýný çok önemsiyoruz. Son dönemlerde daha da yoðun konuþulan Ormanlarýn fonksiyonlarýn göre planlanmasý, daha da ileri gidilerek ekosistemin planlanmasý mecrasýndaki gayretlere hýz verilmelidir. Ormansýzlaþma, Küresel ýsýnma, su rejiminin bozulmasý, erozyon, yaban hayatý ve biyolojik çeþitlilik gibi hayati konular, bu planlamayý zorunlu kýlmaktadýr. Ýþte, 5531 Sayýlý Meslek Yetki Yasamýzýn 4ncü maddesi Ekosistem bakýþ açýsý ile Orman Mühendislerinin görev alanýný tanýmlamýþ ve 5nci maddesi de, bu alanlarda Orman Mühendislerini yetkilendirmiþtir. Yaklaþýk 170 yýldýr icra edilen mesleðimiz, yasal zeminine oturmuþtur. Orman ekosistemleri en zengin Karasal Ekosistemlerdir ve ormancýlýk sektörü de çok geniþ bir yelpazedir Sayýlý yasamýzýn 4 uygulama yönetmeliði 27 Þubat 2007 tarih ve Sayýlý Resmi Gazetede yayýnlanarak yürürlüðe girmiþtir. Meslek camiamýza hayýrlý olsun. Artýk Devletin denetim ve gözetiminde, Serbest Ormancýlýk Büro ve Þirketlerinden hizmet satýn alýnmasý yönünde, zihniyet dýþýnda hiçbir engel kalmamýþtýr. Bizler Yasanýn ve Uygulama Yönetmeliklerinin getirdiði yeni sistemi merkezde, bölge müdürlüklerimiz ve il müdürlüklerimizde, fakültelerimizde düzenlediðimiz toplantýlarla, konferanslarla ve yayýnlarýmýzla anlatmaya çalýþýyor bir an önce uygulamanýn devreye girmesi için gayret sarf ediyoruz. Mesleðimizin geliþiminin, kamuda ve özelde Ormancýlýk Hizmet Sektörünün geliþiminin bu mecrada olacaðýna inanýyoruz. Yine bu çerçevede, 19 Mart 2007 tarihinde Ankara Ticaret Odasýnda düzenlediðimiz, "5531 Sayýlý Yasa Iþýðýnda, Su Havzalarýnda Ormancýlýk" konulu, bilim adamlarý ve uygulamacýlarýn panelist olarak 2

3 katýldýðý panelde, geniþ boyutuyla Havzada Ormancýlýk tartýþýlmýþ ve sonuç bildirgesi ile kamuoyuna duyurulmuþtur Sayýlý Yasa ve Uygulama Yönetmelikleri, Ormancýlýk ve Orman Endüstrisiyle uðraþan tüm gerçek ve tüzel kiþileri kapsar ve baðlayýcýdýr. Çevre ve Orman Bakanlýðýnýn ilgili birimleriyle de gerekli yazýþmalar ve görüþmeler devam etmektedir. Bundan sonra, tamamlanan yasal sürecin bir an önce uygulamaya koyularak, güçlü bir Serbest Ormancýlýk Hizmet Sektörünün oluþturulmasýnýn sorumluluðu; baþta Çevre ve Orman Bakanlýðýndaki en küçük birimden en büyüðüne, baþta ormancý bürokratlar olmak üzere, emeklisiyle, yeni mezunuyla, piyasada çalýþanýyla hepimizindir. Bunu baþarmanýn mutluluðunu da hep birlikte yaþayalým. Saygýdeðer meslektaþlarýmýz Bilindiði üzere Çevre ve Orman Bakanlýðý Personeli, yýllardýr tazminat beklentisi içerisindedir. Haklýdýr da. Tazminat alamayan birkaç Bakanlýktan biridir ve kamu çalýþanlarý arasýnda, çalýþanlarýna en az ücret ödenen bir kurumda çalýþmanýn ezikliðini yaþamaktadýr. Þu anda tazminat için yeni bir teklif TBMM'de beklemektedir. Yönetim Kurulumuzun, günü yaptýðý görüþmede, Sayýn Bakana, sýkýntý bir kez daha iletilmiþ olup, katkýya hazýr olduðumuz da ifade edilmiþtir. Ancak kamu çalýþanlarýnýn tek sýkýntýsý sadece ücretlerinin düþük oluþu deðildir. Kamu personelinin; güven içersinde Devlet Memuru olduðunu hissedeceði, iktidarýn ya da kiþilerin keyfi uygulamalarýna imkan vermeyecek, kendisine de keyfi uygulama imkaný verilmeyen, ücret adaletini saðlayacak, onuruyla hizmet üreteceði adil bir personel reformuna ihtiyacý vardýr. Bu da, taraflarýn buluþacaðý en yakýn ortak payda da gerçekleþtirilebilir. Özellikle ön plana çýkan ücret konusunun iki boyutu vardýr. Birincisi insanca yaþam için, ülkenin yaþam standartlarý içinde adil olan bir ücret, ikincisi ise; öngörülen bu adil ücretin bütün kamu kurum ve kuruluþlarýnda ayný iþi yapanlar arasýnda eþit olmasýdýr. Eðer çalýþma barýþý saðlanmak isteniyorsa, kurumlar arasýndaki ücretlerde adalet, eþit iþe eþit ücret ilkesi acilen ve titizlikle saðlanmalý ve korunmalýdýr. "Bütçede sýkýntý var" bahaneleri ile kimseyi kandýrmak mümkün deðildir. Eðer sýkýntý var ise, bunu her kurum paylaþmalýdýr. Eþitliði ve motivasyonu saðlamak zorunluluðu vardýr yýlýndan bugüne, gündemden düþmeyen kamu personel reformu halen gerçekleþtirilememiþtir. Bu reformu, ancak güçlü iktidarlarýn gerçekleþtirmesi mümkün olup, iz býrakacak olan bu fýrsat iyi deðerlendirilmelidir. Saygýdeðer Meslektaþlarýmýz Bilindiði gibi Mart ayý özel günlerle doludur. Bu vesile ile 8 Mart Dünya Kadýnlar gününü, Mehmetçiðin Destanlaþtýðý 18 Mart Çanakkale Zaferini kutluyoruz. Þehitlerimize ve gazilerimize Allah'tan rahmet diliyoruz. Saygýlarýmýzla YÖNETÝM KURULU 3

4 YÖNETMELÝKLER YÜRÜRLÜÐE GÝRDÝ Kýsaca, Meslek Yetki Yasasý olarak ifade edilen, 5531 sayýlý "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanun" kapsamýnda hazýrlanan, aþaðýda isimleri yazýlý 4 uygulama yönetmeliði 27 Þubat 2007 tarih ve Sayýlý Resmi Gazete yayýnlanarak yürürlüðe girmiþtir. Devletin denetim ve gözetiminde piyasada ormancýlýk hizmet sektörünü kuracak, uygulayacak ve geliþtirecek mevzuatýn belkemiði olan bu yönetmelikler, meslek camiamýza, ormancýlýðýmýza ve ülkemize hayýrlý olsun. Ormancýlýk çalýþmalarýnýn daha verimli ve kalýcý olmasý, bu çalýþmalarda bilgi, beceri ve yetkilerin esas alýnmasýný saðlayacak olan bu mevzuatýn ilgili taraflarca iyi kavranmasý ve uygulanmasý gerekmektedir. Ülkemizde ormancýlýk sektöründe; meslektaþlarýmýzýn kazanýlmýþ haklarýnýn korunmasý, sorumluluklarýnýn iyi bilinmesi ve meslektaþlarýmýz tarafýndan da benimsenmesi gerekmektedir. Mesleðimizin hak ettiði yere ulaþmasý noktasýnda, tüm meslektaþlarýmýza olduðu gibi, ormancýlýk konusunda faaliyet gösteren özel teþebbüs ve belediyeler, DSI ve TCK gibi kamu kurum ve kuruluþlarýna da önemli görev ve sorumluluklar düþmektedir. Ýlgili herkesin ve her kesimin, bundan sonra ormancýlýk konusundaki faaliyetlerinde bu mevzuatý göz önüne alacaðýna olan inancýmýz tamdýr. YÖNETMELÝKLER Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanuna Dair Kazanýlmýþ Haklar, Mesleki Deneyim Kazanma ve Meslek Mensupluðu Sýnav Yönetmeliði - Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanuna Dair Oda Onur Kurulu Çalýþma Esaslarý ve Serbest Yeminli Meslek Mensuplarý Disiplin Yönetmeliði - Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanunun Uygulanma Usul ve Esaslarý ile Serbest Ormancýlýk ve Orman Ürünleri Büro Çalýþma Alanlarýna Dair Yönetmelik - Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanuna Ormancýlýk ve Orman Ürünleri Bürolarýnýn Kuruluþ ve Çalýþma Esaslarý Yönetmeliði (Yönetmeliklerin tam metinlerine Odamýz Að Sayfasýndan ulaþabilirisiniz.) ORMAN MÜHENDÝSLERÝ ODASI GENEL MERKEZÝNDEN GERÇEK VE TÜZEL KÝÞÝLERÝN DÝKKATÝNE KONU: Bu duyuru, 5531 sayýlý Kanun kapsamýnda olan iþ ve iþlemleri yapan veya yapmak isteyen gerçek ve tüzel kiþilerden; 1) Serbest ormancýlýk ve orman ürünleri bürolarý, 2) Þirketler ve ortaklýk bürolarý, 3) Hizmet akdi ile gerçek ve tüzel kiþilerde çalýþan mühendisler, 4) 5531 sayýlý Kanuna göre iþtigal eden gerçek ve tüzel kiþilerin Uymak zorunda olduklarý ve yapmalarý gereken iþ ve iþlemleri kapsamaktadýr sayýlý "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanun"un uygulama yönetmelikleri, 27 Þubat 2007 tarihli ve sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Halen çalýþma yapan mühendisler ile yeni çalýþma yapmak isteyen mühendisler aþaðýdaki esaslara uygun olarak belgelerini tamamlayacaklardýr. DUYURU 4 I- GENEL ESASLAR: a) Yeni yönetmeliðe uygun olarak büro tescil belgelerini yeniletmeyen büro ve þirketler ile yeniden baþ vuracak olan mühendisler, Odadan ruhsat belgesini almadan, çalýþanlar listesine kayýt olmadan ve vergi mükellefi olmadan iþ yapmalarý yasal olmayacaktýr. Kamu kurum ve kuruluþlarý satýn almalarda bu konulara dikkate alacaklardýr. b) Artýk bu tarihten sonra Kanunun 4 üncü maddesinde sayýlan mesleki konularý yapmak veya yaptýrmak isteyen gerçek ve tüzel kiþiler, bu konularý, Odaya kayýtlý, ruhsatlý ve yetkili ormancýlýk ve orman ürünleri bürolarý ile bu konularda faaliyet gösteren þirketlerden satýn almak zorundadýrlar. c) Mevcut serbest mühendis ve müþavir belgesine sahip olup bürolarýný tescil ettiren mühendisler ile þirketler çalýþmalarýný sürdürebilmeleri için belgelerini Odadan yenilemeleri gerekmektedir. ç) Ormancýlýk, orman endüstrisi ve aðaç iþleri endüstrisi ile iþtigal eden gerçek ve tüzel kiþilere ait iþyerlerinde hizmet akdi ile çalýþan mühendisler, Odaya kayýtlý, ruhsatlý ve çalýþanlar listesine kayýtlý olmalarý

5 zorunludur. Bu þekilde çalýþanlarýn durumlarýnýn 5531 sayýlý Kanuna uygun hale getirmeleri gerekmektedir. d) Meslek mensuplarýnýn çalýþma konusu ve alanlarý; ilgililerin kamu kurumlarýndan alacaklarý hizmet cetveline veya serbest çalýþmalarý halinde sosyal güvenceli olarak çalýþtýðý belgelenen konulara dayalý olarak ve UZMAN tanýmýndaki esaslar çerçevesinde, Oda yönetim kurulunca ilgili yönetmelik hükümleri doðrultusunda belirlenecek ve ruhsat belgesine yazýlacaktýr. II- YENÝ SERBEST ORMANCILIK VE ORMAN ÜRÜNLERÝ BÜROSU AÇMAK ÝSTEYENLER: Serbest ormancýlýk ve orman ürünleri bürolarýný, "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanuna dair ormancýlýk ve orman ürünleri bürolarýnýn kuruluþ ve çalýþma esaslarý yönetmeliði"ne göre yeniden açmak isteyenlerin yapmalarý gerekli iþ ve iþlemler. a) Yönetmeliðin 5 inci ve 7 inci maddelerine göre Ruhsat belgesini alacaklardýr.(madde-5,7) b) Oda meslek kütüðüne kayýtlarýný yaptýracaklardýr. (Madde-9) c) Vergi mükellefi olup, 12 inci maddeye göre Oda çalýþanlar listesine kaydýný yaptýracak ve 13 üncü maddede belirlenen bir büronun açýlmasý isteðini 14 üncü maddede belirlenen belgelerle birlikte Odaya baþvuracaklar, büro yerlerine iliþkin olarak15 inci, 16 ýncý ve 17 inci maddelerde belirlenen hususlara uyacaklar, yapýlacak inceleme sonucunda ormancýlýk ve orman ürünleri tescil belgelerini alacaklardýr. (Madde-12, 13 ve 14) ç) Odanýn belirlediði kaþe, tescil ve kaðýt bedelleri ödenecektir. III- MESLEKÝ KONULARDA YENÝ ÞÝRKET VEYA ORTAK- LIK BÜROSU KURMAK ÝSTEYENLER: Mesleki konularda þirketleþerek çalýþma yapmak isteyen meslek mensuplarýnýn, "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanuna dair ormancýlýk ve orman ürünleri bürolarýnýn kuruluþ ve çalýþma esaslarý yönetmeliði"ne göre yapmalarý gerekli iþ ve iþlemler. a) Yukarýdaki II inci bölümün a, b ve c bentlerinde yazýlý olan hususlarý yerine getirdikten sonra, Ticaret Kanunu hükümleri doðrultusunda yönetmeliðin 13 üncü maddesini dikkate alarak þirket kurulabilecektir. (Madde- 5,7,9,12,13,14,16,17) b) Þirket ana sözleþmesinde 5531 sayýlý Kanunun 4 üncü maddesi ve ilgili yönetmeliðin faaliyet konularýyla ilgili maddelerinde belirlenen konular yer alacaktýr. c) Kurulan þirketlerin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin bir örneðini, ortaklýk bürolarý da ortaklýk sözleþmesinin noter tasdikli bir örneðini en geç 30 gün içinde Odaya vereceklerdir.(madde-15) ç) Odanýn belirlediði kaþe, tescil ve kaðýt bedelleri ödenecektir. IV- HALEN SERBEST ORMAN MÜHENDÝSLÝÐÝ MÜÞAVÝR MÜHENDÝSLÝK BÜROSU TESCÝL BELGESÝNE SAHÝP OLANLARIN YAPACAKLARI ÝÞLEMLER: Ellerinde, orman mühendisliði müþavir mühendislik bürosu tescil belgesi bulunan bürolar ve þirketler, yeni mevzuata aþaðýdaki þekilde uyum saðlayacaklardýr. 1- BÜROLAR: a) Yukarýda ikinci bölümde istenilen belgelerden eksik olanlarý veya yeniden istenilenleri tamamlayarak ruhsat almak, çalýþanlar listesine kayýt olmak ve serbest ormancýlýk ve orman ürünleri bürosu tescil belgesi almak için Odaya baþvuracaklardýr. b) Halen ellerinde bulunan yýllýk büro tescil belgesini Odaya iade edeceklerdir. c) Odanýn belirlediði kaþe, tescil ve kaðýt bedelleri ödenecektir. ç) Uyum iþlemlerini yaptýrmayanlar 5531 sayýlý Kanuna göre iþ yapamayacaklardýr. 2- ÞÝRKETLER VE ORTAKLIK BÜROLARI: Ellerinde, orman mühendisliði müþavir mühendislik bürosu tescil belgesi bulunan bürolar ve þirketler, yeni mevzuata aþaðýdaki þekilde uyum saðlayacaklardýr. a) Yukarýda üçüncü bölümde istenilen belgelerden eksik olanlarý veya yeniden istenilenleri tamamlayarak ruhsat almak, çalýþanlar listesine kayýt olmak ve serbest ormancýlýk ve orman ürünleri ortaklýk bürosu veya þirket tescil belgesi almak için Odaya baþvuracaklardýr. b) Halen ellerinde bulunan yýllýk büro tescil belgesini Odaya iade edeceklerdir. c) Odanýn belirlediði kaþe, tescil ve kaðýt bedelleri ödenecektir. ç) Uyum iþlemlerini yaptýrmayanlar 5531 sayýlý Kanuna göre iþ yapamayacaklardýr. V SAYILI KANUN KAPSAMINDAKÝ ÝÞLERÝ ÝÞTÝGAL KONUSU EDEN GERÇEK VE TÜZEL KÝÞÝLER a) Ormancýlýk, orman endüstrisi ürünleri ve aðaç iþleri endüstrisi ürünleriyle iþtigal eden gerçek ve özel hukuk tüzelkiþileri, çalýþtýrdýklarý meslek mensuplarýnýn odaya kayýtlý ve ruhsatlý olmalarýný saðlayacaklar ve 5531 sayýlý Kanuna uygun olarak yapacaklarý satýn almalarda uygulama yönetmelikleri doðrultusunda hareket edeceklerdir. b) Kamu kurumu tüzel kiþileri; 5531 sayýlý Kanun kapsamýnda bulunan mesleki konularý satýn almaya gereksinim duymalarý halinde, "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanunun uygulama usul ve esaslarý ile serbest ormancýlýk ve orman ürünleri büro çalýþma alanlarýna dair yönetmelik" in 7 inci maddesinde belirlenen esaslara uygun olarak uzmanlýk alanlarý ile uzmanlýk konularýna uygun faaliyet gösteren Odaya kayýtlý, ruhsatlý yetkili büro ve þirketlerden satýn almalarý gerekmektedir. Ýlan olunur. 13 Mart 2007 ORMAN MÜHENDÝSLERÝ ODASI GENEL MERKEZÝ 5

6 EMEÐÝ GEÇENLERE TEÞEKKÜR BELGESÝ VERÝLDÝ 20 Mart 2007 günü düzenlenen yemekli toplantýda kýsaca, Meslek Yetki Yasasý olarak ifade edilen, 5531 sayýlý "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanun"nun çýkmasýna emeði geçenlere teþekkür belgesi verildi. Ülkemiz ormancýlýðýný ve Odamýz üyelerini Dünya ormancýlýðýyla bütünleþtirecek olan, 5531 sayýlý Kanun un hazýrlanmasý, TBMM Tarým, Orman ve Köyiþleri Komisyonunda savunulmasý ve ikincil mevzuatýn hazýrlanmasýnda yaptýklarý katkýlar nedeniyle, Orman Mühendisleri 6

7 Odasý Yönetim Kurulu aldýðý bir kararla TEÞEKKÜR BELGESÝ ile taltif edilmelerini kararlaþtýrmýþtýr. Ormancýlýðýmýza ve meslektaþlarýmýza nice hizmetlerde bulunmalarý dileðiyle belgeler kendilerine sunulmuþtur. Yönetim Kurulu kararý ile teþekkür belgeleri; Ormancý Eski Parlamenterlerden: Ali Rýza UZUNER, Yasin BOZKURT, Nevzat DURUKAN, Nevþat ÖZER, Þükrü ABBASOÐLU, Ali KIRCA'ya, Ormancý Sivil Toplum Örgütleri Baþkanlarýndan; Mustafa YUMURTACI (Türkiye Ormancýlar Derneði Baþkaný), Ahmet DEMÝRCÝ (Türk Tarým-Orman Sendikasý Genel Baþkaný), Sezai KAYA (Tarým Orkam Sen Genel Baþkaný), Günay KAYA (Tarým Orman Çalýþanlarý Genel Baþkaný), Cafer YÜKSEL (Ormancýlýk Kooperatifleri Merkez Birliði Genel Baþkaný), Yaþar DOSTBÝL (Tarýmsal Kalkýnma Vakfý Baþkaný), Abdurrahman SAÐKAYA (Ormancýlýk ve Tabiatý Koruma Vakfý Baþkaný)'ya ayrýca, Ý.Ü.Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, K.E.Ü. Bartýn Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, A.Ý.B.Ü. Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, K.T.Ü. Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, S.D.Ü. Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, K.Ü. Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, A.Ü. Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, S.Ý.Ü. Orman Fakültesi Dekan'lýðýna, Üniversite Öðretim Üyelerinden: Prof. Dr. Uçkun GERAY, Prof. Dr. Doðan KANTARCI, Prof. Dr. Tamer ÖYMEN'e, emekli bürokrat Cemal AKIN'a, Görevde Bulunan Bürokratlardan: Dr. Nuri USLU, Osman KAHVECÝ ve Mustafa YÜKSEK'e verilmiþtir. 7

8 ÇEVRE VE ORMAN BAKANI OSMAN PEPE ZÝYARET EDÝLDÝ Orman Mühendisleri Odasý Yönetim Kurulu Üyeleri tarihinde Çevre ve Orman Bakaný sayýn Osman PEPE yi ziyaret ederek Bakanlýk bünyesinde çalýþan Orman Mühendisleri ve diðer çalýþanlarýn özlük haklarýnda yapýlmasý gereken iyileþtirmeleri gündeme getirmiþlerdir. Yapýlan görüþmede; Kamuda çalýþanlar arasýnda, ücret sýralamasýnýn en aþaðýsýnda yer alan, bu anlamda yýllardan beri maðdur durumda bulunan, Çevre ve Orman Bakanlýðý personelinin gündeminden hiç düþmeyen tazminat konusunun çözülmesi talep edilmiþtir. Ve bu konuda kendilerine meslek örgütleri olarak her türlü desteðin verileceði, 5531 sayýlý Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanun" kapsamýnda 4 adet uygulama yönetmeliðinin Resmi gazetede yayýnlandýðýný, bu yasa ve uygulama yönetmelikleri çerçevesinde ilgili birimlerin uygulamaya geçmesi için gerekli direktiflerin verilmesi ve sürecin hýzlandýrýlmasý, Mesleki standart ve meslek mensubu olabilmek için, 5531 sayýlý yasa gereði, yasanýn çýktýðý tarihten sonra mezun olanlara Ormancýlýk Bürolarýnda 1 yýllýk mesleki deneyim kazanma ve sýnav þartý getirilmiþ olduðundan, piyasada yeterli Ormancýlýk Bürosu oluþuncaya kadar, yeni mezun olan meslektaþlarýmýzýn maðdur edilmemesi için, "Orman Mühendisliði, Orman Endüstri Mühendisliði ve Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisliði Hakkýnda Kanuna Dair Kazanýlmýþ Haklar, Mesleki Deneyim Kazanma ve Meslek Mensupluðu Sýnav Yönetmeliði"nin geçici EK- 1nci maddesinin çalýþtýrýlmasý konularý ele alýndý. 8

9 ÜLKEMÝZDE ORMANCILIK EÐÝTÝMÝNÝN 150. YILINDA ORMANCILIK HAFTASI NEDENÝYLE 5531 SAYILI ORMAN MÜHENDÝSLÝÐÝ, ORMAN ENDÜSTRÝ MÜHENDÝSLÝÐÝ, AÐAÇ ÝÞLERÝ ENDÜSTRÝ MÜHENDÝSLÝÐÝ HAKKINDA KANUN IÞIÐINDA SU HAVZALARINDA ORMANCILIK KONULU PANEL YAPILDI Ankara Ticaret Odasý Salonunda 19 Mart 2007 günü düzenlenen panel, Cumhuriyet ve ormancý þehitlerimizin anýsýna saygý duruþu ve ardýndan istiklal marþýnýn okunmasýyla baþladý. Daha sonra Aykut Ýnce tarafýndan hazýrlanan yurdumuzun flora ve fauna zenginliklerinin yansýtýldýðý müzikli fotoðraf gösterisi ilgi ile izlendi. Orman Mühendisleri Odasý Genel Merkez Yönetim Kurulu Baþkaný Ali KÜÇÜKAYDIN, 5531 Sayýlý Orman Mühendisleri, Orman Endüstri Mühendisleri, Aðaç Ýþleri Endüstri Mühendisler hakkýnda Kanun Iþýðýnda Su Havzalarýnda Ormancýlýk" Konulu Paneli Bir gün önce kutladýðýmýz 18 Mart Çanakkale zaferinin yýldönümü ardýndan böyle bir günde bir araya gelindiðini söyleyerek konuþmasýna baþlamýþtýr. Daha sonra "Ülkemizde ormancýlýk eðitiminin 150nci yýlý içinde doðamýzýn ekosistem planlamasý ve yönetilmesi konusunda farklý meslek disiplinleri tarafýndan planlanýp yönetilen su havzalarýnda orman mühendislerinin ve ormancýlýðýmýzýn yerinin tartýþýlacaðý panele hoþ geldiniz" dedi. Konuþmasýný binbir engel aþýlarak çýkarýlan ve 8 temmuz 2007 tarihinde Resmi Gazetede yayýnla- 9

10 narak yürürlüðe giren 5531 Sayýlý Orman Mühendisliði Yetki Yasasý, yasanýn mesleðimize ve meslektaþýmýza katkýlarý, yasanýn çýkarýlmasýnda emeði geçenlere teþekkürü, su havzalarýnda yapýlacak her türlü planlama, uygulamalarda yasa gereði birinci derecede orman mühendisinin görev alacaðý ve diðer meslek disiplinlerinin gerçekleþtirecekleri çalýþmalarda orman mühendislerinin aldýklarý eðitim ve edindikleri tecrübeleri gereði, yukarý su havzalarýnda gerçekleþtirilecek tarým, hayvancýlýk, iskan, inþaat, yol, baraj gibi her türlü yatýrým ve hizmet sektörlerinde yapýlacak planlamada orman mühendisine mutlaka yer verilmesi gerektiði ve adeta bir orkestra þefi görevini üsteneceklerini dile getirerek, suyun orman ile iliþkisini, gelecekteki önemini vurgulayarak, temiz su üretiminde ormanlarýn önemli fonksiyonlarýnýn olmasý dolayýsý ile meslektaþlarýmýzýn bu güne kadar olduðu gibi bundan sonrada çok önemli görevler alacaklarýný ve daha bilinçli olarak bu görevleri yürüteceklerini." söyleyerek konuþmasýný tamamlamýþtýr. Panel öncesi yapýlan konuþmalarda ilk sözü alan CHP Giresun Milletvekili Orman Yüksek Mühendisi Mehmet IÞIK, odamýz yöneticilerin yapmýþ olduklarý çalýþmalardan, meslektaþlar arasýnda sað sol demeden meslek menfaati için, gerçektende Meslekte Birlik söylemine uygun yaklaþýmlarýndan dolayý kendilerine teþekkür etmiþ, Bu dönemde kendisinin Mecliste temsilcimiz olmasýndan büyük onur duyduðunu, yasanýn çýkmasýnda kendinin de katkýsýnýn bulunmasý nedeniyle mutlu olduðunu oldukça duygusal bir þekilde ifade etmiþtir. Sözlerine; ülkemizde orman alanlarýnýn, yukarýdan meralar aþaðýdan tarým alanlarýnýn büyük baskýsý altýnda kaldýðý dönemlerde orman mühendislerinin yaþadýðý güçlükleri anlatarak devam etti. "Orman mühendisi bu büyük rant daðýlýmýnýn önünde duramadý dersek yalan olmaz. Gördüðü tayin baskýlarýnýn, oradan oraya yaþadýðý sürgünlerin ve canýna malýna varýncaya kadar gördüðü zararlar hep yapanlarýn yanýna kaldý ve genelde hep yalnýzdý. Orman yasasýnda yapýlan deðiþiklikler ne yazýk ki hep ormanlarýn karþýsýnda oldu hiç bir zaman ormanlardan yana olmadý ve çýkarýlan orman mühendisleri yasasýnýn tüm bu yaþanan olumsuzluklarý bir nebze hafifleteceðini umuyorum." diyerek sözlerini bitirdi. Daha sonra Yasanýn çýkarýlmasýnda yoðun emeði geçen TBMM Tarým Orman Komisyonu Baþkaný Adana Milletvekili Prof. Dr. Vahit KÝRÝÞCÝ'de bir konuþma yaparak.., Orman mühendislerini ve odamýzý yapýlan özverili çalýþmalarýndan dolayý tebrik etmiþ, Yeþil Türkiye ülküsünün sevdalýlarýna gelecekteki çalýþmalarýnda baþarýlar dilemiþtir. Kiriþci; Orman mühendisleri kanununun çýkarýlmýþ olmasýndan ziraat mühendisi olarak çok mutlu olduðunu söyledi. Meclisimizin eski dönemlerinde çýkarýlan meslek yasalarýnýn günümüz koþullarýna uyumsuzluklarýnýn görüldüðü günümüzde orman mühendisliði yasasýnýn çýkýþý sýrasýnda diðer meslek guruplarýnýn küskünlük- 10

11 lerine sebebiyet verdiðini ancak bütün bunlarý minimize ederek yasayý çýkarttýklarýný anlatan Kiriþci, küresel ýsýnmanýn sebebinin bugünlerden çok eskiye dayandýðýný dile getirerek, günümüzde yaþanan su sorununa da deðinmiþ, ülkemizin su zengini olmadýðýný anlatmýþtýr. Daha sonra yasanýn çýkarýlmasý sýrasýnda emeði geçenlere Odamýz Genel Baþkaný Ali KÜÇÜKAYDIN tarafýndan plaketleri verildi. Panel baþlanmadan önce kürsüye gelen Odamýz Onur Kurulu Üyesi ve AR-GE Komisyonu Baþkaný Eþref GÝRGÝN ise; baþlangýcýndan beri yasa ile ilgili kýsa öz açýklamalardan sonra, havza bazýnda yapýlacak çalýþmalarda 5531 sayýlý yasanýn orman mühendisine yüklediði sorumluluk ve görevler, konusunda açýklayýcý bir konuþma yapmýþ ve hazýrladýðý sunumla konu hakkýnda izleyenleri bilgilendirmiþtir. Panel öncesi; Anavatan Partisi Genel Baþkaný Erkan Mumcu ve Demokratik Sol Parti Genel Baþkaný Zeki Sezer in baþarý dileklerini ilettikleri telgraflar okunmuþtur. Ýstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dekaný Prof. Dr. Tahsin AKALP'in Baþkanlýðýný yaptýðý Birinci oturuma geçilmiþtir. birinci oturuma panelist olarak, Abant Ýzzet Baysal Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof.Dr. Refik KARAGÜL, Orman Genel Müdür Vekili Osman KAHVECÝ, Aðaçlandýrma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdür Yardýmcýsý Hanefi AVCI ve DSÝ Erozyon ve Rüsubat Kontrol Þube Müdürü Nuri SÜMER katýlmýþlardýr. Emekli Orman Genel Müdürü Abdurrahman SAÐKAYA'nýn baþkanlýðýný yaptýðý ikinci oturuma; Ýstanbul Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Uçkun GERAY, Dokuz Eylül Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. h.c. Ýbrahim ATALAY, Akdeniz Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Kani IÞIK ve Birleþmiþ Milletler Kýrsal Kalkýnma Uzmaný Ertan KARABIYIK panelist olarak katýlmýþtýr. Panel aþaðýdaki sonuç bildirisinin okunmasý ile son bulmuþtur. SONUÇ BÝLDÝRÝSÝ 5531 Sayýlý Kanun ýþýðýnda ormanlarýn fonksiyonel özellikleri öne çýkarýlarak, su havzalarýnda ormancýlýk konularý 19 Mart 2007 tarihinde Ankara Ticaret Odasý konferans salonunda panelistler ve katýlýmcýlarca tartýþýlmýþtýr. Ülkemiz alanýnýn %75 nin orman ekosistemine sahip olduðu ve kaliteli su üretiminin %80 nin ormanlardan elde edildiði, küresel ýsýnmada ormanlarýn önemli rolü bulunduðu gerçeðinden hareketle, tartýþmada birliktelik saðlanan aþaðýdaki konularýn kamuoyuyla paylaþýlmasýna gereksinim duyulmuþtur Sayýlý Kanunun 4 üncü maddesinde, Orman Mühendisliði disiplini faaliyet konularýný 19 baþlýk halinde hüküm altýna aldýðý ve bu baþlýklarýn 9 unun orman ekosistemine ait olduðu, böylece uluslar arasý süreçte dünyanýn görmek istediði 11

12 ormancýlýktaki ekosistem tabanlý kaynak yönetimi yaklaþýmýnýn ülkemizde ki yasal mesleki alt yapýsýnýn oluþturulduðu ve bu düzenleme dünya ormancýlýðýyla Türk ormancýlýðýnýn bütünleþmesinin önünü açacaðý, 2- Su havzalarý çýkýþýnda güvenli yaþamanýn, yine su havzalarýnýn kaynaðýndaki fonksiyonel ormancýlýk çalýþmalarýndan geçtiði, o nedenle havza yönetiminin bir bütünlük içinde ele alýnmasýnýn zorunlu olduðu, havzanýn yönetiminde toprak unsurunun yerinde korunmasýnýn ortak paydayý teþkil ettiði, 3- Su Havzalarýnda yapýlacak entegre planlama ve projelendirme konusunun koordinasyonunu, 6831 sayýlý Orman Kanununun 58 nci maddesinde de kýsmen belirtildiði üzere Orman Mühendisliði disiplininin yapmasýnýn gerektiði, Birden çok meslek disiplinin bir arada çalýþmak zorunda olduðu su havzalarýnda havza yönetiminin baþarýsý, eþ zamanlý ve eþ mekanlý olarak planlara da-yalý uygulamalara baðlý olduðu, bu konunun baþarýlý sürdürülmesi Birinci Çevre ve Ormancýlýk þurasý tavsiye kararýnda belirlenen "Havza Planlama ve Yönetimi Temel Kanunu"un çýkarýlmasýyla daha verimli yürütüleceði, 4- Devlet Su Ýþleri Genel Müdürlüðünün yukarý su havzalarýnda toprak koruma tedbirlerinin alýnmasýna yönelik çalýþmalarýnda 5531 Sayýlý Kanun hükümlerini göz önüne almasýnýn gerektiði, 5- Türkiye'nin su zengini ülke olmadýðý gerçeðinden hareketle suyun ekonomik þekilde kullanýlacak þekilde tedbirlerin alýnmasýnýn, suyun gelecekte denizlere akýtýlmayarak ülke içinde að sistemiyle daðýtýlmasýnýn gerektiðinin düþünülmesi, su üretimini saðlayacak havza ormanlarýnda kaynak yönetim planlarýnýn yapýlmasýnýn gerektiði, 6- Kýrsal yerleþimin ihtiyaçlarý giderilmeden su havzanýn korunmasý ve geliþtirilmesinin zor olduðu, o nedenle havza boyutunda yapýlacak planlamalarda kýrsal kesimin öncelikle dikkate alýnmasýnýn gerektiði, 7- Çevre ve Orman Bakanlýðýnýn havza su yönetiminde aktif rol üstlenmesinin gerektiði, havzadaki ormancýlýk çalýþmalarýnda Avrupa'nýn en zengin biyo-lojik çeþitliliðe sahip ülke konumumuzun devamlý göz önünde bulundurulmasýnýn gerektiði, 8- Dünyadaki geliþmeler ve 5531 sayýlý Kanun göz önüne alýnarak, Orman fakültelerindeki eðitim ve öðretim programlarýnýn yenilenmesi yönünde Nisan 2007 tarihlerinde Ýstanbul Üniversitesi Orman Fakültesinde yapýlacak olan çalýþtayýn memnuniyetle karþýlandýðý, Hususlarý kamuoyunun bilgisine sunulur. 12 Prof. Dr. Vahit KÝRÝÞCÝ TBMM Tarým Orman Komisyonu Baþkaný Adana Milletvekili Mehmet IÞIK CHP Giresun Milletvekili Orman Yüksek Mühendisi Eþref GÝRGÝN Odamýz Onur Kurulu Üyesi ve AR-GE Komisyonu Baþkaný

13 8 Mart Dünya Kadýnlar Günü ÝÞ YAÞAMINDA BAYAN ORMAN MÜHENDÝSLERÝ 1 (Performanslarý, Sorunlarý, Mesleki Memnuniyetleri ve Beklentileri) Yrd. Doç. Dr. Bilgin GÜLLER* Sibel KORKMAZ** 1. GÝRÝÞ Türkiye'de bayan orman mühendislerinin ormancýlýk sektöründe iþlendirilmelerine 1960 yýlýnda baþlanýlmýþ (Alanay, 1998) ve sayýlarý gün geçtikçe artarak günümüzde ormancýlýk çalýþmalarýnda önemli bir rol oynayan düzeye ulaþmýþtýr. Fakat toplam orman mühendisleri içinde bayanlarýn oraný fakülte sayýsýnýn artmasýna raðmen, maalesef fazla bir artýþ gösterememiþtir.1998 yýlýna kadar orman fakültelerinden mezun olan bayan mühendislerin oraný %7 iken, 2004 yýlý itibariyle bu oran %11'e yükselmiþtir. Ancak yine de erkek orman mühendislerinin sayýsý ile karþýlaþtýrýldýðýnda faal durumda bulunan bayan orman mühendislerinin sayýsýnýn çok düþük olduðu bilinmektedir. Ormancýlýkta cinsiyet faktörü ve kadýnlarýn ormancýlýk mesleðindeki durumlarý gibi konular ülkemizde herhangi bir resmi toplantýda ana baþlýk olarak (Bu konu Antalya'da yapýlan XI. Dünya Ormancýlýk Kongresi'nde "Kadýn ve Ormancýlýk" adý altýnda bir alt oturumda ele alýnmýþtýr) gündeme gelmemiþ olmasýna raðmen, IUFRO bünyesinde yapýlan pek çok toplantýda bu konu üzerinde önemle durulmaktadýr. Öyle ki kadýn ve ormancýlýk konulu çalýþma toplantýlarý, sempozyum vb. düzenlenmiþtir (Gender in Forestry IUFRO Working Meeting, November 2001; Symposium on Women and Forestry, August 1999, Norway vb.). Ayrýca yapýlan bir literatür çalýþmasýyla bu konuda 900 çalýþmanýn (bütün yayýn tipleri dahil) yapýlmýþ olduðu bildirilmektedir. Dünya üzerinde bu konunun en çok tartýþýldýðý dolayýsýyla en fazla yayýn yapýlan ülkeler Asya kýtasýndadýr. Bunu sýrasýyla Avrupa, Amerika ve Afrika izlemektedir ((Lyren, L., 2004). Ülkemizde bu konuda yapýlan yayýnlar oldukça sýnýrlý sayýdadýr (Yadigar,1990; Alanay, 1998). Bu çalýþmada Çevre ve Orman Bakanlýðý bünyesinde çalýþan bayan orman mühendislerinin, performanslarý, sorunlarý, mesleki, memnuniyetleri ve beklentilerinin belirlenmesine yönelik bir anket çalýþmasý yapýlmýþtýr. Ayný zamanda bildiride günümüzdeki durum tespiti ile 1999 yýlýnda Güller tarafýndan yapýlan bir anket çalýþmasý ile elde edilen sonuçlar karþýlaþtýrýlmýþ ve 1999 yýlýndan günümüze kadar ülkemizde bu konuda yaþanan geliþmeler deðer- *SDÜ Orman Fakültesi **Orman Mühendisi 13

14 14 lendirilmiþtir. Geçmiþte çok fazla üzerinde durulmayan bu konu, meslekte cinsiyet ayrýmý olarak deðil, 1992'de Brezilya'da yapýlan Birleþmiþ Milletler Çevre ve Kalkýnma Konferansý'nda ortaya konan "Gündem 21", "Rio Deklarasyonu" ve "Orman Prensipleri" belgelerinde yer alan "çevre ve ormancýlýk uygulamalarýna kadýnýn aktif katýlýmýnýn saðlanmasý" ilkesinden hareketle ele alýnmýþ, kamuda performans yönetimi konusunun daha sýk gündeme getirilmeye baþlandýðý günümüzde yeniden yapýlanma, kapasite geliþtirme ve halkla iliþkiler konularý ile ilgili yapýlacak çalýþmalarda, gittikçe daha fazla önem arz edecek bir konu olarak deðerlendirilmiþtir. 2. MATERYAL ve YÖNTEM Bayan orman mühendisleri, Çevre ve Orman Bakanlýðý baþta olmak üzere Devlet Su Ýþleri ve belediyeler gibi farklý kurumlarda istihdam edilmektedir. Bu çalýþmanýn ana kütlesini, yoðun olarak iþlendirmenin yapýldýðý Çevre ve Orman Bakanlýðý'nda çalýþan bayan orman mühendisleri oluþturmuþtur. Bakanlýk bünyesinde çeþitli konumlarda çalýþan fakat orman mühendisi olmayan bayan mühendisler ile anket yapýlmamýþtýr. Ankette 27 adet soru sorulmuþtur. Bu sorulardan bazýlarýna evet, hayýr; bazýlarýna ise evet, hayýr, kýsmen þeklinde cevap þýklarý hazýrlanmýþ, hayýr ve kýsmen þeklinde cevap verenler için devamýnda bunun nedenlerine yönelik çoktan seçmeli sorular yöneltilmiþtir. Anket formlarý e-posta ve faks ile gönderilmiþ ve geri dönüþü saðlanmýþtýr. Ankette aþaðýda verilen genel çerçeve doðrultusunda ayný sorular direkt ve dolaylý olarak sorularak tutarlýlýk denetimi yapýlmýþtýr. Ankette bazý sorularda (orman mühendislerinin sahip olmasý gereken kiþilik özellikleri, performans kriterleri vb.) sýralama istenmiþtir. Bu sorularda her þýk, hem tercih edilme hem de sýralama kriterlerine göre, çoktan seçmeli sorulara verilen yanýtlar ise yüzde oranlarý hesaplanarak deðerlendirilmiþtir. Anketlerin ön denetimleri Isparta Orman Bölge Müdürlüðünde yapýlmýþ ve deðerlendirmede Microsoft Excel programý kullanýlmýþtýr. Toplam 121 bayan orman mühendisi ile anket çalýþmasý yapýlmýþtýr. Çalýþmanýn baþlangýcýnda öngörülen genel çerçeve sorular þunlardýr; 1. Bayanlarýn orman mühendisliðini tercih etmelerinin nedenleri nelerdir? 2. Bayan orman mühendislerinin yaptýklarý iþlerden memnuniyet durumlarý ve varsa memnuniyetsizliklerinin nedenleri ve karþýlaþtýklarý güçlükler nelerdir? 3. Orman mühendisliðinin aðýrlýklý olarak aðýr arazi koþullarýna dayanýklýlýk isteyen bir meslek dalý olduðu varsayýlýrsa, bayan orman mühendislerinin bu koþullara dayanabilme ve arazi iþlerini erkek meslektaþlarý kadar yapabilme durumlarý ne kadardýr? 4. Yöneticilerinin bayan orman mühendislerinden aldýklarý randýman hangi düzeydedir? 5. Bayan orman mühendislerinin performansýný etkileyen etmenler nelerdir? 6. Performans deðerlendirme kriterleri nelerden oluþmalýdýr, nasýl yapýlmalýdýr? 7. Orman mühendislerinin muhatap olduklarý kiþiler açýsýndan cinsiyet kavramýnýn önem düzeyi nedir? Sempozyumla ilgili zaman açýsýndan bir kýsýtlama yaþanmasý nedeniyle baþlangýçta yöneticiler ile yapýlmasý düþünülen görüþmeler yapýlamamýþtýr. Ayrýca bayan orman mühendislerinin muhatap olduklarý kiþiler açýsýndan cinsiyet kavramýnýn önem düzeyi deðerlendirilirken, alt kademede çalýþan memurlar ve halktan kiþiler ile kýsýtlý sayýda görüþ alýnmýþ, bu yönde anket çalýþmasý yapýlamamýþtýr. Dolayýsýyla bu çalýþmada verilen deðerlendirmeler bayan orman mühendislerinin düþüncelerini yansýtmaktadýr. 3. BULGULAR ve TARTIÞMA Anket çalýþmalarýnda Çevre ve Orman Bakanlýðý'nýn bütün birimlerinde çalýþan bayan orman mühendislerinin görüþlerinden örneklem elde etmeye çalýþýlmýþtýr. Bu kapsamda ankete katýlan bayan orman mühendislerinin çalýþtýðý birimler ve oranlarý Þekil 1'de gösterilmiþtir. Þekil 1. Ankete Katýlanlarýn Çalýþtýðý Birimler Þekil 1'de görüldüðü gibi, ankete katýlýmý en yüksek düzeyde Orman Genel Müdürlüðü'ne baðlý birimlerde çalýþanlar oluþturmuþtur. Ýkinci düzeyde katýlým, Çevre ve Orman Bakanlýðýnýn ana hizmet birimlerine baðlý ve Çevre ve Orman Ýl Müdürlüklerinde çalýþanlar þeklindedir. Bunun yanýnda % 7'lik bir oranla ankete katýlan üçüncü grup AR-GE dairesine baðlý ormancýlýk araþtýrma müdürlüklerinde görev yapan bayan orman mühendisleridir. Ankete katýlanlarýn yaþ, çalýþma yýlý, medeni durum ve sahip olduklarý çocuk sayýlarýna iliþkin bilgiler Çizelge 1'de verilmiþtir.

15 Çizelge1. Ankete Katýlanlarýn Özellikleri Yaþ Çalýþma yýlý Medeni durum Çocuk sayýsý Grup Oran(%) Grup Oran(%) Grup Oran(%) Grup Oran(%) ,5 <1 5,0 Evli 70,2 0 15, , ,0 Bekar 24,8 1 44,0 >40 10, ,3 Boþanmýþ 5,0 2 39, ,3 3 1,1 >15 17,4 Çevre ve Orman Bakanlýðý bünyesinde þube müdürlüðü görevinden üst düzeyde bir görevde çalýþan bayan orman mühendisi bulunmamaktadýr. Bayan Mühendislerin bulunduðu en yüksek mevki þube müdürlüðü ve iþletme müdür yardýmcýlýðýdýr. Çizelge 2'de ankete katýlan bayan mühendislerin görev daðýlýmý verilmiþtir. Çizelge 2. Ankete Katýlan Bayan Mühendislerin Görev Daðýlýmý Görev Sayý % Þb. Müd 4 3,0 Müd.Yrd. 2 2,0 Ýþt. Þefi 29 24,0 Kad. Þefi 5 4,0 Mühendis 81 67,0 15 Çizelge 2'de görüldüðü gibi, þube müdürlüðü ve iþletme müdür yardýmcýlýðý görevini sürdüren bayan orman mühendisi sayýsý oldukça azdýr. Bayan orman mühendislerinin büyük çoðunluðu mühendis olarak çeþitli birimlerde görev yapmakta, iþletme þefliði ve kadastro þefliði birlikte deðerlendirilse dahi toplam içerisindeki paylarý oldukça düþük bir düzeyde kalmaktadýr. Çalýþmada bayan orman mühendislerinin bu mesleði tercih nedenleri ve üniversite sýnavýna kadar yaþadýklarý bölgenin tercihleri üzerinde bir etkisinin olup olmadýðý sorgulanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn % 47'si bu mesleði yalnýzca üniversite giriþ sýnavýnda puaný tuttuðu için seçtiðini belirtmiþtir. Bunu ailesinde veya çevresinde bu mesleði yapanlarýn olmasý (% 21), doða ile ilgili bir meslek olmasý (% 19) ve diðer nedenler (% 11) (diðer nedenler olarak o dönemde iþ imkanýnýn iyi olmasý ve tercih hatasý öne çýkmaktadýr) izlemektedir. Bu mesleðin tercih edilmesinde eðitim kurumlarýnýn (okul, dershane vb.) bir yönlendirmesi olup olmadýðý sorgulanmýþ ve katýlýmcýlarýn % 2'sinin böyle bir yönlendirme ile mesleði seçtiði belirlenmiþtir. Bayan orman mühendislerinin üniversite sýnavýna kadar yaþadýðý bölgeler deðerlendirildiðinde ilk üç sýrayý sýrasýyla Karadeniz, Marmara ve Ege bölgeleri almýþtýr. Daha önce yapýlan anket çalýþmasýnda ilk üç sýra Karadeniz, Akdeniz ve Marmara þeklinde bulunmuþtur. Bu durum, orman varlýðý itibariyle zengin sayýlabilecek bölgelerde yaþayanlarýn bu mesleði tercih nedenlerinden biri olarak deðerlendirilebilir. Katýlýmcýlara çalýþtýklarý birimde yaptýklarý iþin kendilerini mesleki açýdan tatmin edip etmediði sorulmuþtur. Alýnan cevaplar evet (% 33), kýsmen (% 49) ve hayýr (% 18) þeklindedir. Katýlýmcýlarýn farklý bir birimde çalýþma olanaklarý olsa hangi birimde çalýþmak isteyecekleri sorgulanmýþtýr. Farklý bir birimde çalýþmak istemeyenlerin oraný % 44 dür. Farklý bir birimde çalýþmak isteyenlerin % 29'u orman bölge müdürlüklerinde (þube mühendisi veya müdürü), % 27'si ormancýlýk araþtýrma kurumlarýnda, % 25'i Aðaçlandýrma Genel Müdürlüðü'nün birimlerinde, % 14'ü Doða Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü'nün birimlerinde, % 4'ü orman iþletme müdürlüðünde, % 2'si de Orman Köy Ýliþkileri Genel Müdürlüðü'nün birimlerinde çalýþmak istediðini belirtmiþtir yýlýnda yapýlan anket çalýþmasýnda bayan mühendislerin bulunduklarý görevden memnuniyetsizlik oraný (ilgili soruya "hayýr" cevabýný verenler) % 38 ile daha yüksek bulunmuþ ve yapýlan deðerlendirmede o dönemde bayan orman mühendislerinin iþletme þefi, müdürü vb. görevlerde daha çok görev almak istedikleri belirlenmiþtir. Dolayýsýyla geçen 6 yýlda diðer birimlerde çalýþanlarýn orman iþletmelerinde (iþletme þefi, müdür vb.) çalýþmaya yönelik ilgilerinin azaldýðý görülmektedir. Çalýþmaya katýlanlarýn % 50'si þu anda farklý bir meslek grubunda çalýþýyor olmayý istediklerini, % 34'ü ise mesleklerinden memnun olduðunu belirtmiþ, geri kalaný bu konuda fikir belirtmemiþtir. Altý yýl önce yapýlan anket çalýþmasýnda ankete katýlanlarýn % 62'si mesleklerinden memnun olduklarýný yalnýzca bulunduklarý görevden memnun olmadýðýný dile getirmiþtir. Dolayýsýyla geçen altý yýlda bayan orman mühendislerinde mesleki memnuniyetsizliðin arttýðý düþünülebilir. Ankete katýlanlarýn % 52'si görevlerini layýkýyla yerine getirdiðini, % 47'si kýsmen, % 1'lik bir kýsým ise görevini layýkýyla yapamadýðýný belirtmiþtir. Katýlýmcýlarýn görevlerini layýkýyla yapamamalarýna gösterdikleri en önemli üç neden idari ve siyasi sorunlar, ailevi sorunlar, eðitim ile ilgili eksiklikler olmuþtur. Bayan orman mühendislerinin cinsiyetlerinden dolayý karþý karþýya kaldýklarýný belirttikleri en önemli sorun bayan olmalarýndan dolayý meslekte ayýrým görmeleri (% 48) olmuþtur. Daha sonra kendilerini zorlayan etmenlerin baþýnda sosyal ve kültürel olarak kadýnýn aile ve çocuk konusunda daha fazla sorumluluk yüklenmesi (% 33) ve son olarak ta fiziksel açýdan arazi þartlarý, yangýn vb. durumlar karþýsýnda karþýlaþýlan zorluklar, arazi

16 çalýþmalarýnda çalýþtýklarý grup içerisinde bayan olarak azýnlýkta kaldýklarý için yaþanan (psikolojik, biyolojik) sorunlar (% 19) gelmektedir. Bu sorunlarýn 1999 yýlýnda yapýlan çalýþmada oraný % 13 (aile, çocuk), % 12 (arazi vb. þartlarda fiziksel zorlanma vb.) iken, günümüzde aile ve çocuk ile ilgili sorunlar (% 33) ve fiziksel sorunlarýn (% 19) genel sorunlar içinde payý artmýþtýr. Anket çalýþmalarý isimsiz yapýldýðý için birebir durum deðerlendirmesi olanaðý olmamakla birlikte evli olanlarýn payýnýn % 50'lerden % 70'lere çýkmasý ve birden çok çocuða sahip olanlarýn oranýnýn artmasý, aile ve çocuk ile ilgili sorunlarýn genel sorunlar içerisindeki payýnýn artmasýnýn bir nedeni olarak düþünülebilir. Ankette, meslekte baþarýlý olabilmek için sahip olunmasý gereken eðitim ve kiþisel nitelikler sorgulanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn % 48'i meslekte baþarýlý olmak için gereken en önemli niteliðin mevzuata hakim olmak olduðunu belirtmiþtir. Bunu, mezun olunan fakülte (% 27), yabancý dil (% 9), yüksek lisans, doktora eðitimi yapmak (% 8), diðer nitelikler (meslek içi eðitim, bilgisayar bilmek vb.(% 8) takip etmektedir. Meslekte baþarýlý olmak için gerekli kiþisel niteliklerin sorgulanmasý yapýlmýþ, katýlýmcýlardan, ankette verilen kiþisel niteliklerin en önemlisine 1 verilmek üzere (1,2,3 þeklinde) derecelendirmeleri istenmiþtir. Çizelge 3'te bayan orman mühendislerinin meslekte baþarýlý olmak için sahip olunmasý gereken kiþisel özellikler ile ilgili görüþleri verilmiþtir. Çizelge 3. Kiþisel Özellikler ve Yapýlan Sýralama Sýralama Kiþisel özellikler 1 Kendine güven 2 Organizasyon yeteneði 3 Hýzlý karar verebilme 4 Ýnsanlarla iletiþim kurabilme 5 Ýkna gücü 6 Hitabet yeteneði, güzel konuþma 7 Liderlik ruhu 8 Sert ve kararlarýnda tavizsiz olmak 9 Fiziksel güç Çizelge 3 incelendiðinde bayan orman mühendislerinin fiziksel güç seçeneðini sýralamada en altta vermelerinin nedeni, genel olarak erkek meslektaþlarý ile karþýlaþtýrýlmalarýnda bayanlarýn fiziksel olarak daha zayýf deðerlendirilmelerine yönelik psikolojik bir tepki olabileceði gibi, sorulan soruda baþarýnýn meslekte yükselme, müdür vb. pozisyonlarda görev alma ve bu görevlerde çalýþanlarýn arazi çalýþmalarý vb. açýsýndan daha az aktif olmasý nedeniyle, fiziksel güçten ziyade, diðer özelliklerin ön plana çýkmasý olarak algýlanmasýndan dolayý da olabilir. 16 Çalýþmada bayan orman mühendislerine, erkek meslektaþlarýnýn, birlikte çalýþtýklarý personelin, orman köylüleri vb. gruplarýn bakýþ açýlarýnýn deðerlendirilmesine yönelik sorular yöneltilmiþtir. Ankete katýlanlarýn % 59'u, günümüzde erkek meslektaþlarýnýn, bayanlarýn ormancýlýk birimleri arasýnda ancak bazý birimlerde çalýþabileceklerini düþündükleri yönünde izlenimleri olduðunu belirtmiþtir. %28'i kendilerine bakýþ açýsýnýn olumlu olduðunu ve erkek meslektaþlarýnýn bayanlarýn bu mesleði layýkýyla yerine getirdikleri yönünde görüþleri olduðunu, % 13'ü ise erkek meslektaþlarýnýn ormancýlýk mesleði bayanlara göre bir meslek deðil þeklinde düþündüklerini belirtmiþtir. Ayrýca katýlýmcýlara mesleðe ilk baþladýklarý yýllarda meslektaþlarýnýn bakýþ açýsý da sorulmuþ ve bu açýdan bir deðerlendirme yapýlmýþtýr. Katýlýmcýlarýn % 50'si mesleðe ilk baþladýklarý yýllarda diðer meslektaþlarýnýn sadece bazý birimlerin bayanlara göre olduðunu, % 33'ü meslektaþlarýnýn bakýþ açýsýnýn tamamen olumsuz olduðunu, % 17'si de olumsuz bir bakýþ açýsý ile karþýlaþmadýðýný belirtmiþtir. Geçmiþten günümüze bu açýdan bir deðerlendirme yapýldýðýnda erkek meslektaþlarýnýn olumsuz bakýþ açýsýnýn % 33'ten % 13 'e düþmesi olumlu bir geliþme olarak deðerlendirilebilir. Bayanlarýn yalnýzca bazý birimlerde çalýþabileceði görüþünün % 9'luk bir artýþ (% 50'den % 59'a) göstermesi, bayan mühendisler konusunda fikirleri tamamen olumsuz olan erkek meslektaþlarýnýn biraz daha ýlýmlý yada daha olumlu düþünmeye baþladýklarý þekilde yorumlanabilir. Birlikte çalýþtýklarý personel açýsýndan deðerlendirildiðinde katýlýmcýlarýn % 36'sý çalýþtýklarý personel açýsýndan cinsiyetin önemli olmadýðýný, % 28'i bayanlarýn ayrýntýlara daha fazla dikkat etmesi ve bazý konularda daha titiz davranmalarý nedeniyle çalýþtýklarý personelin zorlandýðýný, % 20'si bayanlarý amir olarak kabul etmekte zorlandýklarýný, % 16'sý ise personelin bir bayan ile çalýþmaktan daha memnun olduðunu bildirmiþtir. Halkla iliþkiler boyutunda düþünüldüðünde özellikle orman köylüleri açýsýndan durum deðerlendirildiðinde ankete katýlanlarýn % 60'ý ilk baþlarda bayan mühendislerin yadýrgandýðýný fakat daha sonra bakýþ açýsýnýn olumlu yönde deðiþtiðini belirtmiþtir. Halk için cinsiyetten öte, kiþiliðin önemli olduðunu belirtenler % 34, diðer olumsuz görüþlerin oraný % 6'dýr yýlýnda yapýlan çalýþmada genel olarak bayan orman mühendislerinin farklý gruplarýn kendilerine bakýþ açýlarýný deðerlendirdiklerinde olumsuz bakýþ açýsý oranýn daha yüksek olduðu (% 68) belirlenmiþtir. Daha önce yapýlan ankette tek bir soruda bu üç grubun bakýþ açýsý deðerlendirilmiþ, son yapýlan

17 ankette ilgili üç grup ayrý deðerlendirilmiþtir. Bu üç gruba ait olumsuz bakýþ açýsý oranlarý toplu olarak deðerlendirildiðinde bile daha önce elde edilen deðere ulaþmamaktadýr. Dolayýsýyla 1999 yýlýndan günümüze bu açýdan olumlu bir geliþme yaþandýðý söylenebilir. Bayan orman mühendislerinin % 33'ü mesleki açýdan yeterli bilgi ve deneyime sahip olduðunu, % 55'i kýsmen bu niteliklere sahip olduðunu, % 12'si ise yeterli bilgi ve deneyime sahip olmadýðýný düþünmektedir. Katýlýmcýlarýn % 75'i bilgi ve deneyimini arttýrmak amacýyla kiþisel çaba gösterdiðini (yüksek lisans yapmak, sempozyum, seminer vb. toplantýlara katýlmak vb.) belirtmiþtir. Kiþisel çaba gösterenlerin % 43'ü gösterdiði bu çabalarý engelleyen bir etmen olmadýðýný belirtirken, % 57'si bu çabalarýný engelleyen etmenlerin sýrasýyla, idari sorunlar (izin alamamak, yapýlan toplantý,seminer gibi çalýþmalara daha çok erkek meslektaþlarýnýn davet edilmesi vb.(% 33)); aile, çocuk vb. sorumluluklar (% 30); iþ yoðunluðu nedeniyle zamansýzlýk (% 27) ve maddi sorunlar (% 10) olduðunu bildirmiþtir. Eþi de orman mühendisi olanlara, eþi ile ayný meslekten olmalarýnýn kendileri için bir avantaj olup olmadýðý sorulmuþtur. Ankete katýlanlarýn % 54 'ünün eþi de orman mühendisidir ve bunlarýn % 73'ü bu durumu bir avantaj olarak deðerlendirmiþtir. Bunun en önemli nedenleri eþlerinin mesleðin zorluklarýný bilmesi, ev, aile, çocuk konusundaki sorumluluklarýnda anlayýþ göstermesi ve yardýmcý olmasý, ayrýca iþ konusunda da ihtiyacý olduðunda destek alabilmesi olarak belirlenmiþtir. Bayan orman mühendislerine erkek meslektaþlarý ile ayný görevlerde, ayný koþullarda çalýþtýklarýnda eþit performans gösterip gösteremeyeceklerine yönelik soruya % 79 gibi büyük çoðunluk evet yanýtýný verirken, kamu çalýþanlarýna yönelik yapýlacak performans deðerlendirmesinde ayný performans ölçütleri ile deðerlendirilmelerinin doðru olup olmadýðý sorgulandýðýnda katýlýmcýlarýn % 43'ü cinsiyet ayrýmý olmadan eþit performans ölçütleri ile deðerlendirilmeleri gerektiðini belirtirken, % 57'si performans deðerlendirmesi yapýlýrken kadýnlarýn toplumsal diðer görevlerinin göz önünde bulundurulmasý gerektiði yönünde görüþ belirtmiþtir. Anketlerde yapýlan ek açýklamalar da dikkate alýndýðýnda bayan orman mühendislerinin performansýný kýsýtlayan en önemli etkenin toplumumuzda aile ve çocuk konusunda bayanlarýn görev ve sorumluluðunun daha fazla olmasý olduðu söylenebilir. Kiþisel olarak bekar ve çocuksuz olmalarý durumunda ayný performansý göstereceðine inanan bayan mühendisler, aksi takdirde ayný performansý göstermek için daha fazla çaba sarf etmek durumunda olduklarýný belirtmektedir. Bayan orman mühendislerinin görüþlerine göre; orman mühendisleri için performans deðerlendirmesi yapýlmasý durumunda deðerlendirme kriterlerinden ilk beþi sýrasýyla; (a) yapýlan iþin kalitesi, (b) iþin zamanýnda ve uygun maliyetle tamamlanmasý, (c) organizasyon ve planlama yeteneði, (d) çalýþtýðý insanlarýn saygýsýný kazanma ve güvenilirlik, (e) grup çalýþmasýnda baþarý olmalýdýr. Ankete katýlanlarýn % 73'ü performans deðerlendirmesi yapýlýrsa bunun konunun uzmaný kiþi-kiþilerce, birimde oluþturulacak komisyonun standart kriterlere göre hazýrlanan formlarý deðerlendirilmesi yoluyla yapýlmasý gerektiði yönünde görüþ bildirmiþtir. Ankete katýlanlarýn % 99'u kendisi hakkýnda yapýlacak olan performans deðerlendirmesi hakkýnda bilgi sahibi olmak istemektedir. Bayan orman mühendislerinin terfi ve atamalarda göz önüne alýnmasýný istediði en önemli üç kriter sýrasýyla iþin gerektirdiði bilgi ve beceri düzeyi, baþarý (sicil, meslekte yükselme sýnavý puaný, alýnan sertifika, baþarý belgesi vb.) ve eðitim (ilgili alanda ihtisaslaþma, yüksek lisans, doktora, alýnan sertifika vb) olarak belirlenmiþtir. Ankete katýlan bayan orman mühendislerinin % 64'ü katýlým boyutunda bayan orman mühendislerinin ülkemizdeki durumunu yetersiz bulduðunu, % 32'si kýsmen yetersiz bulduklarýný ama gün geçtikçe daha iyi düzeyde olduðunu, % 4'ü ise durumlarýnýn yeterli düzeyde olduðunu belirtmiþtir. Katýlýmcýlarýn % 88'i uluslararasý düzeyde yapýlan toplantýlardan ve bu toplantýlarda ortaya konulan, ormancýlýk alanýnda 17

18 katýlým boyutunda kadýnlarýn daha etkin rol almasýna yönelik tavsiye niteliðindeki kararlardan haberdar olmadýðýný belirtmiþtir. 4. SONUÇ VE ÖNERÝLER Yasal düzenlemeler açýsýndan deðerlendirildiðinde bayan orman mühendisleri eðitim, çalýþma ve meslekte yükselme açýsýndan erkek meslektaþlarý ile ayný haklara sahiptir. Bu çok önemli bir konudur. Çünkü kazanýlmasý en zor olan haklar yasal haklardýr. Ayrýca "Türkiye, Birleþmiþ Milletler Kadýnlara Karþý Her Türlü Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Sözleþmesi"ni 1985 yýlýnda imzalamýþ, sözleþme bir yýl sonra yürürlüðü girmiþtir (Anonim, 1994). Toplumlarda kanunen elde edilmiþ olan haklarýn uygulanmasýnda sosyal ve kültürel birtakým kýsýtlamalar, ön yargýlar ve taassuplar olabilir. Einstein önyargýlarý yok etmenin atomu parçalamaktan zor olduðunu söylerken çok önemli bir noktaya iþaret etmiþtir. Toplumdaki ön yargýlar, psikolojik, sosyal ve kültürel eðilimlerin deðiþtirilmesi, yok edilmesi oldukça zor olan kavramlardýr. Ülkemizde ilk bayan orman mühendisi 45 yýl önce mezun olmasýna raðmen halen bu mesleði tercih eden bayanlarýn oraný oldukça düþük seviyededir. Toplumda bayan ve orman mühendisi kavramlarý halen çok fazla baðdaþtýrýlamamaktadýr. Bu konuda uðraþ verenlerin çabalarý bireysel düzeyde kalmakta, çalýþtýðý birimde kendini her anlamda ispatlama çabasýndan öte geçememektedir. Bu nedenledir ki bayan orman mühendislerine yönelik bakýþ açýsý yýllar içinde olumluya doðru yavaþ bir seyir göstermektedir. Sosyal ve kültürel olarak aile içinde daha fazla görev ve sorumluluk üstlenen bayan orman mühendisleri, erkek meslektaþlarý ile ayný performansý gösterebilmek için daha fazla çaba göstermek zorunda kalmaktadýr. Meslektaþlarý arasýnda psikolojik olarak hissettikleri meslek taassubu, baþarýlarýn bireysel olarak deðerlendirilmesi, baþarýlý olanlarýn gerekli taltifleri alamamasý, bu konuda toplumda ve meslek camiasýnda yeterince hýzlý adýmlarýn atýlmamasý vb. nedenlerle, bayan orman mühendisleri arasýnda farklý bir meslek grubunda çalýþýyor olmayý isteyenlerin oraný artmýþ, aktif görevlerde çalýþmayý isteyenlerin oraný azalmýþtýr. Bu konuda atýlacak en önemli adým bu mesleðe girenlerin daha bilinçli bir þekilde tercih etmesine yönelik yapýlacak çalýþmalardýr. Üniversite seçme sýnavý tercihlerinin puanlarýnýn alýnmasýndan sonra yapýlmasý oldukça önemlidir. Bu nedenle bu eðitimi veren fakültelerin, Çevre ve Orman Bakanlýðý'nýn ve Orman Mühendisleri Odasý'nýn web sayfalarýnda yeterli ve gerçekçi tanýtýmlar yapýlmalýdýr. Eðitim kurumlarýnýn meslek tercihindeki yönlendirmeleri göz önüne alýnarak bu kurumlara yönelik bilgilendirme çalýþmalarý yapýlmalý, dolayýsýyla bu mesleðin daha bilinçli bir þekilde tercih edilmesi saðlanmalýdýr. Fakültedeki eðitim süresi boyunca arazi uygulamalarý daha fazla ve öðrencilerin birebir katýlýmýyla yapýlmalý, stajlarýn daha ciddi yapýlmasýna önem verilmeli, mesleðe ilk baþlayan tüm orman mühendisleri uygun bir süre yetki ve sorumluluk üstlenmeden uygulama konusunda tecrübe edinmelidir. Aktif görevlerde çalýþmaya istekli ve yetenekli olan bayan mühendisler teþvik edilmeli ve gerek eðitimleri, gerekse mesleðe baþladýklarý ilk yýllarda yönlendirilmelidir. Kiþisel çabalar her zaman önemlidir. Bayan orman mühendisleri mesleklerini layýkýyla yerine getirmek yanýnda, kendilerini geliþtirmek, konuyla ilgili çalýþmalardan haberdar olmak, gerekirse þartlarýný zorlayarak katýlmak ve katkýda bulunmak çabasýnda olmalýdýr. IUFRO'nun Ýsveç'te yapýlan bir toplantýsýnda ele alýnan konular deðerlendirildiðinde yukarýda belirtilen sorunlarýn yalnýzca ülkemizde yaþanmadýðý rahatlýkla görülebilir (Lidestav and Chaseling, 2001). Kurulan bir bilgi aðý ile (women forester network) tüm Dünya'da bu konuda çalýþan, uðraþ veren kiþilerin birbirinden, bu konudaki geliþmelerden, yapýlan toplantýlardan haberdar olmalarý, bilgi ve deneyim açýsýndan birbirlerine destek olmalarý saðlanmýþtýr. Avrupa Birliði'ne giriþ sürecinde olan ülkemiz, kanunlar ve uygulamalar açýsýndan deðiþik alanlarda eleþtirilere muhatap olmaktadýr. Ormancýlýk alanýnda bayan mühendislerin kanunen erkeklerle eþit haklara sahip olmalarýna raðmen, uygulamada istatistiklere bakýldýðýnda açýkça görülen ve bayanlarýn aleyhine olan durumun bu süreçte olumlu deðerlendirilmeyeceði açýktýr. Unutulmamasý gereken, bu konuda daha ciddi geliþmelerin saðlanmasý için kiþisel çabalarýn yanýnda kurumsal çabalarýn arttýrýlmasý gerektiðidir. KAYNAKLAR Alanay, A.,(1998). 8 Mart ve Mühendis- Mimar Kadýn, Orman Mühendisliðinde Kadýn, Orman Mühendisliði Dergisi, 35:3. Anonim (1994). The status of women in Turkey, The Turkish National Report to 4th World Conference on Women ( (25/11/2005) Lidestav and Chaseling (Editor), (2001). Gender Perspective in Forestry-why and how, Seminar Proceedings IUFRO Working Party, November, Umea, Sweeden. Lyre n L., (2004). Gender and Forestry- a bibliography, SLU Forestry Library, SE Umea, Sweden Yadigar, S., (1990). 8 Mart Dünya Kadýnlar Günü ve Ormancýlýðýmýzda Kadýn Orman Mühendislerinin Yeri, Orman Mühendisliði Dergisi, Sayý:3. 1 Bu çalýþma, Aralýk 2005 tarihleri arasýnda TMMOB Orman Mühendisleri Odasý tarafýndan düzenlenen "Türk Ormancýlýðýnda Uluslararasý Süreçte Acil Eyleme Dönüþtürülmesi Gereken Konular, Mevzuat ve Yapýlanmaya Yansýmalarý" adlý sempozyumda sunulmuþtur. 18

19 TOHUMCULUK KANUNU'NUN OLASI SONUÇLARI Prof.Dr.Uçkun GERAY* Avrupa'da Neler Oldu? 1999 yýlýnda Seattle'daki küreselleþme karþýtý harekete Fransýzlar baþlýca iki sloganla katýlmýþlardý. Bunlar "culture" ve "agriculture" sloganlarýydý. Kastedilen, endüstriyel tarýmýn hem doðal ve temiz tarýmý, hem de kýrsal toplum kültürünü yok ettiði savýný vurgulamaktý. Gerçekten endüstriyel tarýmýn, yani büyük alanlarda, ileri teknolojiye, yapay gübreye ve zararlýlarla kimyasal mücadeleye dayalý tarýmýn ayný zamanda endüstriyellere dayalý olmasýndan þikayet vardý. Bu kesim AB genelinde nereden baksanýz nüfusun en çok %4'ünü teþkil ediyordu, köylü dönüþmüþ, göç etmiþ köylü eksenli tarým en aza inmiþti. Bunun kaçýnýlmaz sonucu kýrsal toplum kültürünün erozyona uðramasý, hatta kaybedilmesidir. Bu aþýrýlýklarýn bir bölümü de "monokültür" þeklinde nitelenen tarýmsal üretim biçiminden kaynaklanmaktadýr. Verimlilik ve karlýlýk amacý çiftçiyi monokültüre ister istemez getirmiþ durumdadýr. Dolayýsýyla bir coðrafyanýn yüzbinlerce yýl içerisinde oluþmuþ bulunan kendine özgü genetik birikimi yok olmakta ya da azalmakta, üretim ve ticaret dýþý kalmakta, çok daha önemlisi genleri deðiþtirilmiþ "yapay" bitki türlerine baðýmlýlýk artmaktadýr. Bunlarýn ayný zamanda endüstriyel tarým demek olduðu, bu sistemde köylü esaslý tarýmýn dýþlandýðý ve biyolojik çeþitliliðin zararýna sonuçlar yaþandýðý vurgulanmalýdýr. Tohumculuk Kanunu Tasarýsý konusunda Avrupa Çiftçiler Koordinasyonu (European Farmer's Coordination-EFC) tarafýndan milletvekillerine gönderilen mektubun içeriði de Seattle 1999'da savunulmuþ olan düþüncelere koþut olan önemli gerçekleri ifade etmektedir. AB'nin uyguladýðý yoðunlaþtýrýlmýþ tarým (entansif tarým=endüstriyel tarým U.G) modelinin Avrupalý küçük çiftçileri çokuluslu þirketlere baðýmlý kýldýðýný; AB tarým modeliyle topraklarýn harap olduðunu; petrol kaynaklý gübreler ve tarým ilaçlarýyla sularýn kirletildiðini; AB'nin milyonlarca küçük tarým iþletmesinin ve ancak onlarla birlikte geliþebilen biyolojik çeþitliliðin yok oluþuna izin verdiðini; Türkiye'nin hala büyük bir tarýmsal nüfusu barýndýrmasý ve zengin çeþitliliðe sahip olmasý kadar, böyle bir tarýmsal üretimi (küçük ölçekli, köylü çiftçiye dayalý. U.G.) sürdürebiliyor olmasýnýn kendileri için gurur kaynaðý olduðunu; Türkiye'nin kendi nüfusunu besleyen ve hatta ihraç edebilmeyi saðlayan küçük çiftçi kuþaklarýnýn çabalarýnýn tam deðerinin korunmasý gerektiðini... EFC bu mektupta vurgulamaktadýr. Ayrýca, yeni bir yol açmasý için, Avrupa'nýn bütün küçük çiftçileri ve düþük kaliteli standardize edilmiþ ürünlerle (gdo'lu ürünler. U.G.) boðulmuþ tüketicileri için umut yolunu açacak bir Türkiye'ye ihtiyacýmýz var denilmektedir. Biyolojik Zenginlikten Kim Yararlanabilir? Coðrafyamýz halen yararlanýlan ve gelecekte de deðerlendirilebilecek olan büyük bir doðal ve geleneksel güce sahiptir. Bu gücü kabaca a)halen ticarileþtirilmiþ bulunan ve kitlesel üretimi yapýlan bitki türleri, b)halen yerel yahut dar ölçekte ticari yahut geçimlik olarak üretilen ve kitlesel üretimi yapýlmayan bitki türleri, c)henüz ticarileþtirilmemiþ olan, ancak gelecekte bu açýdan yararlanýlabilecek bitki türleri þeklinde sýnýflandýrmak mümkündür. Bu alanlarýn hepsinde uluslarüstü birkaç firmanýn önde olduðu görülmektedir ve bunlarýn sahip olduðu bilimsel, teknolojik ve ticari olanaklar, geliþme yolunda olan ülkeler toplamýnýn olanaklarýndan çok daha büyüktür, üstelik bunlar bugün de siyasi ve finansal anlamda büyük destek almaktadýr. Diðer yandan söz konusu firmalar yalnýzca geleneksel olan ve kirlilik yahut saðlýk sorunlarý yaratmayan teknolojik yöntemleri deðil, öteki biyoteknolojik yöntemleri de kullanarak tohumluklar geliþtirebilmektedir. Baþka deyiþle seleksiyon, ýslah, hibritleme yanýnda gen transferi konularýnda da en öndedirler. Dolayýsýyla, saðlýk sorunu doðurduðu bilinen genleri deðiþtirilmiþ organizmalarý (gdo) yani "yapay bitki türlerini" geliþtirme ve ticarileþtirme olanaklarý da yerküre ölçeðinde adeta rakipsizdir. Bu kanunla, yukarýda sayýlan her üç alanda da bitki türlerinin tohumluklarýnýn üretimi; tohumluklarýn sertifikalandýrýlmasý; piyasanýn denetlenmesi iþleri bu uluslarüstü özel firmalarýn ar-ge ve ticaret gücüne ve yönlendirmesine tabi kýlýnmýþ olmaktadýr. Bu firmalarýn baþlýcalarý Novartis, Monsanto, Cargill, Dupont, ADN ve Bayer olarak sayýlmaktadýr. Bu firmalar verimlilik düzeyi yüksek, yerli yahut yabancý menþeli yeni tohumluk üretebilecek ve sertifikalandýrabilecek olduklarýndan, verimliliði göreceli olarak düþük kalmýþ, yerel, kýsýtlý olarak üretilen bitki üretimi ve pazarlamasý son bulacak demektir. Bunun örnekleri sayýlamayacak kadar çoktur. Yine bu firmalar ticarileþtirilebilecek yeni bitkisel ürünleri, bitkilerin gen bileþimlerini biyoteknolojik yollarla deðiþtirmek * Ý.Ü. Orman Fakültesi 19

20 suretiyle ekonomik hayata sokabilecek güçtedir. Dolayýsýyla hem geleneksel üretimin, hem biyoteknolojik üretimin bundan sonra geniþleyecek olan alaný bu firmalarýn elinde olacak demektir. Tohumculuk Kanunu Genel Gerekçesi'nde özetle, "tohumculuk sektörü özel sektör aðýrlýklý hale gelmiþtir" ve "kamu kurum ve kuruluþlarý ise denetim görevini üstlenmiþtir" denilmekte, dolayýsýyla bu geliþmeler uyulmasý gereken çerçeve olarak kabul edilmektedir. Ama, ayrýca, denetleyici rolde gösterilen kamu kurumu, gerçek ve tüzel kiþiler tarafýndan, yani bitki ýslahçýlarý, tohum sanayicileri ve üreticileri, fide ve fidan üreticileri, tohum yetiþtiricileri, tohum daðýtýcýlarý, tohum kullanýcýlarý, süs bitkileri üreticileri ve tohumculukla ilgili diðer konularla iþtigal edenlerce oluþturulan meslek kuruluþlarý olarak tasarlanmýþtýr. Bu kuruluþun özel sektör aðýrlýklý olacaðý, denetleyici ve yönlendirici rolün aslýnda özel sektörün hakimiyetine býrakýldýðý kolayca görülmektedir. Kanun'un öteki birçok maddesi de özelleþtirmeye, özel sektörün denetleme ve yönlendirme iþlevini hakim kýlmaya kapý açacak ustalýkta yazýlmýþ durumdadýr. Kanun Yalnýzca Tarým ve Tohumla Ýlgili Deðil Tohumculuk Kanunu'nun sadece tohumla ve tarým sektörüyle ilgili olmadýðýný belirtmek gerekmektedir. Tarla bitkileri yanýnda, "bað-bahçe bitkileri, orman bitki türleri ve diðer bitki türleri" kapsam içindedir. Bu sýrada nedense "mera ve çayýr bitkileri" sayýlmamakta, bunlar diðer bitki türleri içerisinde kabul edilmiþ görünmektedir. Dolayýsýyla orman, mera ve çayýr ekosistemlerinin içerdiði bitki varlýðý da tür ve genetik yapýlarý itibariyle kayýt altýna alýnma, tescil ve sertifikalandýrma iþlemine tabi tutulmak ve bunlarýn piyasa denetimleri yapýlmak durumundadýr. Orman ekosistemlerinin içerdiði adeta sýnýrsýz sayýdaki bitkilerin tohum, yumru, fide, fidan ve çelik materyali de Kanun'un kapsamýndadýr. Ayrýca, kayýt altýna alýnmamýþ türlere iliþkin tohumluklar sertifikasyon iþlemine alýnamayacak ve ticaret, daðýtým ve üretim konusu olamayacaktýr. Böylece hem tarým, hem ormancýlýk sektörü için büyük sayýlara varan kayýt, sertifikasyon... iþlemleri darboðazý ve yapay yahut yabancý bitki türlerinin gelir yaratma gücü nedenleriyle ithal tohumluklara yer açýlmýþ olacaktýr. Biyolojik çeþitlilik olarak, karasal ekosistemler içerisindeki en zengin kaynaklar orman ekosistemleridir. Baþka ifadeyle orman ekosistemleri bitki türü, yabanýl hayvan türü, gen rezervi ve doðal süreçler olarak tarým yapýlan kaynaklara ve çayýr ve mera ekosistemlerine göre çok öndedir. Yaklaþýk 1960'a kadar daha çok aðaçlarýyla ve aðaççýklarýyla öne çýkmýþ olan 20 orman ekosistemleri, bu tarihten sonra odun dýþý ürünleriyle ve bu çerçevede de aðaççýk, çalý, otsu bitkiler, mantar ve yosunlarýyla önem kazanmýþtýr. Bu organizmalarýn bir bölümü ekolojik besin olarak, bir bölümü de saðlýkla, kozmetikle, boyamayla... ilintili olarak önem kazanmýþ, evcilleþtirilmiþ, ticarileþtirilmiþ, kültüre alýnmýþ ve piyasalarý yaratýlmýþtýr. Gelecek, orman ekosistemlerinde yer alan organizmalarý ya geleneksel yöntemlerle, ya da ileri biyoteknolojik yöntemlerle üretmeye kilitli olacaktýr. Batý'nýn biyolojik çeþitliliði önemsemesinin ve bu kaynaklarý korumaya aldýrmak üzere kaynak vermesinin temelinde söz konusu yararlanmanýn yaþamsal bir öneme sahip olacaðý düþüncesi bulunmaktadýr (GEF II örneði U.G). Tohumculuk Kanunu'nda Piyasa Denetimi baþlýðý altýnda "Tohumluklarý yetiþtiren, iþleyen ve satýþa hazýrlayan, daðýtan ve satan gerçek veya tüzel kiþiler, Bakanlýk tarafýndan yetkilendirilir ve denetlenir" denilmektedir. Buna göre ruhsat verilmemiþ yani yetkilendirilmemiþ kiþiler yukarýda sayýlan iþleri yapamayacaklardýr. Dolayýsýyla ormancýlýk sektöründe de, yukarýda sayýlan alanlarda yetki verilecek kiþilerin belirlenmesi gündeme gelmektedir. Gerçi kanun tasarýsýnda "... ithalatý ve ihracatý ile ilgili uygulama ve düzenlemeler yapýlmasýna Çevre ve Orman Bakanlýðý yetkilidir" ifadesi varsa da; Kanunda "bu iþ ve iþlemler" bir "protokol" ile Çevre ve Orman Bakanlýðý'na "devredilir" denilmektedir. Bunun bir vesayet iþlemi olduðu ve iþ ve iþlemlerin vasi tarafýndan yani elinde asýl yetki olduðu varsayýlan "Tarým ve Köy Ýþleri Bakanlýðý" tarafýndan belli koþullar ileri sürülerek, yani protokol ile devredilmesi yolunun seçildiði anlaþýlmaktadýr. Alýþýlagelen saldýrgan ve haksýz tutum ince bir metotla hayata geçirilmektedir. Yetkilendirme sýrasýnda da ormancýlýk mesleðinin þimdiye kadar karþýlaþmýþ olduðu saldýrgan tutum ve davranýþlarla yeniden karþýlaþýlmasý gündeme gelebilecektir. Orman ekosistemlerinin içerdiði tüm bitki türleri ve çeþitleri hem ekosistem, hem kurum ve kuruluþ yönünden ormancýlýk mesleðinin yetki alaný içerisindedir. Bu anlamda yetki kanunu da önemli bir dayanak teþkil etmektedir. Orman ekosistemlerine ait bitki çeþitlerinin, geleneksel metotlarla yahut ileri biyoteknolojik metotlarla, yeni çeþitler elde etmek üzere gen kaynaklarý olarak kullanýlmasý, yeni çeþitlerin üretilmesi, tohumluk kurulmasý, bu bitkilerin kültüre alýnmasý yahut kitlesel olarak yetiþtirilmesi, daðýtýlmasý, pazarlanmasý... yetkilendirilen kiþilerin görevi olmak zorundadýr. Bu kiþilerden biri de Orman Aðaçlarý ve Tohumlarý Islah Araþtýrma Müdürlüðü'dür. Ancak bu kuruluþun adýnýn "Orman Bitkileri ve Tohumluklarý