Arter Kan Gazı Analizi. Doç. Dr. Banu Eriş Gülbay AÜTF Göğüs Hastalıkları AD

Arter Kan Gazı Analizi Doç. Dr. Banu Eriş Gülbay AÜTF Göğüs Hastalıkları AD

Arter Kan Gazı (AKG) Analizi Klinik olarak; Oksijenizasyon ve Asit-baz bozukluğunun Tanı ve Tedavisinde temel bir inceleme yöntemidir

AKG analizi nasıl yapılır? İnvaziv yöntemler Non-invaziv yöntemler kullanılmaktadır. AKG örneği nasıl alınır? Heparinize 20 G lık enjektör kullanılır

AKG örnekleri alınırken dikkat edilmesi gerekenler; Örnekleme oda havasında (Oksijensiz) İstirahat koşullarında yapılır Kan örneği tek seferde alınmaya çalışılmalıdır Ponksiyon bölgesinde yara ya da enfeksiyon olmamalı Enjektör içine hava girmemeli Kan örneği 5 dk içinde çalışılmalıdır 5 dk dan fazla bekleyecekse buz içinde saklanmalıdır

AKG da hangi parametreler vardır? ph = arter kanındaki ph P a C0 2 (PC0 2 )= arter kanındaki parsiyel C0 2 basıncını (mmhg) P a 0 2 (P0 2 )= arter kanındaki parsiyel 0 2 basıncını (mmhg) HC0 3- = serum bikarbonat konsantrasyonunu (meq/l) P(A-a) 0 2 = Alevoler-arteriel oksijen gradienti (mmhg)

Arter Kan örneğindeki Normal değerler: ph: 7.35-7.45 P a 0 2 : 80-100 mmhg P a C0 2 : 35-45 mmhg S a 0 2 : %97- %98 HC0 3 : 24 ± 2 meq/l BE: 0 ± 2 meq/l P(A-a)0 2 : 5-15 mmhg

AKG analizinde izlenmesi gereken sıra; 1) Asit-baz durumu (ph) 2) Basic problem ya da problemler (P a C0 2, HC0 3 ) 3) Compensation varlığı 1) ph 2) P a C0 2 3) HC0 3 4) P a 0 2

Asit-Baz Dengesi Serbest [H + ] aralığı oldukça dar, normal hücresel fonksiyonlar için [H + ] regülasyonu çok önemli Vücuttaki [H + ] yüksek oranda [C02] ve [HC03] ile regüle edilir. Kandaki gerçek [H + ] oldukça düşük (40 neq/l) Bu nedenle serbest [H + ] negatif logaritması olan ph (= log[h+]) kullanılıyor. Henderson-Hasselbalch denklemi: ph = pka + [HCO 3] 0.03 PCO2

Asit-Baz Dengesi [H + ] salan maddeler ASİT [H + ] bağlayan maddeler BAZ Kan ph sı ASİDİK ve BAZİK maddeler arasındaki dengenin sonucudur.

Asit-Baz Dengesi Kan ph sının dinamik regülasyonunda; Bikarbonat Non-bikarbonat (Hg, fosfat,prt )

Asit Baz Bozuklukları

Ventilasyon Solunum gazlarının akciğere giriş çıkış işlemidir. Ortalama dakika ventilasyonu 6lt/dk dır. İki tip ventilasyon bulunmaktadır; Ölü boşluk ventilasyonu (VD);( gaz alışverişinde rol almayan bölümdür Alveoler ventilasyonu (VA);( C0 2 atılımından sorumlu olan bölümdür VT= VA +VD

Oksijenizasyon Bu amaçla; P a 0 2 P a 0 2 ile F i 0 2 arasındaki ilişki S a 0 2 C a 0 2 = (HbX1.34XS a 0 2 ) + (0.003XP a 0 2 ) Oda havasındaki F i 0 2 ~ %20 Normal koşullarda; P a 0 2 ~ 4-5 X F i 0 2 Oksijenizasyon oranı P a 0 2 / %F i 0 2 = 5

Oksijenizasyon Hipoksemi= Arter kanında P a 0 2 değerinin düşük olması (P a 0 2 < 80 mmhg). Pulmoner status P a 0 2 / F i 0 2 P a 0 2 / %F i 0 2 Normal 400-500 4.0-5.0 Orta derecede pulmoner disfonksiyon 200-390 2.0-3.9 Belirgin pulmoner disfonksiyon <200 < 2.0

Hipoksemi Mekanizmaları Normal gaz alışverişi Fi02 azalmış Şant Alveoler hipoventilasyon V/Q uyumuzluğu Diffüzyon defekti

Pulmoner Gaz Alışverişi Alveolaarteriyel oksijen gradienti [(A-a)D0 2 = P(A-a)0 2 ] P A 0 2 ve P a 0 2 farkıdır. Akciğerin gaz alışveriş fonksiyonu hakkında genel bilgi verir. *Pratik hesaplama yöntemi* (oda havası + deniz seviyesinde) P (A-a) 02 = 149 (Pa02 + PaC02)

Hipoksemide Ayırıcı tanı

Hipoksemi Hipoksi

Olgu 1 72 yaşında bayan hasta bacak kırığı nedeniyle ameliyat ediliyor. Postoperatif 3.günde ani başlangıçlı nefes darlığı, hemoptizi ve göğüs ağrısı gelişiyor. Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş Dakika ventilasyon AKG 135/90 mmhg 30/dk 112/dk 37 C ph 7.41 PaC02 Pa02 Sa02 %88 HC03 18 L/dk 38 mmhg 50 mmhg 24 meq/l

Olgu 1 Normal asit-baz statusu (+) Orta derecede hipoksemi (+) AKG ph 7.41 PaC02 38 mmhg Pa02 50 mmhg Sa02 %88 HC03 24 meq/l

Olgu 1 Normal asit-baz statusu (+) Orta derecede hipoksemi (+) Artmış dakika ventilasyonu ile PaC02 arasındaki fark DEAD SPACE varlığını düşündürüyor Artmış dead space nedenleri Anatomik Alveoler Gerçek Rölatif Hızlı, yüzeyel solunum Pulmoner emboli Q KOAH PPV DEAD SPACE de artma; solunum işinde artma ile sonuçlanır.

Olgu 2 47 yaşında erkek hasta abdominal cerrahiyi takiben 48 saat sonra odasına alınıyor. Fizik muayenesinde AC bazallerinde solunum sesleri hafiflemiş Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmhg SS 24/dk Nabız 106/dk Ateş 39 C AKG ph 7.51 PaC02 29 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %86 HC03 22 meq/l

Olgu 2 Dekompanse respiratuar alkaloz (+) Orta derecede hipoksemi (+) AKG ph 7.51 PaC02 29 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %86 HC03 22 meq/l

Olgu 2 Dekompanse respiratuar alkaloz (+) Orta derecede hipoksemi (+) Postop ağrı + anestezi atelektazi, pnömoni olasılığını (ŞANT; fonksiyonel alveol kaybına bağlı) varlığını düşündürüyor Artmış şant nedenleri Anatomik Kapiller Gerçek Rölatif Konjenital kalp hastalıkları KKY ARDS Pnömoni Atelektazi Pulmoner sekresyonlar PPV

Olgu 3 55 yaşında bayan hasta kardiyak cerrahiyi takiben YBU de izleniyor Hasta soluk ve son derece rahatsız görünümde Tam kan sayımı Hb 5gr/dl WBC 8000/mm3 Vital bulgular Kan basıncı 130/85 mmhg SS 25/dk Nabız 90/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.60 ph 7.30 PaC02 37 mmhg Pa02 94 mmhg Sa02 %95 HC03 20 meq/l

Olgu 3 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz) Normoksemi (+)** AKG Fi02 0.60 ph 7.30 PaC02 37 mmhg Pa02 94 mmhg Sa02 %95 HC03 20 meq/l

Olgu 3 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz) Normoksemi (+)** Ciddi anemi (+) (muhtemel kanama) P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.56 (<2) C a 0 2 düşük (% 6.7) Normal C a 0 2 = (Hbx 1.34x S a 0 2 ) + (0. 3) 18-21 ml/dl

Olgu 4 62 yaşında erkek hasta Akut solunum sıkıntısı ile acil servise geliyor Hasta soğuk ve terli görünümlü Tam kan sayımı Hb 13gr/dl WBC 9000/mm3 Vital bulgular Kan basıncı 85/N mmhg SS 22/dk Nabız 132/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.40 ph 7.32 PaC02 31 mmhg Pa02 74 mmhg Sa02 %93 HC03 18 meq/l

Olgu 4 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz/ anerobik glikolizis ile LA oluşur) Hafif hipoksemi (+) AKG Fi02 0.40 ph 7.32 PaC02 31 mmhg Pa02 74 mmhg Sa02 %93 HC03 18 meq/l

Olgu 4 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz/ anerobik glikolizis ile LA oluşur) Hafif hipoksemi (+) P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.85 (<2) C a 0 2 düşük (% 16.5) Şok (dolaşımsal hipoksi)

Olgu 5 AKG 52 yaşında erkek hasta ARDS nedeniyle MV (1.saat) ABY (+) İlk AKG da; ph; 7.12 normokapni (+), hafif hipoksemi (+), 2 amp HC03 iv veriliyor Fi02 0.50 ph 7.10 PaC02 56 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %70 HC03 16 meq/l

Olgu 5 Dekompanse mikst metabolik ve respiratuar asidoz (+) Orta hipoksemi (+) P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.04 (<2) HC03 infüzyonu sonrası (VA arttırılamadığı için; HC03 C02 ye hidrolize olur) ARDS + akut hiperkapni hipoksemi kötüleşmiş

Olgu 6 68 yaşında KOAH lı erkek Hasta ; Öksürük, Pürülan balgam, Nefes darlığı, Uykuya eğilim ile acil servise geliyor AKG Fi02 0.26 ph 7.21 PaC02 68 mmhg Pa02 45 mmhg Sa02 %82 HC03 34 meq/l

Olgu 6 Dekompanse (parsiyel kompanse) Respiratuar asidoz Orta dereceli hipoksemi P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.73 (<2)

Olgu 7 52 yaşında hastanede yatan pnömonili bayan hastada nöbette gelişen ND, aritmi ve hipotansiyon nedeniyle AKG alınıyor. Yatış AKG Fi02 0.50 ph 7.37 PaC02 Pa02 Sa02 %93 HC03 37 mmhg 72 mmhg 25 meq/l Nöbette alınan AKG Fi02 0.50 ph 7.28 PaC02 29 mmhg Pa02 49 mmhg Sa02 %84 HC03 13 meq/l

Olgu 6 Dekompanse (parsiyel kompanse) Metabolik asidoz Orta hipoksemi P a 0 2 /%F i 0 2 = 0.98 (<2) P(A-a) 0 2 = artmış

Olgu 7 Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız 100/60 mmhg 8/dk 55/dk 25 yaşında erkek hasta overdoz i.v ilaç kullanımı sonrası acil servise getiriliyor. Aspirasyon şüphesi (+). Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.45 PaC02 36 mmhg Pa02 145 mmhg HC03 23 meq/l Pulse oksimetre Sa02 %80

Olgu 7 (2) Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız 100/60 mmhg 8/dk 55/dk 25 yaşında erkek hasta overdoz i.v ilaç kullanımı sonrası acil servise getiriliyor. Aspirasyon şüphesi (+). Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.21 PaC02 64 mmhg Pa02 48 mmhg HC03 24 meq/l Pulse oksimetre Sa02 %80

Olgu 7 (2) AKG Fi02 0.21 ph 7.21 PaC02 64 mmhg Pa02 48 mmhg HC03 24 meq/l Pulse oksimetre Sa02 %80

Olgu 8 Vital bulgular Kan basıncı 170/110 mmhg 46 yaşında bayan hasta Komatöz bir tablo ile acil servise getiriliyor. Bilinen bir hastalık öyküsü yok SS 18/dk Nabız 110/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.22 PaC02 25 mmhg Laboratuvar sonuçları Glc 110 mg/dl BUN/Cre 130/11 mg/dl Pa02 96 mmhg Sa02 %80 HC03 10 meq/l Laktat 12 mg/dl

Olgu 8 AKG Fi02 0.21 ph 7.22 PaC02 25 mmhg Pa02 96 mmhg Sa02 %80 HC03 10 meq/l

Olgu 9 Vital bulgular Kan basıncı SS 150/90 mmhg 28/dk 17 yaşında astımlı erkek hasta 2 gündür devam eden şiddetli nefes darlığı ile acil servise getiriliyor. Nabız 132/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.35 PaC02 Pa02 22 mmhg 41 mmhg Sa02 %77 HC03 12 meq/l

Olgu 9 Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 150/90 mmhg 28/dk 132/dk 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.35 PaC02 22 mmhg Pa02 41 mmhg Sa02 %77 HC03 12 meq/l

Olgu 9 (2) Aynı hastaya tedavi veriliyor. Tedavi sonrası AKG Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmhg SS 22/dk Nabız 120/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.50 ph 7.47 PaC02 24 mmhg Pa02 55 mmhg Sa02 %92 HC03 16 meq/l

Olgu 9 (2) Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 140/90 mmhg 22/dk 120/dk 37 C AKG Fi02 0.50 ph 7.47 PaC02 24 mmhg Pa02 55 mmhg Sa02 %92 HC03 16 meq/l

Olgu 9 (3) Aynı hasta tedavinin 3. gününde oldukça sıkıntılı görülüyor. Belirgin wheezing (+). AKG Vital bulgular Kan basıncı 150/100 mmhg SS 18/dk Nabız 135/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.50 ph 7.32 PaC02 35 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %83 HC03 17 meq/l

Olgu 9 (3) Aynı hasta tedavinin 3. gününde oldukça sıkıntılı görülüyor. Belirgin wheezing (+). AKG Vital bulgular Kan basıncı 150/100 mmhg SS 18/dk Nabız 135/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.50 ph 7.32 PaC02 35 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %83 HC03 17 meq/l

Olgu 10 Üç gün önce; intestinal obstrüksiyon nedeni ile NG tüp yerleştirilen 32 yaşında bayan hastanın AKG Laboratuvar sonuçları Na K Cl 142 meq/l 3.2 meq/l 86 meq/l Vital bulgular Kan basıncı 110/70 mmhg SS 18/dk Nabız 105/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.53 PaC02 49 mmhg Pa02 92 mmhg Sa02 %98 HC03 39 meq/l

Olgu 10 ph 7.53 PaC02 49 mmhg HC03 39 meq/l

Olgu 11 8 aylık hamile olan 28 yaşında bayan hasta, son 5 gündür artan kusma nedeniyle acil servise başvurdu. AKG Laboratuvar sonuçları Na K Cl 130 meq/l 3.1 meq/l 86 meq/l Vital bulgular Kan basıncı 130/80 mmhg SS 18/dk Nabız 110/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.58 PaC02 31 mmhg Pa02 65 mmhg Sa02 %92 HC03 28 meq/l

Olgu 11 ph 7.58 PaC02 31 mmhg HC03 28 meq/l

Olgu 12 55 yaşında erkek hasta progresif KKY nedeniyle kardiyak arrest olmuş ve MV de. AKG Laboratuvar sonuçları Na K Cl BK Laktat 140 meq/l 5.4 meq/l 105 meq/l 11.000mm3 75 mg/dl Vital bulgular Kan basıncı 70/N mmhg SS 20/dk Nabız 100/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.70 ph 7.20 PaC02 50 mmhg Pa02 64 mmhg Sa02 %85 BE -9 meq/l

Olgu 12 AKG Fi02 0.70 ph 7.20 PaC02 50 mmhg Pa02 64 mmhg Sa02 %85 BE -9 meq/l

Olgu 13 16 yaşında kız, erkek arkadaşı ile tartışmayı takiben fenalaşıyor. Her hangi bir ilaç kullanmıyor, FM de AC N Vital bulgular Kan basıncı 100/70 mmhg SS 34/dk Nabız 110/dk Ateş 36.5 C AKG Fi02 0.21 ph 7.51 PaC02 15 mmhg Pa02 120 mmhg Sa02 %98 HC03 20.5 meq/l

Olgu 13

Olgu 14 36 yaşında gebede nefes alırken ortaya çıkan ND (+) Ek bir yakınma ve hastalık öyküsü yok. Vital bulgular Kan basıncı 110/100 mmhg SS 20/dk Nabız 112/dk Ateş 36 C Sa02 %99 AKG ph 7.45 PaC02 35 mmhg Pa02 35 mmhg Sa02 %74 HC03 24 meq/l

Olgu 14 Normal asit-baz statusu (+) Ciddi derecede hipoksemi (+) Venöz örnek

Olgu 15 78 yaşında bayan acil servise akut başlangıçlı, yaygın abdominal ağrı ile acil servise başvuruyor. AF (+) Karında yaygın hassasiyet (+) Laboratuvar Glc 80 mg/dl K 4.6 mg/dl Laktat 25 mg/dl AKG ph 7.28 PaC02 33 mmhg Pa02 215 mmhg Sa02 %99.8 HC03 12 meq/l

Olgu 15 Mesenter iskemisi (+) Dekompanse metabolik asidoz (parsiyel respiratuar kompansasyon var) Hiperoksemi (+); Fi02=%40 AKG ph 7.28 PaC02 Pa02 33 mmhg 215 mmhg Sa02 %99.8 HC03 12 meq/l

Olgu 16 40 yaşında erkek, yanan bir evden çıkartılarak; sabah saatlerinde acil servise getiriliyor. Yaralının ~ 20 dk yoğun dumana maruz kaldığı tahmin ediliyor. Acil serviste, hastanın BK, BA ve konfüzyonu (+) Laboratuvar Glc 78 mg/dl K 3.6 mg/dl Hg 14g/dl AKG ph 7.36 PaC02 34 mmhg Pa02 353 mmhg Sa02 %100 HC03 18 meq/l

Olgu 16 Kompanse metabolik asidoz (+) Pa02 artmış; ama hipoksemi (+) C0 zehirlenmesi (+)

Olgu 16 Kompanse metabolik asidoz (+) Normal Pa02; ama hipoksemi (+) C0 zehirlenmesi (+) Bir sonraki aşamada ne yapılmalı???

Olgu 16 Kompanse metabolik asidoz (+) Normal Pa02; ama hipoksemi (+) C0 zehirlenmesi (+) C0 düzeyi ölçülmüş % 40 Sigara içmeyenlerde; <%3 Sigara içicilerinde; <%10 Bir sonraki aşamada ne yapılmalı???

Olgu 17 33 yaşında DM öyküsü olan bayan hasta, acil servise letarji ve konfüzyon ile geliyor. Laboratuvar Glc BUN Laktat Na K Cl 750 mg/dl 38 mg/dl 30mg/dl 136 meq/l 6.3 meq/l 95 meq/l Vital bulgular Kan basıncı 90/50 mmhg SS 32/dk Nabız 118/dk Ateş 37 C AKG Fi02 0.21 ph 7.04 PaC02 15 mmhg Pa02 125 mmhg Sa02 %95 HC03 10 meq/l

Olgu 17 Parsiyel kompanse metabolik asidoz (+) Hiperoksemi (+) AG= 35 meq/l AKG Fi02 0.21 ph 7.04 PaC02 15 mmhg Pa02 125 mmhg Sa02 %95 HC03 10 meq/l

Olgu 18 52 yaşında pnömonili bayan hastada, ani GA, ND, aritmi ve hipotansiyon gelişiyor. AKG (geliş) Fi02 0.50 ph 7.37 PaC02 37 mmhg Pa02 72 mmhg Sa02 %93 HC03 25 meq/l AKG (nöbet) Fi02 0.50 ph 7.28 PaC02 29 mmhg Pa02 49 mmhg Sa02 %84 HC03 13 meq/l

Olgu 18 Dekompanse metabolik asidoz (+) Orta derecede Hipoksemi (+) Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) AKG (2.saat) Fi02 0.50 ph 7.28 PaC02 Pa02 29 mmhg 49 mmhg Sa02 %84 HC03 13 meq/l

Olgu 19 72 yaşında erkek hasta 3 gündür devam eden ishal nedeniyle; acil servise başvuruyor. Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 90/50 mmhg 24/dk 118/dk 38 C AKG Fi02 0.21 ph 7.23 PaC02 35 mmhg Pa02 72 mmhg Sa02 %91 HC03 10 meq/l

Olgu 19 Dekompanse metabolik + respiratuar asidoz (+) Hafif derecede Hipoksemi (+) Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) AKG (2.saat) Fi02 0.21 ph 7.23 PaC02 Pa02 35 mmhg 72 mmhg Sa02 %91 HC03 10 meq/l

Olgu 20 34 yaşında morbid obez (49 kg/m2) hasta, bariatrik cerrahi öncesi; preoperatif değerlendirme için Göğüs hastalıkları polikliniğine başvuruyor AKG Fi02 0.21 ph 7.35 PaC02 54.8 mmhg Pa02 74 mmhg Sa02 %94 HC03 29 meq/l

Olgu 20 Kompanse respiratuar asidoz (+) Hafif derecede Hipoksemi (+) Pa02/%Fi02= 3.5 (<2) AKG Fi02 0.21 ph 7.35 PaC02 Pa02 54.8 mmhg 74 mmhg Sa02 %94 HC03 29 meq/l

Olgu 21 18 yaşında erkek hasta toksikoloji ünitesine bilinmeyen bir madde alımını takiben getiriliyor. Bulantı ve yüksek perdeli seslere aşırı duyarlılığı (+). Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 130/100 mmhg 26/dk 100/dk 37.6 C Laboratuvar Glc 80 mg/dl Laktat 10 mg/dl Na 140 meq/l K 3.6 meq/l Cl 99 meq/l AKG Fi02 0.21 ph 7.41 PaC02 22.6 mmhg Pa02 97 mmhg Sa02 %99 HC03 17.6 meq/l

Olgu 21 Kompanse respiratuar alkaloz (+) Normoksemi (+) Pa02/%Fi02= 3.5 (<2) AKG Fi02 0.21 ph 7.41 PaC02 Pa02 22.6 mmhg 97 mmhg Sa02 %99 HC03 17.6 meq/l

Tesekkürler

C02 Transportu HC0 3 iyonları halinde Plazmada eriyik halinde* Karbamino bileşiği halinde Karbonik asit

C02 metabolizması VC02 Metabolizmanın miktarı ve tipine bağlıdır C02 atılımı Alveoler ventilasyon ile ilişkilidir PaC02= VC02 VA [(VT-VD) X f]