Yaşam Sonu Bakımda Kültürel Yetkinlik, Bakım Vericinin Desteklenmesi Nesibe YEŞİLÇAM
Sunu İçeriği Yaşam Sonu Bakım Yaşam sonu bakımda, bakım verici Kültürel Etkinlik Kültürel Yeterlilik Modelleri Vaka Örneği
Yaşam sonu bakımın amacı, Tedavisi mümkün olmayan ölümcül hastalıklarda hastalar ve aileleri tarafından yaşanan fiziksel, psikososyal ve ruhsal belirtileri tedavi etmektir.
Yapılan bir çok çalışmada, aile üyelerinin; yaşam kalitesinde düşme olduğu, baş etmede yetersizlik yaşadığı, günlük yaşam düzenlerinin bozulduğu, rol kaybı ve sosyal izolasyon, ekonomik sorunlar yaşadığı saptanmıştır.
Bu sorunlar Korku Çaresizlik Kaygı Anksiyete Tükenme Depresyon
Bu duygulara bağlı aile üyelerinin yaşadıkları; Kontrol kaybına bağlı güçsüzlük hissi (eli kolu bağlı,çaresiz hissetmek) Doktorun hemşirenin hastanın her yaptığına karışma, aşırı ilgi İnkar, önemsizleştirme Kaçınma, ilgisizlik, hasta yanından çok hasta odası dışında vakit geçirme
Bu duygulara bağlı aile üyelerinin yaşadıkları; Umut kaybı, depresyon Suçluluk Suçlama Korku Kaçınma, sık sık sağlık personeline başvurma Kaygı Her şeyi sorma, anlatılanı anlamama Söylenenleri uygulamama, İhmal etme, Unutma, Sık sık ağlama Uykusuzluk Yorgunluk
Ayrıca; hastanın rahat ve huzur içerisinde acı çekmeden yaşamının sona ermesi hasta yakınlarının inançları gereği hastaya veda etmesi aile üyeleri tarafından istenilen gereksinimlerdir.
Ancak; Bu süreçte ÖLÜM zor konuşan konular arasındadır.
İletişimi açık tutmak Zaten Üzülüyor. Hastayı üzeceğim korkusu yaşayarak bazı konuları konuşmaktan kaçınıyorum, hatta bazen odaya sessizce girip işimi yapıp sessizce çıkıyorum
Ölümü konuşmaktan kaçınmamızın nedenlerinden biri de Sadece dinlemek bile rahatlatıcıdır. Rahatlatmak için söyleyecek sözümüz, iyileştirmek için yapacak bir şeyimiz olmadığı duygusuna kapılmamızdır. Hasta öldüğünde suçluluk duymamızdır. Çünkü hasta için neyin iyi olduğuna biz karar veririz.
Hedef yaşatmak mıdır? Ölen hastanın yakınları bana teşekkür etti, kendimi çok kötü hissettim, çünkü hastasını yaşatamadık, teşekkürü hak etmediğimi düşündüm
Ölümlü olduğumuz fikri bizi korur. En son ölüm gelir, yine de erken deriz. Hz. Mevlana
Ne söylüyoruz "Moralini iyi tutarsan daha iyi olursun", İyileşeceksin", Üzülme, geçecek", Kimin başına ne geleceği belli olmaz, ben de trafik kazasında ölebilirim", Daha ne kötüleri var, sen yine iyisin" Böyle düşünme!!!
K. Ross ölümle ilgili olarak şunu öneriyor; Hiçbir hastaya öleceği söylenmemelidir. Eğer ümidin kesildiği bir aşamada ise hastaya hastalığının çok ciddi olduğunu söylemeliyiz. Onlara zaman ayırmalı, sorularını dinlemeli ve yanıt vermeliyiz. Ancak hastalarla konuşurken konu sadece "onların ölümleri, kayıpları" çerçevesinde dönüp durmamalıdır.
Ölümün ifade ettiği anlam (korku, bilinmezlik, ızdırap) Bilinci kapalı olsa da işittiğini bildirme İnançlarına göre veda etme İnançları doğrultusunda; Helalleşme, Affetme-affedilme Vasiyet istemek
Kültürel inançlar kesinlikle doğru veya yanlış değildirler. Onlar çok kültürlü dünyamızın değişmez bir gerçeğidir.
Leininger e göre, kültürel sağlık hizmetlerini ancak hemşireler sağlayabilir. Çünkü hemşireliğin amacı, insanlara kültürel değerlere ve yaşam tarzına saygılı, insana yakışır bir bakım hizmeti sağlamaktır.
Kültüre Duyarlı Hemşirelik Uygulamaları İçin İlkeler Kültürün önemi üzerinde düşünülmeli, Kültürel farklılıklara değer verilmeli, Bireylerin kültürlerine saygı gösterilmeli, Bireylerin davranışlarındaki kültürel etkiler anlaşılmalı, Kültürel farklılığa sahip bireylere empatik yaklaşılmalı,
Kültüre Duyarlı Hemşirelik Uygulamaları İçin İlkeler Bireylere karşı kültürel konularda sabırlı olunmalı, Bireylerin davranışları iyice analiz edilmeli, Kültürel bilgi birikimi oluşturulmalı, Kültürel farklılıklara yönelik uyum hizmeti sağlanmalıdır.
Kültürel Farklılıkları Algılamadaki Engeller Etnosantrizm Strerotip Kültürel Körlük Kültürel Çatışma Kültürel Empoze
Klinik Modeller
Leininger in Gündoğumu Modeli
Campinha Bacote Modeli: Kültürel farkındalık Bilimsel bir bilgi tabanı oluşturmak Kültürel zorlukla karşı karşıya gelmek
Narayanasamy nin ACCESS Model i Değerlendirme İletişim Kültürel görüşme ve uzlaşma Saygı duyma Duyarlılık Güvenlik
Giger ve Davidhizar Modeli:
Purnell in Kültürel Yeterlilik Modeli
Hemşirelik Bakımında Kültürel Özellikleri Tanılama Rehberi Bu rehber Tortumoğlu (2009) tarafından Türk kültürüne özel tanılama için oluşturulmuştur. Rehber tanılamada; Bireysel özellikler İletişim özellikleri Aile içi ve toplumsal roller Sağlık ve hastalık uygulamaları
M.A., 12 yaşında ailenin tek erkek çocuğu, AML tanısı ile yoğun bakımda tedavi ediliyor. Hastayı teslim alan hemşire, hastanın boynunda takılı bulunan muskayı gereksiz ve kirli olduğu gerekçesiyle çıkarıyor. Hastayı ziyaret için yoğun bakıma gelen anne muskayı oğlunun boynunda göremeyince çok sinirleniyor. Anne muskanın oğlunu koruduğunu ve iyileşmesini sağlayacağını hemen geri takılmasını istediğini söylüyor. Fakat hemşire anneye bunun mümkün olmadığını iletiyor. Sonuç olarak hastanın durumu kötüleşiyor ve birkaç gün içinde kaybediliyor. Oğlunu kaybeden anne muskayı çıkararak oğlumun ölümüne neden oldun diyerek hemşireyi suçluyor.
Sonuç Olarak Hasta ve ailenin bakımında, bireyin kültürünü dikkate alarak, saygı ve anlayış göstermeli, bu kültürün sağlığı destekleyici yönlerinden yararlanmalıdır. Kültürün sağlığı bozucu bir yönü varsa, bireyin güvenini kazanarak, bireyin anlayacağı düzeyde bilgi vermeli ve yine bireyin kültürüne uygun müdahale yapılmalıdır. Gereksiz çatışmalar ile bireyin sağlık inancı zedelenmemelidir.
Anlaşılmış olmanın sağladığı hoşnutluk, iyileşme sürecinin merkezini oluşturur (Bacal 1985)
Teşekkürler