2017 SÖZEL ADAYLAR İÇİN KONU ANLATIMLI Savaş Doğan - Kenan Osmanoğlu - Kerem Köker Eğitimde 30. yıl
Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker SÖZEL ADAYLAR İÇİN KONU ANLATIMLI ISBN: 978-605-318-495-9 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2015, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR' ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 11. Baskı: 2016, Ankara Yayın-Proje: Şafak Tangıç - Seda Gökay Dizgi-Grafik Tasarım: Selda Tunç Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Değerli Adaylar, Dünyadaki bilimsel gelişmeleri yakından izleyecek, bu gelişmelere katkıda bulunacak ve ülkemizi bilimsel platformlarda daha da yukarılara taşıyacak siz bilim insanı adaylarının eğitim sürecine katkıda bulunabilmekten PEGEM AKADEMİ ailesi olarak gurur duyuyoruz. Akademik yayın alanında 29 yıllık lider bir kurum olan PEGEM AKADEMİ, Akademik Lisansüstü Egitimi Giriş Sınavı () nın ilk yıllarından bu yana yurt çapındaki en önemli başvuru kaynağıdır. Bu güven ve birikimle yürütülen çalısmalardan biri olan Konu Anlatımlı Soru Bankası Sözel Yetenek Sayısal Yetenek kitabımız, ÖSYM tarafından 04.03.2014 tarihinde açıklanan yeni sınav sistemine uygun olarak hazırlanmıştır. Sınav sisteminde; adaylara Sözel Yetenek bölümünde 40 ar sorudan oluşan iki test (Sözel Yetenek-1 ve Sözel Yetenek-2), Sayısal Yetenek bölümünde de yine 40 ar sorudan oluşan iki test (Sayısal Yetenek-1 ve Sayısal Yetenek-2) uygulanacaktır. Böylece her aday için Sayısal-1, Sayısal-2, Sözel-1, Sözel-2 Standart Puanlar (SP) hesaplanacaktır. Bu standart puanlar kullanılarak her aday için sayısal ağırlıklı, sözel ağırlıklı ve eşit ağırlıklı olmak üzere 3 ağırlıklı puan (AP) hesaplanacaktır. Ağırlıklı puanların hesaplanmasında testlerin ağırlıkları aşağıdaki gibi olacaktır: Sayısal-1 SP Sayısal-2 SP Sözel-1 SP Sözel-2 SP Sayısal AP 0,35 0,35 0,3 - Sözel AP 0,2-0,4 0,4 Eşit AP 0,4 0,2 0,4 - Kitap, bu testleri etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla, sınavın uygulanmaya başladığı ilk yıllardan günümüze kadarki süreçte konuyla ilgili tüm gelişmeleri yakından takip eden ve bu sınava yönelik çalışmalar yapan uzman eğitimcilerce hazırlanmıştır. Sözel Yetenek, Sayısal Yetenek olmak üzere 2 kısımdan oluşan bu kitapta yer alan konu anlatımlarının, örnek soruların; gerçek sınavla kapsam açısından uyumu, biçimsel sunumu, içerik ve metinlerin uygunluğu ve zorluk dereceleri açısından le bire bir örtüşmesi konusunda titiz bir çalışma yürütülmüştür. Konu anlatımları, adayların kolaylıkla anlayabileceği açıklıkta sunulmuş ve anlatılan konuyu en iyi şekilde örnekleyenpekiştiren sorular olarak her ünitenin sonunda; - çıkmış sorulara ve - çözümlü testlere yer verilmiştir. Böylece, adayların gerçek sınav formatına uygun çok sayıda soru çözebilecekleri bir yayın ortaya konmuştur. Adaylar, kendilerine sunulan bu kaynaktaki çalışma programıyla sınava hazırlandıkları zaman, arzu edilen hedefe çok daha rahat ulaşabilecek ve başarılı olacaklardır. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen Fikret Birer, Canan Sarıkaya, Eda Tuğçe Buluş ve tüm meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, te ve meslek hayatınızda başarılar. Tüm adaylara başarı dileklerimizle Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker
İÇİNDEKİLER TÜRKÇE 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM... 3 Sözcüğün Anlamı... 4 Gerçek Anlam... 5 Mecaz Anlam... 6 Terim Anlam... 8 Somut Soyut Anlam... 8 Nitel Nicel Anlam... 9 Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam... 9 Sözcüklerde Anlam İlişkileri... 10 Eş Anlamlı Sözcükler... 10 Yakın Anlamlı Sözcükler... 11 Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler... 12 Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler... 12 Genel Özel İlişkili Sözcükler... 15 Söz Sanatları... 15 Benzetme (Teşbih)... 15 Eğretileme (İstiare)... 16 Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel)... 19 Değinmece (Kinaye)... 19 Dokundurma (Tariz)... 20 Mübalâğa (Abartma)... 21 Dolaylama... 21 Güzel Adlandırma... 22 Somutlama... 22 Söz Öbekleri... 23 Deyimler... 23 Atasözleri... 24 İkilemeler... 27 Pekiştirmeler... 28 Sözün Cümleye Kattığı Anlam... 28 Çıkmış Sorular... 30 Çözümlü Test... 36 2. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM... 41 Cümlenin Yorumu... 42 Cümle Vurgusu... 42 Eş Anlamlı (Özdeş) / Yakın Anlamlı Cümleler... 43 Cümlenin İletisi... 44 Cümle Analizi... 47 Karşıt Anlamlı (Çelişen) Cümleler... 48 Kesin Yargı... 50 Cümlenin Yapısı... 52 Eksiltili Cümle... 52 Cümle Tamamlama... 52 Cümle Oluşturma... 56 Cümlenin Anlamı... 59 Anlamlarına Göre Cümleler... 59 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler... 61 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler... 63 İlettiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler... 67 Çıkmış Sorular... 74 Çözümlü Test... 83 3. BÖLÜM ANLATIM BİÇİMLERİ... 88 Öyküleyici Anlatım... 89 Betimleyici Anlatım... 89 Açıklayıcı Anlatım... 89 Tartışmacı Anlatım... 90 Düşünceyi Geliştirme Yolları... 90 Benzetme... 90 Tanımlama... 91 Karşılaştırma... 91 Örneklendirme... 91 Tanık Gösterme (Alıntı Yapma)... 92 Sayısal Verilerden Yararlanma... 92 Soru Sorma... 92 Anlatım Nitelikleri... 93 Özgünlük... 93 Özlülük (Yoğunluk)... 93 Yalınlık (Sadelik)... 93 Akıcılık... 93 Sürükleyicilik... 93 Açıklık... 93 Duruluk... 93 Tutarlılık... 93 Çıkmış Sorular... 95 Çözümlü Test... 101 4. BÖLÜM PARAGRAF... 107 te Paragraf Soruları... 108 Paragraf Sorularının Özelliği Nedir?... 108 Paragraf Konusuna Nasıl Çalışmalı?... 108 Paragrafın İçeriği... 109 Paragrafta Konu... 109 Paragrafta Başlık... 112 Paragrafta Ana Düşünce... 113 Paragrafta Yardımcı Düşünceler... 116 Paragrafta Tanıtılan Kişiyle İlgili Sorular... 122 Parçaya Dayalı Sorular... 124 Paragrafın Yapısı... 155 Paragrafın Bölümleri... 155 Paragrafın Yapısına İlişkin Soru Tipleri ve Çözüme Yönelik Pratikler... 156 Çıkmış Sorular... 180 Çözümlü Test... 197 5. BÖLÜM SÖZEL MANTIK... 203 Mantıkla İlgili Temel Kavramlar... 204 Sözel Mantık Sorularının Kapsamı... 204 Sözel Mantık Soruları Hakkında... 204 Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler... 205 Simgeler Kullanma... 205 Tablo Oluşturma... 206 Sıralama... 211 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri... 212 Çıkarım Soruları... 212 Şifreleme Soruları... 213 Sıralama Soruları... 213 Yer-Yön-Konum Bildiren Sorular... 215 Eşleştirme... 217 Tablo Yorumlama Soruları... 218 Karma Sorular... 218 Çıkmış Sorular... 220 Çözümlü Test... 226 iv
MATEMATİK 1. BÖLÜM SAYILAR... 235 Sayı Kümeleri... 236 Doğal Sayılar... 237 Tam Sayılar... 240 Tek ve Çift Tam Sayılar... 241 Pozitif ve Negatif Sayılar... 243 Ardışık Sayılar... 245 Asal Sayı... 250 Aralarında Asal Sayılar... 250 Basamak Analizi... 251 Çözümleme... 256 Faktöriyel... 258 Sayma Sistemleri... 261 Çıkmış Sorular... 268 Çözümlü Test 1... 273 Çözümlü Test 2... 278 Çözümlü Test 3... 283 Çözümlü Test 4... 288 Çözümlü Test 5... 294 Çözümlü Test 6... 299 Çözümlü Test 7... 304 Çözümlü Test 8... 309 Çözümlü Test 9... 313 3. BÖLÜM ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB EKOK... 341 Asal Çarpanlara Ayırma... 342 Bir Tam Sayının Bölenleri... 343 Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı... 345 En Büyük Ortak Bölen (EBOB)... 346 En Küçük Ortak Kat (EKOK)... 349 Çıkmış Sorular... 354 Çözümlü Test - 1... 356 Çözümlü Test - 2... 361 4. BÖLÜM BİRİNCİ DERECEDEN DENKLEMLER... 366 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler... 367 Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler... 370 Denklem Sistemi... 370 Yok Etme Metodu... 370 Yerine Koyma Metodu... 371 Özel Denklemler... 372 Çıkmış Sorular... 375 Çözümlü Test... 379 5. BÖLÜM 2. BÖLÜM BÖLME BÖLÜNEBİLME KURALLARI... 318 Bölme... 319 Bölünebilme Kuralları... 323 2 ile Bölünebilme... 323 3 ile Bölünebilme... 323 4 ile Bölünebilme... 324 5 ile Bölünebilme... 325 7 ile Bölünebilme... 326 8 ile Bölünebilme... 326 9 ile Bölünebilme... 326 10 ile Bölünebilme... 328 11 ile Bölünebilme... 328 Çıkmış Sorular... 330 Çözümlü Test - 1... 331 Çözümlü Test - 2... 336 RASYONEL SAYILAR... 384 Kesir ve Kesir Türleri... 385 Kesir... 385 Basit Kesir... 385 Bileşik Kesir... 385 Tam Sayılı Kesir... 386 Sabit Kesir... 387 Denk Kesir... 387 Rasyonel Sayılarda Dört İşlem... 388 Toplama İşlemi... 388 Çıkarma İşlemi... 389 Çarpma İşlemi... 389 Bölme İşlemi... 389 Kuvvet Alma... 389 İşlem Önceliği... 390 Ondalık Kesir... 393 Ondalık Sayılarda Dört İşlem... 394 Devirli Ondalık Açılımlar... 396 Rasyonel Sayılarda Sıralama... 397 İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma... 399 Çıkmış Sorular... 400 Çözümlü Test - 1... 403 Çözümlü Test - 2... 408
6. BÖLÜM ÜSLÜ SAYILAR... 413 Özellikleri... 414 Üslü Sayılarda Dört İşlem... 417 Toplama Çıkarma... 417 Çarpma... 418 Bölme... 420 Çıkmış Sorular... 423 Çözümlü Test... 425 7. BÖLÜM KÖKLÜ SAYILAR... 430 Köklü Sayıların Özellikleri... 431 Köklü Sayılarda Dört İşlem... 435 Toplama-Çıkarma... 435 Çarpma... 436 Bölme... 437 Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması... 439 Eşlenik (Paydayı Kökten Kurtarma)... 440 İç İçe Sonlu Kökler... 442 İç İçe Sonsuz Kökler... 443 A 2 B ifadesinin Kök Dışına Çıkarılması... 445 Köklü Sayılarda Sıralama... 447 Köklü Sayılarda Denklem Çözme... 448 Çıkmış Sorular... 449 Çözümlü Test... 451 8. BÖLÜM ÇARPANLARA AYIRMA... 456 Ortak Parantez Yöntemi... 457 Gruplandırma Yöntemi... 457 ax 2 +bx+c ifadesinin Çarpanlara Ayrılması... 458 Özdeşlikler... 460 İki Kare Farkı... 460 Tam Kare İfadeler... 462 III. Dereceden Özdeşlikler... 465 Çıkmış Sorular... 467 Çözümlü Test... 470 10. BÖLÜM ORAN ORANTI... 504 Oran... 505 Orantı... 505 Orantının Özellikleri... 505 Orantı Türleri... 507 Doğru Orantı... 507 Ters Orantılı Çokluklar... 509 Bileşik Orantı... 510 Ortalamalar... 511 Aritmetik Ortalama... 511 Geometrik Ortalama... 512 Çıkmış Sorular... 514 Çözümlü Test - 1... 517 Çözümlü Test - 2... 522 11. BÖLÜM PROBLEMLER... 527 Denklem Kurma Problemleri... 528 Yaş Problemleri... 534 Yüzde Problemleri... 537 Faiz Problemleri... 539 Kâr Zarar Problemleri... 540 Karışım Problemleri... 543 İşçi Problemleri... 546 Havuz Problemleri... 548 Hareket Problemleri... 549 Çıkmış Sorular... 555 Çözümlü Test - 1... 571 Çözümlü Test - 2... 576 Çözümlü Test - 3... 582 Çözümlü Test - 4... 587 Çözümlü Test - 5... 593 Çözümlü Test - 6... 598 Çözümlü Test - 7... 605 Çözümlü Test - 8... 611 Çözümlü Test - 9... 618 Çözümlü Test - 10... 624 9. BÖLÜM EŞİTSİZLİK MUTLAK DEĞER... 475 Eşitsizlikler... 476 Özellikleri... 476 Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları... 479 Kapalı Aralık... 479 Yarı Açık Aralık... 479 Açık Aralık... 480 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler... 480 Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi... 481 Mutlak Değer... 483 Özellikleri... 485 Çıkmış Sorular... 489 Çözümlü Test 1... 493 Çözümlü Test 2... 499 12. BÖLÜM KÜMELER... 630 Küme... 631 Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı... 631 Kümelerin Gösterimi... 631 Küme Çeşitleri... 632 Kümelerde İşlemler... 633 Alt Küme... 636 Küme Problemleri... 638 Çıkmış Sorular... 640 Çözümlü Test... 642 vi
13. BÖLÜM İŞLEM MODÜLER ARİTMETİK... 647 İşlem... 648 İşlem Tabloları... 651 İşlemin Özellikleri... 651 Modüler Aritmetik... 654 Modüler Aritmetiğin Özellikleri... 655 Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü... 659 Çıkmış Sorular... 660 Çözümlü Test 1... 661 Çözümlü Test 2... 665 14. BÖLÜM PERMÜTASYON KOMBİNASYON OLASILIK... 670 Saymanın Temel Kuralları... 671 Toplama Kuralı... 671 Çarpma Yolu ile Sayma... 671 Saymanın Temel İlkesi... 671 Permütasyon (Sıralama)... 673 Tekrarlı Permütasyon... 674 Dairesel Permütasyon... 675 Kombinasyon (Gruplama)... 676 Olasılık... 681 Olasılık Fonksiyonu... 681 Olasılık Hesabı... 682 Koşullu Olasılık... 686 Bağımsız ve Bağımlı Olasılık... 687 Çıkmış Sorular... 688 Çözümlü Test 1... 690 Çözümlü Test 2... 695 Çözümlü Test 3... 700 15. BÖLÜM TABLO VE GRAFİKLER... 705 Tablo ve Yorumlama... 706 Grafik ve Yorumlama... 710 Çizgi Grafik... 710 Sütun Grafiği... 712 Daire Grafiği... 712 Çıkmış Sorular... 715 Çözümlü Test 1... 727 Çözümlü Test 2... 730 16. BÖLÜM SAYISAL YETENEK PROBLEMLERİ... 733 Sayısal Mantık Soruları... 734 Sayı Dizileri... 738 Şifreli Sorular... 738 Görsel Yetenek... 742 Çıkmış Sorular... 746 Cevaplı Test - 1... 767 Cevaplı Test - 2... 771 Cevaplı Test - 3... 775 Cevaplı Test - 4... 779 GEOMETRİ 1. BÖLÜM GEOMETRİK KAVRAMLAR VE DOĞRUDA AÇILAR... 784 Geometrik Kavramlar... 785 Tanımsız Kavramlar... 785 Açılar... 785 Açının Ölçüsü... 785 Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler... 785 Açı Ölçü Birimleri... 785 Açı Çeşitleri... 786 Dar Açı... 786 Dik Açı... 786 Geniş Açı... 786 Doğru Açı... 786 Tam Açı... 786 Komşu Açılar... 786 Açıortay... 786 Tümler Açılar... 787 Bütünler Açılar... 787 Ters Açılar... 788 Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar... 788 Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen ile Meydana Getirdiği Açılar... 788 Kenarları Paralel Açılar... 790 Kenarları Dik Açılar... 790 Üçgenler... 793 Üçgen Çeşitleri... 793 Açılarına Göre Üçgenler... 793 Kenarlarına Göre Üçgenler... 793 Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar... 794 Yükseklik... 794 Açıortay... 794 Kenarortay... 794 Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler... 795 Dik Üçgen... 799 Pisagor Teoremi... 799 Öklid Bağıntıları... 800 Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler... 801 Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler... 802 Üçgende Açıortay Teoremleri... 804 İç Açıortay Teoremi... 805 Dış Açıortay Teoremi... 806 Üçgende Kenarortay Teoremleri... 808 Ağırlık Merkezi... 808 Kenarortay Bağıntıları... 810 İkizkenar Üçgen... 812 Eşkenar Üçgen... 814 Üçgende Alan... 818 Üçgende Benzerlik... 823 Açı Açı Açı Benzerlik Kuralı... 823 Tales Teoremi... 825 Temel Orantı Teoremi... 825
Çapraz Tales Teoremi... 826 Kenar Açı Kenar Benzerlik Kuralı... 827 Kenar Kenar Kenar Benzerlik Kuralı... 828 Üçgende Açı Kenar Bağıntıları... 831 Üçgen Eşitsizliği... 831 Cevaplı Test - 1... 836 Cevaplı Test - 2... 838 Cevaplı Test - 3... 840 Cevaplı Test - 4... 842 Cevaplı Test - 5... 844 Cevaplı Test - 6... 846 Cevaplı Test - 7... 848 Cevaplı Test - 8... 850 Cevaplı Test - 9... 852 Cevaplı Test - 10... 854 Cevaplı Test - 11... 856 Cevaplı Test - 12... 858 Cevaplı Test - 13... 860 2. BÖLÜM ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER... 862 Çokgenler... 863 Dışbükey ve İçbükey Çokgenler... 863 Düzgün Çokgen... 864 Dörtgenler... 869 Dörtgenin Özellikleri... 869 Dörtgenlerde Alan... 870 Paralelkenar... 872 Paralelkenarda Alan... 873 Paralelkenarın Alan Özellikleri... 873 Paralelkenarda Uzunluk ile İlgili Özellikler... 875 Eşkenar Dörtgen... 876 Dikdörtgen... 877 Kare... 879 Yamuk... 881 İkizkenar Yamuk... 884 Dik Yamuk... 886 Deltoid... 886 Cevaplı Test - 1... 887 Cevaplı Test - 2... 889 Cevaplı Test - 3... 891 Cevaplı Test - 4... 893 Cevaplı Test - 5... 895 3. BÖLÜM ÇEMBER VE DAİRE... 897 Çemberde Açı... 898 Çemberde Yardımcı Elemanlar... 898 Çemberde Yay ve Açı Özellikleri... 899 Merkez Açı... 899 Çevre Açı... 900 Teğet Kiriş Açı... 901 İç Açı... 901 Dış Açı... 901 Çemberde Kiriş Yay Özellikleri... 903 Kirişler Dörtgen... 903 Çemberde Uzunluk... 904 Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti... 904 Kuvvet Ekseni... 906 İki Çemberin Ortak Teğetleri... 907 İki Çemberin Birbirine Göre Durumları... 909 Üçgenin Çemberleri... 909 Üçgenin İç Teğet Çemberi... 909 Üçgenin Dış Teğet Çemberi... 910 Teğetler Dörtgeni... 910 Dairede Alan... 911 Dairenin Alanı ve Çevresi... 911 Daire Diliminin Alanı... 911 Çember Yayının Uzunluğu... 911 Daire Kesmesinin Alanı... 911 Daire Halkasının Alanı... 912 Çemberde Benzerlik... 913 Cevaplı Test - 1... 915 Cevaplı Test - 2... 917 Cevaplı Test - 3... 919 4. BÖLÜM ANALİTİK GEOMETRİ... 921 Noktanın Analitik İncelenmesi... 922 Analitik Düzlem... 922 İki Nokta Arasındaki Uzaklık... 923 Doğrusal Noktalar... 924 Doğrusal Olmayan Noktalar... 926 Doğrunun Analitik İncelenmesi... 929 Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi... 929 Doğrunun Grafiğinin Çizimi... 931 Doğrunun Denklemleri... 932 Özel Doğrular... 934 İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları... 934 Doğru Demeti... 936 Simetriler... 939 Noktanın Simetriği... 939 Doğrunun Simetriği... 942 Eşitsizlikler... 944 Cevaplı Test... 946 5. BÖLÜM KATI CİSİMLER... 948 Prizma... 949 Dikdörtgenler Prizması... 950 Küp... 952 Silindir... 952 Dönel Silindir... 953 Piramit... 955 Düzgün Piramit... 955 Kesik Piramit... 956 Küre... 958 Cevaplı Testler - 1... 959 Cevaplı Testler - 2... 961 Çıkmış Sorular... 963 viii
SÖZEL YETENEK
SÖZEL ANALİZ 2011 Kasım 2012 Mayıs 2012 Kasım 2013 Mayıs 2013 Kasım 2014 Mayıs 2014 Kasım 2014 Kasım Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel-1 Sözel-1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel-1 Sözel-2 Sözel-1 Sözel-2 Sözcük Düzeyinde Anlam 3 5 3 1 3 5 1 2 2 3 2 2 2 3-3 Cümle Düzeyinde Anlam 17 8 18 9 14 5 15 10 10 7 7 7 10 6 13 5 Paragraf ve Anlatım Biçimleri 22 29 21 24 24 32 30 20 20 29 22 22 20 23 18 22 Anlatım Bozukluğu - - - - 1 - - - - - 1 - - - 1 2 Sözel Mantık 8 8 8 8 8 8 4 8 8 11 8 9 8 8 8 8
6 Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlamı Sözcüklerde Anlam İlişkileri Söz Sanatları Söz Öbekleri Çıkmış Sorular Çözümlü Test Geçmiş Yıllarda Çıkmış Soru Analiz Tablosu 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Mayıs Kasım Mayıs Aralık Nisan Kasım Mayıs Kasım Mayıs Kasım Mayıs Kasım Mayıs - 3 1 2 3 8 4 8 4 5 4 5 3 Dil, insanın karakterinin bir parçasıdır. Bacon
SÖZCÜKTE ANLAM SÖZCÜĞÜN ANLAMI Türkçe Bu ünitede, aşağıdaki konu ve alt başlıklar işlenecektir: 1. SÖZCÜĞÜN ANLAMI a. Gerçek Anlam i. Temel anlam ii. Yan anlam b. Mecaz Anlam c. Terim Anlam d. Soyut - Somut Anlam e. Nitel - Nicel Anlam f. Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam 2. SÖZCÜKLERDE ANLAM İLİŞKİLERİ a. Eş Anlamlı Sözcükler b. Yakın Anlamlı Sözcükler c. Karşıt Anlamlı Sözcükler d. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler e. Genel-Özel İlişkili Sözcükler Sözcük: Anlamlı ses veya ses birliği, söz, sözcük. (TDK, 2005) Sözcükte anlam ünitesi anlam bilgisi nin temelidir. Bir yazı binaya benzetilirse sözcük de o binayı oluşturan tuğlalardır. Bir parça içerisindeki sözcüklerin anlamı kavranamazsa cümlenin, cümle iyi anlaşılmazsa da paragrafın ne demek istediği tam olarak anlaşılamaz. Sözcükte anlam ünitesi; sözcüklerin tek başına ya da bir araya gelerek kazandıkları farklı anlamları, anlam ilişkilerini ve sözcükte meydana gelen anlam olaylarını kavratmayı amaçlayan temel bir ünitedir. Türkçede bazı kelimelerin tek bir anlamı varken bazı kelimeler kullanıldıkları cümleye göre çeşitli anlamlar kazanabilir. Cümlenin iyi anlaşılması, cümlede kelimenin hangi anlamda kullanıldığının doğru anlaşılmasıyla mümkündür. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. 3. SÖZ SANATLARI a. Benzetme (Teşbih) b. Eğretileme (İstiare) i. İnsandan doğaya aktarma ii. Doğadan insana aktarma iii. Doğadan doğaya aktarma iv. Duyular arası aktarma c. Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel) d. Değinmece (Kinaye) e. Dokundurma (Tariz) f. Mübalâğa (Abartma ) g. Dolaylama h. Güzel Adlandırma i. Somutlama 4. SÖZ ÖBEKLERİ a. Deyimler b. Atasözleri c. İkilemeler d. Pekiştirmeler e. Sözün Cümleye Kattığı Anlam ÖRNEK Buzul: Kutup bölgelerinde veya dağ başlarında bulunan büyük kar ve buz kütlesi: Küresel ısınma nedeniyle kutuplardaki buzullar hızla eriyor. Fırlatmak: Hızla atmak, bulunduğu yerden dışarı atmak: Elindeki kalemi pencereden dışarı fırlattı. Beton: Çimentonun su yardımıyla kum, çakıl vb. maddelerle karışması sonucu oluşan sert, dayanıklı, bağlayıcı yapı malzemesi: Bahçenin önündeki eğimli araziye beton döktüler. (TDK, 2005) Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin sözlükte tek karşılığı vardır ve bu kelimelerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yoktur. Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. ÖRNEK Kaçmak: 1. Hızla koşup bir yere saklanmak: Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın. 2. Firar etmek: Üç mahkûm hapisten kaçtı. 3.Girmek: Kulağına su kaçtı denizde. 4. Yaklaşmak, benzemek: Bu mavi biraz yeşile kaçıyor. 5... Örneklerde görüldüğü gibi, kaçmak sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır. 4
Örnek: Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi farklı anlamlarda kullanılamaz? A) Ağacın yaprakları sararıp solmaya başlamış. B) Bu gürültülü yerde uyuduğuna göre çok yorgun olmalı. C) Medeniyette ilerleyememenin en büyük sebebi bilimsizliktir. D) Sokağın başında durmuş, gelen geçen arabaları seyrediyordu. E) Eğer kravat takmıyorsan yakanı biraz düzeltmelisin. Çözüm: A seçeneğinde burun, B seçeneğinde kol, C seçeneğinde el sözcükleri yan anlamlarında ve E seçeneğinde yüz sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır. D seçeneğinde ise tutmak sözcüğü elde bulundurmak, ele almak anlamında, yani temel (ilk) anlamında kullanılmıştır. Cevap D Yan anlam Sözcüğün, temel anlamı ndan tamamen kopmadan kazandığı, onunla ilişkili yeni anlamlardır. Mağaranın ağzı o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu Çocuğun ateşini bir türlü düşüremiyorlar. Sözcükte Anlam Çözüm: D seçeneğinde sokak sözcüğü tek anlamlı bir sözcüktür. Diğer sözcükler kullanıldıkları cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir. Gerçek Anlam Temel anlam (İlk anlam) Cevap D Bir sözcüğün zihinde karşıladığı ilk kavramdır. Diğer bir deyişle sözcük (tek başına) duyulduğunda ya da okunduğunda düşünülen ilk şeydir. Örneğin ayak dendiğinde akla gelen ilk kavram o sözcüğün temel anlamıdır. Örneğin, Belediye, elektrik faturalarını ödemeyen şirketlerin elektriğini kesti. Örnek: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altı çizili sözcük gerçek anlamda kullanılmıştır? A) Balıkçılar ekmeklerini taştan çıkarırcasına denizlerde yelken açtılar. B) Adamın evini ucuza satın almak için türlü oyunlar oynadılar. C) Yemek vakti gelince herkes usulca sofraya dizilirdi. D) Bütün günlerimiz için kendimize bir yol çizer, sonra her gün bunun aksine hareket ederiz. E) Onun böyle yapması bazen kanıma dokunuyor. Ağız : Yüzde bulunan, ses çıkarmaya, soluk alıp vermeye yarayan ve besinlerin sindirilmeye başlandığı organ. Yeni matematik öğretmenimizin kocaman bir ağzı var. Ateş : Yanıcı cisimlerin tutuşmasıyla beliren ısı ve ışık, od, nâr. "Uygarlık ateşten doğmuştur." Kesmek : Bıçak, makas vb. bir araçla bir şeyi ikiye ayırmak, parçalamak, doğramak. Tüm gücüyle ipi kesmeye çalıştı. Çözüm: A seçeneğindeki taş, B seçeneğindeki oyunlar, D seçeneğindeki çizer ve E seçeneğindeki kan sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır. C seçeneğindeki sofra sözcüğü yemek yenilen yer, masa vs. olarak yani gerçek anlamda kullanılmıştır. Cevap C Örnek: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altı çizili sözcük temel anlamda kullanılmıştır? A) Ayağındaki ayakkabının burnu çok aşınmış. B) Sertçe açtığı kapının kolu elinde kaldı. C) Akşam karanlığında iki el silah sesi duyuldu. D) Kucağında kundaklı bir çocuk tutuyordu. E) Yaşlı adam, çocuğa fazla yüz vermeyin, dedi. 5
Çözüm: Türkçe UYARI Yan anlam ile temel anlam arasında herhangi bir şekilde (biçimsel benzerlik, ortak işlev, aynı maddeden oluşması...vb. ) ilgi kurulabilmelidir. Örneğin, Mağaranın ağzı o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu. ( Mağaranın ağzı ile yemeye içmeye ve ses çıkarmaya yarayan organ olan ağız arasında biçimsel olarak bir benzerlik kurulmuştur.) Çocuğun ateşini ne yapsalar da düşüremiyorlar. ( Çocuğun ateşi ile nesnelerin tutuşmasıyla beliren ateş arasında bir ısı ortaklığı vardır) Belediye, elektrik faturalarını ödemeyen şirketlerin elektriğini kesti. ( kesmek sözcüğü bu cümlede bağlantıyı koparmak, engellemek anlamında olduğu için kesmek sözcüğü temel anlamıyla ilgilidir.) Mecaz Anlam Sözcüğün gerçek anlamlarından (temel anlamından ve yan anlamlarından) tamamen koparak farklı anlamlarda kullanılmasıdır. Bu mahallede onun gibi ağzı bozuk birini daha görmedim. Yeni seçilen muhtar, ilk toplantısında çok ateşli konuştu. Mecaz anlam, sözcüğün gerçek anlamından sıyrılarak başka bir anlam kazanmasıdır. Soruda gerçek anlamında kullanılan sözcük istenmektedir. E seçeneğinde verilen karışmak sözcüğü gerçek anlamda kullanılmıştır. A, B, C, D seçeneklerindeki sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır. Örnek: Cevap E Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altı çizili sözcük, gerçek anlamı dışında (mecaz anlamında) kullanılmıştır? A) Avluda yağmurun sesi yankılanıyor. B) Önceki yıl bahçeye diktiğiniz ağaçlar meyve verdi mi? C) Okuduklarını sindirmezsen çok okumanın sana bir yararı olmaz. D) Bu açık oturumu izlemeseydim çok üzülürdüm. E) Kümesteki tavukların eksildiğini fark ettin mi? Çözüm: A, B, D, E seçeneklerinde verilen altı çizili sözcükler gerçek anlamlarında kullanılmışlardır. Oysa C seçeneğinde verilen sindirmek sözcüğü biyolojik bir terimdir. Alınan bir besinin midede eritilmesi anlamına gelir. C seçeneğindeki cümlede ise okuduklarını sindiremezsin ifadesiyle anlamak eylemi kastedilmiş, yani sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır. Cevap C Kapının hemen yanında oturan gizemli bir adam garsonu kesiyordu. Mecaz anlam, aslında somuttan soyuta kaymış, gerçekte olması mümkün olmayan düşsel bir anlamdır. Örneğin, bu cümlelerde geçen birisini kesmek, ateşli konuşmak, ağzı bozuk sözlerini somut olarak ne düşünebiliriz ne de kafamızda canlandırabiliriz. Örnek: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük gerçek anlamda kullanılmıştır? A) Karşıdaki Bozcaada mavi ışıklara boyanmıştı. B) Vadideki çiçeklerin moru denize akıyor, denizin maviliğinde kayboluyordu. C) Kayısı ağaçları ilkbaharla birlikte çiçeklerle duvaklanmıştı. D) Kuşlar gökyüzünü sesleriyle dolduruyordu. E) Güllerin kokusu, hanımellerinin kokusuna karışıyordu. Örnek: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) Gelecek hafta bugün sizinle yine görüşmek istiyorum. B) Az sonra beyaz atın üstünde bir gelin geçecek. C) Çocukları uyutmak için saatlerdir uğraşıyor. D) Artık bu boş sözleri dinlemekten bıktım. E) Sevdiğim insanları görmek, onlarla sohbet etmek istiyorum. Çözüm: A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamda kullanılmıştır. Ancak D seçeneğindeki boş sözcüğü gerçek anlamının dışında işe yaramayan söz olarak kullanılmıştır. Cevap D 6
İNCELEME Sınavlarda temel anlam-yan anlam ayrımı yapılmamakla birlikte gerçek anlam ve mecaz anlam sorularında sağlıklı bir değerlendirme yapabilme açısından sözcüğün yan anlam özelliklerini tanımak gerekir. Yan anlamın mecaz anlamla karıştırılmaması gerekir. Temel anlam (TA), yan anlam (YA) ve mecaz anlamla (MA) ilgili aşağıdaki örnekleri inceleyeniz. UYARI Bir sözcüğün temel anlamı bir tanedir; çünkü sözcüğün sadece ilk anlamına temel anlam denir. Oysa sözcüğün birden çok yan ve mecaz anlamı olabilir. Gerçek Anlam Sözcük Mecaz Anlam Sözcükte Anlam Yol Çocuk evin yolunu sordu. (TA) Mahallemizin yolu nihayet asfaltlandı. (YA) Bu soruyu farklı bir yolla da çözebiliriz. (MA) Kafa Kafan, hâlâ omuzlarının üzerinde duruyor. (TA) Fazla zorlayınca çivinin kafası koptu. (YA) O adam, zaten kafasızın tekidir. (MA) Büyük Uzun bir yolculuktan sonra büyük bir evin önünde durduk. (TA) Benim öğrencilerim, büyüklerine karşı saygıda kusur etmezler. (YA) Büyük düşünenler, toplumlarına her zaman bir şeyler kazandırmıştır. (MA) Su Malatya nın suyu, sağlığa yararlı birçok mineral barındırır. (TA) Meyve suyu, koladan daha besleyicidir. (YA) Sulu şakalarla herkesi kızdırdı. (MA) Para Bu ay maaşları dağıtacak kadar para yok. (TA) Bu işte inanın çok para var. (YA) Bu kadar para canlısı birini daha önce hiç görmedim. (MA) Taş Taşları büyük bir kamyona yüklediler. (TA) Yüzüğünün taşı düşmüş, fark etmedin mi? (YA) Bu taşlar sana geliyor herhalde, sen de bir cevap vermeyecek misin? (MA) Leke Gömlekteki mürekkep lekesi gitmiyor. (TA) Tırnakta bazen beyaz lekeler oluşur. (YA) Adamın geçmişinde hiçbir lekesi yok. (MA) Temel Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri Yan Anlam 2. Çark, testere, tarak vb. çentikli şeylerdeki çıkıntıların her biri 3. Sarımsak dilimi, karanfil vb.nde dişe benzetilen tane 4. Bazı dantel ve işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri bölüm Diş sözcüğünün anlamları (TDK, 2005) İNCELEME 5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek.(diş göstermek) 6. Kötülük kötülük yapmak için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. zorla Zorla veya inatla istediğini yaptırmak (diş geçirmek) Konuşmak sözcüğünün temel anlamını, yan ve mecaz anlamlarını inceleyiniz. 1. Bir dilin kelimeleriyle düşüncesini sözlü olarak anlatmak: (TA) "Çocuk daha konuşamıyor." 2. Belli bir konudan söz etmek: (YA) "Mehmet yedi yaşındayken anasıyla konuştuklarından fazla bir şey konuşmazdı." H. E. Adıvar. 3. Bir konuda karşılıklı söz etmek, sohbet etmek: (YA) "İşten sonra Nuruosmaniye'deki İkbal kahvesinde arkadaşlarla şiir ve edebiyat konuşuyoruz." F. R. Atay. 4. Konuşma dili olarak kullanmak: (YA) "Türkçeyi çok iyi konuşuyor." 5. Düşüncesini herhangi bir araç kullanarak anlatmak: (YA) "Dilsizler, el işaretleriyle konuşabilir." 6. Becermek, uzman gibi yapabilmek: (MA) Genç sanatçı, sanatını konuşturuyor yine. 7. Geçerli olmak, etkin olmak: (MA) "Yasaların yerine yumruklar konuştu." 8. Şık ve zarif görünmek: (MA) "Bluzun konuşuyor bu akşam." (Kaynak: TDK, 2005) 7