AYLIK EKONOMİ BÜLTENİ ee Kasım 2014
1 Öne Çıkanlar 1 Öne Çıkanlar 2 3 İçindekiler Dünya Ekonomisi Türkiye Ekonomisi Piyasa Gelişmeleri Makroekonomik Gelişmeler Büyüme Enflasyon Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanımı, İmalat PMI Güven Endeksleri İşgücü İstatistikleri Dış Ticaret Ödemeler Dengesi Merkezi Yönetim Bütçesi Sayfa 1 2 4 4 5 5 6 7 8 9 10 11 13 Öne Çıkanlar IMF, Küresel Ekonomik Görünüm Ekim Raporu nu (WEO) yayınladı. Raporun, gerek Nisan gerekse de Temmuz güncellemesine nazaran daha karamsar bir ton taşıdığı ve büyüme beklentilerinin aşağı çekildiği görülüyor. Küresel ekonominin 2014 te, Temmuz beklentisinin 0,1 puan altında %3,3, 2015 te ise 0,2 puan altında %3,8 büyümesi bekleniyor. IMF; küresel ekonominin toparlanmaya devam ettiğini, ancak halen zayıf ve dengesiz ilerlediğini belirtiyor. Bunda krizden miras kalan yüksek borç ve işsizlik oranlarıyla, kriz sonrası beliren kısa ve orta vadeli sorunların küresel ekonomiyi baskılamasının etkili olduğu görülüyor. IMF, kısa vadede karşı karşıya olunan riskleri finansal piyasalardan kaynaklı riskler, süre giden jeopolitik riskler ve Euro Bölgesi nde gittikçe kötüleşen koşullar olarak sıralıyor. Orta vadeli sorunlarda ise IMF, özellikle gelişmiş ülkelerde durgunluk ve potansiyel büyüme oranlarının düşüşüne işaret ediyor. Fed Ekim FOMC toplantısında beklendiği gibi, son 15 milyar USD lik tahvil alımına da son vererek QE3 programını tamamladı. Fed açıklamasının faiz artırımlarına ilişkin olarak ise dengeli bir çizgi tutturduğu görüldü. Toplantı sonrasında faizlerin makul bir süre daha düşük seviyesini koruyacağı yönündeki ifade açıklamada yinelendi. Ancak, belirleyici olanın veri akışı olacağını belirten Fed, enflasyon ve istihdam verilerinde hedeflere beklenenden önce varılması durumunda faiz artırımlarının beklenenden erken başlatılabileceğini belirtti. Fed in ekonomiye yönelik ifadelerini de iyimserleştirdiği görüldü. Açıklamada, güçlü istihdam rakamları ve düşen işsizlik ile birlikte işgücü piyasası koşullarında güçlenmenin sürdüğü ve atıl kapasitenin azalmayı kademeli olarak sürdürdüğü belirtilirken, enflasyonun bir süre daha hedefin altında seyredeceği uyarısının yanı sıra, konut sektöründeki toparlanmanın da yavaş ilerlediği vurgulandı. Avrupa Merkez Bankası (AMB), 130 bankaya yönelik başlattığı kapsamlı değerlendirme (Comprehensive Assessment) adı verilen stres testinin sonuçlarını açıkladı. Buna göre, 130 bankanın 25 i 2013 sonu itibariyle 25 milyar Euro sermaye açığı olması nedeniyle başarısız oldu. 25 bankanın ülkelere göre dağılımına bakıldığında; 9 banka ile İtalya nın en başarısız ülke olduğu görülüyor. Euro Bölgesi nin en sorunlu ülkeleri arasında olan Yunanistan ve Kıbrıs ın ise 3 er bankası testi geçemedi. Almanya ve Fransa da ise 1 er banka başarısız oldu. Stres testi, Avrupa ekonomisi açısından kritik önemi bulunan bankacılık sektörünün yeni bir resesyon ya da finansal şoka karşı hazırlıklı olmasının yanı sıra, sektöre yönelik güvenin yeniden tesis edilmesi açısından da büyük önem arz ediyor. 4 5 TCMB 14 Bankacılık Sektörü 15 Özet Makroekonomik Veriler 17 Veri Gündemi 19 Yurtiçinde ise Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK) Ekim ayı toplantısında, beklentilerle paralel olarak, politika faizi ve faiz koridorunu değiştirmedi. Buna göre bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını (politika faizini) %8,25 te, gecelik borçlanma faiz oranını %7,5'de ve gecelik borç verme faiz oranını ise %11,25 de sabit tuttu. Ayrıca geç likidite borç verme faiz oranının %12,75'lik seviyesi de korundu. Merkez Bankası cephesinden gelen bir diğer kritik gelişme ise, TL cinsi zorunlu karşılıklara faiz ödeme kararı oldu. Buna göre Merkez Bankası, Kasım ve Aralık aylarında TL cinsi zorunlu karşılıklara, efektif fonlama faizinin 700 baz puan altında faiz ödeyecek. 2015 itibariyle ise faizlerde ayrışmaya gidilecek. Piyasalar tarafında ise Ekim ayı genel olarak iyimser bir tablo çizdi. TL ayı %3,3 primle tamamlarken USD/TL kuru Ekim ayını 2,2047 seviyesinden kapattı. EURO da %3,8 primle Ekim ayını 2,7687 ile tamamladı. BIST-100 Endeksi ise %7,5 artışla Ekim ayını 80,580 düzeyinde tamamladı. Faizler tarafında ise Hazine gösterge faizi 0,24 puanlık gerilemeyle %8,51 den kapanış yaptı. Not: Rapordaki tüm veriler raporun çıktığı tarih itibariyle güncellenmiştir. 1
2 Dünya Ekonomisi Seçilmiş Ülkeler Hisse Senedi Piyasaları Hisse Senedi Piyasası Ekim Sonu Değeri Aylık % Yılbaşından % BİST - 100 80.580 7,5 18,8 DOW JONES 17.391 2,0 4,9 S&P 500 2.018 2,3 9,2 NASDAQ 4.631 3,1 10,9 Fed in para politikasında beklentilerden daha erken hareket edeceğine dair endişelerin azalması sonucu Dolar ın bir miktar değer kaybetmesiyle EUR/USD paritesi Ekim ayının ilk yarısında bir miktar yükselse de Fed in ABD de ekonomik görünümün iyileşme kaydettiği vurgusunu güçlendirmesiyle Dolar yeniden değer kazanma eğilimine girdi (31 Ekim itibariyle EUR/USD: 1,256). NIKKEI 16.414 1,5 0,8 DAX 9.327-1,6-2,4 BOVESPA 50.504-6,7-0,9 Kaynak: Yahoo Finance, Investing Ekim ayının ilk yarısında Fed in faiz artırım sürecinin yanı sıra ECB nin yeni genişleme politikasına ilişkin belirsizlikler paralelinde risk algısının bozulduğu ve yatırımcıların güvenli yatırım araçlarına yöneldikleri görüldü. Ancak sonraki dönemde Fed yetkililerinin para politikası uygulamalarında normalleşme sürecinin tedrici bir şekilde gerçekleştirileceği yönündeki açıklamaları piyasalardaki risk iştahını artırdı. Bu bağlamda BİST-100 endeksi diğer gelişmekte olan ülke borsa endekslerinden pozitif ayrışarak Ekim ayında genel olarak yukarı yönlü bir seyir izledi. ABD borsaları da Ekim ayını primle tamamlarken Almanya borsası %1,6 daralma kaydetti. 29 Eylül de %10,01 ile Nisan dan bu yana en yüksek düzeyine çıkan 10 yıl vadeli gösterge tahvilin faiz oranı Ekim de gelişmekte olan ülke piyasalarına yönelik risk iştahının artmasının etkisiyle düşüşe geçti ve ayı %8,9 düzeyinde tamamladı. 2
2 Dünya Ekonomisi Dolar ın güçlenmesine paralel aşağı yönlü bir seyir izleyen altın fiyatları, Ekim ayının son haftasında hızla gerileyerek 31 Ekim itibarıyla 1.174 USD/ons seviyesinde gerçekleşti. Küresel petrol talebinin azalacağı beklentisi petrol fiyatlarının gerilemesine neden oldu. Bu çerçevede, 82 USD ile Kasım 2010 dan bu yana en düşük düzeyine gerileyen Brent türü ham petrolün varil fiyatı Ekim ayını 85 USD seviyesinden kapattı. Değerleniyor Değer kaybediyor Fed in faiz artırım beklentilerinin yanı sıra küresel jeopolitik risklerin etkisiyle GOÜ para birimleri Eylül ayında Dolar karşısında değer kaybederken, bazı ülkeler Ekim ayında kayıplarını geri aldı. Rus rublesi Ekim ayında Dolar karşısında en fazla değer kaybı gören para birimi oldu. Mayıs ayında dip seviyeleri gördükten sonra dalgalı bir seyir izleyen VIX endeksi, son aylarda artan jeopolitik risklerin de etkisiyle yükseliş eğilimine geçti ve 15 Ekim itibariyle son bir yılın en yüksek seviyesini görerek ayı 13,1 seviyesiyle tamamladı. lllllvix, hisse senedi işlemcileri tarafından piyasadaki stresi ölçmek için takip edilir. Basit tabiriyle, piyasanın S&P 100 indeks opsiyonlarının bir yıl içerisinde ne VIX llllllllllllkadar dalgalanacağının matematiksel ifadesidir. VIX yüzde olarak ifade edilmese de yüzde olarak algılanmalıdır. Örneğin, 22 seviyesinde bir VIX değeri Endeksi llllllllllllllllönümüzdeki bir yılda endeksin mevcut seviyesinin %22 altında veya üstünde gerçekleşeceğini ifade eder. 3
3 Türkiye Ekonomisi: Piyasa Gelişmeleri Döviz kurlarındaki olumlu seyrin yanı sıra TCMB nin zorunlu karşılıklara dört yıl aradan sonra tekrar faiz ödeyeceğine yönelik haberlerin de etkisiyle BİST-100, özellikle bankacılık hisselerine gelen alımlarla 31 Ekim itibarıyla Eylül sonuna kıyasla %7,5 yükselerek 80.580 seviyesine ulaştı. Fed in faiz artırım beklentilerine bağlı olarak Eylül ayında son sekiz ayın zirve seviyelerine çıkan USD/TL kuru, Ekim ayının ikinci yarısında belirgin bir şekilde geriledi. 31 Ekim itibarıyla USD/TL kuru Eylül sonuna göre %2,7 düşerek 2,2171, EUR/TL kuru da %3,5 azalarak 2,7902 oldu. 30 Eylül itibarıyla %9,98 ile Nisan dan bu yana en yüksek düzeyine çıkan 2 yıl vadeli gösterge tahvilin faiz oranı Ekim de gelişmekte olan ülke piyasalarına yönelik risk iştahının artmasının etkisiyle düşüşe geçerek ayı %8,56 seviyesinde tamamladı. Küresel büyümeye yönelik artan endişelere rağmen Türkiye ekonomisine ilişkin beklentilerin son dönemde nispeten olumlu bir tablo çizmesi, Ekim ayında MSCI-TR endeksinin GOÜ endekslerinden pozitif ayrışmasına sebep oldu (31 Ekim 2014 itibariyle MSCI-TR: 98,6). MSCI Endeksleri, global çapta borsaların performansını ölçen temel endekslerdir. Gelişmiş ve gelişmekte olan piyasalar için MSCI llllllllllllhesaplanmakta olan bu endeksler, yatırımcılara ilgilendikleri pazarlardaki borsaların performansını karşılaştırmalı olarak takip etme Endeksleri llllllllllllll llşansı vermektedir. 4
3 Makroekonomik Gelişmeler: Büyüme Türkiye ekonomisi 2014 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,1 ile beklentilerin altında bir büyüme kaydederken takvim etkisinden arındırılmış GSYH ikinci çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,4 artış kaydetti. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH nin ise ikinci çeyrekte birinci çeyreğe göre %0,5 oranında daralması dikkat çekti. Böylece, GSYH çeyreklik bazda 2012 yılının ilk çeyreğinden bu yana ilk defa daraldı. Yılın ikinci çeyreğinde tüketim harcamalarındaki artış oldukça düşük oranda gerçekleşirken (bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %0,4 artış) net ihracat ikinci çeyrekte büyümeye 2,9 puan katkı sağladı. Böylece, yılın ikinci çeyreğinde iç talepteki ivme kaybı belirginleşirken net ihracatın büyümeye önemli katkı sağlamaya devam ettiği dikkat çekiyor. Yılın ikinci yarısında ise, TCMB nin yaptığı faiz indirimlerinin ve siyasi belirsizliklerin azalmasının iç talebin bir miktar canlanmasına olanak verebileceği düşünülüyor. Bu çerçevede, yılın ilk yarısında %3,3 büyüyen Türkiye ekonomisinin 2014 yılını %3 ün üzerinde bir büyüme oranı ile tamamlayabileceği öngörülüyor. 5
3 Makroekonomik Gelişmeler: Enflasyon Ana Harcama Gruplarına göre TÜFE-ÜFE ve Değişim Oranları Ekim 2014 - (2003=100) Harcama Grupları Aylık Bazda Değişim (%) Yıllık Bazda Değişim (%) Endeks TÜFE 1,90 8,96 248,4 Gıda ve Alkolsüz içecekler 2,65 12,56 272,0 Alkollü içecekler ve tütün 0,00 4,14 413,4 Giyim ve Ayakkabı 9,95 8,83 174,6 Konut 2,94 7,89 287,0 Ev eşyası 0,20 7,77 192,8 Son aylarda özellikle hava şartlarının tarımsal üretime dolayısıyla arz koşullarına olumsuz yansımasıyla gıda fiyatlarında gözlenen yukarı yönlü hareket sonucu baskı altında kalan enflasyon Ekim de %1.90 ile beklentilere yakın gerçekleşti (Yıllık bazda: 8,96; Yİ-ÜFE: 10,10). Sağlık Ulaştırma Haberleşme 0,70-0,18-0,10 9,91 6,88 1,30 148,0 239,5 124,7 Eğlence ve kültür 0,03 8,00 176,6 Eğitim 0,52 8,05 251,5 Lokanta ve oteller 0,86 14,34 348,0 Çeşitli mal ve hizmetler 0,74 9,14 281,2 Yurtiçi ÜFE 0,92 10,10 240,0 Ara Malı 0,78 9,54 238,3 Dayanıklı Tüketim 1,26 7,85 164,3 Dayanıksız Tüketim 0,11 15,12 218,9 Enerji 2,88 1,50 355,7 Sermaye Malı 0,79 9,68 199,4 Çekirdek enflasyonda ise aylık bazda sırasıyla %1.48 ve %1.57artan H ve I endekslerinde yıllık enflasyonun Temmuz da başlayan düşüş eğilimini sürdürerek sırasıyla %9.83 ve %9.04 e gerilemesi enflasyon görünümüne dair olumlu bir tablo çizdi. Kaynak: TÜİK llllllltüik in yeni hesaplamaya başladığı ve AB normlarına uyumlu Yurt İçi Üretici Fiyat Yurt İçi lllllllllllllendeksi (Yİ-ÜFE), sanayi sektöründeki üreticilerin yurt içine sattıkları ürünlerin ÜFElllllllllllllllllllfiyat değişimini kapsamaktadır. 6
3 Makroekonomik Gelişmeler: Sanayi Üretimi & Kapasite Kullanımı Sanayi üretiminin yılın üçüncü çeyreğinde bir miktar ivme kazandığı gözlendi. Ağustos ayında takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre %5,2 oranında artış kaydederek beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Ağustos ayında sanayi üretimini oluşturan alt grupların gelişimi incelendiğinde, ekonomik aktivitedeki toparlanmanın sektörlerin geneline yayıldığı dikkat çekti. Son dönemde zayıf bir performans sergileyen sermaye malı imalatının Ağustos ayında yıllık bazda %12,8 ile hızlı bir artış kaydettiği görüldü. Mevsimsellikten arındırılmış İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ise, Eylül ayındaki 1 baz puanlık yıllık düşüşün ardından Ekim ayında yatay bir seyir ile önceki iki aydaki %74 lik seviyesini korudu. İmalat Sanayi KKO, TCMB nin imalat sanayi sektöründeki işyerlerine her ay lllllllluyguladığı İktisadi Yönelim Anketi kapsamında hazırlanıp yayımlanır. İmalat Kapasite lllllllllllsanayi geneli ve alt sektörleri itibarıyla hesaplanan kapasite kullanım oranları, Kullanım llllllllllllllankete katılan işyerlerinin bildirdikleri, fiziki kapasitelerine göre fiilen Oranı llllllllllllllllllgerçekleşen kapasite kullanımlarının ağırlıklı ortalaması alınarak bulunur. Mevsimlik etkilerden arındırılmış HSBC Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI ) Ekim ayı dâhil olmak üzere üst üste üçüncü ayda da herhangi bir değişiklik gözlenmediğine işaret eden 50,0 değerinin üstünde seyretti ve Eylül ayında kaydedilen 50,4 değerini aşıp, son yedi ayın en yüksek rakamı olan 51,5'e erişti. Uzun vadeli ortalama olan 51,0'ün üzerinde ölçülen bu son rakam, ticaret koşullarında ılımlı bir iyileşmeye işaret etti. Ekim ayında üretim hacmi bir önceki aya göre ivme kazanarak artarken, çıktı fiyatları enflasyonunda Eylül ayına göre anlamlı bir değişim olmadı. Girdi fiyatları enflasyonu ise geçen aya göre ivme kaybetti. Haziran ayının sonundan beri Brent petrol fiyatları dolar cinsinden %24, Türk lirası cinsinden ise %20 düşüş gösterdi. PMI (Purchasing Managers Index - Satın Alma Endeksi) Markit Group tarafından aylık bazda llllllüretilen ve şirketlerin satın alma yöneticilerinin mal ve hizmet satın alma eğilimlerini İmalat llllllllllgösteren bir göstergedir. Endeks, öncü bir gösterge niteliğindedir ve değişimin yönünü PMI llllllllllllllgösteren basit bir ölçüdür. Endeksin 50 değerinin üzerinde olması bu değişkende artış llllllllllllllllllolduğunu, 50 değerinin altında olması düşüş olduğunu göstermektedir. 7
3 Makroekonomik Gelişmeler: Tüketici & Reel Kesim Güveni TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Tüketici güven endeksi, Ekimde bir önceki aya göre yüzde 4,9 azaldı. Eylülde 74 olan endeks, ekimde 70,3 değerine düştü. Eylülde 102,1 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi yüzde 10,5 düşerek, Ekimde 91,3'e geriledi. Gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi endeksi de 6,3 azalarak, Ekimde 73,7 değerine geriledi. CNBC-e Tüketici Güven Endeksi Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 9,6 oranında düştü. Ön endekse göre bir toparlanma olmakla birlikte genel olarak Ekim ayında güçlü bir düşüş gerçekleşti. Endeksi oluşturan soruların detaylarına bakıldığında, tüketici hem mevcut durum algısında hem de geleceğe ilişkin beklentilerinde önemli oranda kötüleşme gerçekleşti. Bunun en önemli nedeni özellikle Ekim ayının ilk yarısında yaşanan jeo-politik gelişmeler ve bunun Türkiye'ye yansımaları oldu. Bunun yanında, yine aynı dönemde gelişmekte olan ülkelerin genelinde gözlemlenen sermaye çıkışı ve bunun finans piyasalarına negatif yansımaları da tüketicinin algısındaki bozulmaya katkı sağladı. Reel Kesim Güven Endeksi (mevsimsellikten arındırılmış) Ekim ayında bir önceki aya göre 2,1 puan artarak 110,1 seviyesinde gerçekleşti. Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, mevcut mamul mal stoku miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarı endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim miktarı, genel gidişat, gelecek üç aydaki toplam istihdam miktarı ve sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi. 8
3 Makroekonomik Gelişmeler: İşgücü İstatistikleri Temel İşgücü İstatistikleri Temmuz 2014 Temmuz 2013 2014 Değişim 15 +yaştaki nüfus (000) 56.025 57.021 996 İşgücü (000) 27.518 29.276 1.758 İstihdam (000) 25.148 26.410 1.262 Tarım 5.698 5.914 216 Tarım Dışı 19.450 20.617 1.167 İşsiz (000) 2.370 2.867 497 İşgücüne Dahil Olmayanlar (000) 28.507 27.745-762 İşgücüne katılma oranı (%) 49,1 51,3 2,2 Temmuz ayında işsizlik oranı işsizlik oranı önceki yılın aynı ayına göre 1,2 puanlık artış ile %9,8 e yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranı da 1,3 puan artarak %12 oldu. İşgücüne katılım oranı önceki yılın aynı ayına göre 2,2 puanlık artış göstererek %51,3 olarak gerçekleşti. 2014 Haziran ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak 2 milyon 886 bin olan işsiz sayısı Temmuz da 115 bin kişi artarak 3 milyon kişiye yükseldi. Bunda istihdamın 72 bin kişi azalmasına rağmen işgücünün 62 bin kişilik genişleme kaydetmesi etkili oldu. Diğer yandan, mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı da Temmuz ayında 0,4 puan yükselerek %10,4 seviyesine çıktı. İstihdam oranı (%) 44,9 46,3 1,4 İşsizlik oranı (%) 8,6 9,8 1,2 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 10,7 12,0 1,3 Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 16,3 18,2 1,9 Temmuz ayında istihdam mevsimsellikten arındırılmış olarak önceki aya göre tarımda 73 bin, sanayide 89 bin azalırken, inşaatta 2 bin kişilik artış kaydetti. Hizmet sektörü istihdamı ise 89 bin kişilik artış ile istihdamdaki düşüşü sınırladı. Not: Rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK 9
3 Makroekonomik Gelişmeler: Dış Ticaret Ağustos hariç yılbaşından bu yana kesintisiz bir daralma eğilimi gösteren 12 aylık birikimli dış ticaret açığı Eylül de de benzer şekilde hareket etti ve 86.4 milyar USD den 85.5 milyar USD ye geriledi. Eylül dış ticaret verilerine göre; ithalat beklentilerin altında kalırken, Irak a yönelik ihracatın daralma hızının yavaşlamaya devam etmesinin de katkısıyla toplam ihracat son beş aydaki en yüksek yıllık artışı kaydetti. Böylece dış ticaret açığı 6.9 milyar USD ile 7.4 milyar USD olan piyasa beklentisinin altında kaldı. Dış Ticaret Dengesi (milyar USD) Eylül Değişim (%) Ocak - Eylül 2013 2014 2013 2014 Değişim (%) İhracat 13,1 13,7 4,6 112,4 118,5 5,5 İthalat 20,6 20,6-0,2 187,6 179,7-4,2 Geçtiğimiz yılın ilk dokuz ayında altın ithalatına bağlı olarak 12,9 milyar USD ile en fazla ithalatın yapıldığı kıymetli metaller faslında 2014 yılının aynı döneminde 4,9 milyar USD tutarında ithalat yapıldı. Nitekim, ilgili fasıldaki gelişmeler yılın ilk dokuz ayında dış ticaret açığındaki 14,2 milyar USD lik gerilemeye 8,0 milyar USD lik katkı sağladı. Dış Ticaret Dengesi Karşılama Oranı (%) -7,6 63,3-6,9 66,4-8,4 - -75,3 59,9-61,1 66,0-18,8 - Kaynak: TÜİK 10
3 Makroekonomik Gelişmeler: Ödemeler Dengesi Ödemeler Dengesi Ağustos 2014 milyon USD Ağustos 2014 Ocak - Ağustos 2013 2014 (%) Değişim 12 Aylık Birikimli Cari İşlemler Dengesi -2.768-45.785-29.586-35,4-48.869 Dış Ticaret Dengesi -6.479-54.677-40.819-25,3-66.165 Hizmetler Dengesi 4.230 14.829 16.529 11,5 24.832 Turizm (Net) 3.687 14.790 15.580 5,3 23.970 Gelir Dengesi -609-6.652-5.816-12,6-8.522 Cari Transferler 90 715 520-27,3 986 Sermaye ve Finans Hesapları 1.951 45.578 20.480-55,1 37.114 Doğrudan Yatırımlar (Net) -991 6.121 4.590-25,0 8.242 Portföy Yatırımları (Net) -1.739 16.857 12.067-28,4 18.091 Varlıklar 57 2.436-717 - -552 Yükümlülükler -1.796 14.421 12.784-11,4 19,453 Diğer Yatırımlar (Net) 6.572 31.402 7.227-77,0 14.577 Dış ticaret açığında geçtiğimiz senenin aynı ayına göre artışa rağmen, turizm gelirlerinin katkısıyla Ağustos ta cari açık beklentilerin hafif altında 2.8 milyar USD olarak gerçekleşti. 12 aylık birikimli açık ise 2014 başından bu yana devam eden daralma eğilimine son verdi ve küçük bir artışla 48.9 milyar USD oldu. Öte yandan, iç talepteki görünümü anlamak açısından önemli olan enerji dışı cari denge, Ocak ayından bu yana etkili olan daralma eğilimiyle Temmuz da artıya döndükten sonra Ağustos ta hemen hemen aynı düzeyde kaldı. Varlıklar Yükümlülükler Rezerv Varlıklar (Net) Net Hata ve Noksan 5.157 2.491-104 - -203 1.415 28.911 7.331-74,6 14.780-1.885-8.722-3.354-61,5-4.543 817 207 9.106-11.755 11
3 Makroekonomik Gelişmeler: Ödemeler Dengesi milyon USD Net Sermaye Girişlerinin Dağılımı (12 aylık kümülatif) Aralık 2013 Ağustos 2014 Yüzde Dağılım Aralık 2013 Ağustos 2014 Toplam Net Yabancı Sermaye Girişi 74.979 53.412 100.0 100.0 Doğrudan Yatırımlar 9.773 8.242 13,0 15,4 Portföy Yatırımları 23.691 18.901 31,6 35,4 Diğer Yatırımlar 38.752 14.577 51,7 27,3 Net Hata ve Noksan 2.856 11.755 3,8 22,0 Diğer -93-63 -0,1-0,1 Finansman cephesinde ise, yerel seçimlerin ardından politik belirsizliğin büyük ölçüde gerilediği algısıyla yılın 2. çeyreğinde artıya dönen kısa vadeli sermaye hareketlerinde 3. çeyrekte başlayan hafif çıkış eğilimi 0.3 milyar USD yle Ağustos ta da sürdü. Detaylara göre ise, yurtdışı bankaların Türkiye deki mevduatlarını 1.4 milyar USD artırmalarına rağmen yabancı yatırımcıların tahvil piyasasındaki 1.5 milyar USD lik satışları belirleyici oldu. Uzun vadeli finansman tarafında ise Temmuz 2012 deki istisna hariç Ekim 2010 dan bu yana devam eden dalgalı giriş eğilimi Ağustos ta da etkisini korudu ve toplam finansmana 1.0 milyar USD lik dikkate değer bir katkı sağladı. Söz konusu rakamda 1.1 milyar USD lik ticari krediler, 0.9 milyar USD lik reel kesimin yurtdışında tuttukları ve yurtiçine getirdikleri mevduat önemli rol oynadı. Öte yandan, net doğrudan yatırımlar tarafında 0.7 milyar USD lik yurtiçine girişe rağmen, 1.7 milyar USD lik yurtdışına çıkış sonrası net rakam 1 milyar USD lik negatif değerle şimdiye kadar görülen en düşük miktar oldu. Böylece, sermaye dengesi hafif pozitif olurken, cari açık miktarının önemli ölçüde altında kaldı. Net hata noksan kaleminde ise 0.8 milyar USD lik giriş görülürken, tüm bu gelişmelerin ardından resmi rezervler aylık bazda 1.9 milyar USD azaldı. 12
3 Makroekonomik Gelişmeler: Merkezi Yönetim Bütçesi Merkezi Yönetim Bütçesi (milyar TL) Eylül 2013 2014 Değişim (%) Ocak - Eylül 2013 2014 Değişim (%) 2014 Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 30,1 30,3 0,7 290,0 313,5 8,1 403,2 73,9 Vergi Gelirleri 24,2 26,2 8,3 240,3 258,7 7,7 348,4 73,6 Vergi Dışı Gelirler 5,9 4,1-30,5 49,8 54,9 10,2 54,8 75,8 Merkezi Yönetim Giderleri 34,8 39,6 13,5 294,5 325,4 10,5 436,4 72,6 Faiz Giderleri 6,1 4,6-24,0 43,8 38,3-12,7 52,0 76,2 Faiz Dışı Giderler 28,7 34,9 21,5 250,7 287,2 14,5 384,4 72,1 Bütçe Dengesi -4,7-9,2 95,0-4,5-11,9 165,5-33,3 48,9 Faiz Dışı Denge 1,4-4,6-39,3 26,3-33,1 18,7 102,1 Eylül ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları bir önceki yılın aynı dönemine göre %13,5, bütçe gelirleri ise %0,7 artış kaydetti. Böylece, bütçe açığı geçtiğimiz yılın aynı ayındaki 4,7 milyar TL seviyesinden 9,2 milyar TL ye yükseldi ve aylık bazda 2014 yılının en yüksek seviyesinde gerçekleşti. Yılın ilk 9 ayı itibariyle gerçekleşmelere bakıldığında ise, harcamaların geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %10,5, gelirlerin %8,1 arttığı görüldü. Bu çerçevede, bütçe açığı da geçtiğimiz yılın aynı dönemindeki 4,5 milyar TL seviyesinden 11,9 milyar TL seviyesine yükseldi. 2014 yılındaki yerel seçimler ile Cumhurbaşkanlığı seçimine rağmen bütçe açığının milli gelire oranının yılsonunda hedeflenen seviyenin altında gerçekleşmesinin beklendiği dikkate alındığında, 2015 yılında yapılacak olan genel seçimlerin maliye politikasında kayda değer bir gevşemeye yol açmayacağı düşünülüyor. Kaynak: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı 13
3 TCMB Yerel seçimlerin ardından politik belirsizliğin büyük ölçüde gerilediği algısıyla Nisan ayından beri artıya dönen sermaye akımlarının etkisiyle resmi rezervler artış trendini Ekim ayında da devam ettirdi. 31 Ekim 2014 itibariyle net dış varlıklar 41,4 milyar USD seviyesinde gerçekleşti. TCMB, 23 Ekim de gerçekleştirdiği PPK toplantısında 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranını %8,25, gecelik borçlanma faiz oranını %7,5, borç verme faiz oranını da %11,25 seviyesinde bırakarak faiz oranlarında değişikliğe gitmedi. Eylül 2010 da Türk lirası zorunlu karşılıklara faiz ödenmesi uygulanmasına son veren TCMB, 21 Ekim 2014 tarihinde yaptığı duyuruda, dengeli büyümeyi ve yurt içi tasarrufları güçlendirmek amacıyla finansal kuruluşların zorunlu karşılıklarının Türk lirası olarak tutulan kısmına faiz ödenmesine karar verildiğini açıkladı. TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru endeksi Ekim ayında 110.43 ile 14 ayın en yüksek düzeyine çıktı. Geçen yıl Ağustos ayında 111.55 düzeyinde bulunan reel efektif döviz kuru, geçen Ocak ayında ise 101.50 ile Haziran 2006'dan bu yana en düşük değerini almıştı. 14
3 Bankacılık Sektörü Özellikle tüketici kredilerindeki artışı sınırlamak amacıyla kamu otoritelerinin aldığı tedbirlerin etkisiyle toplam kredi hacmi 24 Ekim itibariyle yıllık bazda %20,1 oranına geriledi. Mevduat hacmi ise, 24 Ekim haftasında bir önceki yılın aynı dönemine göre de %15,1 oranında büyüdü. Yerel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı şeçimleri sonrası siyasal belirsizliklerin büyük oranda giderilmesi ve TCMB nin ara PPK toplantısında para politikasını sıkılaştırması neticesinde yılın ilk aylarında artış eğiliminde olan kredi faiz oranları MB nin art arda gerçekleştirdiği faiz indirimleri ile yönünü aşağıya çevirdi. Ancak MB nin son toplantıda faiz indirimini pas geçmesiyle oranlar Ekim ayında yatay seyretti. Bankacılık sektörü yabancı para net genel pozisyonu 24 Ekim 2014 itibariyle -1.716 milyon USD seviyesinde gerçekleşti. Bankacılık sektörünün Ağustos ayından itibaren sınırlı düzeyde de olsa açık pozisyon taşımaya başladığı görülüyor. Nisan ayı itibariyle kredi faizlerinde başlayan düşüş eğilimi paralelinde mevduat faizleri de yönünü aşağıya doğru çevirse de Ağustos ayı sonu itibariyle faiz oranlarında tekrar yukarı doğru ivmelenme başladı. 24 Ekim 2014 itibariyle 1 ve 6 aya kadar vadeli mevduat faiz oranları %10 seviyesine yaklaştı. (*) İhtiyaç, taşıt ve konut kredileri (**) TL üzerinden açılan Kaynak: BDDK Haftalık Bülten, TCMB 15
3 Bankacılık Sektörü Genel Görünümü (milyar TL) 2009 2010 2011 2012 2013 Eylül - 14 (%) Değişim* AKTİF TOPLAMI 834,0 1.006,7 1.217,7 1.370,7 1.732,4 1.929,8 11,4 Krediler 392,6 525,9 682,9 794,8 1.047,4 1.187,3 13,4 TP Krediler 288,2 383,8 484,8 588,4 752,7 847,9 12,6 Pay (%) 73,4 73,0 71,0 74,0 72,0 71,4 - YP Krediler 104,4 142,1 198,1 206,4 294,7 339,4 15,2 Pay (%) 26,6 27,0 29,0 26,0 28,0 28,6 - Takipteki Alacaklar 21,9 20,0 19,0 23,4 29,6 35,7 20,6 Takipteki Alacaklar Oranı (%) 5,3 3,7 2,7 2,9 2,8 2,9 - Menkul Değerler 262,9 287,9 285,0 270,0 286,7 297,2 3,6 PASİF TOPLAMI 834,0 1.006,7 1.217,7 1.370,7 1.732,4 1.929,8 11,4 Mevduat 514,6 617,0 695,5 777,2 945,8 1.020,1 7,9 TP Mevduat 341,4 433,5 460,0 520,4 594,1 622,2 4,7 Pay (%) 66,3 70,3 66,1 67,4 62,8 61,0 - YP Mevduat 173,2 183,5 235,5 251,8 351,7 397,9 13,1 Pay (%) 33,7 29,7 33,9 32,6 37,2 39,0 - İhraç Edilen Menkul Kıymetler 0,1 3,1 18,4 37,9 60,6 82,9 36,9 Bankalara Borçlar 86,1 122,4 167,4 173,4 254,2 282,6 11,2 Repodan Sağlanan Fonlar 60,7 57,5 97,0 79,9 119,1 133,5 12,1 ÖZKAYNAKLAR TOPLAMI 110,9 134,5 144,6 181,9 193,7 219,2 13,1 Net Dönem Karı/Zararı 20,2 22,1 19,8 23,5 24,7 18,7-5,3 RASYOLAR (%) Krediler/Aktifler 47,1 52,2 56,1 58,0 60,5 61,9 - Menkul Kıymet/Aktifler 31,5 28,6 23,4 19,7 16,5 15,7 - Mevduat/Pasifler 61,7 61,3 57,1 56,3 54,6 53,5 - Krediler/Mevduat 76,3 85,2 98,2 102,3 110,7 115,6 - Sermaye Yeterliliği (%) 20,6 19,0 16,6 17,9 15,3 16,3 - * Net Dönem Karı haricinde yılsonuna göre yüzde değişimi ifade etmektedir. Net Dönem Karı değişimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde değişimi ifade etmektedir. Kaynak: BDDK Aylık İnteraktif Bülten Verileri 16
4 Özet Makroekonomik Göstergeler 2009 2010 2011 2012 2013 2014 BÜYÜME 14 - Ç1 14 - Ç2 14 - Ç3 GSYH (milyar USD) 616,7 731,6 774,0 785,7 820,0 183,2 200,6 - Büyüme Oranı (%) -4,8 9,2 8,8 2,2 4,0 4,3 2,1 - ENFLASYON (%) Ağu - 14 Eyl - 14 Eki - 14 TÜFE (yıllık) 6,5 6,4 10,4 6,2 7,4 9,5 8,9 9,0 Yurtiçi ÜFE * (yıllık) 5,9 8,9 13,3 2,5 7,0 9,9 9,8 10,1 İŞGÜCÜ PİYASALARI May - 14 Haz - 14 Tem - 14 İşsizlik Oranı (%) 14,0 11,9 9,8 9,2 9,7 8,8 9,1 9,8 İstihdam (bin kişi) 21.277 22.594 24.110 24.821 25.524 26.538 26.586 26.410 DÖVİZ KURLARI (1) Ağu - 14 Eyl - 14 Eki - 14 Tüfe Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru 116,8 125,8 109,6 118,2 106,9 109,2 109,3 110,4 USD/TL 1,4909 1,5413 1,8935 1,7819 2,132 2,160 2,279 2,205 EUR/TL 2,1479 2,0601 2,4497 2,3509 2,937 2,848 2,877 2,769 Döviz Sepeti (0.5*USD + (0.5*EUR) 1,8194 1,8007 2,1716 2,0664 2,535 2,504 2,578 2,487 DIŞ TİCARET DENGESİ (2) (milyar USD) Tem - 14 Ağu - 14 Eyl - 14 İhracat 102,1 113,9 134,9 152,5 151,8 157,1 157,4 158,0 İthalat 140,9 185,5 240,8 236,5 251.7 242,5 243,8 243,7 Dış Ticaret Dengesi -38,8-71,7-105,9-84,1-99,9-85,4-86,3-85,7 Karşılama Oranı (%) 72,5 61,4 56,0 64,5 60,3 64,8 64,6 64,8 (1) Dönem sonu (2) 12 aylık kümülatif * Yurtiçi ÜFE Endeksi 2014 yılından itibaren yayınlanmaya başlamıştır. 17
4 Özet Makroekonomik Göstergeler (Devamı) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ÖDEMELER DENGESİ (2) (milyar USD) Haz - 14 Tem - 14 Ağu - 14 Cari İşlemler Dengesi -12,2-45,4-75,1-48,5-64,9-52,1-48,5-48,9 Sermaye ve Finans Hesapları 9,3 44,0 65,7 47,3 61,6 38,7 35,2 41,7 Doğrudan Yatırımlar (Net) 7,1 7,6 13,7 8,9 9,8 10,7 9,7 9,8 Portföy Yatırımları (Net) 0,2 16,1 22,0 40,8 23,7 15,8 22,7 22,6 Diğer Yatırımlar (Net) 2,1 33,2 28,2 18,4 38,1 17,0 9,5 9,5 Rezerv Varlıklar (Net) -0,1-12,8 1,8-20,8-9,9-4,7-6,7-6,7 Net Hata ve Noksan 2,9 1,4 9,4 1,2 3,4 13,4 13,3 13,4 Cari İşlemler Açığı/GSYH (%)* -2,0-6,2-9,7-6,2-7,9 - - - MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ (3) (milyar TL) Tem - 14 Ağu - 14 Eyl - 14 Merkezi Yönetim Gelirleri 215,5 254,3 296,8 331,7 389,4 245,2 283,2 313,5 Vergi Gelirleri 172,4 210,6 253,8 278,8 326,1 198,8 232,4 258,7 Merkezi Yönetim Giderleri 268,2 294,4 314,6 360,5 407,9 253,8 285,9 325,4 Faiz Giderleri 53,2 48,3 42,2 48,4 50,0 30,9 33,6 38,3 Faiz Dışı Giderler 215,0 246,1 272,4 312,1 357,9 223,0 252,2 287,2 Bütçe Dengesi -52,8-40,1-17,8-29,4-18,4-8,7-2,7-11,9 Faiz Dışı Denge 0,4 8,2 24,4 19,6 31,5 22,2 30,9 26,3 Bütçe Dengesi/GSYH (%)** -5,5-3,7-1,4-2,1-1,2 - - - MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar TL) Tem - 14 Ağu - 14 Eyl - 14 İç Borç Stoku 330.0 352.8 368.8 386.5 403.0 408,2 407,4 408,2 Dış Borç Stoku 111.5 120.7 149.6 145.5 182.8 181,9 186,0 194,9 Toplam Borç Stoku 441.5 473.6 518.3 532.0 585.8 590,2 593,4 603,2 (3) Yılbaşından itibaren kümülatif * 2013 yılsonu tahmini ** 2013 yılsonu OVP tahmini 18
5 Veri Gündemi Tarih Veri Dönemi 3 Kasım Enflasyon Ekim 2014 4 Kasım TCMB Reel Efektif Döviz Kuru Ekim 2014 6 Kasım [Glo] BoE Toplantısı Kasım 2014 [Glo] AMB Toplantısı Kasım 2014 10 Kasım Sanayi Üretimi Eylül 2014 13 Kasım Ödemeler Dengesi Eylül 2014 17 Kasım Hane Halkı İşgücü İstatistikleri Ağustos 2014 Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Ekim 2014 19 Kasım [Glo] BoJ Toplantısı Kasım 2014 20 Kasım TCMB PPK Toplantısı Kasım 2014 24 Kasım Kapasite Kullanım Oranı Kasım 2014 Reel Kesim Güven Endeksi Kasım 2014 27 Kasım TÜİK Tüketici Güven Endeksi Kasım 2014 28 Kasım Ticaret İstatistikleri Ekim 2014 19
AÇIKLAMA: Bu rapor, Kuveyt Türk tarafından, güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan elde edilen bilgi ve veriler kullanılarak hazırlanmıştır. Raporda yer alan ifadeler, hiçbir şekilde veya suretle alış veya satış teklifi olarak değerlendirilmemelidir. Kuveyt Türk, bu bilgilerin doğru, eksiksiz ve değişmez olduğunu garanti etmemektedir. Bu sebeple, okuyucuların, bu raporlardan elde edilen bilgilere dayanarak hareket etmeden önce, bilgilerin doğruluğunu teyit ettirmeleri önerilir ve bu bilgilere dayanılarak aldıkları kararlarda sorumluluk kendilerine aittir. Bilgilerin eksikliği ve yanlışlığından Kuveyt Türk hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Ayrıca, Kuveyt Türk ün tüm çalışanları ve danışmanlarının, herhangi bir şekilde bilgiler dolayısıyla ortaya çıkabilecek, doğrudan veya dolaylı zararlarla ilgili herhangi bir sorumluluğu yoktur. Bunlara ilaveten, Kuveyt Türk, raporların Internet üzerinden e mail yoluyla alınması durumunda virüs, hatalı gönderim veya diğer herhangi bir teknik sebepten dolayı alıcının donanımına veya yazılımına gelebilecek herhangi bir zarardan dolayı sorumlu tutulamaz.