6. HAFTA ISF 108 GENEL MUHASEBE II 32 Ticari Borçlar Hesap Grubu Doç.Dr.Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 Ticari Borçlar Hesap Grubu İşletmenin yabancı kaynakları içinde yer alan ve ticari borçlar olarak nitelendirilen borçlar, işletmelerin ticari işlemleri çerçevesinde doğan satıcılara olan senetli ve senetsiz borçlardır. Ticari faaliyetle ilgili olmakla birlikte bir ticari işlem sonucu oluşmayan borçlar işletme bilançosunun bu kalemi içinde gösterilmez. Bu tür borçlar diğer borçlar içinde gösterilir. Ticari Borçlar ve Diğer Borçlar İşletmenin ortaya çıkabilecek borçları Tekdüzen Hesap Planında dört ana grupta toplanmıştır. Vade Ticari Ticari Olmayan Kısa Vadeli 32 Ticari Borçlar 33 Diğer Borçlar (Ticari Olmayan Kısa Vadeli Borçlar) Uzun Vadeli 42 Ticari Borçlar 43 Diğer Borçlar (Ticari Olmayan UzunVadeli Borçlar) Ticari borçlar vadelerine göre kısa ve uzun vadeli olmak üzere ikiye ayrılır. 3 4 32 Ticari Borçlar Hesap Grubu Tekdüzen hesap planında Ticari Borçları izlemek için aşağıdaki hesaplar açılmıştır. 32 Ticari Borçlar Grubu (Senetsiz Satıcılar Borçları) (Senetli Satıcılara Borçları) 322 Borç Senetleri Reeskontu Hs. (-) 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. 329 Diğer Ticari Borçlar Hs. 42 Uzun Vadeli Ticari Borçlar İşletmenin bir yıldan uzun vadeli ticari borçları 42 uzun vadeli borçlar grubunu oluşturur. Tekdüzen hesap planında uzun vadeli ticari borçlar için aşağıdaki hesaplar açılmıştır. 42 Ticari Borçlar Grubu 420 Satıcılar Hs. 421 Borç Senetleri Hs. 422 Borç Senetleri Reeskontu Hs. (-) 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. 5 6 1
Hesabın Kapsamı: işletmenin faaliyet konuları ile ilgili her türlü mal ve hizmet alışlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Kredili mal alışı, satıcının işletme adına yaptığı harcamalar vb. nedenlerle ortaya çıkan senetsiz borcun doğması ile 320 Satıcılar hesabına alacak, borcun ödenmesi ile borç kaydedilir. ana hesap olup, hesabın alacak kalanı işletmenin satıcılara olan senetsiz borcunun mevcut değerini verir. İşletme, satıcı Ali Caner den kısa vadeli, veresiye %18 KDV hariç 36.000 TL lik mal satın almıştır. 191 İndirilecek KDV Hs Mal satın alınması 36.000 6.480 42.480 7 8 Satıcı Ali Caner den alınan malların işletmemize ulaştırılması için Ali Caner işletmemiz adına%18 KDV dahil 5.900 TLnakliye gideriödemişvedurumuişletmemizebildirmiştir. 191 İndirilecek KDV Hs Satın alınan malların işletmeye naklettirilmesi 5.000 900 5.900 Satıcı Ali Caner e olan borcumuzun 16.000 TL lik kısmı verilen bir müşteri çeki ciro edilerek ödenmiştir. 16.000 101 Alınan Çekler Hs. 16.000 Senetsiz borcun bir kısmı için çek verilmesi 9 10 Satıcı Ali Caner den alınan malların %18 KDV hariç 1.800 TL lik kısmı iade edilmiş ve ilgili tutar satıcıya olan borçtan düşülmüştür. Malın bir kısmının iade edilmesi 2.124 1.800 324 Satıcı Ali Caner e senetsiz borcun TL lik kısmı için senet düzenlenerek kendisine teslim edilmiştir. 321.08 Ali Caner Satıcının emri ile ödeme 11 12 2
Satıcımız Ali Caner, dönem sonunda, %18 KDV hariç 800 TL indirim yaptığını işletmemize bir dekontla bildirmiştir. Satıcının indirim yapması 944 800 144 Satıcımız Ali Caner e olan borçtan düşülmek üzere 15.000 TL lik bir çek düzenlenip kendisine verilmiştir. 15.000 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs. (-) 15.000 Satıcıya olan borç için çek düzenlenmesi 13 14 420 Satıcılar Hesabı Borç 320 08 Ali Caner 16.000 2.124 944 15.000 Alacak 42.480 5.900 43.068 48.380 Alacak Bakiyesi=5.312 TL 15 İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan vadelerine bir yıldan fazla süre bulunansenetsizborçlarınizlendiğihesaptır. Hesabın işleyişi: sözleşme hükümlerine ve koşullarına uygun olarak uzun vadeli kredili mal ve hizmet alışın gerçekleşmesi üzerine, satışa konu olan mal ve hizmetin bedelleri ile bunlara ilişkin işletmeye ait giderler ve anlaşma uyarınca hesaba yürütülen faizler ve satıcıya ait olan borç tutarını artıran diğer işlemlernedeniylealacaklanır. Bilanço gününde vadesi 1 yılın altına inen borçlar bu hesaptan kısa vadeli yabancı kaynaklar içinde yer alan 320 Satıcılar Hesabına aktarılır. 16 420 Satıcılar Hesabı 420 Satıcılar Hesabı Örnek: İşletme ana kuruluşu durumundaki Uzay Teknik Ticaret A.Ş. den 500.000 TL lik malı 01.03.201. tarihinde 12 ay vadeli(uzun vadeli) olarak satın almıştır. Bu mal alımına ilişkin % 18 KDV si çek düzenlenerek ödenmiştir. 01.03.201. 420 Satıcılar Hs. 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.. Uzun vadeli borçla ticari mal satın alınması 500.000 90.000 500.000 90.000 Dönem sonunda(31.12.201. tarihinde) ilgili borcun vadesinin 1 yılın altına indiği tespit edilmiştir. Bu durumda borç kısa vadeli hesaplara aktarılmıştır. 31.12.201. 420 Satıcılar Hs. 500.000 500.000 Uzun vadeli borcun kısa vadeye düşmesi 17 18 3
420 Satıcılar Hesabı Borcun vadesi dolduğu tarihte ilgili tutar ödenmiştir. 28.02.201. 500.000 102 Bankalar Hs. 500.000 Uzun vadeli borcun vadesinin dolmasıyla ödenmesi İşletmenin ticari faaliyeti ile ilgili olarak ortaya çıkan senede bağlı borçları bilançonun uzun veya kısa vadeli yabancı kaynakları içindebukalemdegösterilir. Borç senetlerinden kasıt TTK uyarınca düzenlenmiş olan ve borçlusuişletmeolanbonovepoliçelerdir. Hesabın işleyişi: Hesap bono, imzalanması veya poliçenin kabulünedeniylealacaklanır,senedinödenmesiileborçlanır. Hesap ana hesap olup bu hesabın alacak kalanı senetli borçların tutarınıgösterir. 19 20 TTK uyarınca çek bir ödeme aracı olup vade içermez. Vade konularakda çeksenetniteliğikazanmaz. Ancak yasal düzenlemenin aksine vadeli çeklerin kullanımı oldukçayaygındır. Uygulamada, düzenlenmiş olan vadeli çeklerin hazır değerler içinde negatif unsur olarak gösterilmesi yerine bilançonun bu kaleminde(borçlarıarasında)gösterilmesimümkündür. Ancak,çeklerreeskontişleminetabi tutulmazlar. 321 Borç Senetleri Hesabı İşletme, %18 KDV hariç 50.000 TL lik malı senet karşılığında satın almıştır. 191 İndirilecek KDV Senet karşılığında mal satın alınması 50.000 5 21 22 321 Borç Senetleri Hesabı Vadesi gelen 5 TL tutarındaki senet işletme tarafından ödenmiştir. 5 100 Kasa Hs. 5 Borç Senedinin Ödenmesi 321 Borç Senetleri Hesabı Vadesi gelen 5 TL tutarındaki senet nakit sıkışıklı nedeniyle ödenememiştir. Satıcı işletmeye bu senet ileri tarihli 61.000 TL tutarlı yeni bir senetle değiştirilmesi teklif edilmiştir. Satıcı işletme bu senedi kabul etmiştir. Fark olarak ödenecek 2.000 TL finansmangideridir. 780 Finansman Giderleri Hs. Borç Senedinin Yenilenmesi 5 2.000 61.000 23 24 4
İşletmenin ana faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetli borçların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak; bilanço tarihinde vadeli bir yılın altına düşen senetli borçlar, kısa vadeli yabancı kaynaklar bölümündeki 321 Borç Senetleri Hesabının alacağına aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir. Örnek: Serdemir AŞ. 01.03.201. tarihinde satıcısı durumundaki Teknik Ticaret AŞ. den 12 ay vadeli (Uzun vadeli) olarak % 18 KDVdahil236.000TL likmalısenetkarşılığındasatınalmıştır. 01.03.201. 200.000 36.000 421 Borç Senetleri Hs. 236.000 Vadeli Mal Satın Alınması 25 26 Borcunvadesinin1yıla inmesidurumunda: 31.12.201. 421 Borç Senetleri Hs. 236.000 236.000 Uzun vadeli borcun kısa vadeye düşmesi Senedinvadesidolmuşveilgilitutarbankadanödenmiştir. 28.02.201. 236.000 102 Bankalar Hs. 236.000 Borç Senedinin Ödenmesi 27 28 Reeskont işlemi; işletmenin aktif ve pasifinde bulunan alacak ve borç senetlerinden değerleme günü itibariyle vadeleri henüz gelmemiş olanların değerleme günü cari değerine indirgenme işlemidir. Bu işlem, değerleme gününden sonraki döneme isabet eden vade kısmına ilişkin vade farkı tutarının hesaplanarak, bu tutar kadar giderveyageliryazılmasısuretiylegerçekleştirilir. Cari dönemreeskonthesaplarıizleyendönemdekapatılır. Reeskont hesaplamasında maliye bakanlığı iç ıskonto formülünün uygulanmasının uygun olacağı görüşünü benimsemiştir. İçıskontoformülüşuşekildedir: Nominal Değer x Faiz Oranı x Vade Reeskont Faiz Tutarı = 36.500 + (Faiz Oranı x Vade) Tasarruf Değeri = İtibari Değer Reeskont Tutarı 29 30 5
Örnek: Serdemir AŞ. 31.12.201. tarihinde (dönem sonunda) satıcıya olan 236.000 TL lik senedi reeskonta tabi tutulacaktır. Bilanço tarihinde vadesine 180 gün olan senedin peşin değerini hesaplayarakmuhasebekaydınıyapınız. Faizoranı%12 dir. 236.000 x 12 x 180 Reeskont Faiz Tutarı = 36.500 + (12 x 180) 509.760 Reeskont Faiz Tutarı = 13.186 TL 38.660 Tasarruf Değeri = 236.000 13.186 = 222.814 TL 322 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) Örnek: Serdemir AŞ. 31.12.201. tarihinde (dönem sonunda) satıcıya olan 236.000 TL lik senedi reeskonta tabi tutulacaktır. Bilanço tarihinde vadesine 180 gün olan senedin peşin değerini hesaplayarakmuhasebekaydınıyapınız. Faizoranı%12 dir. 31.12.201. 322 Borç Senetleri Reeskontu Hs. (-) 13.186 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. 13.186 Reeskont Faiz Kaydı 31 32 İşletmenin bilanço gününde Borç Senetleri Hesabında aşağıda olduğugibidir: Aktif Bilanço 31.12.201. Pasif xxxx xxx 32. Ticari Borçlar Hs. Grubu 222.814 236.000 322 Borç Senetleri Reeskontu Hs.(-) (13.186) 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. Depozito ve teminat; işletmenin üçüncü kişilere karşı bir mal teslimi, hizmet ifası veya başka bir taahhüt altına girmesi durumunda söz konusu işlemin gerçekleşmesini temin amacıyla iş bitiminde veya belli bir süre sonunda geri alınmak üzere taraflardan biri tarafından verilen iktisadi kıymettir. Depozito ve teminat bir güvence olup asıl işlemden ayrı olarak veren işletme için alacak, alan işletme için de bir borç niteliğindedir. Bu nedenle depozito ve teminatlar işletme bilançolarının alacak veya borç kalemleri içinde gösterilir. 33 34 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı İşletmemiz 10.07.201. tarihinde müşterisi Tufan Gıdaya % 18 KDV dahil 7.080 TL ye ticari mal satmıştır. Bu malların satışı sırasında teslim edilen kaplar içinse 800 TL depozito almıştır. 10.07.201. 100 Kasa Hs 7.880 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. Mal Satışı ve Depozito alınması 6.000 1.080 800 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabı Asıl faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet alışlarından ortaya çıkan senetli ve senetsiz borçlarla alınan depozito ve teminat şeklindeki borçlar dışında kalan borçlar Tekdüzen Hesap Planında açılan 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabında izlenir. 35 36 6
422 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı(-) Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeriyle değerlemesini sağlamak üzere, borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılan hesaptır. Borç senetleri için ayrılan reeskont tutarları bilançoda 42 Ticari Borçlar grubunda bir indirim kalemi olarak gösterilir. Böylece borç karakterli olan 422 Borç Senetleri Reeskontu hesabının kalanı bilançoda uzun vadeli senetli ticari borçların tutarını bilanço günündeki değerine indirger. Hesabın işleyişi: Hesabın işleyişi 322 Borç Senetleri Reeskontu hesabının işleyişi gibidir. 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı Alınan depozito ve teminattan vadeleri bir yıldan fazla olanlar bu hesabın kapsamına gider. Bu hesaba sadece nakit olarak alınan değerler kaydedilir. Teminat olarak alınan menkul kıymet, senet, emtia gibi varlıklar Nazım Hesaplarda izlenir. Bu hesaba, bir yıldan daha önce geri verilmeyeceği öngörülen depozito ve teminatlar kaydedilir. Bir yıldan kısa süre kalabilecekler ise dönen varlıklar bölümündeki 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabında izlenir. Hesabın işleyişi: Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilen veya hesaba sayılanlar borcuna yazılır. Bilanço gününde vadeleri bir yılın altına düşenler bu hesabın borcuna yazılarak 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına aktarılır. 37 38 429 Diğer Ticari Borçlar Hesabı Yukarıdaki hesaplardan hiç birinin kapsamına girmeyen bir yıldan uzun vadeli ticari borçların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Borç doğduğunda bu hesaba alacak, vadesi bir yıla indiğinde ise 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabına borç yazılır. 39 Kaynakça Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Yusuf Sürmen, "Muhasebe I", Celepler Matbacılık, Trabzon, 2010 Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Aydın Karapınar vd." Gayri Menkul Değerleme Uzmanlığı Hazırlık Kitabı, Gazi kitapevi, 2007. Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS- Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. 40 Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 41 7