1. AMAÇ ve KAPSAM: Cerrahi müdahaleye karar verilen hastaya, ameliyathanede geçireceği süre içinde verilen hizmetleri ve çalışma yöntemlerini belirlemek amacı ile hazırlanmıştır. 2. SORUMLULUK: Bu prosedür, Ameliyathane Sorumlu Hekimi, Ameliyathane Sorumlu Hemşiresi, Anestezi Sorumlu Teknisyenleri, Anestezi teknisyenleri, Ameliyathane hemşireleri ve tedarikçi kuruluş temizlik elemanlarının sorumluluğundadır. 3. TANIMLAR: ANTİSEPSİ: Özellikle vücudun yüzeysel dokularının ve lezyonlarının kimyasal maddeler kullanılarak patojen mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir. STERİLİZASYON: Bir madde ya da cismin birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü canlı ve aktif şekillerinden arındırılması işlemidir. DEZENFEKSİYON: Bir ortamdan patojen mikroorganizmaları elimine ederek ancak sporları etkilemeyen bir işlemdir. Bu işlem yalnızca dezenfektan denilen kimyasal maddelerle, mekanik temizlik ve ısı ile de sağlanabilir. PREOPERATİF: Ameliyat öncesi bakım PREMEDİKASYON: Ameliyat öncesi ilaç desteği 4. UYGULAMA 4.1 Planlı Ameliyat: Planlı ameliyat öncesi ön hazırlık işlemleri ilgili servis hemşiresi ve hekim tarafından gerçekleştirilerek hasta hazır hale getirilir 4.2 Anestezi Yöntemi ve Premedikasyon : Anestezi uzmanı tarafından yapılan hastanın durumuna göre anestezi seçimini yapılır. Ameliyata uygunluğuna ve anestezi şekline karar verir. Anestezi Pre-op hasta değerlendirme formu ve anestezi güvenlik kontrol listesini doldurur. Hastalara öneri ve yapması gerekenleri anlatır. Anestezi Aydınlatılmış Onam Formunu Hasta/yakınına okutup imzalatır. Dosyada Cerrahi güvenlik kontrol listesi tam olarak doldurulmuş mu ve klinik tarafından doldurulması gereken bölüm imza kontrolü sağlanır. Yapılacak ameliyata göre ameliyat öncesi malzemeler hastane içindeki eczaneden ya da dış eczane medikal kuruluşlardan temin edilir. Hastaya takılacak her türlü malzemenin dış temin yolu ile getirilmesi, muhafazası işleminden firma elemanı sorumludur. Hekim isteğine bağlı olarak her türlü tıbbi cihaz, alet ve benzeri malzemenin temini firma elemanı tarafından gerçekleştirilir. 1/8
4.3 Ameliyat öncesi Hastaya ait çıkarılabilen protezlerin ve değerli eşyanın teslim süreci: Hasta üzerinde bulunan eşyalar ameliyathaneye gelmeden önce acil ise (değerli takı, takma dişler) yakınına teslim edilir. Servise kabul edilen hasta veya hasta sahibine; giyim eşyası, para, ilaç, tıbbi donanım, (protez, walker vb...) gibi mülkiyetinden kendisinin veya yakınlarının sorumlu olduğu konusunda servis sorumlu hemşiresi ve/ veya servis sekreteri tarafından bilgi verilir. Eşyaları koymak için etajer, hasta odasında bulunan kapaklı dolaplar gösterilir. Saklama koşulları olmayan birimlerde (yoğun bakım, angio, lokal müdahalelerde veya hastanın klinikte olup değerli eşyasını emanete teslim etmek istemesi halinde sorumlu hemşire tarafından güvenliğe haber verilir). 4.4 Acil Ameliyat: Hastanemize ayaktan ya da yatarak tedavi gören hastaların ani gelişen durum değişikliği ve vb. durumlarda acil operasyon girişimini tanımlar. Acil operasyonlar için hazır tutulan ve boş bırakılan 1 adet ameliyat odası 24 saat hazır bulundurulur. Acil ameliyathaneye alınan hastalar acil servisten giriş yapılmadan gelmiş ise kimlik tanımlama ameliyathane hemşiresi tarafından yapılır. Ameliyata alınacak hastanın tetkikleri ve konsültasyonu ilgili birim tarafından gerçekleştirilir. Anestezi uzmanı tarafından yapılan hastanın durumuna göre anestezi seçimini yapılır. Hasta ya da yakını tarafından ameliyat öncesi rıza alınır. Hasta yakını yok ise hastanın bilinci kapalı ve hayati önem arz eden durumlarda müdahaleye hekim yetkilidir. Operasyon ile ilgili cerrahi süreç planlı ameliyat süreci gibi işler. 5.Cerrahi Süreçlere İlişkin Kurallar Cerrahi işlem uygulanması planlanan hasta anestezi polikliniğine yönlendirilir. Burada anestezi doktoru tarafından gerekli tetkikler ve konsültasyon yapılır. Hasta anestezi uygulaması hakkında bilgilendirilerek onam formuna imzası alınır. Ameliyat edilecek hastalara ait Günlük Ameliyat Listesi bir gün önceden Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Dalı Başkanı tarafından hazırlanır. Ameliyat listeleri, yataklı servis birimlerinden, acil servisten ilgili sorumlu hemşirenin veya asistanın yazılı iletişim kurması ile oluşturulur. Listede hasta adı-soyadı, yaşı, tanısı, yapılacak ameliyat şekli, ameliyat türü ve yapacak hekimlerin adı, ameliyat salon no su belirtilir. Elektif ameliyatları saat 8:00 ile 16:30 arasında olacak şekilde planlanır. Ameliyathanede çalışma programı Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Dalı nda hazırlanır. Her cerrahi birimden hangi gün hangi ameliyat salonunda gireceğini önceden bilir. Ameliyat olacak ilk hastanın ameliyathaneye saat 8:00 de hazır olacak şekilde getirilmesi planlanır. 2/8
Ameliyat sırasında tüm anestezi işlemleri Anestezi Formu na kaydedilir. Bundan anestezi hekimi ve anestezi teknisyeni sorumludur. Ameliyathaneye yatışı olmayan hastalar giremez ve işlem göremez. Tüm anestezi formları Anestezi Protokol Defterinde toplanır. Hasta ameliyata alınmadan önce kanama açısından risk olduğu düşünülen vakalarda ilgili Cerrah tarafından Kan Merkezinden yeterli miktarda kan istemi yapılarak temini sağlanır. Ameliyat esnasında hastaya kan ihtiyaç olduğunda Anestezi ve Cerrahi Hekimlerinin kararıyla hastadan kan gazı alınarak laboratuvara gönderilir. Ve acil kan istemi yapılır. Hasta servisten, ameliyat ön hazırlığı yapılıp, Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin Klinikten ayrılmadan önceki bölümü doldurularak ilgili sağlık çalışanı ve personeli eşliğinde ameliyathaneye gelir. Ameliyathane kapısından servis sedyesinden ameliyathaneye ait sedyeye aktarılır. Hasta preop bölümünde ameliyathane sağlık görevlisi tarafından Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin Anestezi Verilmeden Önce bölümü teyit edilerek eksiklikler veya hata varsa giderilir. Hastanın ameliyathaneye taşınması Hasta Taşıma Talimatına uygun olarak yapılır. PACU da ameliyat öncesi hazırlığı anestezi ekibi ve PACU hemşiresi tarafından yapılır. (Damaryolu açılması, spinal, epidural anestezi ayılması vb.). Ameliyat salonunun hazırlığı tamamlandıktan sonra salon görevlisi tarafından hasta ameliyat salonuna alınır. Ameliyathane sağlık görevlisi tarafından Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin Ameliyat kesisinden önce bölümü kurallara uygun olarak doldurulur. Ameliyat bitince ameliyat salonunda ameliyathane sağlık görevlisi tarafından Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin Ameliyattan çıkmadan Önceki bölümü kurallara uygun olarak doldu ameliyathane sağlık görevlisi tarafından Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin Anestezi Verilmeden Önce bölümü doldurulur. Anestezi Doktorunun kararı ile vakanın bittiği, Ameliyathane kıyafetleri ve terlikleri her çalışan için ayrıdır. Non steril alan olan giyinme odalarında kıyafetler değiştirildikten sonra yarı steril alana geçilir. Her günün sonunda kullanılan terlikler ve kıyafetler toplanarak yıkanır, diğer güne hazır hale getirilir. 5.1 Cerrahi Uygulama Sonrası işlem basamakları: Operasyonun bittiğine hekim karar verir. Hekim talimatı dışında hiçbir suretle hasta başından ekip üyeleri ayrılamaz. Hasta extube edilmesi kararı hekim tarafından alındıktan sonra görevli anestezi uzmanı/teknisyeni tarafından gerçekleştirilir. Yaşam bulguları normale gelinceye kadar PACU da bekletilir. Hasta Güvenli Hasta Transfer talimatına göre sağlık çalışanı nezaretinde Post-op görevli personeline teslim edilir. Hasta ile ilgili ameliyat notu ve bilgilendirilmesi yapılır. Cerrahi malzeme ve setler sayılıp, temizlendikten sonra sterilizasyona teslim edilir. Ameliyat sonrası hastaların sosyal güvencelerine göre kayıtlar tıbbi sekreter tarafından 3/8
yapılır. Deftere hastanın adı, soyadı, ameliyatın adı, ameliyata giren ekibin adı yazılır. Kayıtlar bu şekilde HBYS ye işlenir. Hasta dosyası doldurulup, yapılan işlemler ve kullanılan malzemeler bilgisayara ve Anestezi-cerrahi Malzeme Kullanım formuna kaydedilir. Hasta ameliyat notu cerrah tarafından ameliyat sonrası orada yazılır. Operasyona alınan hastalardan enfekte veya bulaşıcı hastalığı olan varsa mümkün olduğu kadar en son hasta olarak alınmalı ve ameliyat bitiminde ameliyat odası steril edilip en az sabaha kadar dinlendirilmelidir. Ameliyatta kullanılan ilaç ve malzemeleri Ameliyathane Tıbbi Malzeme Kullanım Listesi hemşire ve anestezi teknisyeni tarafından işaretlenip sekreter tarafından o hasta üzerine stok düşümünün yapılması sağlanır. Ameliyat sayıları günlük olarak idareye, aylık olarak istatistik birimine verilir. Ameliyathanede nöbet tutan gerek anestezi teknisyenlerine gerek ameliyat hemşiresine ait nöbet listesi bir ay evvelden idareye verilir. Nöbet değişimleri idarenin bilgisinde ve onayında ancak yapılır. 6. Ameliyathane Alanlarının Tanımlanması ve Bu alanlara İlişkin Kurallar NONSTERİL ALAN: Nonsteril Alan ve bulunma koşulları: Personel İçin nonsteril Alan: Personel giriş kapısı ve koridoru, Soyunma odaları, tuvaletler, zayıf ve kuvvetli akım odaları olarak belirlenmiştir. Soyunma odasına geçilerek ameliyathane formaları giyilir. Bu alanda yeme, içme yasaktır. Hasta için nonsteril alan: Ameliyathanenin girişindeki alan olarak belirlenmiştir. Hastalar bu alana önceden ameliyat önlüğünü giymiş vaziyette gelirler. YARI STERİL ALAN: Personel İçin: Terlik değiştirme, maske ve bone takma alanından itibaren ameliyathane steril alanına kadar olan bölümdür. Nonsteril alanda giyilen ayakkabı ile bu bölüme basılmaz. Bu bölümde ameliyathane forması dışında bir giysi ile bulunulamaz. Buradaki rafta bulunan bone ve maske alınır ve birinci koridora geçilir. Hasta İçin: Yarı steril alan, nonsteril alanla ameliyathane hasta girişi arasındaki bariyerden sonraki kısım olarak belirlenmiştir. Hasta Nonsteril ve yarısteril alan arasındaki hasta girişinden sedye transferi ile yarı steril alana alınır. Hasta bu alanda yürütülmez. STERİL ALAN: Personel ve Hasta İçin: Yarı steril alanın bitiminden itibaren başlayan ameliyat odaları, steril alan olarak kabul edilir. Bu alanda bulunmak için personel ameliyathane formasını giyer, maske ve bone takar. Ameliyat sırasında steril boks gömlekleri bu formanın üstüne giyilir. Hasta İçin steril alan 4/8
personel için steril alan kabul edilen yerlerle aynı bölümlerdir. Hasta bu bölümde sedye üzerinde ve ameliyat önlüğü ve bonesi takılı vaziyette bulunur. 7. Ameliyathaneye Hasta ve Çalışan giriş çıkışı ile ilgili Uygulamalar Ameliyathanemizde personel ve hasta girişi ayrılmıştır. Giriş-çıkış kuralları Nonsteril, Yarısteril ve Steril alana göre düzenlenmiştir. Ameliyathaneye görevli personel dışında kimse giremez. Steril, yarı steril ve steril olmayan alanlarda bulunma koşulları ve giyilecek ekipmanlar farklıdır. Hastalar klinikte hazırlanarak ameliyathaneye sağlık personeli nezaretinde getirilir. Ayaktan/Lokal hastalar serviste hazırlanır. Ameliyathane önlüğü, maske ve bone takılarak steril alan geçer, sedyeyle gelen hastaların kızaklı sedyelerle bölümler arası geçişi personel tarafından sağlanır. Tekerlekli alt bölüm dışarıda kalır. Hasta bileklikleri ameliyathaneye girerken çıkartılmaz (müdahale türüne göre çıkarılabilir),çıkartıldığında işlem sonrası yedek hasta bilekliği tekrar takılır ve değerli eşyaları ve protezleri yakınlarına teslim edilir. Acil ameliyathaneye alınan hastalar acil servisten giriş yapılmadan gelmiş ise kimlik tanımlama ameliyathane hemşiresi tarafından yapılır. 8. Ameliyathanede Hasta Ve Çalışan Güvenliğini Sağlamaya Yönelik Kurallar Ameliyatın hazırlığından bitimine kadar bütün aşamalarında ameliyat ekibinin her üyesi enfeksiyon kontrol komitesinin yayımlamış olduğu talimatlar doğrultusunda tüm enfeksiyon kontrol önlemlerini alır. Hastaya steril olarak kullanılması gereken tüm malzemenin steril olmasını sağlar. Koruyucu giysi ve ekipmanı kullanır. Hasta düşmelerine karşı gerekli önlemleri alır.( Hasta düşmelerini Önleme Talimatı) Kullanılan cihazların bakım ve kalibrasyonu tam ve zamanında yapılır. Kan ve kan ürünleri transfüzyonunda Kan Transfüzyon Prosedürüne uygun hareket edilir. Tıbbi atıklarla ilgili olarak Tıbbi Atıkların Kontrolü Prosedürüne göre hareket edilir. Güvenli ilaç kullanımı için İlaç Güvenliği Prosedürüne uygun olarak hareket edilir. Güvenli cerrahiye yönelik Güvenli Cerrahi Kontrol listesi uygulanır. Ameliyathane Personelinin sağlık taramaları yılda bir defa Sağlık Taramaları Planına göre yapılır. Ameliyata alınan her hasta kan yoluyla bulaşan hastalıklar yönünden potansiyel enfekte kabul edilir ve standart kişisel koruyucu önlemler alınır. Personel yaralanması ve vücut sıvılarıyla bulaş olduğunda Kesici ve Delici Alet yaralanmaları formu ve kan ve vücut sıvılarıyla bulaş formu doldurularak Enfeksiyon Hemşirelerine başvurulur. Bilinen damlacık, temas, sıkı temas, hava yolu ile bulaşan enfeksiyon mevcutsa; Ameliyathane çalışanları bilgilendirilerek enfeksiyonla bağlantılı özgün izolasyon gereklilikleri yerine getirilir. Cerrahi yara sınıflamasına göre kontamine veya kirli 5/8
infekte sınıfına giren ameliyatlardan (gazlı gangren dahil) ve Hepatit-B, Hepatit-C, HIV ile infekte hastaların ameliyatları vakanın durumu elverdiği sürece gün sonuna bırakılır. Bu tür vakaların ameliyatından sonra ameliyathanede diğer ameliyatlardakinden farklı özel bir temizlik yapılmamalı, ameliyat odası veya ameliyathane kapatılmamalıdır. Çalışanlar belirlenen Kişisel koruyucu ekipmanları ile çalışır. Her çalışanın en az bir yedek ekipmanı ameliyathanede sorumlu tarafından hazır edilir. Ameliyathanede her salonun günlük ısı ve nem takipleri yapılıp kaydedilir. Salon sıcaklığının 18-26 ºC bağıl nem oranınınsa minimum %30 maximum %60 düzeyinde olması sağlanır. Bu ölçümler oda ısı-nem takip formlarıyla izlenir. Ameliyathanede bulunan her cihazın günlük kontrolleri o salondan sorumlu hemşire/anestezi teknisyen tarafından yapılıp aksaklıklar sorumlulara iletilir, periyodik olarak bakımı ve kalibrasyonunun yapılması sağlanır. Havalandırma sisteminin performans testleri ve bakımları yılda bir kere firmaya yaptırılır. 8. Ameliyathanede Tesis Güvenliğini Sağlamaya Yönelik Kurallar: Tesis kaynaklı düşmeleri engellemek için temizlik yapılamadan önce uyarı tabelaları personel tarafından konularak temizliğe başlanır. Acil durumlarda çıkışlar için yön levhaları ve işaretlerine göre yönlendirilir. Acil çıkışlarında herhangi bir engel bulunmaz. Acil çıkışların aydınlatılması otomatik olup kendiliğinden yanabilme özelliğine sahiptir. Hastanemizde su, elektrik enerjisi ve medikal gaz hizmetleri kesintisiz olarak verilmekte olup bütün prizler UPS ile tanımlanmıştır. Havalandırma ve hava filtreleme sistemleri enfeksiyonların önlenmesi açısından takip formu ile izlenir ve gerekli tedbirlerin alınması ve sürekliliği sağlanır. Medikal gaz sistemlerinin bakım ve kontrolleri yetkili personel tarafından sağlanır. Tüm biçimde sabitlenmiş olarak bulundurulur.sıkıştırılmış gaz konteynırları (portabl gaz konteynırları dahil) zincirlenmiş ya da uygun biçimde sabitlenmiş olarak bulundurulur. 9. Temizlik ve Dezenfeksiyon Kuralarına İlişkin Uygulamalar: Ameliyathane alanları steril, yarı steril, nonsteril olarak tanımlanmıştır. Ameliyathane ortamındaki yüzeyler dezenfeksiyon için düzgün yüzeyli PVC ile kaplıdır. Sterilizasyon şartlarını saplayacak şekilde hepafiltre ve mikroorganizmaları tutabilen havalandırma sistemi özelliği olan laminer flow bulunmaktadır. Dezenfeksiyonun tam sağlanması için bütün ameliyathane araç-gereçleri hareketli olarak düzenlenmiştir. Ameliyathanenin genel temizliği Genel Temizlik Hizmetleri Prosedürü ne göre 6/8
temizlik elemanları tarafından yerine getirilir. Kullanılan malzemelerin temizliği Sterilizasyon İşlemleri Prosedürü ne göre yapılır. Ameliyathanede ortaya çıkan atık malzemeleri, kesiciler (iğne ucu, bistüri) delinmeyen enfekte atık bidonlarında muhafaza edilerek imhaya gönderilir. Diğer atıklarda ameliyathane salonunda mavi poşetlerde toplanır, daha sonra kırmızı poşetlere konularak Katı Ve Tıbbi Atık Toplama Prosedürü ne göre imha edilir. Kullanılan yeşil örtüler ameliyathane personeli tarafından önce silkelenir sonra çamaşır arabaları ile çamaşırhaneye götürülür. Bu çamaşırların temizlenmesi Çamaşırhane İşleyiş Prosedürü ne göre yerine getirilir. 10. Malzeme ve İlaç Yönetimine İlişkin Düzenlemeler: Yapılacak ameliyata göre (spesifik malzeme gerektiren hariç), ameliyat öncesi malzemeler hastane sarf deposundan temin edilir. Hastanemiz birimlerinin ihtiyaç duyduğu ilaç ve sarf malzemenin, eczaneden temini ve uygulamasını sağlamaktır. Ameliyathanenin ilaç, sarf malzeme ve kırtasiye ihtiyacı için ameliyathane sorumlu hemşiresi ve sorumlu doktor tarafından Talep kağıdı doldurularak ihtiyaç duyulan malzemelerin temini sağlanıp stok oluşturulabilir. Bu malzemelerin max-min stok seviyeleri servis tarafından belirlenip kullanıldığı hasta üzerine stoklardan düşüşü yapılır. Bu stok seviyeleri sorumlu anestezi teknisyeni ve hemşire tarafından aylık kontrol ve sayımı yapılarak aynı zamanda miad takipleri de yapılıp miad takip formuna kayıt altına alınır. Bu ilaçlar depolanırken; yüksek riskli ilaçlar ayrı raflarda, yeşil-kırmızı reçeteye tabi ilaçlar doktor odasında kilitli dolaplarda, soğuk zincire uyulması gereken ilaçlarda günlük ısı takibinin yapıldığı buzdolaplarında muhafaza edilir. Bu raflarda yerleşimi yaparken yazılışı-okunuşu-ambalajı birbirine benzeyen ilaçlar karışma riski düşünülerek ayrı raflarda dikkatli yerleştirilmeli aynı zamanda bu dolaplarda yazılışıokunuşu-ambalajı birbirine benzeyen ilaç listeleri sürekli bulunmalıdır. Ameliyathanede kritik ilaç ve malzeme listeleri yapılır. Kritik seviyeye düştüğü zaman en kısa zamanda temin edilir. Bu tür malzemelerin kontrolü günlük olarak yapılır. Narkotik ilaçlar hasta adı-ilaçuygulamayı yapan bilgileriyle narkotik defterine kayıt edilir. Ameliyathanede kullanılan tıbbi cihaz ve malzemelerin arızalanması durumunda Teknik Hizmetlere bildirilerek arızanın giderilmesi sağlanır. Malzemeler, depolama alanlarında niteliklerine göre uygun muhafaza koşullarında saklanır ve dokümante edilir. Depoda bulunan malzemelerin yerleşim yerini gösteren yerleşim planları bulunur plana göre yerleşim sağlanır. Hemzemin yerleştirme 7/8
yapılmaz. Depolarda bulunan malzemenin niteliğine göre sıcaklık ve nem takibi yapılır, kayıt altına alınır. Depoda bulunan buzdolaplarının sıcaklık ölçümleri günlük yapılarak ve olası bir arıza/bozulma durumuna karşı alternatifi belirlenir. Cihazların güvenli çalışması ve doğru sonuç vermesi amacıyla; firma önerileri, hastane ihtiyaçları ve kullanım yoğunluğuna göre belirlenen şekilde ve sıklıkta, bakım, ayar ve kalibrasyon işlemleri yapılır. Kalibrasyonu yapılan cihazların kalibrasyon etiketi bulunmasına dikkat edilir, yoksa klinik mühendislikle irtibat kurulur. Kalibrasyonu uygun cihazlar yeşil etiket ile etiketlendirilir. Kısmı geçen cihazlar sarı etiket vurularak fonksiyon özelliğine göre teknik servis raporu ile çalıştırılmaya devam eder. Kalibrasyondan geçmeyen cihazlar kırmızı etiket vurularak HEK e ayrılır. 11. Tanı amaçlı alınan dokuların güvenliği: Cerrahi uygulama sırasında tanı amaçlı alınan doku örnekleri doğru ve eksiksiz olarak etiketlenmelidir. Etikette asgari aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: Hasta adı-soyadı Doğum tarihi Cinsiyet Örnek alınan organ/bölge Örneğin alınış şekli Doku örneklerinin transferi ve ilgili laboratuvarlara teslim edilmesine ilişkin, Operasyonda alınan parçalar salon sorumlu hemşiresi tarafından kayıt altına alınıp, patoloji istem formuyla her gün saat 15.30 da belirlenen özel kaplarda, görevlendirilmiş personel tarafından patoloji laboratuvarına gönderilir. Bilgisayar kaydı yapılır. 8/8