Alan Araştırmalar rmalarında Anket Formu Tasarımı,, Veri Girişi ve Toplanan Verilerin Bilgiye Dönüştürümü
Anket Burada öncelikle Anket neden ihtiyaç duyulan bir yöntemdir ve nasıl hazırlanır, nasıl uygulanır ve nasıl değerlendirilir sorularına cevap vermeye çalışacağız. Anket uygulamak için çeşitli sebeplerimiz vardır: 1. İnsanlar bazı bilgileri sormadan söylemezler ve bunları kendilerine saklarlar. Anketin amacı insanlardaki bilgileri açığa çıkarmaktır. 2. Anket ekonomiktir. 100.000.000 kişiden oluşan bir grubu analiz edebilmek için 1070 kişiye anket yapmak yeterli olacaktır. 3. Anket sonucunda ortaya çıkan bilgiler araştırmacıya değişik bakış açısı kazandırır. 4. Bazen olayları anlamak için insanların fikirlerinden faydalanmak zorunda kalırız. Anket uygulamaktan başka çare olmaz. İ.İ.B.F..B.F. 2
Anket Çalışmalarına 1. Amaç Belirlenmesi Başlarken... 2. Araştırmanın Ana Hatlarının Belirlenmesi 3. Hedef Kitlenin Tanımlanması 4. Örneklem Boyutunun Belirlenmesi 5. Örneklem Tekniklerinin Seçilmesi 6. Metodun Belirlenmesi 7. Anketin Süresi 8. Anket Soruları 9. Cevap Seçeneklerinin Belirlenmesi 10. Soru Formunun Tasarım 11. Ön Testlerin Yapılması 12. Anketi Tamamlamaya Teşvik Etme 13. Cevap Oranları 14. Verinin Analizi İ.İ.B.F..B.F. 3
1. Amacın n Belirlenmesi Anket hangi amaçla yapılacak? Amacı belirlenmeden yapılan bir anket ile doğru veri toplanamaz... Bu hedefe yönelik y planlar neler olmalıdır? 2. Araştırman rmanın n Ana Hatlarının n Belirlenmesi Amacınıza uygun bir plan oluşturulmalı, örneğin demografik özelliklere göre tüketim alışkanlıklarını öngörme amaçlı bir anket çalışması yapılacak ise, hangi demografik özelliklerin sorulması gerektiği belirlenmelidir. İ.İ.B.F..B.F. 4
3. Hedef Kitlenin Belirlenmesi Yaş Cinsiyet İlgi seviyesi Özellikle telefon anketlerinde önemli bir unsurdur, örneğin telefon ile evinden ulaşılan bir kişi size muhtemelen 10 dakikadan fazla süre ayırmak istemeyecektir... 4. Örneklem BüyüklB klüğünün n Belirlenmesi Nitelikli sonuçlar elde etmenizi imkan verecek büyüklükte bir örneklem belirlediniz mi? Yeterli finansal kaynak ve zamanınız var mı? Kritik değişkenlerin, etki derecesi, güven aralığı, istatistiksel gücü ve örneklem büyüklüğü henüz anket çalışmasına başlanmadan önce belirlenebilir. İ.İ.B.F..B.F. 5
5. Örnekleme YöntemleriY Basit Örnekleme Bütün bir popülasyondan rasgele alınan örneklemedir. 5,8,50,65 inci kişiler gibi... Sistematik Örnekleme Örneğin bir listeden her 5, 10 ve 34 cü ismin seçilmesi. Örneklemin güvenilirliğini tehlikeye düşürecek gizli seyirlerden (frekansa göre sıralanan isimler, benzer şirket isimleri, geografik lokasyon vb.) kaçınılması gerekir. Katmanlı Örnekleme Fokus Grup, ön test ve pilot çalışmalarda belirli özelliklere sahip kişiler (örneğin 18-25 yaş arasında, haftada en az 10 saat TV seyreden) baz alınır. Kümeli Örnekleme Örneğin; hane halkı araştırmasında, bir şehirde oturanları oturdukları bloklara göre kümelemek ve onun üzerinden rasgele bir örneklem gerçekleştirmek Olasılıksız Örnekleme Örneğin; bir anketin uygulanacağı grupta gönüllü olanlar üzerinden örneklem almak İ.İ.B.F..B.F. 6
6. Anket Metodunun Belirlenmesi * Bir anketörün yönetiminde yapılan anketler * Faks, e-mail, web, posta vb yollarla gönderilen ve kişilerin kendi başlarına yanıtladıkları anketler Yöntem seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar... Bütçe e : Telefon anketleri, özellikle uzun mesafe telefon ücretleri nedeni ile çok pahalı olabilir. En ekonomik yöntem web üzerinden gerçekleştirilen anketlerdir. Zaman : Hız Anketin Uzunluğu u : Çok fazla uzun tutulmamalıdır. Anketin Niteliği i : Kişisel ve kişinin cevaplamadan önce üzerinde düşünmesi gereken soruları içeren anketlerde kişi anketi yalnız cevaplamalıdır. İ.İ.B.F..B.F. 7
7- Anketin SüresiS Hedef Kitlenin Büyüklüğü Anket Metodu Telefon anketleri 10 dakikadan daha uzun olmamalıdır. Yüz yüze anketler 1 saat veya daha uzun sürebilir. Web anketlerinde karmaşık soru tiplerinden kaçınılmalıdır. 8- Anket Soruları... Sorular kısa olmalıdır- Max. 25 kelime sınırı Yönlendirici sorular sormayın Açık, anlaşılır, net sorular sorun Aynı anlama gelebilecek sorular sormayın Sorulara cevap verenleri sinirlendirmeyin Geçmişe yönelik sorularda, hatırlamaları için fırsat tanıyın Açık uçlu soruları gerekli yerlerde kullanın Açık uçlu sorulara anketin sonunda yer verin Açık uçlu soruların analizi için kodlama geliştirin. İ.İ.B.F..B.F. 8
9. Cevap Seçeneklerinin eneklerinin Belirlenmesi Likert Skalası : Bir düşünceden bu düşüncenin tersine doğru (Olumlusuzdan Olumluya gibi) genellikle 5 veya 7 cevap yer alır. 1. Ne Katılıyorum / Ne Katılmıyorum 2. Kesinlikle Katılmıyorum 3. Katılmıyorum 4. Katılıyorum 5. Kesinlikle Katılıyorum Anketi cevaplayan kişinin ortada bir cevap vermemesi, belli bir kararlılıkta olmasını yönlendiren 4 seçenekli sorular: 1. Hiç memnun değilim 2. Memnun değilim 3. Memnunum 4. Çok memnunum Sorunun niteliğine bağlı olarak: Bilmiyorum, Fikrim Yok, Yorum Yok...? Cevapları seçenek olarak İ.İ.B.F..B.F. 9 sunulabilir
10. Soru Formunun Tasarımı Anketinizi oluştururken soru tipleri, stil, vb. daha önce yapılmış anketlerden veya anket kitaplarından alınabilir. Yorum sorularında cevaplar için yeterince boşluk bırakın Estetik unsurlara dikkat edin: çok boş alan bırakmayın, ikiden fazla renk kullanmayın, ikiden fazla font kullanmayın Anketin başında anketi cevaplanması ve nereye teslim edileceği ile ilgili bilgilendirme yapın. Cevap örneklerine yer verin Açık uçlu sorularda cevap için çizgi şeklinde yer bırakılması verilecek cevapların kısıtlanmasına neden olur. Formun genel görünüşünün profesyonel olmasına dikkat edin (Profesyonel görünen formlar cevaplayanlar tarafından daha çok dikkate alınır) Sorularda küçük harf, cevaplarda büyük ve kalın harf kullanın İşaretlemeli cevap seçeneklerinde boşluk yerine simge kullanın (, [ ], O, ( )...) İ.İ.B.F..B.F. 10
11.Ön n Testlerin Yapılmas lması Yeni çalışmalarda en az 2 ön test uygulayın. İlk test, ankette karşılaşılabilecek sorunların giderilmesi, ikinci test ise planlama amaçlı olmalıdır. Ön test için genellikle 75 kişilik bir örneklem yeterli olur. Seçilen grubun özellikleri, bütün hedef kitlenin özelliklerini taşımalıdır. Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar Cevaplanmamış soru sayısı Belirsiz/Anlaşılmayan açıklamalar Cevaplama süresinin uzunluğu Lüzumsuz sorular Açık uçlu sorular için az yer ayrılması... İ.İ.B.F..B.F. 11
12- Anketi Tamamlamaya Teşvik Etme Teşvik yöntemi hedef kitleye göre seçilmeli (Çocuk Oyun, Yetişkin Para) Maddi teşvik yöntemleri Hediye Para Çekiliş ile ödül kazanma şansı Promosyon malzemeleri (anahtarlık, takvim...) Manevi teşvik yöntemleri Ankete katılım sonucu, kendilerine olumlu yönde geri dönüş olacağı konusunda bilgilendirme (daha iyi ürün, hizmet) İ.İ.B.F..B.F. 12
13. Cevap Oranları Sabit bir cevap oranı yoktur. Bu seçilen metoda, konuya, anketin zorluk derecesine, formun dizaynına, soruların anlaşılırlığına bağlı olarak değişir 14. Verinin Analizi Verinizi tanıyın Analize hazır hale getirin (Kodlama, kayıp verileri doldurma vs..) Analizleri gerçekleştirin Çıkan sonuçları paylaşın Karar destek amaçlı kullanın İ.İ.B.F..B.F. 13
ANKET SORULARININ DEĞERLEND ERLENDİRİLMESİNDE GÜVENİRLİK K ANALİZİ Hazırlanan bir ankette kullanılmak üzere geliştirilen ölçekler kusursuz olmayabilir, ayrıca davranış değişkenlerinin ölçülmesinde her zaman hata yapılabilir. Daha iyi araçların kullanılması daha doğru sonuçlar verecektir bu da araştırmanın bilimsel açıdan kalitesini artıracaktır. Bu nedenle geliştirilen ölçeklerin ne kadar iyi olduklarının bir şekilde değerlendirilmesi gereklidir. Yani kullandığımız ölçüm araçlarının ölçmeleri gereken değişkenleri gerçekten ölçtüklerinden ve doğru olarak ölçtüklerinden emin olmamız beklenir. Geliştirilmiş olan bir ölçeğin ne kadar iyi olduğunu tespit etmek ve anketten elde edilen verilerin iyilik seviyesinin analizi için sırasıyla madde analizi ve güvenirlik analizleri yapılır ve ölçeğin geçerliliği incelenir. İ.İ.B.F..B.F. 14
VERİLERİN İYİLİĞİ Verilerin iyiliği güvenilirlik ve geçerlilikle ilgilidir. Güvenilirlik: Ölçümlerin doğruluk ve kesinliğidir.verilerin zaman içinde değişmemesi ve tutarlılığını içerir. Aşağıda güvenirlik çeşitleri görülmektedir. TEST-TEKRAR TEST GÜVENİRLİĞİ GÜVENİRLİK ZAMANLA DEĞİŞMEME VERİLERİN İYİLİĞİ PARALEL-FORM GÜVENİRLİĞİ GEÇERLİLİK MADDELER ARASI TUTARLILIK GÜVENİRLİĞİ TUTARLILIK BÖLME-YARI GÜVENİRLİĞİ İ.İ.B.F..B.F. 15
Geçerlilik : Doğru şey mi ölçülüyor sorusunu cevaplandırmaya çalışır. Bu çalışmada verilerin güvenilirliği konusu incelenecektir. Geçerlilik konusu bu çalışmanın kapsamında değildir. Bundan sonra yukarıdaki şekil esas alınarak güvenilirlik konusu incelenecektir. İ.İ.B.F..B.F. 16
GÜVENİLİRLİK Bir ölçümün güvenilirliği, ne kadar hatasız olduğunun göstergesidir ve ölçüm aracının zaman ve değişik maddeler karşısında tutarlı bir ölçüm yaptığını belirtir.diğer bir deyişle bir ölçümün güvenilirliği, o ölçümün istikrarı / dengesi ve tutarlılığıdır. Güvenirlik analizi bize ölçüm ölçeklerinin ve bunları oluşturan maddelerin niteliklerini inceleme imkanı sağlar. Örneğin, hazırladığımız bir anket müşteri tatminini faydalı bir biçimde ölçüyor mu sorusunu soralım. Güvenilirlik analizini kullanarak, anketi oluşturan maddelerin birbirleriyle ne kadar ilgili olduklarını, kullanılan ölçeğin kendi içindeki uyumunu ve hangi seviyede tekrarlanabilir olduğunu ve ölçekten çıkartılması gereken problemli maddeleri tespit edebiliriz. İ.İ.B.F..B.F. 17
Güvenilirlik analizi yapmak için; Eldeki veriler ikiye ayrılmış, sıralı (ordinal) veya aralıklı olabilir fakat bu veriler rakamsal olarak kodlanmış olmalıdırlar. Gözlemler bağımsız ve hatalar maddeler arasında ilişkisiz olmalıdır.ölçekler her bir maddenin doğrusal olarak toplam puanla ilgili olması için artan özellikte olmalıdırlar. İ.İ.B.F..B.F. 18
A. Ölçümlerin İstikrarı Ölçümlerin istikrarlı olması, kontrol edilemeyen test şartlarına veya cevaplayıcılara özgü bazı durumlara rağmen ölçümlerin zaman içinde istikrarlı/dengeli kalabilme yeteneğidir. Ayrıca ölçümlerin istikrarının ve durumdaki değişikliklere düşük seviyede maruz kalmasının bir göstergesidir. Ölçümlerin istikrarının iki testi (test-tekrar test güvenilirliği testi ve paralel form güvenilirliği testi) vardır. İ.İ.B.F..B.F. 19
1.Test-Tekrar Tekrar Test Güvenilirliği Aynı ölçümün ikinci bir durumda tekrarlanması yoluyla elde edilen güvenilirlik katsayısına test-tekrar test güvenilirliği denir. Bir olguyu ölçen çeşitli maddeler içeren bir anket belli bir gruba uygulanmayı müteakip bir süre sonra aynı gruba tekrar uygulanır. Bu iki farklı zamanlarda aynı örneklem grubundan elde edilen puanlar arasındaki korelasyona test-tekrar test katsayısı denir. Bu katsayı ne kadar yüksek çıkarsa test-yeniden test güvenilirliği diğer bir deyişle ölçümün zaman içindeki istikrarı o kadar iyidir. İ.İ.B.F..B.F. 20
2.Paralel-Form GüvenilirliG venilirliği Aynı yapıyı ölçen karşılaştırılabilir iki ayrı ölçüm setine verilen cevaplar yüksek derecede ilişkiliyse paralelform güvenilirliği olduğundan bahsedebiliriz. Buradaki iki form benzer maddeleri ve aynı cevap formatını içerir.sadece yazım, dil, sınıflama, sıralama, soru tipi ve formu ile soruların sırası değiştirilerek bunlardan kaynaklanan yanlışlıklar tespit edilmeye çalışılır. Eğer bu karşılaştırılabilir formlar arasında yüksek derecede (örneğin 0.8 den büyük) korelasyon varsa ölçümün güvenilir olduğu söylenebilir. İ.İ.B.F..B.F. 21
B.Ölçü çümlerin İç Tutarlılığı ığı Ölçümlerin iç tutarlılığı, ölçümleri oluşturan maddelerin homojenliğinin bir göstergesidir.diğer bir deyişle maddeler hep birlikte bir set oluşturmalıdırlar ve birbirlerinden bağımsız olarak aynı konsepti ölçebilmelidirler. Cevaplayıcılar her bir maddeye bu maddelerin oluşturduğu genel anlamı verebilmelidirler. Bu, ölçüm aracındaki maddeler ve alt maddeler arasında yüksek bir korelasyon olup olmadığının incelenmesi yoluyla görülebilir. Tutarlılık, iç tutarlılık güvenilirliği ve ikiye bölme güvenilirliği testleri kullanılarak incelenebilir. İ.İ.B.F..B.F. 22
1.İç Tutarlılık k GüvenilirliG venilirliği Cevaplayıcıların bir ölçümdeki tüm maddelere verdikleri cevapların bir tutarlılık testidir. Eğer maddeler aynı konseptin bağımsız ölçekleri iseler aralarında bir korelasyon olacaktır. Cronbach Alfa Katsayısı, iç tutarlılık güvenilirliği testlerinin en popüleridir.çok noktalı ölçeklendirilmiş maddeler için kullanılır ve şu şekilde formüle edilir: İ.İ.B.F..B.F. 23
Burada görülebileceği gibi alfa, doğru varyansı toplam varyans üzerinden ölçmektedir.bir ölçeğin alfası 0.7 den büyük olmalıdır ki bu maddeler beraberce bir ölçek oluşturabilsin. İncelenen maddenin silindiği kabul edilerek toplam puanın alfası hesaplandığında değer düşüyorsa bu madde (eğer teorik olarak analiz için gerekli değilse) silinir. Kuder - Richardson Formülü, ikiye bölünmüş maddeler için kullanılır. Bu şekilde, yapılmakta olan bir ölçeğin iç tutarlılığı en iyi seviyeye getirilmiş olur. Katsayılar ne kadar yüksekse ölçüm aracı o kadar iyidir. İ.İ.B.F..B.F. 24
2. BölmeB lme-yarı Güvenilirliği (Split-half reliability) Bölme-Yarı Güvenilirliği, bir ölçüm aracının iki parçası arasındaki korelasyonu gösterir. Bölme-Yarı Güvenilirliği tahminleri ölçümdeki maddelerin nasıl iki parçaya ayrıldığına göre değişir. Spearman-Brown Katsatısı, homojenliği ölçer ve şu şekilde formüle edilir. İ.İ.B.F..B.F. 25
Kabul edilebilir bir güvenilirlik seviyesi elde etmek için ne kadar maddeye gerek olduğunu hesaplamanın bir yolu Spearman - Brown tahmin formülünü kullanmaktır: tahmini güvenilirlik = n * bilinen güvenirlilik 1 + [ (n-1) * bilinen güvenilirlik ] Burada n, madde sayısının artırılacağı veya azaltılacağı orandır ( ör.: 6/3 = 2 = n) Bu formülde tahmini güvenilirliği ve bilinen güvenilirliği yerlerine koyarak ulaşmak istediğimiz güvenilirlik seviyesi için ne kadar maddeye gerek olduğu da hesaplanabilir. İ.İ.B.F..B.F. 26
İki ölçek arasında olması beklenen doğru veya teorik korelasyonu bulmak için bu ölçeklerin güvenilmezliklerinde bir düzeltme yapmak gerekir.iki ölçümün güvenilmezliğini hesaba katarak iki değişken arasındaki korelasyonu şu formülle bulabiliriz: ölçüm1 ve ölçüm2 arasındaki korelasyon r = ölçüm1 in güvenilirliği * ölçüm2 nin güvenilirliği Guttman Modeli, doğru güvenilirlik için Guttman daha alçak sınırlarının hesaplanmasını içerir. İ.İ.B.F..B.F. 27
SPSS KULLANARAK GÜVENİLİRLİK ANALİZİ YAPMAK ÖRNEK: 25 soruluk 20 bireylik durum. Soru değerleri spss te sütunlara girilir. Spps te analyze/scale/reliability analysis seçilir. İ.İ.B.F..B.F. 28
Çıkan ekranda items altına soru grupları atanır. Model bölümünden alpha seçilir. İ.İ.B.F..B.F. 29
Statistıcs bölümüne girildiğinde descriptive bölümünde item ve scale Summaries bölümünde ortalama varyans korelasyon İnter- item da korelasyon kovaryans Anova da f test işaretlenir. İ.İ.B.F..B.F. 30
İ.İ.B.F..B.F. 31
Ölçekte yer alan soruların bir toplamsal ölçek oluşturacak şekilde hazırlanıp hazırlanmadığını tukey toplanabilirlik testi seçeneği seçilerek Soru ortalamalarının birbirine eşit olup olmadığını anlamak için hotelling t 2 seçilerek belirlenebilir. ( Bu kavram soruların denekler tarafından aynı şekilde anlaşılıp anlaşılmadığını soruların zorluk derecelerinin birbirine eşit olup olmadığını test etmek için kullanılır.) Son olarak continue tıklanır ve çıktı alınır. İ.İ.B.F..B.F. 32
ÇIKTILARDA İLK BÖLÜM ORTALAMA VE VARYANSLARI AYRI AYRI İKİNCİ BÖLÜM KORELASYONLARI DAHA SONRA TÜM SORU KİTLESİNE AİT ORTALAMA VARYANS ARALIKLAR İNTER İTEM VE ITEM TOTAL KORELASYON DEĞERLERİ GÖRÜLÜR. DAHA SONRA VARYANS ANALİZİ VE TUKEY HOTELLİNG DEĞERLERİ SON OLARAKTA ALPHA VE STANDARDİZE EDİLMİŞ ALPHA DEĞERİ GÖRÜLÜR. İ.İ.B.F..B.F. 33
İ.İ.B.F..B.F. 34
ÇIKAN ALPHA KATSAYILARINA BAKILIR. EĞER; 0.00 α<0.40 İSE ÖLÇEK GÜVENİLİR DEĞİL. 0.40 α<0.60 İSE ÖLÇEK DÜŞÜK GÜVENİLİRLİKTE 0.60 α<0.80 İSE ÖLÇEK OLDUKÇA GÜVENİLİR 0.80 α<1.00 İSE ÖLÇEK YÜKSEK GÜVENİLİRLİKTE EĞER BİR SORU ÖLÇEKTEN ÇIKARILDIĞINDA ALPHA YÜKSELİYORSA O ZAMAN O SORU GÜVENİLİRLİĞİ AZALTAN BİR SORUDUR. EĞER SORU ÇIKARIDIĞINDA AZALIYORSA O ZAMAN O SORU OLMAZSA OLMAZ BİR SORUDUR. İ.İ.B.F..B.F. 35
İ.İ.B.F..B.F. 36
DAHA SONRA HOTELLİNG DEĞERİ KONTROL EDİLMELİDİR. VARYANS ANALİZİ SONUCUNA BAKILARAK ÖLÇÜMLER ORTALAMALARI ARASINDA ÖNEMLİ FARKLILIK OLUP OLMADIĞINA BAKILIR. ITEM TOTAL KORELASYON MATRİSİNDE NEGATİF DEĞER OLMAMASI GEREKİR. VARSA BU DURUM ÖLÇEĞİN TOPLANABİLİRLİK ÖZELLİĞİNİ BOZAR. BURADA HEPSİNİN POZİTİF HATTA 0.25 TEN BÜYÜK OLMASI BEKLENİR. BU KURALA UYMAYANLARIN ÖLÇEKTEN ÇIKARILMASI GEREKİR ANCAK BU KESİN KURAL DEĞİLDİR. SORU SİLİNDİĞİNDE ALPHA VE ORTALAMADAKİ DEĞİŞİME BAKARAK SİLİME GİTMEK GEREKİR. İ.İ.B.F..B.F. 37
2. YÖNTEM : AYNI ÖRNEKLE MODELDE ALPHA YERİNE SPLİT ALPHA, GUTTMANN, PARALLEL, STRICT PARALLEL SEÇİLEREK SONUÇLARA BAKILMALIDIR. ÇIKAN SONUÇLARA BAKILDIĞINDA İSTATİSTİKLER İNCELENMELİDİR. EĞER VARYANSLAR EŞİT İSE ALFA VE PARALEL YÖNTEMLERİNDEN ELDE EDİLEN KATSAYILAR GÜVENİLİRLİK KATSAYISI OLARAK KULLANILMALIDIR. EĞER VARYANSLAR HOMOJEN ORTALAMALAR BENZER İSE KESİN PARALEL YÖNTEMLERİNDEN ELDE EDİLEN KATSAYI GÜVENİLİRLİK KATSAYISI OLARAK KULLANILMALIDIR İ.İ.B.F..B.F. 38
Analitik SüreS reçteki AşamalarA Planlama Veri Toplama Yayılma Veri Girişi Raporlama Veri Yönetimi ve Verilerin Hazırlanması Veri Analizi İ.İ.B.F..B.F. 39
SURVEY ARAŞTIRMALARI Memnuniyet ölçümleri Müşterilerim ürünümüzden / hizmetimizden ne kadar memnun? Demografik ölçümler Kamuoyu yoklamaları Çalışan ölçümleri Eğitim programlarımız amacı ne ölçüde karşılıyor? Eğitim materyallerimiz ne kadar anlaşılır ve eğitimin içeriğine ne derece katkıda bulunur durumda? Hangi programlar orta yaştaki vatandaşlarımız için daha önemli? Yeni anayasa nasıl olmalı? İ.İ.B.F..B.F. 40
PAZAR ARAŞTIRMALARI Yeni ürüne dair araştırmalar rmalar Satış raporlamaları Doğrudan satış yanıt kartlarının oluşturulmas turulması Pazar segmantasyonu Satış ışla ilgili öngörüler Müşteri davranış ışları Fiyatlandırma Müşteri beklentileri Hizmetlerimiz arasında müşterilerimiz en çok nelere önem veriyor? Pazarımızın başlıca segmentleri nelerdir? Müşterilerimizi bizim ürünümüzü almaya sevkeden faktörler nelerdir? Ürünlerin hangi özellikleri müşterileri cezbetmektedir? İ.İ.B.F..B.F. 41
AKADEMİK K ARAŞTIRMALARI Öğrencilerle yapılan görüşmeler Ders programlarının geliştirilmesi Özel disiplin araştırmaları Akademik çalışmalarda düzenlenecek araştırmaların anket ve görüşme formlarının hazırlanıp analize hazır hale getirilmesi Öğrencilerin mezun olma yolunda başarılı olup olamayacaklarını belirleyen etkenler nelerdir? Hangi eğitim programları öğrencilerin daha fazla ilgisini çekmektedir? Öğretim görevlilerinin niteliklerinin arttırılması İ.İ.B.F..B.F. 42