Adapazarı Özel ENKA Anadolu Lisesi REHBERLİK BÜLTENİ 1
Adapazarı Özel ENKA Anadolu Lisesi REHBERLİK BÜLTENİ 1
AKRAN ZORBALIĞI VE ÇEŞİTLERİ İngilizce literatürde bullying olarak adlandırılan kavram Türkçeye akran zorbalığı olarak çevrilmiştir. Akran zorbalığı, başka bir deyişle akran şiddeti ya da okul zorbalığı konusunda pek çok tanım mevcuttur. Okul zorbalığı, bir ya da birden çok öğrencinin kendilerinden daha güçsüz öğrencileri kasıtlı ve sürekli olarak rahatsız etmesiyle sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık türüdür. Tüm dünyadaki araştırmacılar, genel oran olarak her 7 öğrenciden 1 nin zorbaca davranışa maruz kaldığını kabul etmektedir (Güvenir, b.t.). Bazen zorbaca davranışlar, normal akran çatışması ile karıştırılmaktadır. Normal Akran Çatışması nda; güçler eşittir, arkadaşlık vardır; normal akran çatışması arada sırada olur,ciddi boyutta değildir. Güç ve dikkat çekme arayışı yoktur, belli bir kazanç arayışı yoktur; ama pişmanlık ve sorumluluk alma vardır, problemi çözmek için çaba sarf etme vardır, karşılıklı eşit duygusal tepki vardır. Zorbaca davranışta ise güçte dengesizlik vardır, arkadaşlık yoktur; tekrarlayıcı olumsuz hareketler vardır, ciddidir, fiziksel-ruhsal zarara yol açar. Güç ve kontrol arayışı vardır, güç kazanmayı ya da belli bir eşyayı, parayı almayı deneme vardır, pişmanlık ve sorumluluk alma yoktur, problemi çözme çabası yoktur; sadece mağdurda yoğun olumsuz tepki vardır. Akran zorbalığı çeşitleri şöyledir: sosyal fiziksel sözel cinsel siber Grafik 1: Akran Zorbalığını anlatan grafik. https://www.google.com.tr/search?q=akran+zorbal%c4%b1%c4%9f%c4%b1&rlz=1c2vfkb_trtr732tr732&dcr= 0&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjQ4uOrkcDXAhViIcAKHR_fDrQQ_AUICigB&biw=1280&bih=589#im grc=ysaurscdpqgyqm sitesinden alınmıştır. 2
Okul ortamı sosyal bir ortamdır, bu sosyal ortam gruplar, kliklerden oluşur. Bu oluşumlar içinde kişiler birbirine karşı alay etme, laf atma, söylenti yayma, ad takma, saldırgan ifadeler kullanıyorsa sözel bir zorbalık yaşanıyor demektir. Fiziksel zorbalıkta ise; itme, tekmeleme, vurma, dövme, istemediği davranışları yapmaya zorlama, sıkıştırma, zorla yemeğini, eşyasını alma gibi davranışlar vardır. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ve günlük yaşamın önemli bir parçası haline gelmesi sonucunda öğrenciler, internet ve mobil iletişim araçlarını sıklıkla kullanmaktadırlar. Bu durum siber zorbalığın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Siber zorbalık internet siteleri, e-posta ve cep telefonu mesajları yoluyla yapılan akran zorbalığı şeklidir. Dolaylı zorbaca davranışta ise mağdur hakkında söylentiler yayma, gruptan dışlama, oyuna almama, aşağılayıcı mektup, mesaj gönderme gibi davranışlar görülür. Yani davranışı gösteren ile mağdur karşı karşıya gelmez. Peki çocuğumuzda benzer zorbalık davranışlarını fark edersek ne yapmalıyız: Çocuğunuzla her gün sakince konuşun, bunu yapma sebepleri ve yaptığı davranışın başkalarında yaratacağı olumsuz duygular üzerinde durun. Çocuğunuzun zorbalığı anladığında emin olun. (Zorbalığı açık ve net ona anlatın.) İyi bir model olun.(örneğin bir restorandaki garsona olan tavrınız, trafikte diğer sürücülere ya da yayalara olan tavrınız..vb.) Zorbalık davranışını onaylamadığınızı kesin ve net bir biçimde belirtin. Varsa bu tür davranışlara model olan ailenin diğer üyelerini uyarın. Sağlıklı zorbalık karşıtı alışkanlıklar kazandırın. (Küçüklükten itibaren hem yapılmaması gerekenler hem de yapılması gerekenler hakkında rehberlik edin. Ayrıca birisi ona ya da bir başkasına kötü davrandığında, ne yapması gerektiği konusunda bilgilendirin.) Kurallara uyduğunda, sorumlu davranışlar sergilediğinde, olumlu davranışlar gerçekleştirdiğinde takdir edin, bunları pekiştirin, ödüllendirin. Okulla mutlaka işbirliği yapın. 3
Tüm bu bilgilerden sonra okul, aile, toplum olarak yapabileceğimiz şeylerden en önemlisi, yukarıda anlatılan örnekler gibi davranışları gördüğümüzde, duyduğumuzda, bu durumu görmezden gelmemek, fark etmek ve duruma müdahale etmek olmalıdır. Öğrenciler genelde şaka tanımı altında bu davranışları görmezden gelir. Bunun şaka değil bir zorbalık olduğunu önce bizlerin içselleştirmesi ve eyleme geçmesi zorbalığı engelleyebilir. KAYNAKLAR Burdur Rehberlik Araştırma Merkezi. Akran zorbalığı ve Aile Web. Ekim 2017. http://burdurram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/15/01/133613/dosyalar/2017_11/06093736_zorbal YkbYltenaile.pdf 4