KİŞİLİK TİPLERİNE VE DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERE GÖRE BOŞ ZAMAN DEĞERLENDİRME VE REKREASYON FAALİYETLERİNE KATILIMI ETKİLEYEN UNSURLAR: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNE YÖNELİK BİR UYGULAMA Özet (*)Özgür SARIBAŞ Bireysel, ekonomik, sosyal, psikolojik faktörler rekreatif faaliyetlere katılımı önemli ölçüde etkilemektedir. Bu faktörlere hizmet eden alt birimlerden biride cinsiyet, yaş gibi demografik özelliklerin yanı sıra kişilik kavramıdır. Kişiliğin katılımcı motivasyonunu oluşturan önemli unsurlardan biri olduğu bilinmektedir. Boş zaman değerlendirme ve rekreasyonel faaliyetlere yönelim de kişilik tiplerine göre değişim göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, çeşitli demografik etkenlerin yanı sıra kişilik faktörünün oluşturduğu bu değişimin yönüne işaret etmek, kişilik tiplerinin boş zaman ve rekreatif faaliyetlere yönelimi etkileyen unsurlara dikkat çekmek ve değerlendirmektir. Çalışmada Akdeniz Üniversitesi Turizm Fakültesinde yer alan 1400 öğrencinin oluşturduğu evrenden rastgele seçim yöntemiyle belirlenen 301 kişiye anket uygulanmıştır. Anket formu daha önce çalışılmış, rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen faktörlerin konu alındığı bir araştırmanın sorularına, kişilik faktörünü belirleyici sorular eklenerek oluşturulmuştur. Kişilik tipleri A tipi kişilik ve B tipi kişilik olarak, rekreasyon faaliyetlerine katılımı belirleyen faktörler ise; fizyolojik özellikler, alanların durumu, negatif içsel deneyimler, ekonomik durum, yan unsurlar, organizasyonel unsurlar ve ruhsal durum olarak belirlenmiştir. Anahtar sözcükler: Rekreasyon, Kişilik, A ve B kişilik tipleri, Öğrenci According To Personality Types And Demographic Characteristics And Factors That Affect Leisure And Recreation Activities:An Application For University Students Abstract Personal, economic, social and psychological factors significantly affect participation in recreational activities. One of these factors, which serve sub-sections on gender, is age, as well as demographic characteristics, such as the concept of personality. Motivation of participants is known to be one of the important elements that make up personality. Choice of leisure and recreational activities varies according to personality types. The purpose of this study, in addition to various demographic factors, is to form the direction of this change in personality factor, to draw attention to leisure and recreational activities according to personality types, and to evaluate factors that affecting orientation. İn the study 301 people were chosen randomly from 1400 students of Tourism Faculty of Akdeniz University and were surveyed. The questionnaire was developed previously in a study of the factors affecting participation in recreational activities and adding questions formed the decisive factor in personality. Personality types are identified as Type A and Type B personality and determined according to participation in recreation activities; physiological characteristics, status of areas, negative self-experience, economic status, and the side elements. Key words: Recreation, Personality, A and B types of personality, Student (*)Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans öğrencisi.
Giriş Dinlenme, eğlenme ve gelişme özellikleriyle bütünleşmiş olan turizm olayı, rekreasyonun bir yönünü ve önemli bir alanını oluşturmaktadır (Boran ve diğ, 2009; 21). Rekreasyon olgusu gelişen turizm sektörü içerisinde önemini artırarak gelişimin içerisindeki yerini almaktadır. Rekreasyon hizmetlerini etkileyen başta insanların beklentileri olmak üzere birçok etken vardır. Bölgelerin rekreatif aktivitelere yönelik kaynakları ve bu kaynakları değerlendirmek için ihtiyaç duyulan mali yapının öncülüğünde her türlü bölgesel kalkınma ve gelişim çabaları, etken bir yönetim ve yürütme kurulu ile desteklenen bir yapı kritik noktalar olarak işaret edilebilir. Bunların yanı sıra bu alanda yapılan akademik çalışmalar ve üretilen yenilikçi fikirler gün geçtikçe artmakta ve bu artış rekreasyon algısını da değiştirerek şekillendirmektedir. Bu çalışmada bu şekillenmeye farklı bir bakış açısı kazandırmak için insanların kişilik özelliklerini ele alarak boş zaman değerlendirme ve rekreatif faaliyetlere katılımlarını etkileyen unsurlar hakkında fikir sağlamak amacıyla yapılmıştır. Burada geçen kişilik kavramı rekreasyon aktivitelerine katılımını etkileyen faktörlerden yalnızca biridir. Ancak bu faktör kişinin faaliyet yönünü belirleyici önemli unsurlardan biri olarak büyük önem taşımaktadır. Rekreasyonel faaliyetlere katılma ya da katılmama kararının verilmesine etki eden faktörleri belirlemek rekreasyon plancıları, turizm ve seyahat büroları ve diğer seyahat endüstrisindeki kurumlar için çok önemlidir (Tütüncü ve diğ., 2011). Bu çalışmanın faaliyetlere katılım için ele aldığı unsurlardan biri olan kişilik; bireyin kendisinden kaynaklanan tutarlı davranışla kalıpları ve kişilik içi süreçler olarak tanımlanabilir (Burger, 2006; 23). Bir diğer kavram olan boş zaman; bireyin hem kendisi hem de başkaları için sorumluluk ya da bağlantılardan kurtulduğu ve kendi isteğiyle seçeceği bir etkinlikle uğraşacağı zamandır (Yılmaz, 2007; 5). Rekreasyon ise boş zamandan daha dar bir kalıptır ve eğlence fikrinden gelen bir yaklaşımdır (Köybaşı, 2006; 82). Kuramsal Çerçeve Boş zaman ya da rekreasyon tanımları genellikle kişinin çalışmadan arda kalan vakti, kişinin yapmak zorunda olduğu zorunluluklardan sonra kalan vakti gibi ibarelerle başlar. Bu başlangıçların birçoğunda kişi kavramı yer alır. Kişi, kişilik ve kişilik tipleri rekreatif faaliyetleri belirlemede önemli birer unsurdur. Kişilik, üzerine birçok çalışma yapılan bir kavramdır. Kişilik alanındaki çalışmalarda kişilik tanımlarında ortaya çıkan en
belirgin özellik ise, kişiliğin bireylere özgü ayırt edici yön olarak ele alınmasıdır (Kaşlı, 2009; 10). Bu durumda gösteriyor ki kişilik ve kişilik tipleri hakkında bilgi sahibi olmadan boş zaman ve rekreasyon faaliyetlerine olan yönelimleri tahminleme oldukça zordur. Kişilik tipleri temelinde oluşturulan boş zaman değerlendirme ve rekreasyon kavramları da aktivitelere katılımda önemli artı birer unsurdur. Bu çalışmanın kuramsal yapısı belirlenirken öncelikle bu kavramlar üzerinde durulmuş ve çalışma bahsi geçen kavramlar daha anlaşılır hale getirilmeye çalışılmıştır. Kişilik Kişilik kelimesi, Latincedeki persona kavramına dayanmaktadır (Yıldız, 2012; 216). Persona sözcüğünün asıl anlamı Latin dilinde, tiyatro oyuncularının kullandığı "maske"dir (Durna, 2005; 276). Kişilik genellikle bir bireyin davranış tarzı ve karakteri şekilde tanımlanır ve canlılığı, tavırları ve sonuçta ortaya çıkan kalıcı davranışları içine alır (Reif ve Lesch, 2002; 1). Günlük yaşamda sık kullandığımız kavramlar arasında yer alan kişilik, bir kişinin fiziksel ve sosyal ortamıyla etkileşme tarzını tanımlayan, düşünce, duygu ve davranışın ayırt edici karakteristik örüntüleri olarak karşımıza çıkmaktadır (Yıldız, 2012; 216). Bir diğer tanıma göre kişilik bir insanı başkalarından ayıran bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerin bütünü olarak değerlendirilmiştir (Bozkurt, 2009; 96). Her insanın fiziksel özellikleri gibi kişilik yapısı da çeşitlidir ve kişiliği oluşturan temel unsurlar her insanda farklı oranlarda bir araya gelmiştir. Bu farklılıklar sonucunda oluşan kişilik tipleri, bireylerin davranış modelleri, davranış biçimlerini, bir başka ifadeyle davranış örüntülerini tanımlar (Gülbahçe, 2007; 54). Farklı ilişki türlerinin, farklı kişilerin, farklı zamanlarda ve ortamlarda yaşanan ilişkilerin birbirinden farklı gelişim süreçleri geçireceğini söyleyen Altman ve Taylor a göre kişilik kesin sayısı tam olarak bilinemeyen parçalardan oluşan sistematik bir örgüttür (Doğan, 2006; 39). Ayrıca kişilik bireyleri benzersiz kılarak diğer insanlardan farklı kılar. Öte yandan kişilik bireyin kendini tanıyıp çevreye adaptasyonunu mümkün kılmaktadır (Ünsar, 2011; 258) Tüm bu tanımlarla birlikte farklı kişilik tiplerinin insanları faklı seçimlere yönelttiğini söylenebilir. Kişilik tipleriyle ilgili birçok kuram geliştirilmiş ve ölçeklendirilmiştir. Kişilik araştırmalarında çeşitli kişilik trendlerinin incelenmesi önem arz etmektedir (Akbal, 2010; 53). Bu çalışmada A ve B kişilik tipinden faydalanılmıştır.
A ve B kişilik Tipi Yapısı A tipi ve B tipi kişilik ilk olarak iki kardiyolog Meyer Friedman ve Rosenman tarafından gözlemlenmiştir (Durna, 2005; 276). 1960 ların sonlarında Friedman ve Rosenman tarafında stres kavramıyla ilişki kurularak çıkarılan A tipi ve B tipi kişilik biçimleri günümüzde geniş kabul görmüştür (Sağlam, 2008; 41). "A-tipi" davranışlar tipik olarak, sürekli zamanla yarışan, başarı yönelimli insanlarda görülür. Bu kişiler hızlı çalışırlar ve hızlı konuşurlar. Aynı anda birkaç işi birden yapmaya çalışırlar (Batıgün ve Şahin, 2006; 33). Sabırsızlık, rekabetçilik gibi özelliklerinin ve kişilerarası ilişkilerinde düşmanca yaklaşımlarının yanı sıra, kendileri hakkında yüksek beklentilere sahip oldukları benmerkezci davrandıkları ve sosyal açıdan sorunlu oldukları ifade edilmektedir (Şahin ve diğ, 2011; 32). Durna 2006 A tipi davranış biçiminin temel özelliklerini; hareketlilik, dürtü ve ihtiras, rekabet, saldırganlık ve düşmanlık duyguları, tek açılı kişilik başlıkları altında incelemiştir (Durna, 2004; 9). B-tipi kişilik özelliği; bu kişiler işleriyle ilgili olarak oldukça rahat davranırlar. Zaman ve başarı ile ilgilenmemek, işte kalite aramak, başkalarıyla yarışmamak, kendisinden emin, sağlığına düşkün ve boş vakti bol olmak, her şeyi olduğu gibi kabul etmek, herkesle dostluk içinde olmak, çevreye açık ve sosyal yaşamı seven bir özellik taşımak temel özelliklerdendir (Mavili aktaş, 2001; 31 ). Rekabeti sevmezler, sosyal konumundan ve mesleğinden memnundurlar, sakin bir kişilik yapısına sahiptirler, sabırlı ve yavaştırlar (Dede, 2009; 66 ). Yoğun çalışma ve okul hayatı, rutin hayat tarzı, olumsuz çevresel etkenler gibi birçok nedenle tetiklenen stres sonrası kaçış olarak görülen rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen unsurlar da çeşitlilik göstermektedir. Bu çalışma da A tipi ve B tipi kişilik biçimlerinin rekreasyon faaliyetlerine katılımını etkileyen unsurları belirlemek için yapılmıştır. Boş zaman ve Rekreasyon kavramları Boş zaman, rekreasyon ve turizm yaygın olarak insanların yaşamlarında önemli unsurlar olarak kabul ediyor ve artan bir akademik ilgi ve saygınlık görüyor (Pigram ve Jenkins, 2005; 13). Bu kavramlar üzerine sürekli yeni tanımlamalar yapılıyor. Boş zaman farklı kişilere farklı şeyler ifade edebilir; ve farklı kültürlere göre farklı anlamlara gelebilir
(Torkildsen, 2005; 50). Cordes ve İbrahim e göre boş zamanı tanımlamak zordur, çünkü her bir birey için farklı bir anlama gelir. Boş zamanı anlamak için ilk girişim yaklaşık olarak M.Ö 300 lü yıllarda gerçekleşmiştir. Filozof Aristo boş zamanı kategorize eden bir paradigma ya da kalıcı bir model önermiştir. Aristo boş zamanı 3 aşamada değerlendirmiştir; Eğlence, Rekreasyon, Düşünce (tasarlama) (Cordes ve Ibrahim, 2003; 1). Bir başka tanıma göre ise boş zaman; kişinin özgür iradesiyle, kendi isteğiyle kullanacağı, tasarrufta bulunacağı bir zaman dilimidir (Aytaç, 2002; 232). Rekreasyon kavramı ise yenilenme, yeniden yaratılma veya yeniden yapılanma anlamına gelen Latince recreatio kelimesinden gelmektedir (Müftüler, 2008; 10). Katılanın gönüllü olarak seçtiği ve boş zamanını değerlendirdiği etkinlikleri kapsar. Rekreasyon kelimesinin Türkçe karşılığı da yaygın bir şekilde boş zamanları değerlendirme olarak kullanılmaktadır. Bu, rekreasyonun boş zaman tanımı ile sıkı sıkıya ilişkili bir kavram olduğunu göstermektedir (Orel ve Yavuz, 2003). Rekreasyonel faaliyetlere duyulan ihtiyaç, kişisel yönden; fiziki sağlık gelişiminin yaratılması, ruh sağlığı kazandırılması, insanı sosyalleştirmesi, yaratıcılık, kişisel beceri ve yeteneğini geliştirmesi, çalışma başarısı ve iş verimine etkisi, ekonomik hareketlilik, insanı mutlu etmesidir. Toplumsal yönden ise; toplumsal dayanışma ve bütünleşmeyi sağlaması ve demokratik toplum yaratılması, rekreasyona duyulan ihtiyacın nedenlerinden bazılarını oluşturmaktadır (Akten ve atken, 2011; 2). Özetle rekreasyon bireyin yaratıcı ve kültürel faaliyetlere katılmasıyla birlikte zihninin tazelenmesi, yenilenmesi, yaşamının canlandırılması ve biriken arzularının açığa çıkmasıdır. Böylelikle rekreasyon faaliyetlerinin, her yaştan insan üzerinde farklı olumlu etkileri vardır. Bu kapsamda rekreasyon; genç neslin yeteneklerini geliştirmesi ve kendini tanımlamasını sağlarken, yetişkin nesil açısından etkin bir dinlenme ve yenilenme imkanı yaratmakta ve yaşlı nesil için de huzurlu bir sosyal ortam oluşturmaktadır (Kiper, 2009; 192). Kişisel gelişim ve toplumsal uyumu destekleyen rekreasyon aktivitelerine katılım, araştırmanın örneklemini oluşturan üniversite çağında yer alan bireyler içinde büyük önem taşımaktadır. Tütüncü 2011 e göre üniversite dönemleri, bireylerin yalnızca dersle ilgilenerek kendilerini tam anlamıyla geliştirebilecekleri bir dönem değildir. Birçok birey için üniversite dönemleri, akademik ve sosyo-kültürel gelişimin sağlanabilmesinde önemlidir. Aynı zamanda, rekreatif etkinliklerin insan yaşamının birçok alanını (iş tatmini, yaşam tatmini, aile yaşamını vb.) da olumlu etkilemektedir (Tütüncü ve diğ. 2011; 71). Gençlerin boş
zamanlarını değerlendirmeleri ve rekreatif etkinliklere katılımları, üniversite eğitimleri sırasında okulların kendilerine sunduğu olanaklar kapsamında yarı örgütlü bir şekilde gerçekleşmekte; bu bağlamda üniversiteler öğrencilerinin resmî eğitimleri dışında kalan zamanlarını iyi bir şekilde değerlendirmeleri için de yönlendirici rol üstlenebilmektedirler. Üniversitelerin hazırladıkları rekreasyon programları ve buna ilişkin altyapı olanakları, gençlerin aralarındaki iletişimi artırırken diğer katılım nedenlerini de tatmin etmektedir (Tekin ve diğ., 2007, 124). Rekreasyon aktivitelerinin seçimi, serbest zaman ayırma olanağına bağlıdır ve aynı zamanda eğitim düzeyi, gelir gibi etmenlerden etkilenir. Rekreasyon faaliyetleri çok yönlü ve değişik şekillerde olabildiği için kesin bir sınıflandırma yapmak çok güçtür. Genel olarak rekreasyon faaliyetlerinin sınıflandırılmasında; fonksiyon, mekan, amaç vb. kriterler göz önünde tutulmaktadır (Şahin ve diğ., 2009; 2). Bu sınıflandırmanın yanı sıra bu faaliyetlere katılımı etkileyen unsurlar da büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma da rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen çeşitli unsurlara değinilmiş bu unsurlar şu başlıklar altında toplanmıştır; Fizyolojik özellikler, Rekreasyon alanların durumu, Negatif içsel deneyimler, Ekonomik durum, Yan nedenler, Organizasyonel unsurlar ve Ruhsal nedenler. Torkildsen (2005) e göre, rekreatif faaliyetlere katılımı etkileyen üç grup faktör bulunmaktadır. Birinci grup faktörler, bireysel faktörlerdir. Bireysel faktörler, kişinin hangi yaşam evresinde olduğu, gereksinimleri, ilgi alanları, davranışları, yetenekleri, yetiştiriliş 72 Tütüncü, Aydın, Küçükusta, Avcı, Taş şekli ve kişiliği etkilidir. Örneğin yaş, rekreasyonel faaliyete katılımda oldukça önemli yer tutmaktadır; ancak bu etki kişiye ve faaliyetin türüne göre değişiklik göstermektedir. İkinci grup faktörler, bireylerin içinde bulundukları koşul ve durumla ilgili olan faktörlerdir. Bunlar, bireylerin içinde bulundukları sosyal oluşum, gelirler, işleri vs. gibi unsurlardır. Üçüncü grup faktörler ise, bireyin sahip olduğu fırsat ve destek faktörlerdir. Birey için uygun olan kaynaklar, tesisler, programlar, aktiviteler, bunların kalitesi ve uygunluğu, yeterliliği, çekiciliği ve yönetimidir (Torkildsen, 2005; 107). Serbest zaman ve rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen bu unsurlar bazen tek başlarına, bazen etkileşimli olarak, bazen de toplu olarak ortaya çıkmaktadırlar (Türüncü ve diğ. 2011, 72). Bu çalışmanın amacı da rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen unsurları Kişilik ve Demografik özelliklerle bağdaştırarak belirlemektir.
YÖNTEM Örneklem ve Veri Toplama Aracı Araştırmanın evrenini 2012 eğitim öğretim yılında Akdeniz üniversitesinde yer alan Turizm Fakültesi öğrencileri oluşturmaktadır (toplam 1400 öğrenci). Toplam örneklem sayısı ise 301 olarak belirlenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak Akdeniz üniversitesi öğrencilerinin kişilik tiplerine ve demografik özelliklere göre boş zaman değerlendirme ve rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen unsurları belirlemek için oluşturulan bir anket formu kullanılmıştır. Bu anket formu 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Demografik sorular, ikinci bölümde A tipi ve B tipi kişilik özelliklerini belirleyici 10 soru, üçüncü bölümde ise rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen unsurların oluşturduğu 35 soru ve 1 bağımlı değişken bulunmaktadır. Birinci bölümde yer alan demografik etkenlerin ve üçüncü bölümde yer alan 35 ifadenin belirlenmesinde Tütüncü ve diğ. (2011) in çalışmalarından faydalanılmıştır. Türüncü (2011) e göre denge ve uzlaşma kuramı temel alınarak, rekreasyon faaliyetlerine katılım ölçeği çalışmaya uyarlanmıştır. Bu ölçek kırsal rekreasyon katılımcıları kapsamında önceden ülkemizde kullanılmıştır (Tütüncü, 2011; 72). Üçüncü bölümde yer alan 36. ifade ise bağımlı değişken olarak oluşturulmuştur. Anketin ikinci bölümünde yer alan A tipi ve B tipi kişilik özelliklerini belirleyici sorular ve değerlendirmesinde ise Fatih üniversitesi rehberlik ve psikolojik danışmanlık merkezi web sitesinden alınan bilgilerden yararlanılmıştır. Verilerin Toplanması ve Analizi Araştırma verileri 2011-2012 eğitim öğrettim dönemi bahar yarıyılında Akdeniz Üniversitesi Turizm Fakültesi lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin oluşturduğu gruba uygulanan anketlerden elde edilmiştir. Anketler rastgele seçim yöntemi ile belirlenen sınıflardaki öğrencilere ders öncesi yaptırılmıştır. Anketler 2 haftalık süre içerisinde uygulanmıştır. Verilerin istatistiksel analizi SPSS (Statistical Program for Social Sciencies) 18 istatistik paket programında yapılmıştır. Bulgular ve Yorum Bu bölümde araştırma verilerine uygulanan Açıklayıcı istatistikler, T-Testi, Varyans analizi, Faktör analizi ve Güvenilirlik analizi, Regresyon Ki-Kare, Kümeleme analizlerinin sonuçları bulunacak ve yorumlanacaktır.
Araştırma kapsamında yapılan anket çalışması sonucunda cevap verenlerin özelliklerine bağlı olarak Akdeniz Üniversitesi Turizm Fakültesi öğrencilerinin katılımcı özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmaya katılanların cinsiyet, yaş, son bir ay içerisinde kaç defa dinlence faaliyetine katıldıkları, yaşamlarının çoğunluğunu nerede geçirdikleri ve Antalyalı olup olmadıklarını gösteren dağılım Tablo 1 de gösterilmiştir. Araştırmaya kayıp değerlerin yer aldığı anketler araştırmaya dahil edilmemiştir ve toplam 301 kişi katılmıştır. Tablo 1 incelendiğinde katılımcıların %64,5 inin erkek, %35,5 inin ise bayan olduğu gözlenmektedir. Katılımcıların yaş dağılımına bakıldığında ise büyük çoğunluğu (%56,1) 20-24 yaş aralığının oluşturduğu görülmektedir. Katılımcıların yalnızca %11,3 ü 25 yaş ve üzerini temsil etmektedir. 20 yaş ve altını oluşturanların oranı ise %32,6 dır. Son bir ay içerisinde 3 veya daha fazla sayıda dinlence faaliyetine katılanların oranı % 49,8 iken hiç katılmayanların oranı %11,6 dır. Katılımcıların büyük çoğunluğu (62,5) yaşamlarının büyük bölümünü büyükşehirlerde geçirmiş iken %14,3 lük kısım ilçe veya daha küçük yerleşim birimlerinde geçirmiştir. Katılımcıların %86 sı Antalyalı değilken, Antalyalı olanların oranı %14 olarak gözlemlenmiştir. Tablo.1 Katılımcıların Demografik Özellikleri Değişken Kategori n % Cinsiyet Bayan 107 35,5 Erkek 194 64,5 Yaş 20 den küçük 98 32,6 20-24 169 56,1 25 ve üzeri 34 11,3 Son 1 ayda kaç dinlence faaliyetine katıldınız Hiç 35 11,6 1 defa 49 16,3 2 defa 67 22,3 3 defa ve üzeri 150 49,8 Yaşamınızın çoğunluğunu geçirdiğiniz yer Büyükşehir 188 62,5 Şehir 70 23,3 İlçe ve altı 43 14,3 Antalyalı mısınız Evet 42 14,0 Hayır 259 86,0 Çalışmada yapısal geçerliliği test etmek amacıyla faktör analizinden faydalanılmıştır. Öncelikle katılımcıların rekreasyon faaliyetlerine katılımlarını etkileyen unsurların boyutlarını elde etmek ve anketin geçerliliğini sağlamak maksadıyla ölçekte
bulunan 36 ifade Varimax döndürme yöntemiyle açıklayıcı faktör analizine tabi tutulmuş, ardından güvenilirlik analizleri yapılmıştır. Açıklayıcı faktör analizinde eşkökenliliği 0,5 in altında (Hair ve diğerleri, 1998, s.113) olan 20 ifade analizden çıkarılmış analiz tekrar edilerek beş faktör elde edilmiştir. Elde edilen beş faktörün varyans açıklama oranı % 69,732 olup kabul edilebilir eşik değerinin üzerindedir (Nakip, 2003, s.412). Faktörlerin içsel tutarlılıkları için hesaplanan Cronbach Alpha değerleri 0,862 ile 0,725 arasında değişmekte olup, ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir (Hair ve diğerleri, 1998, s.118). Faktörler, kapsadıkları ifadeler göz önüne alınarak Fizyololik Özellikler, Yan Nedenler, Organizasyonel Unsurlar, Ruhsal Nedenler ve Ekonomik Durum olarak isimlendirilmiştir (Tablo 2). Tablo 2. Faktör Analizi (Rekreasyon Faaliyetine Katılımı Etkileyen Unsurlar) İfadeler Fizyolojik Özellikler Yan Nedenler Faktörler Org. Unsurlar Ruhsal Etmenler Ekonomik Durum Sağlığımın iyi olması katılımımı etkiler.,684 Kendimi enerjik hissetmemi sağlar.,840 Kendimi sağlıklı hissetmeme yardımcı olur.,858 Fiziksel olarak yetkinliğimi artırır.,812 Mesafe rekreasyon faaliyetlerine katılımımı etkiler.,712 Zaman yetersizliğim rekreasyon faaliyetlerine katılımımı etkiler.,768 Fazla iş yüküm rekreasyon faaliyetlerine katılımımı etkiler.,715 Ulaşım olanaklarının yeterliliği, bu faaliyetler katılımımı etkiler.,757 Arkadaşlarımla olan iletişim, katılımımda etkilidir.,600 Planlama yapmaktaki güçlükler, katılımımda etkilidir.,696 Faaliyetlerin nerede yapılacağının net olmaması, katılımımı etkiler.,768 Yeni yerlerden haberdar olmak, katılımımı etkiler.,667 Bu faaliyetlerle ilgilenmemem, katılımı etkiler.,870 Bu faaliyetleri tercih etmemem, katılımımı etkiler.,903 Rekreasyon faaliyetleri pahalıdır.,913 Rekreasyon faaliyetlerinde kullanılan ekipmanlar pahalıdır.,903 Cronbach Alpha,862,796,725,854,809 Varyans açıklama oranı(%) 34,044 10,731 9,919 7,618 7,420 Toplam varyansı açıklama oranı (%) : 69,732 KMO:,827 Bartlett s test of sphericity : 2116,298 p :,000 Öğrencilerin cinsiyete göre fizyolojik özellikler, alanların durumu ve ekonomik durum algılarını karşılaştırmak maksadıyla (Rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen
unsurlar arasındaki farklılıkları incelemek amacıyla) T-Testinden yararlanılmış ve sonuçlar Tablo 3 de gösterilmiştir. Tablo 3. Katılımcıların Cinsiyete Göre Fizyolojik Özellikler, Alanların Durumu ve Ekonomik Durum Algıları Ortalama İfade Kadın Erkek p Sağlığımın iyi olması katılımımı etkiler. 4,25 3,91 0,00** Kendimi enerjik hissetmemi sağlar. 4,31 4,06 0,03* Kendimi sağlıklı hissetmeme yardımcı olur. 4,13 3,97 0,20 Fiziksel olarak yetkinliğimi artırır. 4,18 4,02 0,18 Rekreasyon alanları, katılım için uygundur. 3,72 3,45 0,02* Rekreasyon tesisleri yetersizdir. 3,30 3,17 0,26 Rekreasyon alanları kirlidir. 2,98 3,06 0,48 Rekreasyon alanları kalabalıktır. 3,17 3,19 0,91 Rekreasyon alanları bayanlara yöneliktir. 2,34 2,42 0,51 Rekreasyon faaliyetleri pahalıdır. 3,00 3,09 0,40 Rekreasyon faaliyetlerinde kullanılan ekipmanlar pahalıdır. 3,16 3,28 0,33 Bu faaliyetlere katılımımda ekonomik durumum önemlidir. 3,94 3,82 0,29 *p < 0,5 Tablo 3 incelendiğinde genel olarak erkek ve kadın katılımcıların algıları arasında anlamlı bir farkın olmadığı görülmektedir. Ancak Sağlığımın iyi olması katılımımı etkiler seçeneğine verilen cevaplarda erkek katılımcılar ile kadın katılımcıların algıları arasındaki ilişkide 0,01 anlamlılık düzeyinde anlamlı bir fark olduğu söylenebilir (p =0.00 < 0,01). Ayrıca bu hususta kadın katılımcıların rekreasyonel faaliyetlere katılımı etkileyen unsurlar hakkındaki algılarının erkek katılımcılarınkine göre daha olumlu olduğu sonucuna ulaşılır. Kendimi enerjik hissetmemi sağlar ve Rekreasyon alanları, katılım için uygundur hususlarında ise erkek katılımcıların algıları ile kadın katılımcıların algıları arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde bir farklılık olduğu gözlenebilir. Genel olarak bir değerlendirme yapıldığında ise kadın katılımcıların rekreasyonel faaliyetlere katılımı etkileyen unsurlar hakkındaki algılarının erkek katılımcılara göre daha olumlu olduğu söylenebilir. Katılımcıların kişilik tiplerine göre negatif içsel deneyimler ve ruhsal neden algılarını karşılaştırmak maksadıyla da T-Testinden yararlanılmış ve sonuçlar Tablo 4 de gösterilmiştir.
Tablo 4. Katılımcıların Kişilik Tiplerine Göre Negatif içsel Deneyimler ve Ruhsal Neden Algıları Ortalama İfade A Tipi B Tipi p Kendime güvenim, bu faaliyetlere katılımımı etkiler. 3,52 4,00 0,00** Bu faaliyetlere katılmaktan çekinmem. 3,65 3,85 0,09 Yeteneğim bu faaliyetlere katılımımı etkiler. 3,44 3,77 0,00** Eski tecrübelerimin olumsuz olması, katılımımı etkiler. 3,16 3,35 0,17 İsteksizliğim katılımımı etkiler. 3,83 3,94 0,33 Bu faaliyetlerle ilgilenmemem, katılımı etkiler. 3,80 3,85 0,71 Bu faaliyetleri tercih etmemem, katılımımı etkiler. 3,82 3,76 0,63 *p < 0,5 Tablo 4 incelendiğinde genel olarak A-tipi ve B-tipi katılımcıların algıları arasında anlamlı bir farkın olmadığı görülmektedir. Ancak Kendime güvenim, bu faaliyetlere katılımımı etkiler ve Yeteneğim bu faaliyetlere katılımımı etkiler seçeneklerine verilen cevaplarda A tipi katılımcılar ile B tipi katılımcıların algıları arasındaki ilişkide 0,01 anlamlılık düzeyinde anlamlı bir fark olduğu söylenebilir (p =0.00 < 0,01). Genel olarak bir değerlendirme yapıldığında ise rekreasyonel faaliyetlere katılımı etkileyen unsurlar hakkında B-tipi katılımcıların algılarının A-tipi katılımcılarınkine göre daha olumlu olduğu söylenebilir. Katılımcıların rekreasyonel faaliyetlere katılımını etkileyen unsurlar hakkında belirleyici olabilecek olan diğer bir unsur ise yaş faktörüdür. Katılımcıların yaşlara göre alanların durumu ve organizasyonel unsurlar hakkındaki algı farklılıklarını test etmek için varyans analizinden yararlanılmış, Alanların durumu ve Organizasyonel unsurlar hakkındaki toplam 10 ifadeden 1 inde farklılık olduğu görülmüştür. Bu ifadeler Tablo 5 de gösterilmiştir. Tabloda yer alan ifadelerden Rekreasyon alanları kalabalıktır ifadesinde yaş azaldıkça Alanların durumu ve Organizasyonel unsurlar hakkındaki algının olumsuzlaştığı görülmektedir. İfadedeki farklılığın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını söylemek için grupların gözlem sayılarının birbirinden farklı olması sebebiyle scheefe testinden yararlanılmıştır. Buna göre Rekreasyon alanları kalabalıktır ifadesinde 20 yaş altı ile 25 yaş ve üzeri gruplar arasında fark olduğu gözlenmiştir.
Tablo 5. Katılımcıların Yaşlara Göre Alanların Durumu ve Organizasyonel Unsurlar Hakkındaki Algı Farklılıkları Yaş Grupları İfadeler 20den 20-24 25 ve küçük üzeri f p Rekreasyon alanları, katılım için uygundur. 3,57 3,56 3,47 0,15 0,86 Rekreasyon tesisleri yetersizdir. 3,19 3,17 3,52 1,78 0,16 Rekreasyon alanları kirlidir. 2,90 3,07 3,20 1,58 0,20 Rekreasyon alanları kalabalıktır. 3,01 3,21 3,55 3,74 0,02* Rekreasyon alanları bayanlara yöneliktir. 2,43 2,33 2,55 0,77 0,46 Arkadaşlarımla olan iletişim, katılımımda etkilidir. 3,87 3,86 3,76 0,17 0,83 Planlama yapmaktaki güçlükler, katılımımda etkilidir. 3,65 3,48 3,76 1,58 0,20 Faaliyetlerin nerede yapılacağının net olmaması, 3,86 3,84 3,82 0,03 0,96 katılımımı etkiler. Yeni yerlerden haberdar olmak, katılımımı etkiler. 3,92 3,92 4,00 0,09 0,91 Kültürel yapı katılımımı engeller. 3,24 3,31 3,44 0,37 0,68 *p < 0,5 Araştırmada üzerinde durulan bir diğer soru ise katılımcıların son bir ay içerisinde katıldıkları rekreasyon faaliyeti sayısı ile değişkenlere verilen yanıtlar arasında anlamlı bir farkın olup olmadığı hususudur. Bunu incelemek için Anova testinden faydalanılmıştır (Tablo 6). Tablo 6. Rekreasyon faaliyetlerine Katılım Sayılarına Göre Tanımlayıcı İstatistikler İfadeler N Ortalama f p Fizyolojik Özellikler Hiç 35,048 Bir İki Üç ve üzeri 49 67 150 -,36,04,08 2,69 0,05 Yan Nedenler Organizasyonel Unsurlar Ruhsal Etmenler Ekonomik Durum *p < 0,5 Hiç Bir İki Üç ve üzeri Hiç Bir İki Üç ve üzeri Hiç Bir İki Üç ve üzeri Hiç Bir İki Üç ve üzeri 35 49 67 150 35 49 67 150 35 49 67 150 35 49 67 150,28 -,06 -,01 -,03 -,00,05,09 -,05,20,00 -,17,03,32,22,00 -,15 1,06 0,36 0,42 0,73 1,24 0,29 3,30 0,02* Anova Testinden elde edilen sonuçlara göre son bir ay içerisinde rekreayon faaliyetlerine katılım sayısı ile Ekonomik Durum (F= 3,30, p < 0,5 ) arasında anlamlı bir
farklılık olduğu gözlenmiştir. Buna göre rekreasyon faaliyetlerine katılım arttıkça ekonomik durum değişkenine olan yaklaşım daha olumsuz olmaktadır. Araştırmanın bir sonraki basamağında katılımcıların davranışsal niyetlerine olan etkileri tespit etmek için regresyon analizinden yararlanılmıştır. Bağımlı değişken olarak Gelecek bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere katılmayı planlıyorum ifadesi, bağımsız değişken olarak ise faktör analizi sonrası elde edilen 5 boyut (Fizyolojik Özellikler, Yan Nedenler, Organizasyonel Unsurlar, Ruhsal Nedenler, Ekonomik Durum) kullanılarak regresyon analizi gerçekleştirilmiştir (Tablo 7). Oluşturulan regresyon modeli anlamlılık göstermektedir (F=10,379). Fakat elde edilen regresyon katsayılarının tamamı anlamlı değildir. Anlamlılık dereceleri incelendiğinde Fizyolojik özellikler, Yan nedenler ve Ekonomik durum hususlarında model anlamlılık gösterirken, Organizasyonel unsurlar ve ruhsal nedenler hususunda anlamlılık göstermemektedir. Tablo 7 de yer alan standartlaştırılmamış beta katsayıları incelendiğinde ise Fizyolojik özelliklerin katılımcıların davranışsal niyetlerine etki eden en önemli faktör olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla yan nedenler, ruhsal nedenler, organizasyonel unsurlar ve ekonomik durum izlemektedir. Tablo 7. Rekreatif Faaliyetlere Katılımı Etkileyen Unsurların Davranışsal Niyete Etkisi Bağımsız Değişkenler B t p Sabit Fizyolojik Özellikler Yan Nedenler Organizasyonel Unsurlar Ruhsal Nedenler Ekonomik Durum 3,718 0,315 0,240 0,045 0,076-0,133 62,879 5,314 4,047 0,758 1,282-2,252 0,00* 0,00* 0,00* 0,44 0,20 0,02* R2= 0,15 F=10,379 p=0,00 * P<0,05 Bağımlı değişken: Gelecek bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere katılmayı planlıyorum. Katılımcıların son bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere katılımları ile Yaşamlarının büyük çoğunluğunu geçirdikleri yer ve Antalyalı olup olmadıklarını arasındaki ilişkiyi anlamak için Ki-Kare analizinden faydalanılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 8 de yer almaktadır. Rekreasyon faaliyetlerine katılım ile yaşamın büyük çoğunluğunun geçirildiği yerleşim yerleri göz önüne alındığında Tablo 8 e göre; Son bir ay içerisinde rekreasyon faaliyetine hiç katılmayanların %10,6 sı yaşamlarının büyük bölümünü büyükşehirlerde geçirenlerden oluşmaktayken, %16,3 ü ilçe ve altı yerleşim birimlerinde geçirenlerden oluşmaktadır. Son bir ay içersinde üç defa ve üzeri rekreatif faaliyetlere katılanların % 51,2
sinin yaşamlarının büyük çoğunluğunu ilçe ve altı birimlerde geçirdikleri gözlenirken, %50,5 inin ise yaşamlarının büyük kısmını büyükşehirlerde geçirdikleri gözlenmiştir. Yapılan Ki-Kare analiz sonucuna göre katılımcıların son bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere katılımları ile yaşamlarının büyük çoğunluğunu geçirdikleri yer arasında anlamlı bir ilişki olmadığı gözlenmiştir. x2 (6,N=301)= 0,553 p>0,01 Tablo 8. Katılımcıların Son Bir ay içerisinde Rekreatif Faaliyetlere Katılımları İle Yaşamlarının Büyük Çoğunluğunu Geçirdikleri Yer ve Antalyalı Olup Olmadıklarını Arasındaki İlişki Yaşamınızın Büyük Bir Çoğunluğunu Geçirdiğiniz Yer Antalyalı mısınız? Büyükşehir Şehir İlce ve altı Evet Hayır Son Bir Ay İçinde Kaç Dinlence Faaliyetine Katildiniz Hiç N 20 8 7 12 23 % 10,6% 11,4% 16,3% 28,6 8,9 Bir N 27 13 9 5 44 % 14,4% 18,6% 20,9% 11,9 17,0 İki N 46 16 5 9 58 % 24,5% 22,9% 11,6% 21,4 22,4 Üç ve üzeri N 95 33 22 16 134 Ki-Kare (pearson) % 50,5% 47,1% 51,2% 38,1 51,7 0,553 0,003 Katılımcıların Son 1 ay içerisinde Rekreatif Faaliyetlere Katılımları İle Antalyalı olup olmadıklarını arasında bir ilişki olup olmadığına bakacak olursak; Son bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere hiç katılmayanların % 28 i Antalyalı iken, % 8,9 u Antalyalı değildir. Son bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere üç defa ve üzeri katılanların %51,7 si Antalyalı değilken, %38,1 i ise Antalyalıdır sonucu çıkarılabilir. Son bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere katılım ile Antalyalı olup olmama arasındaki ilişki Ki-kare testi sonucu incelendiğinde aralarında anlamlı bir ilişki olduğu gözlenmiştir. x2 (3,N=301)= 0,003 p< 0,01. Rekreasyon faaliyetlerinin katılımcılarda bıraktığı etki ile davranışsal niyetlerine göre anlamlı hedef tüketici gruplarına ayırabilmek için Kümeleme Analizi kullanılmıştır. Analizin uygulanmasında; hiyerarşik olmayan K Ortalamalar (K Means Cluster Analysis) analiz metodu kullanılmıştır. Küme sayısının belirlenmesinde oluşacak belirsizliği ortadan
Tablo 9. Nihai Küme Merkezleri Kümeler 1 2 3 Genel olarak rekreasyon faaliyetlerine katilimim, beni olumlu etkiler. 3,98 4,28 2,49 kaldırmak amacıyla; 2 li, 3 lü ve 4 lü kümelerin ayrı ayrı oluşturulması tercih edilmiştir. 2 li, 3 lü ve 4 lü olmak üzere yapılan üç ayrı Kümeleme Analizi sonucunda elde edilen sonuçlar Gelecek bir ay icerisinde rekreasyon birbirleriyle karşılaştırılmıştır. 2,42 4,45 3,04 faaliyetlerine katilmayi planliyorum Karşılaştırma sırasında; kümelere düşen cevaplayıcı sayıları, kümeler arası anlamlılık seviyeleri, kavramların kümelere atanmasındaki ilgi ve anlamı dikkatte alınmıştır. Yapılan bu analiz süreci sonrasında 3 gruplu kümeleme analizi seçilmiştir. K ortalamalar kümeleme analizi uygulanarak elde edilen sonuçlara göre 1. kümeye 62 kişi, 2. kümeye 172 kişi ve 3. kümeye 67 kişinin atandığı görülmüştür. Kümeler içerdikleri ifadelere bakılarak; 1.küme olumlu etki ancak olumsuz gelecek planı, 2. Hem olumlu etki hem olumlu gelecek planı, 3. küme olumsuz etki ancak olumlu gelecek planlaması olarak değerlendirilebilir. Tablo 10. Katılımcıların Kümelere Göre Algı Farklılıkları İfadeler Olumlu etki Kümeler Çok olumlu etki Olumsuz etki Fizyolojik Özellikler 0,00 0,26-0,67 24,57 0,00* Yan Etmenler 0,13 0,15-0,53 13,29 0,00* Organizasyonel Unsurlar 0,06 0,02-0,12 0,675 0,51 Ruhsal Etmenler -0,03 0,08-0,19 1,98 0,13 Ekonomik Durum 0,28-0,14 0,11 4,92 0,00* *p < 0,5 Tablo 10 de yer ala katılımcıların kümelere göre algı farklılıklarını test etmek için varyans analizinden yararlanılmış ve toplam 5 boyuttan 3 ünde farklılık olduğu görülmüştür. Bu ifadeler Tablo 10 da gösterilmiştir. İfadelerdeki farklılığın hangi kümeden kaynaklandığını söylemek için grupların gözlem sayılarının birbirinden farklı olması sebebiyle scheefe testinden yararlanılmıştır. Test sonuçlarına göre Organizasyonel unsurlar ve Ruhsal etmenler hususlarında kümeler arası algı farklılığı olmadığı, diğer hususlarda ise kümeler arası algı farklılıklarının bulunduğu gözlenmiştir. Buna göre; Fizyolojik özellikler ve Yan Etmenler değişkenlerinde 1. küme ile 3. küme ve 2. küme f p
ile 3. kümeler arasında algı farklılıkları gözlenmiştir. Ekonomik durum değişkeninde ise 1. Küme ile 2. küme arasında algı farklılıkları gözlenmiştir. Katılımcıların kümeler ile demografik özellikler arasında ilişki olup olmadığını gösteren dağılım Tablo 11 de verilmiştir Tablo 11. Kümeler ile Demografik Özellikler Arasındaki İlişki Cinsiyet Yaş Kadın Erkek 20 yaş altı 20-24 yaş 25 yaş ve üzeri Kümeler 1. Küme 2. Küme N 24 38 23 33 6 % 22,4 19,6 23,5 19,5 17,6 N 66 106 51 101 20 % 61,7 54,6 52,0 59,8 58,8 17 50 24 35 8 3. Küme 15,9 25,8 24,5 20,7 23,5 Ki-Kare (pearson) 0,143 0,787 Tablo 11 incelendiğinde kadınların büyük çoğunluğu (%61,7) 2. Kümede (olumlu etki, olumlu gelecek planı) yer alırken, kadınların sadece %15,9 u 3. Kümede (Olumsuz etki, olumlu gelecek planı) yer almaktadır. Erkeklerin ise %54,6 sı 2. Kümede (olumlu etki, olumlu gelecek planı), %19,6 sı ise 1. Kümede (Olumlu etki, olumsuz gelecek planı) yer almaktadır. Kümeler ile yaş arasındaki ilişkiye bakıldığında ise; 20 yaş ve altı katılımcıların büyük çoğunluğu (%59,8) 2. Kümede (olumlu etki, olumlu gelecek planı) yer almaktayken, %23,5 i 1. Kümede (olumlu etki, olumsuz gelecek planı) yer almaktadır. 25 yaş ve üzeri katılımcıların ise sadece %17,6 sı 1. Kümede (olumlu etki, olumsuz gelecek planı) yer almaktadır. Araştırmamızda kriter değişkenimizi temsil eden rekreatif faaliyetlerin etkisi ve gelecekte oluşabilecek davranışsal niyet ile demografik özellikler arasındaki ilişki Ki-kare analizi kullanılarak incelenmiştir. Yapılan Ki-kare analizi sonuçlarına göre kümeler ile cinsiyet arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür (Ki-kare 0,143, P < 0,5). Kümeler
ile yaş değişkeni arasında yapılan Ki-kare analizine göre de kümeler ile yaş arasında anlamlı bir ilişki olmadığı gözlenmiştir (Ki-kare 0,787, P < 0,5). Tartışma ve Sonuç Hem akademik, hem de sektörel bir gelişim içerisinde olan rekreasyon olgusu günden güne farklılaşmakta ve üzerine daha fazla konuşulmaktadır. Bu aşamada yapılan çalışmalar da çeşitlilik arz etmekte gelişime açık birer değer ifade etmektedirler. Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin kişilik tiplerine ve demografik özelliklerine göre boş zaman değerlendirme ve rekreasyon faaliyetlerine katılımlarını etkileyen unsurların incelenmesi amaçlanmıştır. Öncelikle katılımcıların rekreasyon faaliyetlerine katılımlarını etkileyen unsurların boyutlarını elde etmek için faktör analizi yapılmış ve 5 boyut elde edilmiştir. Faktör analizi sonuçlarına göre; Fizyolojik Özellikler, Yan Nedenler, Organizasyonel Unsurlar, Ruhsal Etmenler, Ekonomik Durum alt boyutları oluşmuş ve katılımı etkileyen kişilik ve demografik unsurlar ile ilişkilendirilmede fayda sağlayıcı olmuştur. Çalışmada katılımcıların cinsiyete göre fizyolojik özellikler, alanların durumu ve ekonomik durum algıları; Kişilik tiplerine göre negatif içsel deneyimler ve ruhsal neden algıları; Yaşlara göre alanların durumu ve organizasyonel unsurlar hakkındaki algı farklılıkları; Rekreasyon faaliyetlerine katılım sayılarına göre tanımlayıcı istatistikler; Rekreatif faaliyetlere katılımı etkileyen unsurların davranışsal niyete etkisi; Son bir ay içerisinde rekreatif faaliyetlere katılımları ile yaşamlarının büyük çoğunluğunu geçirdikleri yer ve Antalyalı olup olmadıklarını arasındaki ilişki; Kümele analizi sonrası elde edilen değişkenler arası ilişki ve yine bu değişkenler ile demografik özellikler arasındaki ilişkiler incelenmiş. Analizler sonucunda öğrencilerin genel olarak rekreasyon faaliyetlerine katıldıkları gözlenmiştir. Kadın katılımcıların değerlendirmelerinin erkeklere göre daha olumlu olduğu gözlenmiştir. Toplumsal yapı ve değerler göz önüne alındığında kadın katılımcıların rekreatif faaliyetlere erkeklere göre daha olumlu yaklaşmaları farklı şeklerde yorumlanabilir. Yaşlara göre rekreatif faaliyetlere katılımı etkileyen unsurlar gözlemlendiğinde ise anlamlı bir farkın oluşmadığı söylenebilir. Rekreatif faaliyetlere katılım sayılarına göre yapılan istatistik verileri sonucunda ise genel olarak anlamlı bir farklılığın olmadığı yalnızca ekonomik durum değişkeninin anlamlılık yaratığı gözlenmiştir. Araştırmaya konu olmuş diğer önemli bir faktör ise kişilik değişkenidir.
Çalışmada kişilik tiplerine göre negatif içsel deneyimler ve ruhsal neden algıları incelendiğinde kendine güven ve yetenek unsurlarının rekreatif faaliyetlere katılımda belirleyici faktörlerden olduğu sonucuna varılabilir. Çalışmaya konu olan A ve B-Tipi kişilik değişkenleri karşılaştırıldığında kişilik özelliklerinin de ortaya koyduğu gibi; B-Tipi kişiliğe sahip olanların rekreatif faaliyetlere bakış açılarının, A-Tipi kişilik özelliklerini taşıyanlara göre daha olumlu olduğunu ifade edilebilir. Rekreatif faaliyetlere katılımı etkileyen unsurların davranışsal niyete etkisi incelendiğinde ise analiz sonuçlarına göre fizyolojik özelliklerin katılımcıların davranışsal niyetlerine etki eden en önemli faktör olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla yan nedenler, ruhsal nedenler, organizasyonel unsurlar ve ekonomik durum izlemektedir. Bu çalışmada da göstermiştir ki boş zaman ve rekreasyon faaliyetlerini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Rekreatif etkinliklerin yaygınlaştırılması ve katılımı artırmak için rekreasyon alanlarının fizyolojik özelliklerinin geliştirilmesi ve bunu takiben diğer faktörlerin iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmada yer alan üniversite öğrencilerinin kişilik tipleri ve demografik özelliklerine göre boş zaman değerlendirme ve rekreatif faaliyetlere katılımlarını etkileyen unsurların daha geniş toplumsal kitleler üzerinde uygulamak geleceğe yönelik rekreasyon girişimlerine katkı sağlayacaktır.
KAYNAKÇA Akbal, B. (2010), Bankalarda Uygulanan Performans Değerlendirme Kriterlerinin, Çalışanların İş Tatminleri Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması: Ankara İli Özel ve Kamu Bankaları Karşılaştırması, Yüksek Lisans Tezi (Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Akten, M. ve Akten, S. (2011), Rekreasyon Potansiyellerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Model Yaklaşımı: Gülez Yöntemi, I. Ulusal Sarıgöl İlçesi Ve Değerleri Sempozyumu 17-19 Şubat 2011 Sarıgöl. Aktaş, A.M. (2001), Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Bir Kamu Kuruluşunun Üst Düzey Yöneticilerinin İş Stresi ve Kişilik Özellikleri, 56(4), 25-42 Aytaç, Ö. (2002), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Boş Zaman Üzerine Kurumsal Yaklaşımlar, 12(1), 231-260 Batıgün, A. ve Şahin N.H. (2006), Türk Psikiyatri Dergisi, İş Stresi ve Sağlık Psikolojisi Araştırmaları İçin İki Ölçek: A-Tipi Kişilik ve İş Doyumu, 17(1), 32-45 Borhan, O. ve Erkmen N. (2009), Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, Antalya nın Kemer İlçesinde Tatil Yapan Turistlerin Rekreasyon ve Animasyon Faaliyetleri Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi, 11(3), 21-26 Bozkurt, Ö. (2009), Girişimcilik Ve Kalkınma Dergisi, Girişimcilik Eğiliminde Kişilik Özelliklerinin Önemi, 1(2), 93-111 Cordes, K.A. ve İbrahim, H.M. (2003), Application İn Recreation and Leisure, McGraw-Hill, New York, USA. Doğan, A. (2006), Bilgisayar Dolayımlı İletişim: İnternet te Sosyal Psikoloji Kuramlarını Yeniden Düşünmek, Doktora Tezi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Dede, B. (2009), Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerinde Etkileri: Bankalar Örneği Yüksek Lisans Tezi (Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Demirci Orel, F. ve Yavuz, M.C. (2003), Celal Bayar Üniversitesi Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, Rekreasyonel Turizmde Müşteri Potansiyelinin Belirlenmesine Yönelik Bir Pilot Çalışma, 6(1-2), 123-134 Durna, U. (2004), Yönetim ve Ekonomi, Stres, A ve B Tipi Kişilik Yapısı ve Bunlar Arasındaki ilişki Üzerine Bir Araştırma, 11(1), 191-206 Durna, U. (2005), iktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, A Tipi ve B Tipi Kişilik ve Bu kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir Araştırma, 19(1), 275-290 Reif, A. ve Lesch, K. (2002), Behavioural Brain Research, Toward A Molecular Architecture Of Personality, 139(2003), 1-20 Gülbahçe, A. (2007), Mesleki Olgunluk Düzeyleri Farklı Olan Öğrencilerin Sosyal Karşılaştırma Ve Benlik İmgelerinin İncelenmesi, Doktora Tezi (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Hair, J.F., Ronald, L.T., Rolph, E.A. ve William, B. (1998) Multivariate Data Analysis, 5th Edition, USA, Prentice Hall. Kaşlı, M. (2009), Otel İşletmelerinde İşgörenlerin Kişilik Özellikleri, Lider-Üye Etkileşimi ve Tükenmişlik İlişkisinin İncelenmesi, Doktora Tezi (Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Kiper, T. (2009), Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi (Tekirdağ) Öğrencilerinin Rekreasyonel Eğilim ve Taleplerinin Belirlenmesi, 6(2), 191-201 Köybaşı, N. (2006), Boş Zaman Sosyolojisi Ve Boş Zaman Değerlendirme Aracı Olarak Dinlence Turizmi ve Kültür Turizmine Katılan Yerli Turistlerin Karşılaştırmalı Sosyolojik Analizi, Yüksek Lisans Tezi (Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Kuş Şahin, C. (2009), Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Eğirdir Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Rekreasyon Faaliyetlerine Katılımlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma, 10(1), 62-71 M.Burger, J. (2006 ), Kişilik, Kaknüs Yayınları, İSTANBUL
Müftüler, M. (2008), Muğla Üniversitesi nde Okuyan Öğrencilerin Çoklu Zekâ Alanlarına Göre Rekreasyon Tercihlerinin Belirlenmesi Yüksek Lisans Tezi ( Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Nakip, M. (2003) Pazarlama Araştırmaları: Teknikler ve Uygulamalar, Ankara, Seçkin Kitabevi. Pigram, J.J. ve Jenkins J.M. (2005), Outdoor Recreation Management, Routledge Taylor Francis Group, Londan, UK. Sağlam, E. (2008), Eğitim Yöneticilerinin Liderlik Tarzlarıyla Kişilik Yapıları Arasındaki İlişki, Yüksek Lisans Tezi (Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü). Şahin, N.H. ve diğerleri, (2011), Türk Psikoloji Dergisi, A-Tipi Kişilik ve Stres İlişkisinde Üç Önemli Bileşen: Öfke, Etkisiz Başa Çıkma ve İş saplantısı, 226(68), 31-44 Tekin M. (2007), Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, Karaman Yüksek Öğrenim Kredi Ve Yurtlar Kurumunda Kalan Üniversite Öğrencilerinin Rekreatif Etkinliklere Katılım Ve Beklentilerinin İncelenmesi, 9(1), 121-135 Torkildsen, G. (2005), Leisure and Recreation Management Routledge Taylor Francis Group, Oxon, UK. Tütüncü, Ö. ve diğerleri, (2011), Hacettepe Journal of Spor Sciences, Üniversite Öğrencilerinin Rekreasyon Faaliyetlerine Katılımını Etkileyen Unsurların Analizi, 22(2), 69-83 Ünsar, A.S. (2011), Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Çalışanların Kişilik Özelliklerinin İşten Ayrılma Eğilimine Olan Etkisi: Bir Alan Araştırması, 16(22), 255-271 Yıldız, S. ve diğerleri, (2012), Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Kişilik Tipi İle Olumlu Sosyal Davranış Arasındaki İlişki: Marmara Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma, 26(1), 215-233 Yılmaz, Ş. (2007), Rekreasyon Faaliyetlerinin Yönetim Organizasyonu, Yüksek Lisans Tezi (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).