Prostat Kanseri Tanısında PSA yı Nasıl Kullanalım Dr. Ö. Levent ÖZDAL Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi Üroloji Kliniği, Ankara
Tarihçe 1979 da Wang ve ark. Prostat dokusunda PSA yı pürifiye ettiler Serumda ilk ölçülmesi 1980 Kuriyama ve ark. PSA ile ilgili ilk kapsamlı çalışma Stamey ve ark. 1987 NEJM
Tarihçe PSA dansitesi 1992 Benson ve ark. PSA velocity 1992 Carter ve ark Serbest/total PSA kullanımı 1993 Christensson ve ark
Tarihçe Yaşa özgü PSA 1993 Oesterling ve ark. Kompleks PSA 1998 Brawer ve ark. ProPSA ve BPSA 2003 Catalona
Moleküler Özellikler 19. kromozom üzerindeki genler %93 ü aminoasit, %7 si karbonhidrat Kallikrein ailesi üyesi bir glikoprotein hk3 olarakta anılmaktadır Kimotripsine benzer serin proteaz aktivitesi taşır
Moleküler Özellikler PSA duktal epitel ve prostatik asini hücrelerinde sentez edilir PreproPSA ProPSA ProPSA enzimatik olarak inaktif PSA aktif
Moleküler Özellikler PSA seminal plazmanın likefaksiyonundan sorumludur Spermatozoaların hareketine yardımcı Seminal plazmada Serumda
Moleküler Özellikler PSA serumda hem serbest hem de bağlı olarak bulunur En çok alfa-1 antikimotripsin ve alfa-2 makroglobulin gibi proteaz inhibitörlerine bağlıdır Serum total PSA nın ömrü 3 gündür
Prostat Kanseri Erken Tanısında PSA ABD de erkeklerde en sık kanser Kansere bağlı mortalitede 2.sırada Hayat boyu prostat kanserinden ölme riski %3
Serum PSA Değerini Etkileyen Faktörler Prostat hastalıkları BPH Prostatit Prostat kanseri Normal prostatik yapının bozulması Travma Girişim PIN PSA yı yükseltmediği düşünülmektedir
Prostat Kanseri Erken Tanısında PSA PSA nın Pca erken tanısında kullanılması hala tartışmalıdır ABD de Pca bağlı mortalitede %30 azalma PSA nın kullanımının bunda rolü olduğuna dair kanıtlar mevcuttur.
Prostat Kanseri Erken Tanısında PSA PSA taramasının prostat kanserinin tanısını erken evrelere taşımasında belirli bir rolü vardır Lokalize Pca aktif tedavi kanser spesifik mortaliteyi azatabilir NEJM 2005, JAMA 2006
Prostat Kanseri Erken Tanısında PSA Erken tanıda amaç genel morbidite ve mortaliteyi azaltmaktır Tanıda geç kalındığında ileri hastalık+ Çok ileri hastalığın tedavisi yok
Prostat Kanseri Erken Tanısında PSA Tarama ile mortalitede azalma ERSPC çalışmasında hastalığa bağlı mortalitede %20 azalma Tedavi mortaliteyi düşürebilir
Pca taramasının Riskleri ve Faydaları Medyan 40 yaş üstünde yüksek PSA PCa için kuvvetli bir tahmin edici 55-64 yaş arasında yaşa göre ayarlanmış Pca mortalitesi daha yüksek ve bu grupta erken tanı ve tedaviyle kür sağlanabilir Daha genç erkekler sıklıkla tedavi edilebilir Pca sahip Erken ve daha seyrek test, daha sonra yıllık yapılan testlere göre mortaliteyi ve maliyeti düşürebilir
Tarama grubu 72.890 erkek Kontrol grubu 89.353 20.437 (%16.2) pozitif test sonucu 17.543(%85.8) (-)biyopsi Tarama kolu 5990 PCa (%8.2), 214 PCa bağlı ölüm Kontrol grubu 4307 PCa(%4.8), 326 PCa bağlı ölüm Ortalama takip 8.8 yıl, medyan 9 yıl
PLCO Çalışması
ERSPC çalışmasında; 48 hastayı Pca nedenli tedavi etmek ve 10 yılda 1 Pca bağlı ölümü engellemek için; 1410 erkek taramadan geçmelidir Taramada tespit edilen kanserlerin çoğuna hemen tedavi gerekmemektedir Tarama gerekenden fazla tanı ve tedaviyle ilişkilidir
Pca tanısında PSA en iyi tek test DRE hastalığı teşhiste yardımcıdır 3 kontrolsüz çalışmanın ışığında DRE ve PSA kombinasyonu Pca tanı konmasını artırmaktadır
ERSPC ye göre DRE, PSA göre Pca taramasında PSA nın performansını artırmamaktadır DRE bazı hastalarda taramaya bariyer oluşturabilir
PSA ile tanı konan klinik olarak önemli Pca oranı bilinmemektedir Klinik olarak önemli Pca Klinik olarak önemsiz Pca Kabul edilen tanımı yok
Tümör volümü Pca de klinik olarak önemliliği öngörmekte? 0.5mL< Pca önemli? 0.5-1.9mL tümörler sık fakat her zaman PSA yüksekliğiyle korele değil
Bu tümörler tedavisiz progresyon gösterip ekstraprostatik hastalık oluşturabilir Güvenilir bir şekilde tümör volümünü ölçebilecek non-invazif bir yöntem yok
Serum PSA > 4ng/mL %20 Sensitivite Bazı agresif tümörler PSA< 4ng/mL Klinik önemsiz kanser tespit riski (+)
PSA Velocity PSAV 0,75ng/mL/yıl (PSA 4-10ng/mL) 40 yaş altı PSA< 4ng/mL PSAV 0.4ng/mL/yıl Pca tanısını artıracağı bazı çalışmalarda gösterilmiş En az 18 aylık zaman aralığında En az 3 PSA testi
Yaşa Özel PSA Velocity 40-59 yaş 0.25ng/mL/yıl 60-69 yaş 0.5ng/mL/yıl 70 yaş üstü 0.75ng/mL/yıl
Yaşa Özel PSA Velocity Yaşa özel PSA ve Yaşa özel PSAV Pca tanısı artacak Biyopsi yapılan genç hasta artacak
PSA Velocity ERSPC PCPT PSAV, PSA ya eklendiğinde (+) biyopsi için iyi bir bağımsız tahmin edici olmamakta
Yaşa Özel PSA
Free/Total PSA PSA 4-10ng/mL aralığında Biyopsi oranı F/T metanaliz (Urology, 2006) Sadece uç noktalarda etkili bir oran %7-10 (Sen %40, Spe %72-%92) %20-25 (Spe %90-%95)
Complex PSA PSA 2.5-6.0 aralığında cpsa spesifiteyi Optimal kestirim değerleri?
Serbest PSA Alt Fraksiyonları propsa Enzimatik olarak inaktiftir Pca serum düzeyi PSA 2-4ng/mL spesifitesi
Serbest PSA Alt Fraksiyonları İntakt PSA LNCaP izole edilmiştir PSA 2-10ng/mL (n=1091) Diğer izoformlardan daha iyi olduğu söyleniyor
Serbest PSA Alt Fraksiyonları BPSA Nicked PSA BPH ile ilişkili form PSA 2-10ng/mL kanserli olmayan hastalarda daha yüksek BPH-Pca ayrımında yeterli değil
PSA dansitesi Serum PSA değerinin prostat ağırlığına göre düzeltimesi ile hesaplanır 0.15ng/mL eşik değeri PSA 4-10ng/mL spesifite artmakta TRUS, invazif
Transizyonel Zon PSAD 0.37ng/mL kestirim değeri F/T PSA dan daha fazla Pca tanısı (PSA 4-10ng/mL) TRUS, yüksek maliyet
Ne zaman Biyopsi Alalım Anormal DRE ve PSA Pca? Patolojik inceleme- kanser varlığı PCPT Güvenli bir PSA aralığı yok AUA tek PSA değerine dayanarak biyopsi yapmayı önermiyor
Serum PSA Düzeyi, Pca Riskiyle Orantılı 50 yaş erkek Normal DRE PSA 0.0-2.0ng/mL %10 biyopsiyle tanı konulabilen Pca
Serum PSA Düzeyi, Pca Riskiyle Orantılı PSA 2.0-4.0ng/mL - %15-25 Pca PSA 4.0-10.0ng/mL - %17-32 Pca PSA>10.0ng/mL - %43-65 Pca
Ne zaman Biyopsi Alalım PSA ve DRE ye göre biyopsi F/T Hasta yaşı PSA velocity PSA density Aile hikayesi Etnik köken Önceki biyosi hikayesi Mevcut komorbiditeler...
To be continued...