Aklımızı Değişen İklime mi Borçluyuz? Nüzhet Dalfes İTÜ
Ani iklim değişiklikleri insanın aklını başına mı getirdi?
Akıl Zekâ=intelligence
William H. Calvin Nörofizyolog Washington Üniversitesi,Tıp Fakültesi Ama hekim değil! www.williamcalvin.com
İklim İklim değişkendir! dir! Yer in oluşumundan beri, çok çeşitli süreçlerin sonucu, sürekli değişmiştir İnsan, özellikle son 200 yıldır, iklime müdahildir!
İklim ve Canlı İklim Yerin biçimi /Peyzaj Ekosistem Birey Popülasyon
İklim: bir tarihçe Farklı zaman ölçeklerinde, farklı süreçler baskın
Zamanda Soyağacı Hayvanlar - 800 milyon yıl Memeliler - 200 milyon yıl Primatlar - 60 milyon yıl Maymunlar - 40 milyon yıl Kuyruksuz maymunlar - 25 milyon yıl İnsan - 8 milyon yıl
Son 6,000,000 yıl Afrika ormanlarla kaplı Savannalar
Buz karotları
Hayvanlar düşünür mü? Hayvan davranışlarına insan kileri referans alarak bakmak? Maymunlar, özellikle şempanzelerle, davranışsal açıdan farklılaştığımz noktaların listesini yapabiliriz Zekayı insan zekasından kalkarak tanımlıyoruz
Zeka Tarifi kolay değil! Gould and Gould, 1994: İçgüdülerin sınırlarından sıyrılıp, problemlere yeni çözümler üretmek... Piaget, 1929, 1952: Ne yapacağınızı bilmediğiniz, doğuştan gelenle öğrendiklerinizin sizi karşılaştığınız duruma hazırlamamış olduğundan kullandığınız şey...
İleri zihinsel işlevler Yapılanmış zihinsel yetenekler: Sentaks, özellikle içiçe cümleler... Planlama Mantık zincirleri (yeni zincirler) Keyfi kuralları olan oyunlar; örneğin, seksek Müzik... Yapay somutlaştırmalardan kaçınmak? Zeka geni Dil modülü Yapısal bir ögenin çokamaçlı kullanımı
Yapısal bir ögenin çokamaçlı kullanımı Kime niyet, kime kısmet Örnek: Yaya kaldırımlarında tekerlekli sandalye için yapılan rampaların çok başka işlere yaraması Bebek arabaları Alışveriş arabaları Kaykaylar... Müzik: beynin dil bölgesinin boş zamanlarda kullanımı
Kime niyet, kime kısmet Dil bölgelerinin, dille ilişkili olmaya, örneğin, el-kol hareket dizileriyle ilgili bölgelerle örtüşmesi İlk başta zihinsel olmayan işlevler için ısmarlanmış (seçilime uğramış) yapısal yetilerin, ileri zihinsel işlevlerin işine yaraması
Darwin süreci 1. Bir örüntü (örneğin, DNA dizisi halinde bir gen...) 2. Örüntünün kopyalanabilmesi 3. Örüntüler arada, sırada değişebiliyor (örneğin, mütasyonlar...) 4. Kopyalama işinde çevresel kaynakları için rekabet 5. Bu rekabette bağıl başarı,, yani doğal seçilim 6. Bu bağıl başarıyı gelecek nesillere miras olarak kalabilmeli li
Evrim süreçlerini hızlandırabilecek 4 katalizör: 1. Sistematik yeniden birleşme/karışma (recombination)) çaprazlanma, seks...) 2. Değişken çevre koşulları (mevsimler, iklim değişimleri, hastalıklar...) 3. Popülasyonun parçalanması (yükselen deniz seviyesi...) 4. Yerel sönümler (bir ada popülasyonu ayakta kalabilmek için çok küçük)
Hominid evrimi ve buzul çağları Son 2,5 milyon yıl Homo buluntularının yanında taş aletler Buzul çağları da bu zamanda başlıyor Australopithecus ve Homo cinsleri 2,4 milyon önce ayrılıyorlar Homo cinsinin beyin hacmi giderek artmaya başlıyor...
Uyum zamanı... Genelde buzul çağlarının yavaş gelip gittiği düşünülür... Son 15 yıldan beri, ani iklim değişiklerinin farkına varıldı... Böyle bir durumda, evrim süreçleri neyin üzerinde çalışır?
Genel cevap: Evrilen ne olur? Etkini, gereksiz anatomiden ve davranıştan kurtulmuşu değil (bu iş ancak çevre yeterli süre değişmeden kalırsa mümkündür) Seçilim her işe eli yatanı seçer Çevre kısa zamanda, ciddi bir şekilde değişirse, çözüm davranışta yatar
Çevrede ne tür değişiklikler? Sıcaklık burada önemli değil: Tropikal bölgelerde 3-53 5 derece Önemli olan kuraklık Ve sonuçları Yangınlar Azalan su kaynakları... Korunaklı bölgeler (refugia)
Ne tür değişiklikler? Su başında toplanan ve kolay hedef haline gelen ot-oburlar oburlar Bunun sonucu El-kol eşgüdümüne dayanan avlanma Ve tekrarlanan ani çevre değişiklikleri Seçilimin etkilerini pompalayabilecek bir sıklıkla...
Gelecek... Ani iklim değişiklikleriyle gelişen zekamızın ürünleri iklimi değiştiriyor!
Gelecek... Küresel değişme sürprizler hazırlıyor! Ani iklim değişiklikleri de bu sürprizlerin içinde olabilir! Uygarlığımızın aklının başına gelmesi için bir umut mu?