a FI r t ti Tfnrvn I. Yecrt Tosutrlren, Brrsn Yecren vr TerNoroJrrn S rvtpozyuuu B ronrrn Edtr Trrker oorrrocru ledem Tanmsal Ekonom Araffrma Ensdts Tel: 0 3123260o 06 (127) Fax: 0 3tz 32285 31. e-rnal: turkerd@ aer. org.tr Btktsel Ya SanaYtcled Derne Tel: 0 2L6551. 41 32Fax:0 2L6651. 44 88 e-mal: bysd.tr@superonlne.com Semporyum OrganzasYon Komtes Tanmsd Ekonoml AraEtrrma Enstts Ttrker Ddlekolu S. Ahmet Qelker Alkan Demr Yakup Erdal Ertrk Dr. lkay Dellal Btksel Ya Sanaycled Dernell Nlg.n KaYrn Bu ktabrn bastm, yayrm ve saus haklan ranmsarekonom**%:t':tht#f::l;,-#ayclerdernef'neattr. Kaynak gosterlmek suretyle aknu yaprlablr. YAYIN NO: TEAE: 107 / BYSD: 5 rsbn 975407-L35-7
j.4 n6rcssndnyegrr rour.rmtrretmn QtrrflJRovA ETKrEyEm rerronusrn nnrnmnnnns Erkan AKTA / ZtaatYlksek M*rends, Kcy llzrnetler Tarsus Araqtrma Enstts Mdlrlg. erkan@khgm.gov.tt: j: Tufan BAL / AraFttrma Gorevls, Qukurova Unverstes ZraatFakltes Bolmt. tbal@cu.edu.tr Tanm Ekonoms l.gr r-'j ;u,l n # ; ' 'j ', ; l *! G:da, nsanlarrn yagamrnr devam agmmdan btyuk oneme sahptr. rgrd,a sanaygersnde de btksel yaflar qok oneml bl yel tutmalrtadrr. ukemz tarrmsal alanlan, bksel ya tretm qn Eok Llyglln olmasrna ralmen son yrllarda yab tohr-rmve ham ya thalatr yrksek boy:tlara ulagmrqtr. Turkye,de toplarn yah tohurntar thalah 2000 yrhnda 1 mlyon tonu amtr. Ham yapthalattse 600 bn tona yaklagmrgtrr (web Safasr, w-ww,bysd.org), Bu nedenclen dolayr, yash tohum rretmnn onem artml Ye son yrlarda yah tohum u'etmn teqvk edc poltrkalar asrrhk verlmeye baqlanmrqtrr.. lll'kjze'deuretlen yah tohum uretm gersnde Qukulova en oneml bolgelerden brdr. 2001 yr1 verlerne gore T'Jrkye soya retmnn yaklaprk olarak o/o}}'t, yerfstrr uretmnn o/o11,tve parnuk rjretrmnn o/075'bu bolgeden kargrlanmaktadr. Daha Eok ngasta btks olan mmrm se yaklagrk olarak %50's bu bolgeden kargrlanmaktadr (DE, 2003). Bolgede son yrllarda ayeqeg r,retmndede artrqlar olmaktadr. Dolayrsryla yah tohum arzt aqmmdan Qukurova bolges dnemn gderek arttrmaktadr. Bu nedenle bolgedek yagh tohumlar ekm alanlan ve vermn etkleyen faktorler oft^ya koyan Eahgmalar dnem arz etmektedr-. Dtnyada enfazla yalh tohum olarak soya r-retlmektedr (0/056).Soya rretmn srrasryla,kolza(01072), Pamuk (0/or7),YerfstrEr(%10)ve AygEeg (9/07)takp etmektedr (usda, 200), Qukurova bolges, soya ve yerfstrsr yafh tohum uretmnde ulkemzde k srray almaktadr. ktsadl kogullann de,gmn fark etmenn br zam n geckmesn gerektrmes sebebyle zaman, ktsatta oneml br role sahptr. Belrl ktsad olayann yrhn berl zamanlarrnda peryodk ve devr olarak ortaya qrkmasma neden olan krsrtlamalaq sosyal 6rf adetler s6z konusudur. Bu nedenle ktsad degkenlern zaman sr-recgersndek davramgmltanrml^yablen modelere gerek duprlur. ktsatta bu tur modellere dnamk modellere adr verlr. Ekonometrde kullamlan darhn-rh geckme modeller dnamk modellern oneml br bleqen konumundadr. Son ylarda zamanserler Eozrmlemesnde meydana gelen gelqmeler sonucunda, zaman serler modellerne lg artmtrr(irgreok, 1994). Bu qahqmanln amacl; yal'tohumlar aqrsrndan,uzun yrlhk olarak bolgedek delgmn ncelemektrr. Ijununla brlkte, yalh tohumar rretmn etkleyen baghca faktorler tespt etmek ve qoz1m onerler eejgtrnrekrjr. Gene anlamda aratrlcnln lg duyclugu herhang br etken karqrsmda arzrn tepks arz duyarllr olarak adlandrfllmaktadrr (Tomek, Robnson, 1997), Uretm, ekm aam ve verm Earplmmm sonucu oldu u En' dofrudan rretm tarmn yerne ekm alam ve verm modellernden hareket edjmektedr (Kog ve ark, 1999). Bu gahgmada, Qukurova b6lgesndekyahtohumlar urermn, yah tohumlar ekm alanr ve verm modeller qeklnde tahmn eden arz duyarhhsr analz kulanrlmrgrrr. 2,MATERYAL VE rt,etad Br-rqalmanut ana materyaln 1980-2002yrllan arastnda Qukr:rova bolgesnde uretlen yaeh tohumarda verler (Pamuk \re soya ekm alanlart, verm, fyat, kame rrunlern ekrn alam ve fyatlart,teknolojk Ve poltk etkener) olupturmuqtur. Bu verler DE yayrnlanndan, bolgedek Ta'm l uudurjukler 177
T U n r c y ai. Y e G r r T o H u u r a n, B r r < s e ry e c r e n v e T n x N o r o E M P o Z Y U M UB r o n r n n ve Tcaret Borsalartndan elde edhnqtr'. Parasal delerer TEFE le aynr baza gerlmttr.. Qalrgmada zaman serler kullamlarak arz duyarlltpt analztyapdmrl'. Arz duyarlypt analzqalgmalarr tretclerln uzun donem uretrn kararlarrnt etkleyen faktorlern tesptnde Eok ku1lanr61br yontemdr. Zaman sers verernn analztnde paket proram olarak Evew 3.0 kullanrlmrgtrr. Yaprlan ekonometrlk analzn yaru sffa Qukurova bolgesnde yal tohum qleyen ve arm sat1m1yapan bazt frmalar e uretclern beklentler tzelne yuz ylze goru,pmelerdebulunulmug ve bu blgler deerlendrlerek aragtfmarun sonuq bolmr-lnde sorunjaq6ner. ve tavsyeler olarak Ealqmaya katrlmrgt'-: QalrqmadaKrsm nrbak Model (PAM) kullanrlmrgtrr.eklg alanr e urunlern gayrt safuretrn degerler arasmdak lkler, oluqtuulan Eoklr-rregrasyon denklemlenmn en kr-gtk kareler yonemnn kullamlmasr )e olugtumlmlrgrrr. ou turulan egtlklere dr;sa degkenerclelave edlmq, krsm ntbak parametres olarak cla barm1 deeqkenn geckmel deerler eklenerek model tahmn ecleblr br hae gemgtr. Kullanrlan tam Iogartmk modede hem ael<lananhem de aerklayrcrdegkenlern logarrmalan kullanrlmrpt11. AErlcayrcr depgkenlern omnde bulunan regrasyon katsayrlan, ae<lanandegkenn aetklayandeqkene gore esnekn vermektedr (Gujarat, 199D. Bu katsayrlarkrsa donem esnekkler olup, sonu' olarak tam Iogartmk dorusal model agardakgosrerleblr. [-na, : ft o + ft,{-m1_1 + S rf-mar_t * Mr 7 1 Yukandak egtlkre; At; t zamamndak rrntn eklg alanrm Pt; ana rrunt-ln, rakp unnlern beklenen gayr saf uretm cegerler veya fyatlalrnr ut; hata termdr, uzun donem esneklkler se aqardakegtlkle hesaplanmr tr(fao, rg9r. b1 a1 (r-b), 2.2 Yukandak eqtlkte; a1 Uzun ddnem arz esnekll b1 Krsa donern arz esnekle, Ktsmt adaptasy*on katsayrst (batmk degkenn geckmel degernn katsaytsr) Ele ahnan ddnemler homojen donemler olmadrrndan modelcle kukla degken kullanma yolr-rna gdlerek, bu delgkenlern etks de respr edlmgtr. b2: 3. ARATIRMA BALGUIARI Qukurova bolges, Llygun ekolojk koqullarrn etksyle, r-kemzn en oneml ta*m bolgeler arusmc?a yer almaktadrr. Geng tarlm topraklarna sahp bogede r-run Eerllg olclukga fazlad,rc,bogenn ova kesmlernde bufday, Irusr, soya, pamuk, turunqgl ve sebze tarml oldukea yaygm olarak yaprlablmecte, ayrrca ydda k veya k yrlda uq unn ahnablmektedr, Un-rnlern hemen hepsnde elde eclen verm, Tt-rkye ortalamastntn hatta pek Eok geltms tlke ortalamalarrnn tstncledr. Qzelge 3,1'de Qukurova B6lgesnde Bugday, Mrsrr,Pamuk ve Soya Ekm alanlartnda1980 sonrasr meydana gelen gelqmelerde gorulmektedr. Bu donemde buday ekm alanlannda duzenl br artrg ll :j,,
T0nxyr L Yecrr HUMLA rrser Yecren v S EMPo zyurrlu B ronren gorr.lmektedr. Pamuk alanlartnda hrzh br azaltq gonlmekte ve bununa brlkte mrsr alanlarl tam tersne hrzh br artrg gorulmektedr. Soya ekm alanlan se 1990'h ylankadar yrdan sonra azahq eglmne grmgtr. artrg g6nllrken, bu,alan{ha) 700000 (zelge 3.'l,(ukurova Bolgesnde Bugday, Mrsrr, Pamuk ve Soya Ekm Alanrnda Meydana Gelen Gelgmeler,600000 500000 }vf J" ", 400000 300000 zooooo 1o0oo0 ' -\ \-/--- r \ &_-.w'_--w*:-\\ ------*--*)-#\/J-(*- \* -,^-psn,ur. sr:'.gl--:b..3b:,a*^-e_e--]'_"} *.-'.+.s*-,1u1.+o C C CC C C d C C C."+ C C ^e* C a"" C C C """""""& ^rs,r u 3;L. Qukurova Bolges Yah Tohurnlar Arz DuyarLkk Analzler Qukurova bolgesnde yah tohumlar ^rz duyarhhlr analz, soya ve pamuk qn kullamlmrgtr. Uretm,, ekrn alam ve verm garpffxlun sonucu olduu qn dorudan tretm tahmnlyerne ekm alam ve verm modellernden hareket edlmektedr. (Koq ve ark.,7999) 110 3.1. v::::,:::: wkuroaa. Brlgesnde Pamuk Ekrn Alant, Modeld.nde Tabmn Edlcn Parametreler IOG(P) C(1) '' LOG(P(-1)) + C(2). Loc(Xz(-1)) + C(3) - Loc(cRM(-1)) + C(4) 4' Loc(x3(-1)) + c(5) (3.1.) Bu eqtlkte; P xl :Pamuk ekm alanr, '1 {.:-,^+, :K l.t,21l1uk llyatl, CRM:Hektara mlsrln gay saf gelr, X3 :Reel bufday fyatarrnr fade etmektedr'. Modelde tahmn edlen parametreler * e * 5 * LOG(F) 0.5305693972 - LOG(P(-1)) + 0.7AA35245B6 - LOG(XZ(-1)) - 0.290779539. LOG (crm(-1)) - 0.5772357185 - rog(x3c1)) + 5.310041L26 3.1.2) Qzelge 3.1.Pamuk Ekm Alaru Modelnde Tahrnn Edlen Paremetreler Barmh degken: LOG(P) l,4etot: OLS.{.aman sers: tto 2CA2
lrupo zyututue'tr"onr.nn 4.653895 3.193990-1,883700 -r.991421 1.128272 0,114005 0.700352 -- a.219272 oslos6g 1oo16g1r,t(-1))-l ^ary4r-l))** -0.290780 n 154366 -o.sllzl6 0.289801 4106149 5}LAAA C aff+za+,ldlustedr-squared Sn. of regresslon 0.531757 9,608648 2,138130 lm-squared resd Log lkelhood n,,-kn-\y/atson Stat 0,0053 0,0768 ;\ 0.0628 0.2749,;l: r 1,, I Schwarz crlterlerr I '.l! 4 n 0,501618 at"ke nfo crteron 0,17'7856 Prob. 0,0002 4 847125 Mean dependent var s n rleoen6[gnt var 0,898230 recl D t-statstc Df,O. rraua KatsaYrlar O.EEk.ttl.t,661p(_1)): 1to661z(-1))' KSEt YAGLA OHUMIAR, B LI -0.418968-0,171004, t.f. l 37.5t082 F-statstc f 0.000000 FobG-statstc) : l, 'ft.,rn : * o/6j6oefl duzeynde anlamlt ** 0/010duzeYnde anlamh Tahmn edren ''t: ekrn alanlaflrr modelde kutaruran delqkenrer %90 dzeynde agrklamaktad'' **'.:l:h:*:m:*r;rru:l.l:'l:j::h; edlmqtr, Pamuk e bufday fyatlan Katsayrlar '"hmll se1'5orarak esnekrs arz uzun donem QaPraz r,r-, r..-a r{anem cqaptaz atazesneklf 0,58 ve d0nem krsa arasrndak, l 'l,l r,,i ; 'l.,* f:*f"*ffllr:m"'.:.'nruq"*o"]t::1t"nmhsadonemdeo/0''*e'uzund uhmn edlmqtr' azatrllayayol aqacat /6!80 tseo/00,57orantnda- ; 3.2.Qulcffova,daParrukVerrnModellrrdeKultanrranPararnetreler Tahmn egtl[ a 4 + c(2)*d6 LoGffP) c(1).log(vp(-1)) ee#4 - - - - a + cg)-t + c(4) 6'2'1) Bu eqtlkte; :DekaraPamukverm' VP ol?:k alnmtqff' :Kukla de[ken (19871 D6 faktbrler) :Trend tf"tt"oto ve der T parametreler Modelde ffhmn edlen rocory)0,2943957158*log(vp(-1d.0,4,5a47552-o6+0.0154s51977g*1+j.706947a23 3.2.2)
1 ^.., SEMPozYUMU Bronren Qzelge 3.2.Pamuk Verm Modelnde Tahmn Edlen parametreler Baprmh deqken: LOG(\rP) vtletot: OLS Zaman sers: 1"981 2002 Deqkenler Katsayar Std. Hata t-statstc Prob. Loc(\ry(-1))-- 0.294397 0.147627 7.994188 0.0615 D6* -0.455048 0.086456-5.253358 0.0001 _t- 0.075485 0.004270 3.626481 0,0019 3.706947 a.767156 4.832056 0.0001 R-squared 0.853040 Mean dependent var ).45601) Adjusted R-squared 0.s28545 S.D. dependent var 0.799893 S.E, of regresson 0,082769 Akake nfo crteron -r.982549 (rrrn carrarcr recrl a.nf1a Schwarz crteron -r. /64r / / Log lkehooc 25.80804 F-statstc 34.82738 Dr-rlbn-Vatson stat 2,039575 Prob(F-statstc) 0.000000 * o/o5 onem dtzeynde anlamh ''* a/070 duzeynde anlamh Tahmn edlen modelde kullanrlan deskenler ekm alananrrr %85 duzeynde aqrklamaktadrr. Katsayrlar o rla ml' hr r lr r n mr r ctr 11' T)e6 qlrenl er a ra ctr1d2 OtOkOfelaSyOn yoktltf. S.S.Quhuroue B{lgesnde Sojta Ekm Alaw. Mod.elnde Taltmn Edl.en Parametreler l4 nfnln rlclf 11r'1 LOG(S) C(1) - LOG(S(-1)) + C(2) - LOG(X4(-1)) + C(3) '' LOG(X1(-1)) + C(4) (3,3.) Bu e6tlkte; S X4 :Soya ekrn aanr, :Ree1 soya fyal, X1 :Reel mrsr fyatlarrnr fade etmektedr. Modelde tahmn eden parametreler 181 LOG(S) 0.371.2303519 * LOG(S(-l)) + 0.6298018859 - LOG(X4(-1)) - 1,442839587. LOG(X1(-1)) + 16.40554099 G.3.2)
T u n r <v e l. Y e G r t T o s u u r a n, B r s E l Y a G t - n v r T E K N o L S r n A PO Z Y U M U B T O R L E R I QDelge 3.3.Soya Ekl]r Alam Modelnde Tahsrn Edlen Parernetreler Bagrm! deqken: LOG(S) Metot: OLS Zaman.sers: 1981'2002 LOG(S(-1))" Katsaylar Std. Hata t-statstc 0.371230 0.0766s9 4.840742 0.306779 2.053348 0.937729-1.538654 a.7413 12.64070 7.297974 0,2107 LOG(X4(-1))-- r0.79587 Mean dependent var q T\ u,u. AdjustedR-squared ru lupl Jnvar rn Aanf var Akake nfo crteron Schwarz crteron Sum squaredresd Log lkelhood 11. 1 8 0 6 1 0.000225-10.75988 ProD(h-statlsc, Durbn-7-atson stat o o/o5bnem duzeynde anlamh **o/01. 4 duzeynde anlamh dtzeynde aqrklamaktadrr.katsaydar Tahmn edlen modelde kullanrlan delqkenler ekm alanlarnt0/065 yoktur, anlamk bulunmugfur. Deqkenler arasnda otokoreasyon donem atz esnekl se l',0 olarak tahmn Bu modeld, k,,a donem soya arz.esnekl 0,53 ve uzun 82 edlmgtr. -L,44 ve uzun donem Qapnz esneklgl Soya le mrsrr fyatlan ansrndak krsa donern Qapruzesnekl se -2,29 olarak tahmn edlmgtr. 3.4. Qukuf ova,dasoya verm Tahmn egtg Modelnde Loc(vs) c(1).t+ C(z).DZ+ C(3) Bu eqtlkte; Kulladan Faranr'etreler '4'1) VS:DekarasoYaverm, D2:Kukla deken (destekleme yrllan 1 olarak ahnmtgtrr) T:Trend (Teknoloj ve dler faktorlqr) Modelde tahmn edlen parametreler I,oGffS) 0,02370148851t + 0.0805348796*D2+ 5.176749036 e.4,2) {
T U n r v e I. Y a c r r T o H U M L A RB, rrsrr yecre.n vr TsrNToro S e u p o z Y U M UB r o n r r n Qzelge 3.4.Soya\derm Modelnde Talrrnn Edlen parametreler BaErmh de*ken: LOG(VS) Metot: OLS Zaman sers: L98L 2002 Defgkenler Katsavrlar Std. Hata t-statstc l'* a.003431 6.9a7559 0.044276 0.059247 r.b7bg47 87.37599 0.023701 0.080535 D2nn C 5.176749 0.715317 R-squared Adusted R-squaled S,E.of regresson Mean dependent var 5.520606 u.t]6)j)u ).IJ. Oepenoent val' 0.776685 0.099109 0.186630 27.24971 2.5731"51 Akake nfo crteron -7.559064 Schwarzcrteron -1.51,0286 F-statstc 23.87045 Prob(F-statstc) 0.000007 ^ Sum squared lesd Loe lkelhood Durbn-\Tatsonstat Prob. 0.0000 0.0847 0.0000 a^/ - F ^ *o/05onem duzeynde anlamh "'* 0/070drzeynde anlamlr Tahmn edlen modelde kr,rllamlan depkenler ekm alanla rr'u0/072drzeynde agr<lamaktadtr. Katsayar anlamh bulunmugrur. Deqkenler arasmda otokorelasyon yoktur. 4. Sonug ue 6nerl.er" ^-'rj,rlcr.r.urlrchrcur yalt tohum aqrr hem de ham yaf aqtpt cdd boyutlara ulagml;tr. Bu nedenden,-l^1^--. -'^Xl. +^1^,,*!r'Jr4Jr)46' Lurrull.;retm bahyapan poltkalarda gderek 6nem arz etmektedr. Bununla beraber, TTllrenr:,-l^ )/aplacak polltlk, ^ ^, 1 ^ ^ ^ 1 - - * ^ 1 : f l, uygulamalarda b61gese1 anald,er 6nem verlmes gerekmektedr. Bu galrgma, bolgesel olarakyar tohumar arzrnr (parnuk ve soya) etkleyen faktorler nceemgtr. Bu modelde, krsa donem pamuk arz esnekll0,t ve uzun d6nem arz esnekls se 1,5 olarak tahmn edlmgtr. Pamuk fyatlanndak %f k br artrq, pamuk ekm alanlarrnda o/00,7'lkbr artacapt, uzun donemde se bu oran 1,5'e ykseleces tahmn edlmgtr, Pamuk 1e br-rdayfyatlan arasndak krsa d6nem Qapraz esneklf - 0,58 ve uzun donem Qapraz esneklf se -1,23 olarak tahmn edlmqtr. F,, X,{^-, f -, ^ + 1 -, -, ^ - 1^ ulrsu4y rrydlr4lrlrlld %1'Ik artrg,ktsa d6nem pamuk ekm alanlarnda Vo 0,58 ve uzun ddnemde se c/o7,23 oranmda azalmaya yol agacartahmn edlmgtr. Mcrnn hektara gayr saf gelrnde o/o\ artry, parnuk ekm alanlarrnt ktsa donemde 0/00,2), uzun donemde se 0/00,62orarunda azalmaya yoi aqacagt tahmn edhngtr. Der modelde se, ktsa donem soyaarz esnekl 0,63 ve uzun donemarz esnekl se 1,0 olarak tahmn edlmqtr. Soya fyatlanndak 0/0L'h.kbr artrg, krca donemde soya ekm alanlal:nda o/00,53'l:d'k, uzun donemde se %1 oranrnda artacalt tahmn edmgtr. Soya le mrsrr fyatlan arasrndak krsa dbnem Qaptazesnekll -7,44ve uzun donemeapraz esnekl se -2,29 olarak tahmn edlmgtr. Dolayrsrya, mls1rfyatlannda o/o!'lk artrg, krsa ddnem soya ekm alanlartnda o/o 1,44 ve uzun donemde se %o2,2) orantnda azalacasr tahmn edlmgtr. Bolgernzdek Tanm 11Mrdurhkler kayrtlarna gdre 2001 yrhnda soya, bolgemzde daha qok knc l-n;eknde urelmektedr (/('7r. Bu rredencendolayr knc unn mlsra aternatf Lnn ornaktadrn Bunr:nla brlkte L urtn soya ekm alanlarryla, buday ve I. nn mrsrr kame lgks olduunu soyleneblr. Scya ve pamuk vermn etkyen faktorlerde ncelenmgtr. Bu modelde, destekleme ve teknolojk 7R? -3
TUnrvr I. Y r T o H u l r r a n, B T K S E LY a c r e n v r T n r x o r o r r r n S e u p o z Y U Mu B, c n r n n < geqmelerle verm arasrndapoztf br l5k bulunmugtur. Bolgedek yah tohun ahm satunl yapar ve,;leyen frmalar tle yapan gortqrne sonlrcu agardak geklde srraanablr; " Pamuk ve soya tohum retmndek drqr-g,. Uygun qegtlel bulunamadrrndan dolayr standardzasyonproblem,. Pamuk ESdnde depolama problem,. Soya tohumunda erken hasattan dolayr n:tubet so nnu. Soyada tohumunda yabanct madde mktanndak yukseklk Qukurova'da son yrlara do!ru pamuk ve soya r-retmyerne mrsu'btks terch edlmektedr. Ulkemrz de aynt zamanda yaklaqrk olarak 1 rnlyon ton mls1r aergrdkkate ahndrsnda, hem mrsr hem de ya tohum tretrnn aftffmamlz gerekmektedr. Qukurova bolgesnde rnrsr brtks le munavebel olarak soya fretm beraber teqvk ecllmel ve bu konuda desteklenmelclr. Son k yrldrr yerfstrrnda maknel hasada geeldkten sonra uretm artrg beklenmekted'. Bununla brlkte hem sulak hem de susuz tartm alanlannda ayqgef tar'rm1da ovada yer almaya baqlarnrqtrr'. Sonug olank, pamuk retmnde srasryla, grd fyatlarmrn gderek yukselmes, qgk ve lagama sorlrn ve pamuk fyatlarrnrn reel olarak dtgmesnden dolayr pamuk alanlart gderek daralmrqtr. Bu alanlarda bagta mmr omak tzere buday tretm yaygrnlagmayabaqa.mr6trr. Soya uretmnde 1990 yrllara kadar rretm arttgtsalarurken,br-yrldan sonra gerek desteklemenn br sure yaprlmama gerekse de talebn yeter dtzeyde ohnarnasr soya retm alanlartnt azalry trendne sokmugrur'. 84 Qukurova bolgesnde mrstr urelmn artmasr sonucu, ngastave yem tretmye bjrlkte, mrsrr yalr uletmnde artrg saflamrqtrr. Mrsrr yasr uretm 32000 tona kadar Erkrnrgtr(nan ve ark, 2002). Qukurova bolges, mnu, bufday, furunqgler ve sebze yanrndayah tohumlar uletmne brl'r-tk katkrar saplamaktadr, Bu nedenle yaprmasr duqtmlen tarrm reformlan bolgesel olarak ele alrrmah ve trlrnler arasrndak lgkler ortaya konmahdrr. Tr-rkye'de yah tohr-rmlar arztnda onem br aeft vardr. Bu nedenden dolayr yah tohr"rmlal uretm, Qukurova bdlgesnde ozendrmekle brlkte, GAP ve der bolgelerde de uretm fazlast olan r"runler yerne alternatf rnn projes kapsamrnda desteklenmeldr. 5. Ka.ynaklat" ALEMDAR, 7.,2003. TLrkle'de Seglm.g Tarla Btklernn Arz Duyarh,ltklat"t, Q.U.Zraat Fakrltes Fen Blntler Et'tstttst. Ihd No:71"5(BaslruanuS Doktora Tez). Adana. 8Y5D,2003. (bttp://zuwut.blsd.org/statstcs-tt".htnl) Btksel Ya! Sanaycler Derne{ \.Veb Sayfast DE, (Qetl Ytllar), f,rkye statstk Ytttgt, DE Yayznlan., Ankara. FAO, 1993. Agrctltural Prce Polcy: GouQrnment and Market, FAO Tranng lvlctteralfor Agrculh,nal Plannng, No:31, Ita.ly. GUIARAE, D N., 1999. Basc Econonretrc\, McGrau Hll Book Contpany, Sngapare.,-,;.^^.ISIGIQOK, E' 1994.Zantan SeflerndeNedensellkQdzr.mlemes.Uuda! Unuerstes GlElendrm,eVaff l'aym No'94. U.O...B.F Eletmektsad MubasebeAra.tttrnxa.ue uygulamamerkezl Yajnn No:95, Bwsa rv,qrv H tlrrar GAWAMJOGIU, O,,AZAtsOGLII,M., 0., WAKITAN, G., 2002. TttrkyeBtksel ya! SektQdnd.e 1retc, Sanayc ue Tr,ketcDr,zeyndeAnalz ue Ya! Aplelannr.nNedenlennn Belflenmes. TWITAK Proje No; TOGTAG-ARP-2495,Tekrda!. KOQ, A., BEGHTM,J., FULLER,F., AKSOY,., D)LEKOG U, r., IENER, A., 1999. Trrkye'de yafh T.ohutntar Pazan.: Uluslararast,Fyatlar uealternatf Poltkalartn Arz, Talep ue kame Urnler UzerneEtkler. TEAEYaytn No:31, Ankara. NERIOW, M,,1956. Estnratesof the Elastctes of Sl;pplyof SelectedAgrculttr.ral Cornmodtes,Journal of Farm Econorncs.3B(2):496-512. USA. TOMEK,W.,ROBINSON, K.L., 1991 Agrculttral Product Prces,Thrd Edton, Cornell Ut.tuerstjt Press,360 p. Ithact and +' -h,f, ^ ti USDA2OO1, Soystats(zuww.usda.gou) { tr # [