YILLIK EKONOMÝK RAPOR 2007
Yıllık Ekonomik Rapor, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı internet sitesinde (http://www.sgb.gov.tr) yer almaktadır.
İÇİNDEKİLER I- 2008 YILI GENEL EKONOMİK HEDEFLERİ...1 II. MİLLİ GELİR...5 A. GENEL GÖRÜNÜM...7 B. GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA...7 C. GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA...12 D. KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA...17 E. SEKTÖREL GELİŞMELER...18 1) Tarım...19 2) Sanayi...20 i. İmalat Sanayi...22 ii. Madencilik...27 iii. Enerji...28 3) Hizmetler...30 i) İnşaat...35 III. İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM...37 A. DÜNYADA İŞSİZLİK...39 B. YURT İÇİ İSTİHDAM...43 C. TÜRKİYE İŞ KURUMU ÇALIŞMALARI...46 IV. KAMU MALİYESİ...49 A. GENEL DURUM...51 B. MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE PERFORMANSI...52 1) Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi ve Faiz Dışı Fazla...52 2) Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri...56 3) Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri...59 C. ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİ...63 D. VERGİ YÜKÜ VE VERGİ ESNEKLİĞİ...64 1) Vergi Yükü...64 2) Vergi Esnekliği...67
V. DEVLET BORÇLARI...69 A. GENEL GÖRÜNÜM...71 B. MERKEZİ YÖNETİM BORÇ STOKU...74 C. İÇ BORÇ...75 a) İç Borç Stoku...75 b) İç Borç Servisi ve Borçlanma...77 c) İç Borç Stokunun Yapısı...79 D. DIŞ BORÇ...82 VI. PARA, BANKA VE MALİ PİYASALAR...87 A. PARA VE KUR POLİTİKASI...89 1) Genel Çerçeve...89 2) TCMB Analitik Bilançosu ve Para Arzları...94 B. BANKACILIK SEKTÖRÜ...97 1) Sektörün Genel Görünümü...97 2) Bankacılık Sektörü Bilanço Büyüklükleri...99 C. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI (İMKB)...104 D. İSTANBUL ALTIN BORSASI (İAB)...105 E. VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI (VOB)...107 VII. FİYATLAR...109 A. GENEL GÖRÜNÜM...111 B. TÜKETİCİ FİYATLARINDAKİ GELİŞMELER...114 C. ÜRETİCİ FİYATLARINDAKİ GELİŞMELER...119 VIII. ÖDEMELER DENGESİ... 125 A. DIŞ TİCARET...127 1) İhracat...127 2) İthalat...130 3) Dış Ticaret Dengesi...134 4) Dış Ticaret Hacmi...135 5) İhracatın İthalatı Karşılama Oranı...136 6) Ülkeler İtibariyle Dış Ticaret...137 a) Ülkelere Göre İhracat...137
b) Ülkelere Göre İthalat...139 B. ÖDEMELER DENGESİ...142 1) Cari İşlemler Hesabı...143 2) Sermaye ve Finans Hesabı...146 IX. DÜNYA EKONOMİSİ...151 A. BÜYÜME...153 B. PARA POLİTİKASI VE ENFLASYON...155 C. BÜTÇE DENGESİ...156 D. İŞGÜCÜ PİYASASI...157 E. DÜNYA TİCARETİ...159 F. EMTİA FİYATLARI...164 1) Petrol Fiyatları...164 2) Petrol Dışı Emtia Fiyatları...166 G. CARİ İŞLEMLER DENGESİ...167 H. FİNANSAL PİYASALAR...169 I. YÜKSELEN PİYASALAR VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE DIŞ BORÇLAR...170 J. BÖLGE EKONOMİLERİ...172 1) Gelişmiş Ülkeler...172 i. ABD...172 ii. Euro Bölgesi...173 iii. İngiltere...175 iv. Japonya...176 2) Yükselen Piyasalar ve Gelişmekte Olan Ülkeler...172 i. Yükselen Asya...179 ii. Latin Amerika...181 iii. Orta ve Doğu Avrupa...182 iv. Bağımsız Devletler Topluluğu...183 v. Afrika...185 vi. Orta Doğu...185 X. AVRUPA BİRLİĞİ NE AİT GELİŞMELER...187 A. GENEL...189
B. 2007 2013 MALİ PERSPEKTİFİ VE 2007 YILI AB BÜTÇESİ...191 C. AB EKONOMİSİNE AİT GELİŞMELER...191 D. TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ...192 1) Katılım Müzakereleri...192 2) Komite Toplantıları...194 3) Diğer Gelişmeler...194 E. TÜRKİYE-AB MALİ İŞBİRLİĞİ...195 F. KATILIM ÖNCESİ MALİ İZLEME PROSEDÜRÜ...195
SUNUŞ Bu rapor, Türkiye ve dünya ekonomisi hakkında bilgi vermek amacıyla, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 18 inci maddesi gereğince 2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı ekinde sunulmuştur.
BAŞLICA EKONOMİK GÖSTERGELER Nüfus (Yıl Ortası, Milyon Kişi) GSMH (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL) 2002 2003 2004 2005 2006 Gerçekleşme Gerçekleşme Tahmini 2008 Program 69,3 70,2 71,2 72,1 73,0 73,9 74,8 275.032 356.681 428.932 486.401 575.784 277.431 646.893 716.596 2007 GSMH (Cari Fiyatlarla, Milyar Dolar) 180,9 239,2 299,5 360,9 399,7 201,8 489,0 520,2 GSMH Büyüme Hızı (Yüzde) 7,9 5,9 9,9 7,6 6,0 5,2 5,0 5,5 -Tarım 6,9-2,5 2,0 5,6 2,9 0,9-3,0 3,0 -Sanayi 9,4 7,8 9,4 6,5 7,4 5,2 5,5 5,7 -Hizmetler 7,5 6,7 10,2 8,2 6,1 5,8 6,2 5,9 Kişi Başına GSMH (Cari Fiyatlarla, Dolar) 2.598 3.383 4.172 5.008 5.477 6.619 6.958 Ocak-Haziran MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ (Milyon YTL) Faiz Hariç Bütçe Giderleri I&II. Personel ve Sos. Güv. Kur. Devlet Primi Giderleri III. Mal ve Hizmet Alımları V. Cari Transferler VI. Sermaye Giderleri VII. Sermaye Transferleri VIII. Borç Verme Yedek Ödenekler Faiz Giderleri MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GELİRLERİ (Milyon YTL) I. Vergi Gelirleri II. Vergi Dışı Gelirler III. Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri IV. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri BÜTÇE DENGESİ Faiz Dışı Denge Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (Milyon YTL) Kamu Kesimi Borçlanma Gereği/GSYİH (Yüzde) Toplam Dış Borç Stoku (Milyar Dolar) Merkezi Yönetim İç Borç Stoku (Milyar YTL) Emisyon (Milyon YTL) Rezerv Para (Milyon YTL) Para Arzı (M1) (Milyon YTL)* Para Arzı (M2) (Milyon YTL)* GSMH Deflatörü (Yüzde Artış) TEFE (ÜFE) Yıllık Ortalama TEFE (ÜFE) Yıl Sonu TÜFE Yıllık Ortalama TÜFE Yıl Sonu İhracat (Milyar Dolar) İthalat (Milyar Dolar) İhracat / İthalat (Yüzde) Dış Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) Cari İşlemler Dengesi (Milyar Dolar) Ham Petrol Fiyatı (Brent, Dolar / Varil) TCMB Döviz Rezervler (Milyar Dolar) Ortalama Dolar Kuru Dönem Sonu Dolar Kuru 119.604 141.248 152.093 159.687 178.126 153.960 222.313 67.876 82.721 95.601 114.007 132.163 111.188 166.313 21.950 28.833 33.663 37.389 42.887 37.130 55.078 10.681 11.874 13.604 15.186 19.001 13.632 22.905 25.412 31.429 36.306 45.871 49.851 47.692 69.206 7.831 7.888 8.265 10.340 12.098 7.551 11.775 49 92 465 1.384 2.637 2.626 2.084 1.953 2.604 3.298 3.838 5.689 2.557 3.934 1.331 51.728 58.527 56.491 45.680 45.963 42.772 56.000 79.420 101.037 122.919 152.784 173.483 141.787 204.556 61.713 84.832 100.342 119.627 137.480 111.657 171.206 17.707 16.205 22.577 33.157 31.066 26.598 3.530 2.237 3.417 1.407 1.295-40.184-40.210-29.173-6.903-4.643-12.173-17.756 11.543 18.317 27.318 38.777 41.320 30.599 38.244 35.008 33.355 20.367-2.093-14.950-263 -2.295 12,60 9,27 4,73-0,43-2,59-0,04-0,32 129,7 144,3 160,9 168,9 207,8 226,4 Haz. 149,9 194,4 224,5 244,8 251,5 258,1 Ağu. 7.636 10.676 13.465 19.612 26.815 26.091 10.668 15.010 20.328 32.696 41.398 39.578 15.828 23.014 28.793 61.937 72.163 72.905 61.880 82.713 108.539 237.949 297.481 329.207 44,4 22,5 9,5 5,3 11,7 7,0 5,0 50,1 25,6 11,1 5,9 9,3 7,77 30,8 13,9 13,8 2,7 11,6 5,02 6,1 3,8 45,0 25,3 10,6 8,2 9,6 9,17 29,7 18,4 9,3 7,7 9,6 7,12 6,5 4,0 36,1 47,3 63,2 73,5 85,5 67,1 104,0 117,0 51,6 69,3 97,5 116,8 139,6 107,6 166,0 182,0 69,9 68,1 64,8 62,9 61,3 62,4 62,7 64,3-15,5-22,1-34,4-43,3-54,0-40,5-62,0-65,0-1,5-8,0-15,6-22,6-32,9-23,3 29 30 40 59 61 79 Ey. 26,8 33,6 36,0 50,5 60,9 71,7 1,5058 1,4931 1,4223 1,3408 1,4311 1,2613 1,6345 1,3958 1,3421 1,3430 1,4131 1,2100 Eylül-Eylül Eylül Ocak-Eylül Ocak-Ağustos Eylül 28.205 1.728 (*) Para arzları 2005 yılından itibaren yeni sunuma göre hazırlanmıştır.
SUNUŞ Bu rapor, Türkiye ve dünya ekonomisi hakkında bilgi vermek amacıyla, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 18 inci maddesi gereğince 2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı ekinde sunulmuştur.
BAŞLICA EKONOMİK GÖSTERGELER Nüfus (Yıl Ortası, Milyon Kişi) GSMH (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL) 2002 2003 2004 2005 2006 Gerçekleşme Gerçekleşme Tahmini 2008 Program 69,3 70,2 71,2 72,1 73,0 73,9 74,8 275.032 356.681 428.932 486.401 575.784 277.431 646.893 716.596 2007 GSMH (Cari Fiyatlarla, Milyar Dolar) 180,9 239,2 299,5 360,9 399,7 201,8 489,0 520,2 GSMH Büyüme Hızı (Yüzde) 7,9 5,9 9,9 7,6 6,0 5,2 5,0 5,5 -Tarım 6,9-2,5 2,0 5,6 2,9 0,9-3,0 3,0 -Sanayi 9,4 7,8 9,4 6,5 7,4 5,2 5,5 5,7 -Hizmetler 7,5 6,7 10,2 8,2 6,1 5,8 6,2 5,9 Kişi Başına GSMH (Cari Fiyatlarla, Dolar) 2.598 3.383 4.172 5.008 5.477 6.619 6.958 Ocak-Haziran MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ (Milyon YTL) Faiz Hariç Bütçe Giderleri I&II. Personel ve Sos. Güv. Kur. Devlet Primi Giderleri III. Mal ve Hizmet Alımları V. Cari Transferler VI. Sermaye Giderleri VII. Sermaye Transferleri VIII. Borç Verme Yedek Ödenekler Faiz Giderleri MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GELİRLERİ (Milyon YTL) I. Vergi Gelirleri II. Vergi Dışı Gelirler III. Özel Bütçeli İdarelerin Gelirleri IV. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri BÜTÇE DENGESİ Faiz Dışı Denge Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (Milyon YTL) Kamu Kesimi Borçlanma Gereği/GSYİH (Yüzde) Toplam Dış Borç Stoku (Milyar Dolar) Merkezi Yönetim İç Borç Stoku (Milyar YTL) Emisyon (Milyon YTL) Rezerv Para (Milyon YTL) Para Arzı (M1) (Milyon YTL)* Para Arzı (M2) (Milyon YTL)* GSMH Deflatörü (Yüzde Artış) TEFE (ÜFE) Yıllık Ortalama TEFE (ÜFE) Yıl Sonu TÜFE Yıllık Ortalama TÜFE Yıl Sonu İhracat (Milyar Dolar) İthalat (Milyar Dolar) İhracat / İthalat (Yüzde) Dış Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) Cari İşlemler Dengesi (Milyar Dolar) Ham Petrol Fiyatı (Brent, Dolar / Varil) TCMB Döviz Rezervler (Milyar Dolar) Ortalama Dolar Kuru Dönem Sonu Dolar Kuru 119.604 141.248 152.093 159.687 178.126 153.960 222.313 67.876 82.721 95.601 114.007 132.163 111.188 166.313 21.950 28.833 33.663 37.389 42.887 37.130 55.078 10.681 11.874 13.604 15.186 19.001 13.632 22.905 25.412 31.429 36.306 45.871 49.851 47.692 69.206 7.831 7.888 8.265 10.340 12.098 7.551 11.775 49 92 465 1.384 2.637 2.626 2.084 1.953 2.604 3.298 3.838 5.689 2.557 3.934 1.331 51.728 58.527 56.491 45.680 45.963 42.772 56.000 79.420 101.037 122.919 152.784 173.483 141.787 204.556 61.713 84.832 100.342 119.627 137.480 111.657 171.206 17.707 16.205 22.577 33.157 31.066 26.598 29.187 3.530 2.237 3.417 1.407 1.295 746-40.184-40.210-29.173-6.903-4.643-12.173-17.756 11.543 18.317 27.318 38.777 41.320 30.599 38.244 35.008 33.355 20.367-2.093-14.950-263 -2.295 12,60 9,27 4,73-0,43-2,59-0,04-0,32 129,7 144,3 160,9 168,9 207,8 226,4 Haz. 149,9 194,4 224,5 244,8 251,5 258,1 Ağu. 7.636 10.676 13.465 19.612 26.815 26.091 10.668 15.010 20.328 32.696 41.398 39.578 15.828 23.014 28.793 61.937 72.163 72.905 61.880 82.713 108.539 237.949 297.481 329.207 44,4 22,5 9,5 5,3 11,7 7,0 5,0 50,1 25,6 11,1 5,9 9,3 7,77 30,8 13,9 13,8 2,7 11,6 5,02 6,1 3,8 45,0 25,3 10,6 8,2 9,6 9,17 29,7 18,4 9,3 7,7 9,6 7,12 6,5 4,0 36,1 47,3 63,2 73,5 85,5 67,1 104,0 117,0 51,6 69,3 97,5 116,8 139,6 107,6 166,0 182,0 69,9 68,1 64,8 62,9 61,3 62,4 62,7 64,3-15,5-22,1-34,4-43,3-54,0-40,5-62,0-65,0-1,5-8,0-15,6-22,6-32,9-23,3 29 30 40 59 61 79 Ey. 26,8 33,6 36,0 50,5 60,9 71,7 1,5058 1,4931 1,4223 1,3408 1,4311 1,2613 1,6345 1,3958 1,3421 1,3430 1,4131 1,2100 Eylül-Eylül Eylül Ocak-Eylül Ocak-Ağustos Eylül (*) Para arzları 2005 yılından itibaren yeni sunuma göre hazırlanmıştır.
2007I 2008 Yýlý Genel Ekonomik Hedefleri
2008 Yılı Genel Ekonomik Hedefleri Milli Gelir ve Büyüme H zlar Gayri Safi Milli Has la Büyüme H zlar Cari 1998 Fiyatlarla Fiyatlar yla GSMH GSY H Tar m Sanayi Hizmetler 2002 275.032 52.188 7,9 7,9 6,9 9,4 7,5 2003 356.681 55.251 5,9 5,8-2,5 7,8 6,7 2004 428.932 60.698 9,9 8,9 2,0 9,4 10,2 2005 486.401 65.338 7,6 7,4 5,6 6,5 8,2 2006 575.784 69.237 6,0 6,1 2,9 7,4 6,1 2007(1) 646.893 72.699 5,0 5,0-3,0 5,5 6,2 2008(2) 716.596 76.697 5,5 5,5 3,0 5,7 5,9 Kaynak : DPT (1) Gerçekle me tahmini (2) Program (Milyon YTL) (Yüzde) 3
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 GSMH 575.784 646.893 716.596 100,0 100,0 100,0 69.237 72.699 76.697 6,0 5,0 5,5 DI KAYNAK (1) 44.677 45.900 49.328 7,8 7,1 6,9 3.346 3.586 3.388 0,2-0,3 0,3 TOPLAM KAYNAKLAR 620.461 692.793 765.924 107,8 107,1 106,9 72.583 76.285 80.085 5,4 5,1 5,0 SAB T SERMAYE YATIRIMI 123.569 140.290 155.153 21,5 21,7 21,7 17.467 18.554 19.621 13,5 6,2 5,8 KAMU 30.410 33.435 33.371 5,3 5,2 4,7 4.050 4.145 3.983 4,2 2,3-3,9 ÖZEL 93.159 106.855 121.783 16,2 16,5 17,0 13.417 14.409 15.637 16,7 7,4 8,5 STOK DE MES (1) 13.446 17.619 20.073 2,3 2,7 2,8 1.436 1.769 1.912-2,0 0,5 0,2 KAMU -703 556 438-0,1 0,1 0,1-75 56 42-0,3 0,2 0,0 ÖZEL 14.149 17.063 19.634 2,5 2,6 2,7 1.511 1.713 1.870-1,7 0,3 0,2 TOPLAM YATIRIMLAR 137.015 157.909 175.226 23,8 24,4 24,5 18.903 20.323 21.533 4,2 7,5 6,0 KAMU 29.706 33.991 33.809 5,2 5,3 4,7 3.975 4.201 4.025-1,1 5,7-4,2 ÖZEL 107.309 123.918 141.417 18,6 19,2 19,7 14.928 16.122 17.508 5,7 8,0 8,6 TOPLAM TÜKET M 483.446 534.884 590.698 84,0 82,7 82,4 53.679 55.962 58.553 5,9 4,3 4,6 KAMU 72.222 82.588 89.637 12,5 12,8 12,5 7.440 7.925 8.192 10,9 6,5 3,4 ÖZEL 411.224 452.296 501.061 71,4 69,9 69,9 46.239 48.037 50.361 5,1 3,9 4,8 Kaynak : DPT. (1) 1998 fiyatlar yla yüzde de i imler GSMH büyümesine katk lar göstermektedir. (2) Gerçekle me tahmini (3) Program Kaynaklar - Harcamalar Dengesi De er (Milyon YTL) Cari Fiyatlarla 2006 2007 2008 (2) (3) 2006 GSMH çindeki Pay (Yüzde) 2007 (2) 2008 (3) 2006 De er (Milyon YTL) 2007 (2) 1998 Fiyatlar yla 2008 (3) De i me (Yüzde) 2006 2007 (2) 2008 (3) 4
2007II Milli Gelir
Milli Gelir M LL GEL R A. GENEL GÖRÜNÜM 2001 y l nda ya anan büyük ekonomik krizin ard ndan kararl l kla uygulanan ekonomik program sonucunda, Türkiye Ekonomisinde çarp c bir makroekonomik performans sergilenmi tir. Özellikle 2003 y l ndan itibaren geride b rakt m z y llar, ekonomik yap m z n güçlenmesi bak m ndan en verimli geçen dönem olmu tur. Mali disiplin ve s k para politikas, enflasyon ile kamu borcunun dü mesini ve özel kesim öncülü ünde gerçekle en büyümeyi sa lam t r. Bu sayede Türkiye ekonomisi sürdürülebilir ekonomik büyüme sürecine girmi ve fiyat istikrar odakl mali ve parasal disiplini sa layabilmi tir. 2006 y l nda oldu u gibi 2007 y l nda da ekonomik büyüme sürecini devam ettirmek, enflasyonu a a seviyelere çekmek, istihdam art rmak, kamu borcunun milli gelire oran ndaki iyile me e ilimini sürdürmek, kamu kesimi borçlanma gere ini ortadan kald rmak, cari aç sürdürülebilir seviyelerde tutup, sa lam kaynaklarla finanse edilmesini sa lamak makroekonomik politikalar n temel hedefi olmu tur. Buna göre, 2002 y l nda ba layan ekonomideki istikrarl büyüme süreci, 2007 y l n n ikinci çeyre i itibar yla 22 çeyrek aral ks z olarak sürmü tür. B. GAYR SAF M LL HASILA 2006 y l nda ekonomik büyümeyi, üretim yönünden büyük ölçüde sanayi, ticaret, in aat ve ula t rma-haberle me sektörleri katma de erinde meydana gelen art lar etkilemi tir. 2006 y l n n birinci ve ikinci çeyre inde reel GSMH s ras yla yüzde 6,4 ve yüzde 9,3 oran nda büyümü tür. May s ve Haziran aylar nda küresel finans piyasalar nda ya anan dalgalanmalar, ülkemizdeki kur hareketleri, faiz oranlar, fiyatlar ile birlikte, üretim ve tüketim kararlar üzerinde etkili olmu tur. Ancak, al nan ekonomik ve mali tedbirlerle ekonomi h zla toparlanma sürecine girmi tir. Böylece sabit fiyatlarla GSMH, 2006 y l n n üçüncü ve dördüncü çeyre inde s ras yla yüzde 4,3 ve yüzde 4,6 büyüyerek y l n tamam nda yüzde 6 oran nda artm, büyüme h z geçen dört y lda oldu u gibi bir kez daha hedeflenen yüzde 5 lik de erin üzerinde gerçekle mi tir. 1 7
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 Gayri Safi Milli Has la Cari Fiyatlarla Sabit Fiyatlarla De i im De i im Dönem Milyon YTL (Yüzde) Bin YTL (Yüzde) 2002 Y ll k 275.032 55,8 116.338 7,9 2003 Y ll k 356.681 29,7 123.165 5,9 2004 Y ll k 428.932 20,3 135.308 9,9 2005 Y ll k 486.401 13,4 145.651 7,6 I 107.511 13,8 31.626 6,4 II 134.019 22,4 37.456 9,3 2007 2006 Kaynak: TÜ K 6 ayl k 241.530 18,4 69.082 7,9 III 177.707 18,9 47.191 4,3 IV 156.547 17,8 38.070 4,6 Y ll k 575.784 18,4 154.343 6,0 I 129.321 20,3 33.787 6,8 II 148.110 10,5 38.908 3,9 6 ayl k 277.431 14,9 72.695 5,2 2005 y l nda yüzde 13,4 oran nda büyüyerek 486,4 milyar YTL olan cari fiyatlarla GSMH, 2006 y l nda yüzde 18,4 büyümeyle 575,8 milyar YTL ye yükselmi tir. 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise cari fiyatlarla GSMH, bir önceki y l n ayn dönemine göre yüzde 14,9 artarak 277,4 milyar YTL olmu tur. 8 2
Milli Gelir Ana Sektörler tibar yla Büyüme (Yüzde) 12 10 8 6 9,4 7,9 7,5 6,9 5,9 7,8 6,7 9,9 9,4 10,2 8,2 7,6 6,5 5,6 7,4 6,0 6,1 8,0 7,8 7,9 5,2 5,8 5,2 4 2 2,0 2,9 2,3 0,9 0-2 -4 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- Haziran -2,5 2007 Ocak- Haziran Kaynak:TÜ K Tar m Sanayi Hizmetler GSMH Ekonomideki büyüme performans sektörler itibar yla incelendi inde, tar m sektörü katma de erindeki art oran 2005 y l nda yüzde 5,6 iken, 2006 y l nda ya anan kurakl n etkisiyle yüzde 2,9 olarak gerçekle mi tir. 2006 y lsonu itibar yla tar m sektörünün alt sektörlerinden çiftçilik ve hayvanc l k sektörü yüzde 2,4, ormanc l k sektörü yüzde 9,3 ve bal kç l k sektörü yüzde 10 büyümü tür. 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise, tar m sektöründeki büyüme sabit fiyatlarla yüzde 0,9 olmu tur. Büyümeyi sürükleyen sektörlerden biri olan sanayi sektörü katma de eri 2005 y l nda yüzde 6,5 oran nda artarken, imalat sanayindeki üretim art nedeniyle, 2006 y l nda yüzde 7,4 oran nda büyümü tür. Sanayi sektörünün alt sektörlerinden madencilik ve ta ocakç l sektörü yüzde 4,8, imalat sanayi sektörü yüzde 7,4 ve enerji sektörü yüzde 8,7 oran nda büyümü tür. 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise sanayi sektöründeki büyüme sabit fiyatlarla yüzde 5,2 olarak gerçekle mi tir. 3 9
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 Gayri Safi Milli Has la Büyüme H zlar ( 1987 Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde De i im ) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2006 Ocak- Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II Haziran 2007 Ocak- Haziran A. Tar m 6,9-2,5 2,0 5,6 7,6-0,4 0,5 9,7 2,9 4,4-1,1 2,3 0,9 B. Sanayi 9,4 7,8 9,4 6,5 4,5 11,1 7,2 6,5 7,4 7,5 3,2 8,0 5,2 C. Hizmetler 7,5 6,7 10,2 8,2 7,7 7,8 5,3 3,9 6,1 6,8 4,9 7,8 5,8 n aat Sanayii -5,6-9,0 4,6 21,5 27,1 14,9 21,3 16,1 19,4 16,5 15,7 20,2 16,1 Ticaret 11,0 8,1 12,8 7,4 7,1 8,0 5,0 4,0 5,9 6,6 3,0 7,6 4,6 Ula t rma ve Haberle me 6,0 8,4 6,8 8,8 3,6 5,8 2,1 1,5 3,1 5,5 4,7 4,8 5,1 Mali Kurulu lar -7,1-6,3 1,1-0,2 1,0-0,5 1,5 6,9 2,2 8,3 6,2 0,2 7,3 Konut Sahipli i 1,8 1,4 1,8 1,5 2,0 2,1 2,3 2,3 2,2 2,4 2,4 2,1 2,4 Serbest Meslek ve Hizmetler 7,4 5,2 8,0 7,4 5,1 5,2 4,7 6,0 5,2 4,7 3,8 5,2 4,2 Devlet Hizmetleri 0,7 0,8 1,2 0,8 1,9 2,3 2,2 1,5 2,0 1,3 1,3 2,1 1,3 Kâr Amac Olmayan Öz.Hiz.Kur. 0,6-1,0 0,2-0,2 1,0 1,1 0,2 1,1 0,8 1,2-1,1 1,1-0,1 thalat Vergisi 24,7 22,6 26,2 12,2 15,4 14,1 5,0 2,7 9,0 9,8 8,6 14,8 9,2 D. D Alem Net Faktör Gelirleri D Alemden Gelen -14,6-2,5 11,4 17,5 2,6 35,7 1,8 6,9 10,3 25,5-1,3 16,8 12,2 D Aleme Giden ( - ) -7,4-0,9-8,2 8,7 8,2 4,0 15,4 23,8 12,7 22,9 0,6 6,2 12,5 G.S.M.H. (Al c Fiyatlar yla) 7,9 5,9 9,9 7,6 6,4 9,3 4,3 4,6 6,0 6,8 3,9 7,9 5,2 Kaynak: TÜ K 4 10
Milli Gelir 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2006 Ocak- Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II Haziran A. Tar m 1,0-0,3 0,3 0,7 0,3 0,0 0,1 1,0 0,3 0,2-0,1 0,1 0,0 B. Sanayi 2,7 2,3 2,8 1,9 1,5 3,6 1,8 1,9 2,2 2,4 1,1 2,6 1,7 C. Hizmetler 4,4 4,0 6,1 4,9 4,9 4,8 2,9 2,4 3,6 4,3 3,0 4,8 3,6 n aat Sanayii -0,3-0,4 0,2 0,8 1,0 0,6 0,9 0,7 0,8 0,7 0,7 0,8 0,7 Ticaret 2,5 1,9 3,0 1,8 1,7 2,0 1,2 1,0 1,4 1,6 0,7 1,9 1,1 Ula t rma ve Haberle me 0,8 1,1 0,9 1,2 0,5 0,8 0,2 0,2 0,4 0,8 0,6 0,7 0,7 Mali Kurulu lar -0,2-0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,2 0,1 0,0 0,1 Konut Sahipli i 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Serbest Meslek ve Hizmetler 0,2 0,1 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Devlet Hizmetleri 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 0,0 Kâr Amac Olmayan Öz.Hiz.Kur. 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 thalat Vergisi 1,1 1,2 1,6 0,9 1,3 1,0 0,3 0,2 0,7 0,9 0,7 1,2 0,8 D. D Alem Net Faktör Gelirleri -0,2 0,0 0,8 0,2-0,3 0,9-0,5-0,7-0,2-0,1-0,1 0,3-0,1 D Alemden Gelen -0,6-0,1 0,4 0,5 0,1 1,1 0,1 0,2 0,4 1,1 0,0 0,6 0,5 D Aleme Giden ( - ) -0,5 0,0-0,4 0,4 0,4 0,2 0,5 0,9 0,5 1,3 0,0 0,3 0,6 G.S.M.H. (Al c Fiyatlar yla) 7,9 5,9 9,9 7,6 6,4 9,3 4,3 4,6 6,0 6,8 3,9 7,9 5,2 Kaynak: TÜ K Gayri Safi Milli Has la Sektör Katk lar ( 1987 Üretici Fiyatlar na Göre, Puan ) 2007 Ocak- Haziran 11
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 2005 y l nda yüzde 8,2 oran nda artan hizmetler sektörü katma de eri, 2006 y l nda özellikle ticaret, in aat, ula t rma ve haberle me sektörlerindeki katma de er art lar na ba l olarak yüzde 6,1 büyümü tür. thalat i lemlerinden al nan vergiler yüzde 9 artm t r. Hizmetler sektörü alt sektörlerinden in aat sektörü yüzde 19,4, ticaret sektörü yüzde 5,9, ula t rma ve haberle me sektörü yüzde 3,1, mali kurulu lar sektörü yüzde 2,2, konut sahipli i sektörü yüzde 2,2, serbest meslek ve hizmetler sektörü yüzde 5,2 büyümü tür. 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise hizmet sektöründeki katma de er art yüzde 5,8 olmu tur. Sektörler itibar yla bak ld nda bu dönemde, en yüksek büyümeyi in aat sektörü sa lam t r. Sabit fiyatlarla, in aat sektörü yüzde 16,1, ticaret sektörü yüzde 4,6, ula t rma ve haberle me sektörü yüzde 5,1, mali kurulu lar yüzde 7,3, konut sahipli i yüzde 2,4, devlet hizmetleri yüzde 1,3, ithalat i lemlerinden al nan vergiler yüzde 9,2 büyüme göstermi tir. C. GAYR SAF YURT Ç HASILA 2006 y l nda ekonomik büyümede, harcamalar yönünden özel sektör sabit sermaye yat r mlar ve tüketimindeki art ile ihracat kaleminde meydana gelen art lar etkili olmu tur. 2005 y l nda yüzde 7,4 oran nda büyüyen GSY H, 2006 y l n n ikinci yar s nda tüketim ve yat r m harcamalar ndaki yava lamaya ra men d talebin gücünü korumas nedeniyle, y l n tamam nda beklentilerin üzerinde yüzde 6,1 oran nda büyümü tür. 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise, GSY H büyüme h z sabit fiyatlarla yüzde 5,3 olarak gerçekle mi tir. Gayri Safi Yurtiçi Has la Cari Fiyatlarla Sabit Fiyatlarla De i im De i im Dönem Milyon YTL (Yüzde) Bin YTL (Yüzde) 2002 Y ll k 277.574 55,6 118.612 7,9 2003 Y ll k 359.763 29,6 125.485 5,8 2004 Y ll k 430.511 19,7 136.693 8,9 2005 Y ll k 487.202 13,2 146.781 7,4 I 107.769 13,8 31.979 6,7 II 133.791 21,4 37.615 8,3 6 ayl k 241.559 17,9 69.594 7,5 III 177.906 19,0 47.625 4,8 IV 156.857 18,1 38.514 5,2 2006 2007 Kaynak: TÜ K Y ll k 576.322 18,3 155.732 6,1 I 129.587 20,2 34.185 6,9 II 148.001 10,6 39.095 3,9 6 ayl k 277.588 14,9 73.280 5,3 12 6
Milli Gelir 2005 y l nda cari fiyatlarla yüzde 13,2 oran nda büyüyerek 487,2 milyar YTL olan GSY H, 2006 y l nda yüzde 18,3 büyümeyle 576,3 milyar YTL ye yükselmi tir. 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise cari fiyatlarla GSY H, bir önceki y l n ayn dönemine göre yüzde 14,9 artarak 277,6 milyar YTL olarak gerçekle mi tir. GSY H Büyümesine Katk lar (Puan) 17 12 7 2-3 7,1 1,0 1,4-0,8-0,9 1,1 0,9 1,3 6,6 0,3 5,9 3,0 4,6 0,7 2,6 3,9 6,4 5,6 6,4 2,5 4,2 3,4 1,3 1,4 0,5-0,9-0,2-2,5-2,1-2,8-0,4-3,1-4,9-1,7-2,9-8 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- Haziran 2007 Ocak- Haziran Özel Tüketim Özel Yat r mlar Kamu Stok De i meleri Net hracat Kaynak:TÜ K GSY H n n harcamalar yönünden en büyük bile eni olan özel nihai tüketim harcamalar art h z, 2006 y l n n ikinci yar s nda dü ü göstermesine ra men, y l n tamam nda yüzde 5,2 olarak gerçekle mi tir. Özel nihai tüketim harcamalar n n GSY H içindeki pay n n yüksek olmas nedeniyle, bu bile ende ya anan dü ü, büyüme h z n n yava lamas nda etkili olmu tur. Kamu tüketim harcamalar art h z ise yüzde 9,6 olarak gerçekle mi tir. Böylece toplam tüketim harcamalar yüzde 5,6 oran nda artm ve büyümeye 4 puan katk da bulunmu tur. 7 13
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 2006 y l nda kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar yüzde 0,2 küçülürken, özel sektör sabit sermaye yat r mlar, makine-teçhizat yat r mlar ndaki yüzde 13,9 ve bina in aat ndaki yüzde 26,4 oran ndaki art n etkisiyle yüzde 17,4 artm t r. Böylece toplam sabit sermaye yat r mlar nda yüzde 14 oran nda art meydana gelmi ve büyümeye 3,9 puan katk da bulunmu tur. 2006 y l nda mal ve hizmet ithalat yüzde 7,1, mal ve hizmet ihracat ise yüzde 8,5 oran nda artm t r. Böylece ihracat kalemindeki art, büyümenin itici gücü olmu tur. Ayr ca net ihracat n büyümeye katk s son be y lda ilk defa pozitife dönmü tür. 14 8
Milli Gelir 2003 2004 2005 Gayri Safi Yurtiçi Has la Büyüme H zlar ( Harcamalar Yöntemine Göre, Sabit Fiyatlarla, Yüzde ) 2006 2007 2006 Ocak- Haziran Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II A. Tüketim Harcamalar 5,6 9,0 8,1 8,3 12,2 3,3 0,2 5,6 2,6 0,4 10,2 1,5 Özel 6,6 10,1 8,8 8,1 11,5 2,3 0,1 5,2 2,0-0,3 9,9 0,8 G da, çki 4,1 2,8 8,2 6,6 5,5 1,2 0,2 3,1 3,8 3,9 6,0 3,9 Dayan kl Tüketim Mallar 24,0 29,7 15,0 12,7 15,9-8,3-6,3 2,9-1,1-9,3 14,2-5,2 Yar Dayan kl ve Day.s z Tük. Mal. 2,1 18,8 12,9 11,8 30,3 19,8 4,2 15,8 1,0-2,1 20,4-0,6 Enerji, Ula t rma, Haberle me 2,2 0,3-0,1 3,2 5,6 2,6 0,6 2,9 3,0 6,6 4,4 4,8 Hizmetler 7,5 9,3 7,8 5,5 6,8 3,9 4,3 5,0 5,4 0,7 6,2 2,8 Konut Sahipli i 1,4 1,8 1,5 2,0 2,1 2,2 2,2 2,2 2,4 2,4 2,1 2,4 Kamu -2,4 0,5 2,4 10,1 18,3 14,8 0,7 9,6 9,0 7,4 14,6 8,1 Maa, Ücretler 0,8 1,2 0,8 1,9 2,3 2,2 1,5 2,0 1,3 1,3 2,1 1,3 Di er Cari -5,9-0,2 4,3 28,8 41,6 30,7 0,2 18,0 23,1 13,8 36,7 17,1 B. Gayri Safi Sabit Sermaye Olu umu 10,0 32,4 24,0 32,1 14,0 11,3 4,4 14,0 3,0 10,0 21,4 6,9 Kamu -11,5-4,7 25,9 32,8-11,9-4,1 1,8-0,2 9,1 33,9 0,1 25,1 Makine Teçhizat -19,2 14,8 51,6-10,1-20,5-29,8-11,4-17,5-9,4 18,3-17,3 9,0 Bina n aat -26,7-24,4 16,1-17,6-5,9 15,8-15,8-6,5 47,0 18,8-8,9 25,2 Bina D n aat 4,0-3,2 16,1 83,0-8,9 4,2 21,8 14,3 10,6 47,1 14,2 32,4 Özel 20,3 45,5 23,6 32,1 18,4 15,0 5,6 17,4 2,5 6,9 24,3 4,9 Makine Teçhizat 46,1 60,3 21,4 34,9 15,4 7,2 0,3 13,9-2,7 5,1 23,6 1,5 Bina n aat -11,4 15,3 29,9 24,1 27,9 29,8 21,6 26,4 18,0 11,9 26,2 14,6 Toplam Nihai Yurtiçi Talep 6,5 14,1 12,1 14,1 12,7 5,3 1,4 8,0 2,7 3,4 13,4 3,1 C. Stok De i meleri Toplam Yurtiçi Talep 9,3 14,1 8,8 8,2 10,6 1,4 2,7 5,6 2,4 2,6 9,5 2,5 Mal ve Hizmet hracat 16,0 12,5 8,5 6,8 9,1 11,5 6,2 8,5 14,7 12,7 8,0 13,6 Mal ve Hizmet thalat ( - ) 27,1 24,7 11,5 10,0 13,7 3,6 1,0 7,1 4,3 8,4 12,0 6,5 Gayri Safi Yurtiçi Has la 5,8 9,0 7,4 6,7 8,3 4,8 5,2 6,1 6,9 3,9 7,5 5,3 statistiki Hata -5,7 42,4 0,5 7,0 9,2 4,0 2,3 23,2 7,0 0,1 7,7 4,9 D.Gayri Safi Yurtiçi Has la 5,8 8,9 7,4 6,7 8,3 4,8 5,2 6,1 6,9 3,9 7,5 5,3 2007 Ocak- Haziran Kaynak : TÜ K 9 15
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 2003 2004 2005 Gayri Safi Yurtiçi Has la Sektör Katk lar ( Harcamalar Yöntemine Göre, Sabit Fiyatlarla, Puan ) 2006 2007 2006 Ocak- Haziran Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II A. Tüketim Harcamalar 4,0 6,4 5,8 6,1 8,3 2,3 0,1 4,0 1,9 0,3 7,3 1,1 Özel 4,2 6,4 5,6 5,5 7,2 1,5 0,1 3,4 1,4-0,2 6,4 0,5 G da, çki 1,0 0,6 1,8 1,4 1,1 0,3 0,0 0,7 0,8 0,8 1,3 0,8 Dayan kl Tüketim Mallar 2,3 3,3 2,0 2,0 2,2-1,1-0,9 0,4-0,2-1,4 2,1-0,8 Yar Dayan kl ve Day.s z Tük. Mal. 0,2 1,7 1,3 1,5 2,9 1,8 0,5 1,7 0,1-0,2 2,2-0,1 Enerji, Ula t rma, Haberle me 0,2 0,0 0,0 0,2 0,4 0,2 0,0 0,2 0,2 0,5 0,3 0,4 Hizmetler 0,5 0,6 0,5 0,3 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,0 0,4 0,2 Konut Sahipli i 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Kamu -0,2 0,0 0,2 0,6 1,1 0,8 0,1 0,7 0,5 0,5 0,9 0,5 Maa, Ücretler 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 Di er Cari -0,2 0,0 0,1 0,5 1,0 0,7 0,0 0,6 0,5 0,5 0,8 0,5 B. Gayri Safi Sabit Sermaye Olu umu 1,9 6,4 5,7 7,7 4,3 2,8 1,3 3,9 0,9 3,2 5,9 2,1 Kamu -0,7-0,2 1,2 0,6-0,5-0,2 0,2 0,0 0,2 1,3 0,0 0,8 Makine Teçhizat -0,3 0,2 0,6-0,1-0,3-0,4-0,4-0,3-0,1 0,2-0,2 0,1 Bina n aat -0,5-0,3 0,2-0,1 0,0 0,1-0,3-0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 Bina D n aat 0,1-0,1 0,4 0,7-0,2 0,1 0,9 0,4 0,2 0,9 0,2 0,6 Özel 2,6 6,6 4,6 7,1 4,9 3,0 1,2 3,9 0,7 2,0 5,9 1,4 Makine Teçhizat 3,3 5,9 3,1 5,7 3,1 1,0 0,1 2,3-0,6 1,1 4,3 0,3 Bina n aat -0,7 0,7 1,5 1,4 1,8 2,1 1,1 1,6 1,2 0,9 1,6 1,1 Toplam Nihai Yurtiçi Talep 5,9 12,8 11,5 13,8 12,6 5,2 1,5 7,9 2,8 3,5 13,2 3,2 C. Stok De i meleri 3,0 1,1-2,5-4,9-0,9-3,8 1,3-2,1-0,2-0,5-2,8-0,4 Toplam Yurtiçi Talep 8,9 13,9 9,1 8,9 11,7 1,4 2,7 5,9 2,6 3,0 10,4 2,8 Mal ve Hizmet hracat 6,3 5,4 3,8 3,1 4,1 4,9 3,0 3,8 6,7 5,7 3,6 6,2 Mal ve Hizmet thalat ( - ) 9,4 10,3 5,5 5,3 7,6 1,5 0,5 3,5 2,4 4,9 6,5 3,7 D. Net hracat -3,1-4,9-1,7-2,2-3,5 3,4 2,4 0,3 4,3 0,9-2,9 2,5 Gayri Safi Yurtiçi Has la 5,8 9,0 7,4 6,7 8,3 4,8 5,2 6,1 6,9 3,9 7,5 5,3 2007 Ocak- Haziran Kaynak : TÜ K 10. 16
Milli Gelir 2007 y l na gelindi inde ise, y l n ilk alt ayl k döneminde özel nihai tüketim harcamalar art h z yüzde 0,8 olarak gerçekle mi ve büyümeye 0,5 puan katk da bulunmu tur. Kamu kesimine bak ld nda ise, ücret ödemeleri yüzde 1,3 gibi çok dü ük seviyede artarken, mal ve hizmet al mlar ndaki önemli orandaki art nedeniyle di er cari harcamalar yüzde 17,1 büyümü tür. Bu dönemde özel sektör sabit sermaye yat r mlar yüzde 4,9 oran nda artm t r. Kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar ise özellikle bina in aat ndaki h zl art la birlikte yüzde 25,1 oran nda artm, böylece toplam sabit sermaye yat r mlar ndaki büyüme yüzde 6,9 olarak gerçekle mi tir. Ayn dönemde mal ve hizmet ithalat yüzde 6,5, mal ve hizmet ihracat ise yüzde 13,6 oran nda büyümü tür. Böylece ihracattaki art h z n n ithalattaki art h z ndan iki kat fazla olmas, net ihracat n büyümeye katk s n art rm t r. D. K BA INA GAYR SAF M LL HASILA 2002 y l nda 2.598 dolar olan ki i ba na GSMH 2006 y l nda 5.477 dolar olarak gerçekle mi tir. Y llar Cari Fiyatlarla De i im De i im YTL (Yüzde) Dolar (Yüzde) 2002 3.950 53,6 2.598 22,4 2003 5.044 27,7 3.383 30,2 2004 5.975 18,5 4.172 23,3 2005 6.749 13,0 5.008 20,0 2006 7.890 16,9 5.477 9,4 Kaynak: TÜ K Ki i Ba na Gayri Safi Milli Has la 11 17
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 Ki i Ba na GSMH (Dolar) 6000 5.008 5.477 5000 4.172 4000 3.383 3000 2.598 2000 1000 0 Kaynak:TÜ K 2002 2003 2004 2005 2006 E. SEKTÖREL GEL MELER 2006 y l nda sektörler itibar yla bak ld nda, tar m sektörü d nda ekonomik büyümenin daha geni bir tabana yay larak devam etti i görülmektedir. 2002 2003 2004 2005 Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II A. Tar m 11,7 11,8 11,3 10,3 4,2 4,8 17,1 7,5 9,2 4,0 4,7 4,6 4,4 B. Sanayi 25,5 24,9 25,0 25,4 26,3 28,0 22,6 26,5 25,6 26,6 27,6 27,2 27,1 C. Hizmetler 63,8 64,2 64,1 64,5 69,7 67,0 60,5 66,3 65,3 69,5 67,6 68,2 68,5 Kaynak: TÜ K Gayri Safi Milli Has la Sektör Paylar ( Cari Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde ) 2006 2007 2006 Ocak- Haziran 2007 Ocak- Haziran 2006 y l nda tar m sektörünün GSMH içindeki pay cari fiyatlarla yüzde 9,2, sanayi sektörünün pay yüzde 25,6 iken, hizmetler sektörünün pay yüzde 65,3 olarak gerçekle mi tir. 18 12
Milli Gelir 2006 Y l Gayri Safi Milli Has la Sektör Paylar (Cari Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde) 9,2 25,6 65,3 Kaynak:TÜ K Tar m Sanayi Hizmetler 1) Tar m Ülkemizde tar m sektörünün üretim içindeki pay her geçen y l küçülmekte, sektörün GSMH, ihracat ve istihdama katk s giderek azalmaktad r. 2004 y l nda yüzde 11,3 olan tar m sektörünün GSMH içindeki pay, 2005 y l nda yüzde 10,3 e, 2006 y l nda ise yüzde 9,2 ye gerilemi tir. 2006 y l n n ilk alt ayl k döneminde tar m sektörünün GSMH içindeki pay yüzde 4,6, 2007 y l n n ayn döneminde ise yüzde 4,4 olarak gerçekle mi tir. 2002 2003 2004 2005 Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II Tar m 11,7 11,8 11,3 10,3 4,2 4,8 17,1 7,5 9,2 4,0 4,7 4,6 4,4 Çiftçilik ve Hayvanc l k 11,0 11,1 10,5 9,5 3,0 4,3 16,6 6,5 8,5 2,9 4,2 3,7 3,6 Ormanc l k 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,3 0,4 0,3 0,4 0,3 0,4 0,4 Bal kç l k 0,4 0,4 0,4 0,4 0,8 0,2 0,2 0,6 0,4 0,7 0,2 0,5 0,4 Kaynak: TÜ K Tar m Sektörü Katma De erinin GSMH çindeki Pay ( Cari Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde ) 2006 2007 2006 Ocak- Haziran 2007 Ocak- Haziran Tar m sektöründe, üretimin do al ko ullara ba ml l, ortalama i letme ölçe inin çok küçük ve parçal olmas, girdi tedarikindeki s k nt lar nedeniyle verimlilik ve rekabet potansiyeli s n rl kalmaktad r. 2005 y l nda ormanc l k sektöründe ya anan küçülmeye ra men, çiftçilik ve hayvanc l k ile bal kç l k sektörlerindeki büyümeye ba l olarak, tar m sektörü 13 19
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 katma de eri yüzde 5,6 oran nda artm t r. 2006 y l nda ise tar m sektörü üretimi dalgal bir seyir izlemi tir. Tar m sektörü katma de eri, 2006 y l n n birinci üç ayl k döneminde yüzde 7,6 artm, y l n ikinci üç ayl k döneminde yüzde 0,4 küçülmü, üçüncü ve dördüncü üç ayl k döneminde ise arz kaynakl unsurlar nedeniyle büyüme sürecine girerek s ras yla yüzde 0,5 ve yüzde 9,7 art göstermi tir. Böylece, 2006 y l nda sektör bir önceki y la göre sabit fiyatlarla yüzde 2,9 büyümü tür. 2006 y l nda çiftçilik ve hayvanc l k sektörü katma de eri yüzde 2,4, ormanc l k sektörü katma de eri yüzde 9,3, bal kç l k sektörü katma de eri yüzde 10 oran nda art göstermi tir. Tar m Sektörü Katma De erindeki De i im Oranlar ( Sabit Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde ) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II 2006 Ocak- Haziran 2007 Ocak- Haziran Tar m 6,9-2,5 2,0 5,6 7,6-0,4 0,5 9,7 2,9 4,4-1,1 2,3 0,9 Çiftçilik ve Hayvanc l k 6,8-2,3 1,3 6,4 7,7-1,4 0,2 9,6 2,4 2,7-1,8 1,3-0,4 Ormanc l k 15,4-8,9 15,1-7,4 8,0 8,5 11,8 9,0 9,3 16,6 5,7 8,2 11,3 Bal kç l k -4,1 1,4 7,7 2,6 6,7 8,3 10,7 13,3 10,0-2,3 3,0 7,4 0,1 Kaynak: TÜ K 2007 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise tar m sektörü, ya anan kurakl n etkisiyle sadece yüzde 0,9 oran nda büyümü tür. Alt sektörler itibar yla bak ld nda ayn dönemde, çiftçilik ve hayvanc l k sektörü katma de eri yüzde 0,4 küçülmü, ormanc l k sektörü katma de eri yüzde 11,3, bal kç l k sektörü katma de eri yüzde 0,1 oran nda art göstermi tir. Avrupa Birli i sürecinin Türk tar m aç s ndan önemli bir getirisi, Türkiye deki ürün kalitesi ve standartlar n n yükselmesi olacakt r. Artan ürün kalitesiyle birlikte, Türk tar m ürünleri, di er AB ülkelerinde ve dünya pazarlar nda önemli bir rekabet avantaj elde edecektir. Ayr ca Türkiye, verimli topraklar yla, organik tar mda çok avantajl bir konumdad r. Bu çerçevede, mevzuat m z AB ile uyumla t r lm ve organik tar m ürünlerinde Türkiye, AB nin önemli bir merkezi olmaya aday hale gelmi tir. Ba ta meyve ve sebze olmak üzere tar m sektörü, birçok alanda AB ile rekabet edebilir düzeydedir. 2) Sanayi 2001 krizinin a lmas nda önemli pay olan sanayi sektörünün büyüme ivmesi, 2006 y l nda da devam etmi tir. Sanayi sektörü üretimindeki de i im, son dört y lda oldu u gibi ekonominin genel büyümesini belirlemede önemli bir paya sahiptir. Sanayi sektörünün GSMH içindeki pay 2005 y l nda yüzde 25,4 iken, 2006 y l nda yüzde 25,6'ya yükselmi tir. Alt sektörler itibar yla madencilik sektörünün pay yüzde 1,4, imalat sanayi sektörünün pay yüzde 21,1 ve enerji sektörünün pay yüzde 3 olmu tur. 20 14
Milli Gelir 2002 2003 2004 2005 Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II Sanayi 25,5 24,9 25,0 25,4 26,3 28,0 22,6 26,5 25,6 26,6 27,6 27,2 27,1 Madencilik ve Ta ocakç l 1,1 1,1 1,2 1,4 0,9 1,3 1,7 1,7 1,4 0,9 1,4 1,1 1,2 malat Sanayii 20,3 20,2 20,4 20,8 22,2 23,3 18,1 22,0 21,1 22,3 22,3 22,8 22,3 Elektrik, Gaz, Su 4,1 3,7 3,3 3,2 3,3 3,4 2,8 2,8 3,0 3,5 3,9 3,3 3,7 Kaynak: TÜ K Sanayi Sektörü Katma De erinin GSMH çindeki Pay ( Cari Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde ) 2006 2007 2006 Ocak- Haziran 2007 Ocak- Haziran Sanayi sektöründe 2006 y l n n tamam nda ya anan büyüme, ekonominin genelinde ya anan büyümeden daha yüksek olmu tur. Sanayi sektörü katma de eri, ihracata yönelik üretim art n n yan s ra, iç talep art ve in aat sektörüne girdi sa layan sektörlerdeki canl l n etkisiyle 2005 y l nda yüzde 6,5, 2006 y l nda yüzde 7,4 oran nda büyümü tür. 2006 y l nda sanayi sektörünün alt sektörlerinden madencilik ve ta ocakç l sektöründe yüzde 4,8, imalat sanayi sektöründe yüzde 7,4 ve enerji sektöründe yüzde 8,7 oran nda katma de er art gerçekle mi tir. 2007 y l n n ilk yar s nda sanayi sektörü yüzde 5,2 oran nda büyümü tür. Sanayi 9,4 7,8 9,4 6,5 4,5 11,1 7,2 6,5 7,4 7,5 3,2 8,0 5,2 Madencilik ve Ta ocakç l -4,4-2,9 2,6 12,8 4,1 9,5 9,0-4,6 4,8 8,0 12,4 7,1 10,5 malat Sanayii 10,4 8,6 10,1 6,1 4,0 11,3 6,8 6,9 7,4 7,4 2,1 7,9 4,5 Elektrik, Gaz, Su 8,0 5,7 6,1 7,5 8,4 9,9 9,5 7,3 8,7 8,5 9,0 9,1 8,7 Kaynak: TÜ K Sanayi Sektörü Katma De erindeki De i im Oranlar ( Sabit Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde ) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2006 Ocak- Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II Haziran 2007 Ocak- Haziran Sanayi maddelerinin üretim bilgilerinden olu turulan 1997 temel y ll Üç Ayl k Sanayi Üretim Endeksi verilerine göre ise sanayi sektörü üretimi, 2006 y l nda çeyrek dönemler itibar yla, yüzde 3,4; 8,3; 5,7 ve 5,8 oran nda art göstermi tir. 2006 y l nda sanayi üretim endeksi de i im oranlar nda birinci ve dördüncü dönemde dü ü, ikinci ve üçüncü dönemde art gerçekle mi tir. Böylece 2005 y l nda yüzde 5,4 olan sanayi üretimi art oran, 2006 y l nda özel sektör ve kamu sektörü sanayi üretimindeki genel art a ba l olarak 5,8 e yükselmi tir. YIL I.Ç. II.Ç III.Ç IV.Ç. Y ll k 2002 3,2 11,9 9,8 12,7 9,4 2003 9,3 4,6 10,4 10,7 8,7 2004 10,6 16,2 8,5 4,4 9,8 2005 6,1 3,0 4,5 8,1 5,4 2006 3,4 8,3 5,7 5,8 5,8 2007 8,0 3,2 Kaynak: TÜ K Toplam Sanayi Üretim Endeksi (Üç Ayl k) (Kamu+Özel, Katma De er A rl kl, 1997=100) 15 21
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 Toplam Sanayi Üretim Endeksi (Ayl k) (Kamu+Özel, Katma De er A rl kl, 1997=100) Ayl k Endeks YIL Ocak ubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k 8 Ayl k Ort. 2002-2,8-5,5 18,5 15,8 12,1 8,1 12,0 6,7 10,6 13,4 9,7 15,1 8,1 2003 16,9 4,1 7,0 1,9 3,0 8,9 10,2 9,7 11,2 10,6 1,9 20,0 7,6 2004 5,3 14,7 12,4 15,8 17,0 15,8 12,2 8,1 5,3 0,8 8,7 4,1 12,6 2005 5,0 10,7 3,4 5,0 2,4 1,8-1,4 6,8 8,3 7,0 10,0 7,5 4,0 2006-5,2 5,7 9,1 6,5 8,1 10,0 8,7 4,5 4,1 3,2 11,6 3,0 6,1 2007 14,9 7,3 3,2 2,0 5,2 2,3 3,9 6,1 5,3 Kaynak: TÜ K Toplam sanayi üretimi, 2007 y l n n ilk çeyre inde geçen y l n ayn dönemine göre yüzde 8, ikinci çeyrekte ise yüzde 3,2 oran nda artm t r. 2006 y l n n ilk sekiz ayl k döneminde yüzde 6,1 olan sanayi üretimindeki büyüme h z, 2007 y l n n ayn döneminde yüzde 5,3 olarak gerçekle mi tir. Sanayi Üretim Endeksi (1997=100) 160,0 140,0 123,5 130,0 137,6 135,1 142,3 120,0 103,4 112,4 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Kaynak:TÜ K 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- A ustos 2007 Ocak- A ustos i. malat Sanayi Sanayi sektörünün en önemli kalemi olan imalat sanayinde 2005 y l nda yüzde 4,8 olan üretim art oran, 2006 y l nda yüzde 5,5 düzeyine yükselmi tir. malat sanayi üretiminde 2006 y l n n ilk çeyre inde yüzde 2,7, ikinci çeyre inde yüzde 8,1, üçüncü çeyre inde yüzde 5,1, son çeyre inde ise yüzde 6 oran nda art meydana gelmi tir. 22 16
Milli Gelir malat Sanayi Üretim Endeksi (Ayl k, 1997=100) Ayl k Endeks YIL Ocak ubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k 8 Ayl k Ort. 2002-3,3-5,8 20,0 17,7 14,0 9,9 14,1 8,0 12,7 15,2 11,1 18,2 9,3 2003 20,3 4,5 7,4 2,9 2,9 9,6 10,8 9,9 10,6 10,6 2,0 21,1 8,4 2004 5,6 16,2 14,7 17,2 17,9 16,5 13,2 8,2 5,0 0,2 9,0 4,1 13,7 2005 5,0 10,2 2,2 4,1 1,4 1,2-2,6 6,4 8,7 6,5 9,4 7,1 3,2 2006-7,0 5,5 9,1 6,5 8,1 9,6 8,4 3,7 3,4 3,9 12,0 2,3 5,7 2007 15,1 7,5 2,7 0,4 4,3 1,5 2,6 5,2 4,5 Kaynak: TÜ K malat Sanayi Üretim Endeksi (Üç Ayl k, 1997=100) YIL I.Ç. II.Ç III.Ç IV.Ç. Y ll k 2002 3,4 13,7 11,6 14,7 10,9 2003 10,6 5,1 10,5 11,1 9,3 2004 12,0 17,2 8,7 4,2 10,4 2005 5,5 2,2 4,1 7,6 4,8 2006 2,7 8,1 5,1 6,0 5,5 2007 7,9 2,1 Kaynak: TÜ K 2007 y l n n ilk çeyre inde imalat sanayi üretimi yüzde 7,9 oran nda artarken, ikinci çeyrekte bu oran yüzde 2,1 e dü mü tür. 2006 y l n n ilk sekiz ayl k döneminde toplam imalat sanayi üretimi art oran yüzde 5,7 iken, bu y l n ayn döneminde ortalama yüzde 4,5 oran nda art göstermi tir. malat Sanayi Üretim Endeksi (1997=100) (Bir Önceki Y l n Ayn Dönemine Göre Yüzde De i im ) 2006 Ocak- A ustos 2007 Ocak- A ustos 2003 2004 2005 2006 malat Sanayi 9,3 10,4 4,8 5,5 5,7 4,5 G da Ürünleri ve çecek malat 7,7-0,4 6,2 6,0 7,8 4,8 Tütün Ürünleri malat -4,6-19,6 13,2 22,3 24,8-10,0 Tekstil Ürünleri malat 2,1-1,4-11,8-1,0-2,2 4,4 Giyim E yas malat 1,8 3,7-12,5-4,8-3,8 0,8 Derinin I lenmesi, Bavul, Çanta vb. -1,6 12,2-19,0 14,3 21,6 3,1 A aç ve Mantar Ürünleri malat (Mob. Hariç) -1,7 17,4 15,8 2,5-0,1 21,6 Ka t ve Ka t Ürünleri malat 9,5 2,4 4,9 0,9 3,2 5,3 Bas m ve Yay m malat 24,7 34,0 0,9 4,3 5,6-0,5 Kok Kömürü, Rafine Edilmi Petrol Ürünleri malat 3,1-4,6-0,1 2,4-0,4 3,6 Kimyasal Madde Ürünleri malat 8,8 16,1 6,3 6,3 9,4 6,1 Plastik-Kaucuk Ürünleri malat 15,7 12,7 19,8-11,7-10,4 9,9 Metalik Olmayan Di er Min. Mad. malat 10,1 9,4 10,3 4,3 4,2 0,9 Ana Metal Sanayi 11,9 11,6 3,4 10,7 8,6 12,1 Metal E ya Sanayi Mak. Teçhizat Hariç 3,2 9,6 32,0 18,9 13,1 14,4 B.Y.S Makina ve Teçhizat malat 22,5 31,1 1,2 22,0 20,9 9,5 Buro, Muhasebe Bilgi I lem Mak. malat 9,8 79,3 23,3 121,0 140,5-44,6 B.Y.S Elektrikli Makina Cihazlari malat 2,8-4,2 17,3 20,4 18,6 26,0 Radyo, TV, Haberle me Cihazlari malat 19,5 34,9 4,8-15,9-14,7-30,8 Tibbi, Hassas ve Optik Aletleri, Saat malat -4,3 12,9 38,0 1,4 5,0-15,4 Ta it Araçlar ve Karoseri malat 47,7 53,3 9,6 9,7 9,4 4,2 Di er Ula im Araçlari malat -38,7 2,5-7,4 59,0 45,8 8,9 Mobilya malat, B.Y.S Di er malat -6,4-3,7 40,3 6,8 21,5-18,6 Kaynak: TÜ K 17 23
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 TÜ K Ayl k Sanayi Üretim Endeksi verilerine göre, imalat sanayi seçilmi alt sektörler itibar yla incelendi inde, 2006 y l nda tekstil, giyim, radyo ve televizyon, haberle me cihazlar ile plastik ve kauçuk ürünleri imalat d ndaki tüm sektörlerde üretimin artt görülmektedir. Tekstil ve giyim sektörlerinde üretim, 2006 y l nda bir önceki y la göre azalm t r. Söz konusu sektörlerde görülen bu azal ta, Çin ve Hindistan gibi Asya ülkelerinden kaynaklanan rekabet bask s etkili olmu tur. 2006 y l nda imalat sanayinde a rl kl olan sektörlerden g da sektörü üretimi yüzde 6, kimyasal madde üretimi yüzde 6,3, metalik olmayan di er mineral maddelerin üretimi yüzde 4,3, ana metal sanayi üretimi yüzde 10,7, metal e ya sanayi üretimi yüzde 18,9, makine ve teçhizat üretimi yüzde 22, deri üretimi yüzde 14,3 oranlar nda artarak imalat sanayi büyümesine önemli katk sa lam t r. Ayr ca ta t araçlar üretiminde, 2003 ve 2004 y llar nda iç talepteki canl l k ve yüksek ihracat performans na ba l olarak görülen yüksek oranl art, 2005 y l nda bir önceki y la göre yava layarak yüzde 9,6, 2006 y l nda ise az bir art la yüzde 9,7 olarak gerçekle mi tir. 2007 y l n n ilk dokuz ayl k döneminde radyo TV haberle me cihazlar, tütün, bas m ve yay m, büro muhasebesi ve bilgi i lem makinalar, mobilya imalat ve t bbi aletler üretimi hariç di er tüm sektörlerde üretim art kaydedilmi tir. Buna ba l olarak, bu dönemde imalat sanayi üretim art h z yüzde 4,5 olarak gerçekle mi tir. malat Sanayi Kapasite Kullan m Oranlar (Yüzde) 90 80 76,2 82,7 72,2 78,5 83,7 75,3 81,5 84,3 79,9 80,3 86,0 78,8 81,0 89,3 79,7 80,6 88,9 79,2 81,6 87,7 80,8 70 60 50 40 30 20 10 0 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- Eylül 2007 Ocak- Eylül Kaynak: TÜ K TOPLAM KAMU ÖZEL 24 18
Milli Gelir 2006 y l nda imalat sanayi üretiminde meydana gelen art lar n, kapasite kullan m oranlar na yans mas s n rl kalm t r. Kapasite kullan m oran, kamu kesiminde 3,3 puanl k art la yüzde 89,3 e, özel kesimde ise 0,9 puanl k art la yüzde 79,7 ye yükselmi tir. 2004 y l nda yüzde 81,5, 2005 y l nda yüzde 80,3 olan toplam imalat sanayi kapasite kullan m oran, 2006 y l nda yüzde 81 olarak gerçekle mi tir. 160 malat Sanayinde Verimlilik ve Üretim 140 120 100 80 60 112,0 102,5 83,7 82,2 80,7 82,3 136,8 139,3 133,0 129,6 123,7 85,4 84,8 84,2 83,2 84,9 84,6 83,7 82,8 81,8 83,8 40 20 0 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Çal anlar Endeksi Çal lan Saat Endeksi Ocak- Haziran malat Sanayi Üretim Endeksi 2007 Ocak- Haziran Kaynak:TÜ K Ekonomideki yap sal de i ime ba l olarak ortaya ç kan verimlilik art lar büyümeyi etkileyen önemli faktörlerden biridir. 2004 2006 aras dönemde imalat sanayinde çal lan saat ve çal an ki i endekslerinin azalmas na ra men, sanayi üretim endeksinin artt görülmektedir. Endeksin artmas nda, imalat sanayinde çal lan saat ve çal an ki i ba na dü en verimlilik art lar etkili olmu tur. Verimlilik art lar büyüme sürecini desteklemekle birlikte, büyümenin niteli ini iyile tirmekte ve sürdürülebilirli ini sa lamaktad r. 19 25
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 2006 y l nda imalat sanayi genelinde çal lan saat ba na verimlilik yüzde 6,7, çal an ki i ba na verimlilik yüzde 6,2 oran nda artarken; çal anlar endeksi yüzde 0,7, çal lan saat endeksi ise yüzde 1,1 oran nda azalm t r. Çal anlar Endeksi Çal lan Saat Endeksi Kaynak: TÜ K Ki i Ba na K smi Verimlilik Çal lan Saat Ba na K smi Verimlilik malat Sanayi Üretimde Çal anlar, Üretimde Çal lan Saat ve K smi Verimlilik Endeksi (Bir Önceki Y l n Ayn Ay na Göre Yüzde De i im) 6 Ayl k Ort. Y ll k Ort. YIL Kamu Özel Top. Kamu Özel Top. 2002-11,7-2,0-3,4-9,1 2,3 0,6 2003-5,3 4,6 3,4-6,8 3,1 1,8 2004-12,3 3,5 1,7-11,0 3,6 2,0 2005-8,6 0,9 0,1-8,1 0,1-0,7 2006-3,6-1,5-1,7-4,1-0,4-0,7 2007-3,4 2,4 2,0 2002-11,9 0,1-1,6-9,9 4,0 2,2 2003-4,4 4,4 3,4-5,6 3,0 2,0 2004-11,0 4,8 3,1-9,7 4,3 2,8 2005-8,6-0,1-0,8-8,5-0,3-1,1 2006-3,1-1,9-1,9-3,7-1,0-1,1 2007-2,4 2,7 2,4 2002 18,7 11,7 12,5 15,4 9,7 10,2 2003 7,7 4,4 4,3 9,5 7,8 7,4 2004 15,7 13,6 12,6 12,1 8,8 8,2 2005 9,2 3,6 3,8 10,6 5,4 5,6 2006 3,8 8,1 7,3 7,3 6,4 6,2 2002 18,8 9,3 10,4 16,4 7,8 8,6 2003 6,4 4,7 4,3 8,1 7,9 7,2 2004 14,0 12,1 11,1 10,5 8,0 7,3 2005 9,3 4,7 4,7 11,0 5,9 6,0 2006 3,3 8,4 7,6 7,0 6,9 6,7 26 20
Milli Gelir ii. Madencilik 2005 y l nda yüzde 13,8 olan toplam madencilik sektörü üretimi art h z, 2006 y l nda yüzde 4,3 e gerilemi tir. 2006 y l nda kömür madencili i üretiminde yüzde 6,1, metal cevheri üretiminde yüzde 21,8, di er madenlerin üretiminde yüzde 5,9 art olurken, ham petroldo al gaz üretiminde yüzde 13 oran nda dü ü gerçekle mi tir. Madencilik Üretim Endeksi (1997=100) 120 100 82,2 79,4 82,6 94,0 98,1 96,4 106,5 80 60 40 20 0 Kaynak:TÜ?K 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- A ustos 2007 Ocak- A ustos 2006 y l n n ilk sekiz ayl k döneminde yüzde 7,8 olan toplam madencilik sektörü üretimi art h z, 2007 y l n n ayn döneminde yüzde 10,5 e yükselmi tir. 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- A ustos 2007 Ocak- A ustos Toplam -3,3 4,0 13,8 4,3 7,8 10,5 Maden kömürü, liny. ve turb. san. -10,1-6,7 33,3 6,1 8,1 16,8 Ham petrol ve tabii gaz üretimi -0,4 0,6 8,5-13,0-10,2-0,7 Metal cevheri madencili i 5,1 0,6 8,8 21,8 24,9 13,4 Di er madencilik 2,6 20,1-1,9 5,9 11,7 5,8 Kaynak: TÜ K Madencilik Üretim Endeksinde Yüzde De i im (1997=100) 21 27
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 2006 y l n n ilk sekiz ayl k döneminde kömür madencili i üretiminde yüzde 8,1, metal cevheri üretiminde yüzde 24,9, di er madenlerin üretiminde yüzde 11,7 art olurken, ham petrol-do al gaz üretiminde yüzde 10,2 oran nda dü ü gerçekle mi tir. 2007 y l n n ayn döneminde ise kömür madencili i üretiminde yüzde 16,8, metal cevheri üretiminde yüzde 13,4, di er madenlerin üretiminde yüzde 5,8 art olurken, ham petrol-do al gaz üretiminde yüzde 0,7 oran nda dü ü görülmü tür. iii. Enerji Sürdürülebilir bir ekonomik büyüme için enerji arz n n da sürdürülebilir olmas gerekmektedir. Dolay s yla enerji üretimi ve tüketiminin ekonomi aç s ndan vazgeçilmez bir ihtiyaç olma özelli i devam etmektedir. Enerji Üretim Endeksi Yüzde De i im Oranlar (1997=100) YIL Ocak ubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz A ustos Eylül Ekim Kas m Aral k 8 Ayl k 2005 1,8 8,3 7,2 7,9 8,4 6,0 8,2 11,1 5,6 7,9 11,2 7,5 7,4 2006 7,9 8,7 8,5 5,7 8,5 13,8 8,8 10,8 9,6 4,4 12,8 9,2 9,0 2007 12,1 6,8 7,9 11,6 9,0 9,3 13,3 8,6 9,8 Kaynak: TÜ K Enerji sektörü üretimi 2006 y l n n birinci çeyre inde yüzde 8,4, ikinci çeyre inde yüzde 9,3, üçüncü çeyre inde yüzde 9,7, dördüncü çeyre inde yüzde 8,8 artm t r. Böylece 2005 y l nda 7,6 olan enerji üretim endeksi 2006 y l nda yüzde 9,1 e yükselmi tir. Enerji Üretim Endeksi Yüzde De i im Oranlar (1997=100) YIL I.Çeyrek II.Çeyrek III.Çeyrek IV.Çeyrek Y ll k 2005 5,7 7,5 8,4 8,8 7,6 2006 8,4 9,3 9,7 8,8 9,1 2007 8,9 10,0 Kaynak: TÜ K Toplam enerji üretimi endeksi 2005 y l nda 156,3 iken 2006 y l nda 170,5 olarak gerçekle mi tir. 28 22
Milli Gelir Enerji Üretim Endeksi (1997=100) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Kaynak:TÜ K 125,4 136,0 145,3 156,3 170,5 168,9 2002 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak- A ustos 185,5 2007 Ocak- A ustos 2006 y l nda toplam 176.300 GWh elektrik enerjisi üretilmi tir. Elektrik enerjisi üretiminin yüzde 45,8 i do algaz yak tl, yüzde 25,1'i hidrolik, yüzde 18,4 ü linyit yak tl, yüzde 8,1 i ta kömürü yak tl, yüzde 2,5 i akaryak t yak tl, yüzde 0,1'i yenilenebilir ve at k yak tl santrallerden ve yüzde 0,1'i jeotermal-rüzgar enerji santrallerinden sa lanm t r. 2005 2006 2006/6 2007/6 2006 2007/6 2006 2007/6 Ta Kömürü 13.246 14.217 6.242 6.780 7,3 8,6 8,1 7,4 Linyit 29.946 32.433 14.995 18.209 8,3 21,4 18,4 19,8 Akaryak t 5.483 4.341 2.142 10.880-20,8 408,0 2,5 11,8 Do algaz 73.445 80.691 37.144 33.534 9,9-9,7 45,8 36,4 Yenilenebilir ve At k 122 154 64 3.679 26,1 5657,3 0,1 4,0 TERM K 122.242 131.835 60.586 73.082 7,8 20,6 74,8 79,3 Jeotermal+Rüzgar 153 221 94 217 44,1 130,8 0,1 0,2 H DROL K 39.561 44.244 23.820 18.898 11,8-20,7 25,1 20,5 TOPLAM 161.956 176.300 84.501 92.197 8,9 9,1 100,0 100,0 Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Brüt Elektrik Üretimi (GWh) De i im % Da l m % Elektrik enerjisi tüketimi (net), 2006 y l nda bir önceki y la göre yüzde 9,8 artarak 130.263 GWh'dan, 143.070 GWh'a yükselmi tir. Bunun yüzde 47,5 i sanayide, yüzde 24,1 i konutlarda, yüzde 14,2 si ticarethanelerde, yüzde 4,2 si resmi dairelerde, yüzde 2,8'i genel ayd nlatmada, yüzde 3,1 i tar mda, yüzde 0,9 u haberle me-ula t rmada ve yüzde 3,2 si di er kesimlerde tüketilmi tir. Bir önceki y la göre toplam elektrik enerjisi tüketimi içinde ticarethaneler, sanayi, tar m, haberle me-ula t rma sektörlerindeki elektrik enerjisi tüketiminin pay 23 29
Yıllık Ekonomik Rapor 2007 de i mezken, konutlar ve resmi dairelerde kullan lan elektrik enerjisi tüketiminin pay artm, genel ayd nlatmada kullan lan elektrik enerjisi tüketiminin pay azalm t r. Türkiye de ki i ba na dü en net elektrik tüketim miktar, 2005 y l nda 1.808 Kwh iken 2006 y l nda 1.961 Kwh olarak gerçekle mi tir. Ki i Ba na Net Elektrik Tüketimi (KWh/Ki i) 2000 1900 1.961 1800 1.808 1700 1.703 1600 1500 1400 1.415 1.479 1.581 1300 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Kaynak:Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl 3) Hizmetler Hizmetler sektörü ülkemizde giderek geli mektedir. Bu geli menin sonucu olarak ekonominin yüzde 65 ini temsil eden hizmetler sektöründe, 2005 y l nda yüzde 8,2, 2006 y l nda yüzde 6,1 büyüme gerçekle mi tir. 2006 y l n n ilk alt ayl k döneminde yüzde 7,8 büyüyen hizmetler sektörü, 2007 y l n n ayn döneminde, özellikle in aat, mali kurulu lar, ula t rma-haberle me ve ticaret sektörlerindeki katma de er art lar na ba l olarak yüzde 6,9 büyüme kaydetmi tir. n aat sektöründe 2004 y l nda ba layan büyüme performans, 2005 y l nda artmaya devam ederek yüzde 21,5 e, 2006 y l nda ise yüzde 19,4 e ula m t r. Sanayi ve in aat sektörünün sa lad ivme, ba ta ula t rma ve haberle me ile ticaret sektörleri olmak üzere hizmetler sektörünün canlanmas na katk da bulunmu tur. 30 24
Milli Gelir Hizmetler Sektörü Katma De erinin GSMH çindeki Pay 2002 2003 2004 2005 ( Cari Üretici Fiyatlar na Göre, Yüzde ) 2006 2007 Y ll k Y ll k Y ll k Y ll k I II III IV Y ll k I II 2006 Ocak- Haziran 2007 Ocak- Haziran Hizmetler 63,8 64,2 64,1 64,5 69,7 67,0 60,5 66,3 65,3 69,5 67,6 68,2 68,5 n aat Sanayii 4,1 3,5 3,6 4,4 4,8 5,3 5,4 5,6 5,3 5,7 6,2 5,1 5,9 Ticaret 20,3 20,0 20,7 20,5 19,5 20,9 20,8 20,3 20,4 19,6 20,1 20,3 19,9 Ula t rma ve Haberle me 15,2 15,1 14,5 14,7 14,9 14,4 12,7 14,8 14,1 14,4 14,3 14,6 14,4 Mali Kurulu lar 4,7 5,0 5,0 4,4 5,7 5,2 3,8 4,4 4,7 5,6 5,7 5,4 5,7 Konut Sahipli i 4,2 4,1 4,3 4,6 5,9 4,9 4,0 4,8 4,8 6,0 5,5 5,4 5,7 Serbest Meslek ve Hizmetler 3,5 3,5 3,5 3,5 3,4 3,4 3,6 3,5 3,5 3,4 3,4 3,4 3,4 Devlet Hizmetleri 10,1 10,3 9,9 9,8 12,4 10,3 7,7 9,0 9,5 12,2 10,4 11,2 11,2 Kâr Amac Olmayan Öz. Hiz.Kur. 0,6 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,3 2,3 0,8 0,4 0,1 0,3 0,3 thalat Vergisi 3,8 3,9 4,4 4,5 5,1 5,5 4,2 4,6 4,8 4,8 4,9 5,3 4,8 Kaynak: TÜ K 31