TÜRKİYE DE NEFROLOJİ, DİYALİZ VE TRANSPLANTASYON REGISTRY OF THE NEPHROLOGY, DIALYSIS AND TRANSPLANTATION IN TURKEY

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE DE NEFROLOJİ, DİYALİZ VE TRANSPLANTASYON REGISTRY OF THE NEPHROLOGY, DIALYSIS AND TRANSPLANTATION IN TURKEY REGISTRY 2017 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI VE TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ ORTAK RAPORU MINISTRY OF HEALTH AND TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY JOINT REPORT YAYINA HAZIRLAYANLAR / EDITORS Gültekin SÜLEYMANLAR Kenan ATEŞ Nurhan SEYAHİ Başkan / Chairman Genel Koordinatör / General Coordinator Üye / Member Ankara - 2018

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY Önemli Not / Important Note Bu kitabın bütün hakları Türk Nefroloji Derneği ne aittir. Makale ve bulgular kaynak gösterilmeden yeniden yayınlanamaz. All copyrights are reserved for Turkish Society of Nephrology. Articles and figures can not be published without reference. ISBN 978-605-62465-0-0 Dizgi ve Tasarım / Contents and Design: BAYT Bilimsel Arş. Basın Yayın Tanıtım Ltd. Şti. Ziya Gökalp Cad. 30/31, Kızılay Tel. 0312 431 3062 Baskı / Printing: Miki Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Matbaacılar Sitesi, 560 Sk. No. 27, Yanimahalle, Ankara Tel. 0312 395 2128 Baskı Tarihi / Printing date: Eylül / September 2018 ii National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ REGISTRY KURULU TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY REGISTRY COMMITTEE Başkan: Chairman Registry Kurulu Üyeleri: Members of the Registry Committee: Prof. Dr. Gültekin SÜLEYMANLAR Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Kenan ATEŞ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Nurhan SEYAHİ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Prof. Dr. H. Zeki TONBUL Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Prof. Dr. Mehmet Rıza ALTIPARMAK İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Prof. Dr. Aykut SİFİL Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Doç. Dr. İsmail KOÇYİĞİT Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI / MINISTRY OF HEALTH Prof. Dr. Alper CİHAN Dr. M. Ertuğrul EĞİN Dr. Murat ÖZTÜRK Dr. Pınar GÜNEŞER YAVAŞ Dr. İlker ÜNSAL Ayşegül KAPTAN Veri Toplama ve Yönetimi / Data Collection and Management: Aylin GÖKDUMAN, Cemre KARACA, PLEKSUS Bilişim Teknolojileri A.Ş. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu iii

ÖNSÖZ / PREFACE Türk Nefroloji Derneği (TND) Ulusal Kayıt ve İstatistik Yirmi sekizinci yılını dolduran Türk Nefroloji Derneği (TND) Ulusal Kayıt ve İstatistik (Registry) faaliyetleri ve her yıl yayımladığımız raporlar, ülkemizde renal replasman tedavisi (RRT) gerektiren son dönem böbrek hastalığının (SDBH) demografik, epidemiyolojik, klinik özellikleri ve tedavi yöntemlerinin durumu ile yıllar içinde bu parametrelerde yaşanan değişimleri yansıtan temel kaynak konumundadır. Ancak, son yıllarda TND Registry çalışmalarına katılım ve anket geri dönüş oranlarındaki azalma ciddi boyutlara ulaşmış ve sürecin bu koşullarda sürdürülmesi zorlaşmıştır. Anket geri dönüş oranlarındaki düşmenin getirdiği güvenilirlik sorununun giderilmesi amacıyla Registry çalışmalarımızda Sağlık Bakanlığı ile iş birliğine devam edilmiş ve Ulusal Transplantasyon, Diyaliz ve İzlem Sistemleri (TDIS) veri tabanından kümülatif veri desteği alınmıştır. Ayrıca periton diyalizi verilerinin çapraz kontrolünde Baxter ve Fresenius Medical Care firmalarının kayıtlarında da yararlanılmıştır. Ulusal Böbrek Kayıt Sisteminin yıllık raporları, ülkemizde RRT gören hastaların güncel durumlarını ve zamanla değişimlerini gösteren, kamu ve özel sektörün strateji ve eylemlerine yön veren bilgi kaynaklarının başında gelmektedir. Renal replasman tedavilerine ilişkin verilerimiz 15 yılı aşkın süredir USRDS ve ERA- EDTA Registry raporlarının uluslararası karşılaştırmalar bölümlerinde de yer almaktadır. Bu durum, ülkemizdeki RRT sonuçlarının diğer ülke sonuçları ile karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. Ulusal Böbrek Kayıt Sistemi içinde birlikte çalıştığımız değerli arkadaşlarım Prof. Dr. Kenan Ateş e, Prof. Dr. Nurhan Seyahi ye, diğer kurul üyelerine ve TND Yönetim Kurulunun değerli üyelerine, kendi veri tabanlarından yararlanma fırsatı tanıyan Sağlık Bakanlığı yetkililerine, kayıt sisteminin elektronik alt yapısını oluşturan ve merkezlerden verileri toplayan Pleksus şirketi çalışanlarına ve verilerini bizlerle paylaşan merkez sorumlularına çok teşekkür ederim. Saygılarımla, Turkish Society of Nephrology (TSN) National Registry and Statistics (Registry) activities and the annual reports that have completed the twenty-eighth year document the changes in the demographic, epidemiological, clinical characteristics and treatment methods of end-stage renal disease requiring RRT in our country over the years. In order to minimize the reliability problem caused by the decrease in the survey response rates, good cooperation with the Ministry of Health has been continued in our Registry studies and cumulative data support was obtained from the National Transplantation, Dialysis and Monitoring System (TDIS). In addition, Baxter and FMC companies were also used in the cross-checking of peritoneal dialysis data. The annual reports of the National Kidney Registry System revealing the current situation and timedependent changes in patients undergoing renal replacement therapy in our country are among the primary sources of information that guide the strategies and actions of the public and private sectors, Our demographic data for RRT has been included in the international comparisons section of USRDS and ERA-EDTA Registry reports for more than 15 years. This allows us to compare the results of the RRT in our country with the results of the other countries. I would like to thank my colleagues in the National Kidney Registry System Prof. Kenan Ateş, Prof. Nurhan Seyahi, other members of the board, the members of the Executive Board of TSN, the Ministry of Health officials providing the opportunity to benefit from their own databases, the staff of the Pleksus company collecting the data from the centers and the dialysis and transplant center managers sharing the data with us. Best regards, Prof. Gültekin SÜLEYMANLAR Chairman of the TSN Registry and Statistics Board Prof. Dr. Gültekin SÜLEYMANLAR TND Kayıt ve İstatistik Kurulu Başkanı Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu v

KISALTMALAR / ABBREVIATIONS APD BTx ESA HD HT İYE KB mnb PD RRT SAPD SDBH TND VUR Aletli periton diyalizi Böbrek transplantasyonu Eritropoezi stimüle edici ajan Hemodiyaliz Hipertansiyon İdrar yolu enfeksiyonu Kan basıncı Milyon nüfus başına Periton diyalizi Renal replasman tedavisi Sürekli ayaktan periton diyalizi Son dönem böbrek hastalığı Türk Nefroloji Derneği Veziko-üreteral reflü APD BP CAPD ESA ESRD HD HT KTx PD pmp RRT TSN UTI VUR Automatic peritoneal dialysis Blood pressure Continuous ambulatory peritoneal dialysis Erythropoiesis stimulating agent End stage renal disease Hemodialysis Hypertension Kidney transplantation Peritoneal dialysis Per million population Renal replacement therapy Turkish Society of Nephrology Urinary tract infection Vesico-ureteral reflux vi National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

İÇİNDEKİLER / CONTENTS Sayfa /Page Türkiye de Renal Replasman Tedavisi: Genel Bilgiler / Renal Replacement Therapy in Turkey: General Considerations... 1-6 Hemodiyaliz / Hemodialysis... 7-30 Periton Diyalizi / Peritoneal Dialysis... 31-48 Böbrek Transplantasyonu / Kidney Transplantation... 49-60 Pediatrik Hemodiyaliz / Pediatric Hemodialysis... 61-74 Pediatrik Periton Diyalizi / Pediatric Peritoneal Dialysis... 75-88 Pediatrik Böbrek Transplantasyonu / Pediatric Kidney Transplantation... 89-98 28 Yıllık Registry den Grafikler / Figures from Registry of 28 Years... 99-114 Uluslararası Karşılaştırmalar / International Comparisons... 115-126 Kayıt Sistemine Katılan Merkezler / Centers Included in the Registry... 127-132 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu vii

TÜRKİYE DE RENAL REPLASMAN TEDAVİSİ: GENEL BİLGİLER RENAL REPLACEMENT THERAPY IN TURKEY: GENERAL CONSIDERATION

Genel İnsidans General Incidence TABLO 1. 2017 yılı içinde ilk kez RRT ne başlayan hastaların (çocuk hastalar dahil) uygulanan RRT tipine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident RRT patients (including pediatric patients) according to RRT type in 2017. Hemodiyaliz / Hemodialysis 9.676 81.74 Periton diyalizi / Peritoneal dialysis 876 7.40 Transplantasyon / Transplantation * 1.285 10.86 Toplam / Total 11.837 100.00 * Pre-emptif Tx / Pre-emptive Tx Genel insidans / General incidence = 146.5 mnb / ppm Genel Prevalans General Prevalence TABLO 2. 2017 yılı sonu itibarıyla kronik HD/PD programında veya fonksiyonel greftle izlenmekte olan tüm hastaların (çocuk hastalar dahil) RRT tipine göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of chronic HD/PD patients or patients followed with functioning graft (including pediatric patients) according to RRT type as of the end of 2017. Hemodiyaliz / Hemodialysis 58.635 75.84 Periton diyalizi / Peritoneal dialysis 3.346 4.33 Transplantasyon / Transplantation * 15.330 19.83 Toplam / Total 77.311 100.00 * Yaklaşık sayı / Approximate number Genel prevalans / General prevalence = 956.7 mnb / ppm Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 3

1200 1000 800 600 400 200 324 137 395 432 446 Sayı (mnb) / Count (ppm) 93 118 123 491 154 578 189 918 935 933 957 819 853 870 809 816 740 756 249 188 197 223 236 139 138 147 147 140 146 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year İnsidans / Incidence Prevalans / Prevalence ŞEKİL 1. Türkiye de RRT gerektiren SDBH insidansı ve prevalansı. FIGURE 1. Incidence and prevalence of ESRD requiring RRT in Turkey. TABLO 3. 2017 yılı sonu itibarıyla RRT (HD/PD/BTx) uygulanan merkez sayıları. TABLE 3. Number of RRT centers (HD/PD/KTx) as of the end of 2017. Sağlık Bakanlığı / Ministry of Health Üniversite / University Hemodiyaliz / Hemodialysis Periton Diyalizi / Peritoneal Dialysis Transplantasyon / Transplantation 483 55.84 66 55.00 19 26.39 58 6.70 43 35.83 35 48.61 Özel / Private 324 37.46 11 9.17 18 25.00 Toplam / Total 865 100.00 120 100.00 72 100.00 TABLO 4. 2017 yılı sonu itibarıyla HD cihaz sayıları. TABLE 4. Number of HD machines as of the end of 2017. Sağlık Bakanlığı / Ministry of Health 5.562 33.31 Üniversite / University 1.213 7.26 Özel / Private 9.923 59.43 Toplam / Total 16.698 100.00 4 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 5. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının kurumlara göre dağılımı. TABLE 5. Distribution of prevalent HD patients according to the institutions as of the end of 2017. Sağlık Bakanlığı / Ministry of Health 17.308 29.52 Üniversite / University 3.538 6.03 Özel / Private 37.789 64.45 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 6. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının coğrafik bölgelere göre dağılımı. TABLE 6. Distribution of prevalent HD patients according to the geographical region as of the end of 2017. Marmara / Marmara 17.652 30.10 Ege / Aegean 9.210 15.71 Akdeniz / Mediterranean 8.115 13.84 İç Anadolu / Central Anatolia 10.418 17.77 Karadeniz / Black Sea 6.926 11.81 Doğu Anadolu / East Anatolia 2.615 4.46 Güneydoğu Anadolu / Southeastern Anatolia 3.699 6.31 Toplam / Total 58.635 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 5

Değerlendirme / Discussion 2017 yılında Türkiye de renal replasman tedavisi (RRT) gerektiren son dönem böbrek hastalığı nokta prevalansı milyon nüfus başına 956.7 olarak saptanmıştır (bu sayıya çocuk hastalar dahildir). 2017 yılında Türkiye de RRT insidansı, çocuk hastalar dahil milyon nüfus başına 146.5 olarak hesaplanmıştır (yeni transplantasyon yapılan hastalardan yalnızca pre-emptif olanlar hesaba dahil edilmiştir). Prevalansın yıllar içinde kararlı bir artış trendi içinde olduğu görülmüş olsa da, son yıllardaki veriler bir plato oluşumunun başladığını düşündürmektedir. İnsidans ile ilgili olan trend ise prevalansdaki kadar net değildir. Özellikle 2012 yılında insidansta bir azalma olduğu dikkati çekmektedir. Bu tarihten itibaren (2012) insidans ve prevalans rakamları hesaplanırken Sağlık Bakanlığı tarafından toplanılan hasta bazlı veriler kullanılmaktadır. Daha önceki yıllarda Türk Nefroloji Derneği nin topladığı merkez bazlı veriler kullanılmaktaydı. Veri toplama yöntemleri arasındaki değişikliğin insidans rakamlarında görülen düşüşün nedeni olabileceği düşünülmüştür. Nitekim insidans verisinin son 6 yılda yatay bir trend çizdiği görülmektedir. 2017 yılı Türkiye nüfusu 80.810.525 dir. For the year 2017, the point prevalence of end-stage renal disease needing renal replacement therapy (RRT) is found as 956.7 per million population in Turkey (including pediatric patients). For the year 2017, the incidence of RRT is found as 146.5 per million population in Turkey (including pediatric patients) (from new transplanted cases only the pre-emptive ones are included). A clear trend of increase was seen in the number of prevalent patients. However, the data from the last year might suggest beginning of a stable era. However, the trend in the number of incident patients is not as clear. Specifically, there is a remarkable reduction in incidence in the year 2012. Since this year (2012) incidence and prevalence calculations were done using patient-based data collected by the Ministry of Health. In previous years, center-based data collected by Turkish Society of Nephrology was used. We suggested that changes in data collection methods in the last years could be a major cause of this noticeable change in incidence numbers. In line with this suggestion in the last 6 years a sideways trend is observed in incidence data. Population of Turkey in 2017 is 80.810.525. 6 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

HEMODİYALİZ HEMODIALYSIS

Hemodiyaliz İnsidansı Incidence of Hemodialysis TABLO 1. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak hemodiyalize (HD) başlayan insidan hastaların HD tipine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident hemodialysis (HD) patients according to HD type in 2017. Merkezde standart HD / Standard HD in center 9.468 97.85 Hemodiyafiltrasyon / Hemodiafiltration 155 1.60 Hemofiltrasyon / Hemofiltration 8 0.08 Evde HD / Home HD 2 0.02 Tipi belli değil / Unknown type 43 0.45 Toplam / Total 9.676 100.00 TABLO 2. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan ve 90 günden uzun süre izlenen insidan hastaların HD tipine göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of incident HD patients followed for longer than 90 days in 2017, according to HD type. Merkezde standart HD / Standard HD in center 7.569 97.70 Hemodiyafiltrasyon / Hemodiafiltration 131 1.69 Hemofiltrasyon / Hemofiltration 8 0.11 Evde HD / Home HD 1 0.01 Tipi belli değil / Unknown type 38 0.49 Toplam / Total 7.747 100.00 TABLO 3. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan insidan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 3. Age and gender distribution of incident HD patients in 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 77 0.80 54 0.56 131 1.35 20-44 664 6.86 425 4.39 1.089 11.25 45-64 2.338 24.16 1.458 15.07 3.796 39.23 65-74 1.456 15.05 1.153 11.92 2.609 26.97 75 1.052 10.87 999 10.32 2.051 21.20 Toplam / Total 5.587 57.74 4.089 42.26 9.676 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 9

TABLO 4. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan ve 90 günden uzun süre izlenen insidan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 4. Age and gender distribution of incident HD patients followed for longer than 90 days in 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 50 0.65 39 0.50 89 1.15 20-44 504 6.50 340 4.39 844 10.89 45-64 1.925 24.85 1.163 15.01 3.088 39.86 65-74 1.162 15.00 915 11.81 2.077 26.81 75 853 11.01 796 10.28 1.649 21.29 Toplam / Total 4.494 58.01 3.253 41.99 7.747 100.00 TABLO 5. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan insidan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı (70 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 5. Distribution of incident HD patients according to ESRD etiology in 2017 (according to the data obtained from 70 centers). Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 658 38.03 Tip 1 DM / Type 1 DM 41 2.37 Tip 2 DM / Type 2 DM 617 35.66 Hipertansiyon / Hypertension * 475 27.46 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 104 6.01 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 53 3.06 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 24 1.39 Obstrüktif nefropati / Obstructive nephropathy 23 1.33 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 14 0.81 Diğer / Other 121 7.00 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 258 14.91 Toplam / Total 1.730 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occurred due to chronic renal failure. 10 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 6. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan diyabetik nefropatili insidan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (70 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 6. Age and gender distribution of incident HD patients with diabetic nephropathy in 2017 (according to the data obtained from 70 centers). Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 1 0.15 0 0.00 1 0.15 20-44 27 4.10 19 2.89 46 6.99 45-64 167 25.38 116 17.63 283 43.01 65-74 114 17.33 100 15.20 214 32.52 75 55 8.36 59 8.97 114 17.33 Toplam / Total 364 55.32 294 44.68 658 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Öncesi Dönem Predialytic Period of Hemodialysis Patients TABLO 7. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastaların diyalize başlangıç durumlarına göre dağılımı (70 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 7. Distribution of incident HD patients according to the initial approach of RRT in 2017 (according to the data obtained from 70 centers). Acil / Urgent 1.432 53.06 Programlı / Scheduled 1.267 46.94 Toplam / Total 2.699 100.00 TABLO 8. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastalardan diyalize acil olarak başlanan hastaların diyaliz endikasyonlarına göre dağılımı. TABLE 8. Distribution of incident HD patients who have urgently started hemodialysis, according to dialysis indications in 2017. Hipervolemi / Hypervolemia 556 41.25 Hiperkalemi / Hyperkalemia 277 20.55 Kontrolsüz asidoz / Uncontrolled acidosis 223 16.54 İnatçı bulantı-kusma / Persistent nausea-vomiting 116 8.60 Üremik ensefalopati / Uremic encephalopathy 66 4.90 Üremik perikardit / Uremic pericarditis 38 2.82 Diğer / Other 72 5.34 Toplam / Total 1.348 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 11

TABLO 9. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastaların diyalize başlangıç sırasındaki laboratuvar bulgularına göre dağılımı. TABLE 9. Distribution of incident HD patients according to the initial laboratory data in 2017. % % % % <4.0 mg/dl 4.0-5.9 mg/dl 6.0-9.9 mg/dl 10.0 mg/dl Toplam Total Serum kreatinin / Serum creatinine 16.56 39.49 38.49 5.46 9.670 <3.5 gr/dl 3.5-3.9 gr/dl 4.0-4.4 gr/dl 4.5 gr/dl Serum albümin / Serum albumin 42.63 39.24 15.66 2.47 9.670 <3.5 mmol/l 3.5-5.4 mmol/l 5.5-7.4 mmol/l 7.5 mmol/l Serum potasyum / Serum potassium 5.98 80.70 13.04 0.28 9.670 <8.5 mg/dl 8.5-9.9 mg/dl 10.0-11.9 mg/dl 12.0 mg/dl Serum kalsiyum / Serum calcium 49.60 47.24 2.97 0.19 9.670 <3.5 mg/dl 3.5-5.4 mg/dl 5.5-7.4 mg/dl 7.5 mg/dl Serum fosfor / Serum phosphorus 18.80 54.72 22.17 4.31 9.670 <8.0 gr/dl 8.0-9.9 gr/dl 10.0-11.9 gr/dl 12.0 gr/dl Hemoglobin / Hemoglobin 12.73 49.32 31.83 6.12 9.670 Hemodiyaliz Prevalansı Prevalence of Hemodialysis TABLO 10. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının HD tipine göre dağılımı. TABLE 10. Distribution of prevalent HD patients according to HD type as of the end of 2017. Merkezde standart HD / Standard HD in center 55.579 94.79 Hemodiyafiltrasyon / Hemodiafiltration 1.867 3.18 Evde HD / Home HD 414 0.71 Hemofiltrasyon / Hemofiltration 6 0.01 Tipi belli değil / Unknown type 769 1.31 Toplam / Total 58.635 100.00 12 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 11. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 11. Age and gender distribution of prevalent HD patients as of the end of 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 234 0.40 209 0.36 443 0.76 20-44 4.698 8.01 3.090 5.27 7.788 13.28 45-64 14.576 24.86 9.521 16.24 24.097 41.10 65-74 8.638 14.73 7.212 12.30 15.850 27.03 75 5.256 8.96 5.201 8.87 10.457 17.83 Toplam / Total 33.402 56.96 25.233 43.04 58.635 100.00 TABLO 12. 2017 yılı sonu itibarıyla evde HD uygulanan prevalan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 12. Age and gender distribution of prevalent home HD patients as of the end of 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 4 0.97 1 0.24 5 1.21 20-44 127 30.68 68 16.42 195 47.10 45-64 128 30.92 62 14.98 190 45.89 65-74 12 2.90 6 1.45 18 4.35 75 2 0.48 4 0.97 6 1.45 Toplam / Total 273 65.94 141 34.06 414 100.00 TABLO 13. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının diyaliz süresine göre dağılımı. TABLE 13. Distribution of prevalent HD patients according to duration of dialysis as of the end of 2017. 5 yıl / years 37.956 64.73 6-10 yıl / years 12.895 21.99 11-15 yıl / years 4.832 8.24 16-20 yıl / years 1.999 3.41 >20 yıl / years 953 1.63 Toplam / Total 58.635 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 13

TABLO 14. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının etyolojik nedenlere göre dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 14. Distribution of prevalent HD patients according to ESRD etiology as of the end of 2017 (according to the data obtained from 69 centers). Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 2.226 35.87 Tip 1 DM / Type 1 DM 145 2.34 Tip 2 DM / Type 2 DM 2.081 33.53 Hipertansiyon / Hypertension * 1.689 27.22 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 421 6.78 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 296 4.77 Obstrüktif nefropati / Obstructive nephropathy 111 1.79 Amiloidoz / Amyloidosis 109 1.76 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 85 1.37 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 58 0.93 Diğer / Other 457 7.36 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 754 12.15 Toplam / Total 6.206 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occurred due to chronic renal failure. TABLO 15. 2017 yılı sonu itibarıyla diyabetik nefropatili prevalan HD hastalarının yaş ve cinsiyet dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 15. Age and gender distribution of prevalent HD patients with diabetic nephropathy in 2017 (according to the data obtained from 69 centers). Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 1 0.05 0 0.00 1 0.05 20-44 74 3.32 77 3.46 151 6.78 45-64 559 25.11 401 18.01 960 43.13 65-74 413 18.55 400 17.97 813 36.52 75 153 6.87 148 6.65 301 13.52 Toplam / Total 1.200 53.91 1.026 46.09 2.226 100.00 14 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Hemodiyaliz Hastalarında Damar Erişim Yolu Vascular Access in Hemodialysis Patients TABLO 16. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastaların HD başlangıcındaki damar erişim yoluna göre dağılımı. TABLE 16. Distribution of incident HD patients according to the type of vascular access at the onset of HD in 2017. AV fistül / AV fistula 3.713 38.37 AV greft / AV graft 29 0.30 Kalıcı (tünelli) kateter / Permanent (tunnelled) catheter 3.633 37.55 Geçici (tünelsiz) kateter / Temporary (untunnelled) catheter 2.301 23.78 Toplam / Total 9.676 100.00 TABLO 17. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının halen kullanılmakta olan damar erişim yoluna göre dağılımı. TABLE 17. Distribution of prevalent HD patients according to vascular access still being used as of the end of 2017. AV fistül / AV fistula 46.131 78.68 AV greft / AV graft 744 1.27 Kalıcı (tünelli) kateter / Permanent (tunnelled) catheter 10.556 18.00 Geçici (tünelsiz) kateter / Temporary (untunnelled) catheter 1.204 2.05 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 18. 2017 yılı içinde geçici (tünelsiz) kateter yerleştirilen tüm HD hastalarının (insidan ve prevalan) kateter yerleştirme yerine göre dağılımı (70 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 18. Distribution of all HD patients (incident and prevalent) who inserted untunnelled catheter according to the place of the catheter in 2017 (according to the data obtained from 70 centers). İnternal juguler ven / Internal jugular vein 1.106 49.71 Femoral ven / Femoral vein 829 37.26 Eksternal juguler ven / External jugular vein 168 7.55 Subklavian ven / Subclavian vein 120 5.39 İnferior vena kava / Inferior vena cava 2 0.09 Toplam / Total 2.225 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 15

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Reçetesi Dialysis Prescriptions in Hemodialysis Patients TABLO 19. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının hemodiyalize giriş sıklığına göre dağılımı. TABLE 19. Distribution of prevalent HD patients according to HD frequency as of the end of 2017. Haftada 1 kez / Once weekly 329 0.56 Haftada 2 kez / Twice weekly 5.833 9.95 Haftada 3 kez / 3 times weekly 51.819 88.37 Haftada >3 kez / >3 times weekly 654 1.12 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 20. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının kullanılan membran tipine göre dağılımı. TABLE 20. Distribution of prevalent HD patients according to the membrane type as of the end of 2017. Düşük akışlı / Low-flux 31.560 53.82 Yüksek akışlı / High-flux 27.075 46.18 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 21. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının membran yüzey alanına göre dağılımı. TABLE 21. Distribution of prevalent HD patients according to membrane surface area as of the end of 2017. <1.0 m 2 278 0.47 1.0-1.2 m 2 1.232 2.10 1.3-1.5 m 2 16.251 27.72 1.6-1.8 m 2 27.111 46.24 >1.8 m 2 13.763 23.47 Toplam / Total 58.635 100.00 16 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 22. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının kan akım hızına göre dağılımı. TABLE 22. Distribution of prevalent HD patients according to blood flow velocity as of the end of 2017. <200 ml/dk / ml/min 723 1.23 200-300 ml/dk / ml/min 9.491 16.19 301-400 ml/dk / ml/min 41.183 70.24 >400 ml/dk / ml/min 7.238 12.34 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 23. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının diyalizat potasyum konsantrasyonuna göre dağılımı (67 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 23. Distribution of prevalent HD patients according to dialysate potassium concentration as of the end of 2017 (according to the data obtained from 67 centers). 1.0 mmol/l 190 3.16 2.0 mmol/l 5.149 85.67 3.0 mmol/l 671 11.17 Toplam / Total 6.010 100.00 TABLO 24. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının diyalizat kalsiyum konsantrasyonuna göre dağılımı (67 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 24. Distribution of prevalent HD patients according to dialysate calcium concentration as of the end of 2017 (according to the data obtained from 67 centers). 1.25 mmol/l 3.309 54.99 1.50 mmol/l 2.384 39.61 1.75 mmol/l 325 5.40 Toplam / Total 6.018 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 17

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Yeterliliği Dialysis Adequacy in Hemodialysis Patients TABLO 25. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının üre azalma oranına göre dağılımı. TABLE 25. Distribution of prevalent HD patients according to urea reduction rate (URR) as of the end of 2017. <% 65 / <65% 7.121 12.14 % 65-70 / 65-70% 11.274 19.23 >% 70 / >70% 40.240 68.63 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 26. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının Kt/V üre değerine göre dağılımı. TABLE 26. Distribution of prevalent HD patients according to Kt/V urea values as of the end of 2017. 1.20 4.583 8.40 1.21-1.40 11.623 21.31 >1.40 38.345 70.29 Toplam / Total 54.551 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Hipertansiyon Hypertension in Hemodialysis Patients TABLO 27. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının diyaliz seansı öncesi hipertansiyon durumuna göre dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 27. Distribution of prevalent HD patients according to hypertension status before the dialysis session as of the end of 2017 (according to the data obtained from 69 centers). İlaç yok, KB <140/90 mmhg / Untreated, BP <140/90 mmhg 3.557 57.39 İlaç var, KB <140/90 mmhg / Treated, BP <140/90 mmhg 1.694 27.33 İlaç yok, KB 140/90 mmhg / Untreated, BP 140/90 mmhg 330 5.32 İlaç var, KB 140/90 mmhg / Treated, BP 140/90 mmhg 617 9.96 Toplam / Total 6.198 100.00 18 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 28. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında antihipertansif ilaç kullanımı. TABLE 28. Antihypertensive drug usage in prevalent HD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 36.147 61.65 1 ilaç / 1 drug 15.018 25.61 2 ilaç / 2 drugs 5.546 9.46 >2 ilaç / >2 drugs 1.924 3.28 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 29. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının kullanılan antihipertansif ilaç türlerine göre dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 29. Distribution of prevalent HD patients according to type of antihypertensive drug as of the end of 2017 (according to the data obtained from 69 centers). Kalsiyum kanal blokeri / Calcium channel blocker 1.030 28.56 Beta bloker / Beta blocker 917 25.42 Diüretik / Diuretic 603 16.72 ACE inhibitörü / ACE inhibitor 378 10.48 Anjiotensin reseptör blokeri / Angiotensin receptor blocker 263 7.29 Alfa bloker / Alpha blocker 273 7.57 Diğer / Other 143 3.96 Toplam / Total 3.607 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Serum Albümin Düzeyi Serum Albumin Level in Hemodialysis Patients TABLO 30. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum albümin düzeyine göre dağılımı. TABLE 30. Distribution of prevalent HD patients according to serum albumin level as of the end of 2017. <3.5 gr/dl 7.028 12.88 3.5-4.0 gr/dl 25.791 47.26 >4.0 gr/dl 21.750 39.86 Toplam / Total 54.569 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 19

Hemodiyaliz Hastalarında Serum Potasyum Düzeyi Serum Potassium Level in Hemodialysis Patients TABLO 31. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının diyaliz öncesi serum potasyum düzeyine göre dağılımı. TABLE 31. Distribution of prevalent HD patients according to predialytic serum potassium level as of the end of 2017. <3.5 meq/l 594 1.01 3.5-5.0 meq/l 28.138 47.99 5.01-5.5 meq/l 15.488 26.42 5.51-6.5 meq/l 13.247 22.59 >6.5 meq/l 1.168 1.99 Toplam / Total 58.635 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Anemi Anemia in Hemodialysis Patients TABLO 32. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının hemoglobin düzeyine göre dağılımı. TABLE 32. Distribution of prevalent HD patients according to hemoglobin level as of the end of 2017. <8.0 gr/dl 1.294 2.21 8.0-9.99 gr/dl 7.896 13.47 10.0-10.99 gr/dl 12.162 20.74 11.0-11.99 gr/dl 17.107 29.17 12.0 gr/dl 20.176 34.41 Toplam / Total 58.635 100.00 20 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 33. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının transferrin satürasyonu değerine göre dağılımı (68 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 33. Distribution of prevalent HD patients according to transferrin saturation as of the end of 2017 (according to the data obtained from 68 centers). <% 20 / <20% 712 11.69 % 20-29.9 / 20-29.9% 2.307 37.88 % 30-49.9 / 30-49.9% 2.250 36.94 % 50 / 50% 822 13.49 Toplam / Total 6.091 100.00 TABLO 34. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum ferritin düzeyine göre dağılımı (68 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 34. Distribution of prevalent HD patients according to serum ferritin level as of the end of 2017 (according to the data obtained from 68 centers). <100 ng/ml 292 4.79 100-200 ng/ml 617 10.12 201-500 ng/ml 1.845 30.25 501-800 ng/ml 1.664 27.28 801-1200 ng/ml 1.043 17.10 >1200 ng/ml 638 10.46 Toplam / Total 6.099 100.00 TABLO 35. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının ESA tedavisine göre dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 35. Distribution of prevalent HD patients according to ESA therapy as of the end of 2017 (according to the data obtained from 69 centers). Halen ESA kullanıyor / Using currently ESA 3.384 54.60 Daha önce ESA kullanmış, ancak halen kullanmıyor / Have received ESA before, but not using currently 1.523 24.57 2017 de hiç ESA kullanmamış / Never used ESA in 2017 1.291 20.83 Toplam / Total 6.198 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 21

TABLO 36. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının demir tedavisine göre dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 36. Distribution of prevalent HD patients according to iron therapy as of the end of 2017 (according to the data obtained from 69 centers). Kullanmayan / Not using 2.736 44.14 Kullanan / Using 3.462 55.86 Oral demir / Oral iron 32 0.92 Parenteral demir / Parenteral iron 3.430 99.08 Toplam / Total 6.198 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Mineral-Kemik Metabolizması Mineral-Bone Metabolism in Hemodialysis Patients TABLO 37. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum fosfor düzeyine göre dağılımı. TABLE 37. Distribution of prevalent HD patients according to serum phosphorus level as of the end of 2017. <3.5 mg/dl 8.194 13.98 3.5-4.5 mg/dl 17.349 29.59 4.51-5.5 mg/dl 17.293 29.49 5.51-6.5 mg/dl 9.691 16.53 6.51-7.5 mg/dl 4.412 7.52 >7.5 mg/dl 1.696 2.89 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 38. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum kalsiyum düzeyine göre dağılımı. TABLE 38. Distribution of prevalent HD patients according to serum calcium level as of the end of 2017. <8.4 mg/dl 15.322 26.13 8.4-9.5 mg/dl 34.201 58.33 9.51-10.2 mg/dl 7.011 11.96 >10.2 mg/dl 2.101 3.58 Toplam / Total 58.635 100.00 22 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 39. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum PTH düzeyine göre dağılımı (69 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 39. Distribution of prevalent HD patients according to serum PTH level as of the end of 2017 (according to the data obtained from 69 centers). <150 pg/ml 1.045 16.84 150-300 pg/ml 1.824 29.39 301-600 pg/ml 2.010 32.39 601-1000 pg/ml 908 14.63 >1000 pg/ml 419 6.75 Toplam / Total 6.206 100.00 TABLO 40. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında fosfor bağlayıcı ilaç kullanımı (68 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 40. Phosphate binder agent usage in prevalent HD patients as of the end of 2017 (according to the data obtained from 68 centers). Kullanmayan / Not using 1.185 19.45 Kullanan / Using 4.906 80.55 Kalsiyum bazlı / Calcium-based 2.653 54.08 Sevelamer / Sevelamer 1.392 28.37 Lantanyum / Lanthanum 194 3.95 Alüminyum / Aluminum 71 1.45 Kalsiyum bazlı + Sevelamer / Calcium-based + Sevelamer 472 9.62 Kalsiyum bazlı + Lantanyum / Calcium-based + Lanthanum 75 1.53 Diğer / Other 49 1.00 Toplam / Total 6.091 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 23

TABLO 41. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar (68 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 41. Drugs used for treatment of secondary hyperparathyroidism in prevalent HD patients as of the end of 2017 (according to the data obtained from 68 centers). Kullanmayan / Not using 2.591 42.54 Kullanan / Using 3.500 57.46 Oral D vitamini / Oral vitamin D 240 6.86 İntravenöz D vitamini / Intravenous vitamin D 1.221 34.88 D vitamini analoğu / Vitamin D analog 1.072 30.63 Kalsimimetik / Calcimimetics 451 12.89 D vitamini + Kalsimimetik / Vitamin D + Calcimimetics 229 6.54 D vit. analoğu + Kalsimimetik / Vit. D analog + Calcimimetics 287 8.20 Toplam / Total 6.091 100.00 TABLO 42. 2017 yılı içinde paratiroidektomi yapılan prevalan HD hasta sayısı (51 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 42. Number of prevalent HD patients performed parathyroidectomy in 2017 (according to the data obtained from 51 centers). Paratiroidektomi yapılan / Parathyroidectomy performed 74 / 4.549 1.63 Hemodiyaliz Hastalarında Viral Seroloji Viral Serology in Hemodialysis Patients TABLO 43. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında hepatit serolojisi. TABLE 43. Hepatitis serology in prevalent HD patients as of the end of 2017. HBsAg (+) 1.555 2.65 Anti-HCV (+) 2.308 3.94 HBsAg (+), Anti-HCV (+) 157 0.27 HBsAg (-), Anti-HCV (-) 54.615 93.14 Toplam / Total 58.635 100.00 24 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 44. 2017 yılı sonu itibarıyla kronik HD hastalarında HIV serolojisi. TABLE 44. HIV serology in chronic HD patients as of the end of 2017. HIV (+) 30 0.05 HIV (-) 58.605 99.95 Toplam / Total 58.635 100.00 TABLO 45. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum ALT düzeyine göre dağılımı. TABLE 45. Distribution of prevalent HD patients according to serum ALT level as of the end of 2017. <30 U/L 49.695 84.75 30-50 U/L 8.241 14.05 51-100 U/L 558 0.95 101-150 U/L 85 0.15 >150 U/L 56 0.10 Toplam / Total 58.635 100.00 Hemodiyaliz ve Ölümler Hemodialysis and Deaths TABLO 46. Prevalan HD hastalarından 2017 yılında ölenlerin yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 46. Age and gender distribution of prevalent HD patients died in 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 13 0.13 20 0.20 33 0.33 20-44 218 2.16 174 1.72 392 3.88 45-64 1.777 17.60 1.095 10.84 2.872 28.44 65-74 1.802 17.85 1.405 13.91 3.207 31.76 75 1.880 18.62 1.714 16.97 3.594 35.59 Toplam / Total 5.690 56.35 4.408 43.65 10.098 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 25

TABLO 47. 2017 yılında ölen prevalan HD hastalarının ölüm nedenlerine göre dağılımı (70 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 47. Distribution of prevalent HD patients died in 2017, according to the cause of death (according to the data obtained from 70 centers). Kardiyovasküler / Cardiovascular 420 53.50 Malignite / Malignancy 93 11.85 Enfeksiyon / Infection 84 10.70 Serebrovasküler / Cerebrovascular 81 10.32 Akciğer yetmezliği / Pulmonary failure 25 3.18 Gastrointestinal kanama / Gastrointestinal bleeding 12 1.53 Karaciğer yetmezliği / Hepatic failure 9 1.15 Diyalize girmeyi reddetme / Refusal of dialysis treatment 3 0.38 Diğer / Other 58 7.39 Toplam / Total 785 100.00 Hemodiyaliz ve Kadavra Böbrek Transplantasyonu Hemodialysis and Cadaveric Kidney Transplantation TABLO 48. 2017 yıl sonu itibariyle kadavra böbrek bekleme listesine aktif olarak kayıtlı HD hasta sayısı (62 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 48. Number of HD patients actively registered on the cadaveric kidney waiting list as of end of 2017 (according to the data obtained from 62 centers). Kayıtlı hasta sayısı / Number of registered patients 2.769 49.66 Kayıtlı olmayan hasta sayısı / Number of unregistered patients 2.807 50.34 Toplam / Total 5.576 100.00 TABLO 49. 2017 yılında kadavra böbrek nakli için çağrılan HD hasta sayısı. TABLO 49. Number of HD patients invited for cadaveric kidney transplantation in 2017. Çağrılan hasta sayısı / Number of invited patients 382 13.80 Çağrılmayan hasta sayısı / Number of uninvited patients 2.387 86.20 Toplam / Total 2.769 100.00 26 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Hemodiyaliz Hastalarında Özürlülük Disability in Hemodialysis Patients TABLO 50. 2017 yıl sonu itibarıyla ağır özürlü olan prevalan HD hasta sayısı (60 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 50. Number of prevalent HD patients with severely disabled as of end of 2017 (according to the data obtained from 60 centers). Ağır özürlü hasta sayısı / Number of severely disabled patients 260 / 5.322 4.89 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 27

Değerlendirme / Discussion Hemodiyaliz (HD), ülkemizde en sık uygulanan renal replasman tedavi yöntemidir. Hemodiyalize yeni başlayan hasta sayısında geçen yıla göre artış vardır. Prevalan hasta sayısı da artmaya devam etmektedir. Evde HD uygulanan hasta sayısı 414 e çıkmıştır ve sayının geçen yıla göre arttığı dikkati çekmektedir. Son dönem böbrek hastalığı etyolojisinde diabetes mellitus en sık rastlanan nedendir, bunu hipertansiyon izlemektedir. Ancak, yüksek hipertansiyon oranının primer hipertansif nefroskleroza mı, yoksa tespit edilmemiş başka bir nedene bağlı olarak gelişen renal hastalığa sekonder mi olduğu tartışmalıdır. Hastaların yaklaşık % 90 ına haftada 3 seans HD tedavisi uygulanmaktadır. Veriler geçen yıla benzerdir. 2017 yılında kronik HD tedavisine yeni başlayan hastalarda damara erişim yolu olarak % 23.8 hastada tünelsiz (geçici), % 37.5 hastada tünelli (kalıcı) kateterizasyon, % 38.4 hastada ise AV fistül kullanılmıştır. Hastaların önemli kısmında HD başlangıcından itibaren fistül kullanılması olumlu bir durumdur. Bu oran önceki yıldan belirgin olarak farklı değildir. 2017 yıl sonu itibariyle izlemde olan düzenli HD hastalarında en sık kullanılan damara erişim yolu AV fistüldür (% 78.7). Prevalan hastalarda kateter (tünelli ve tünelsiz) kullanım oranı % 23.1 dir. Prevalan hastalarda yüksek oranda AV fistül kullanımı ülkemizdeki HD tedavisi açısından olumlu ve istenilen bir bulgudur. Ancak, son yıllarda AV fistül kullanımının bir trend şeklinde giderek Hemodialysis (HD) is the most commonly used renal replacement therapy method in Turkey. There is an increase in the number of incident HD patients compared to last year. The number of prevalent patients continues to increase. The number of home HD patients increased to 414, and it is noted that the number increased compared to the previous year. Diabetes mellitus is the most common etiology of end-stage renal disease, followed by hypertension. However, it is not clear whether this high rate of hypertension is linked to primary hypertensive nephrosclerosis or secondary hypertension, due to underlying kidney disease. The number of HD session per week is three times for approximately 90% of the patients. This data is similar to previous year. Route of vascular access in HD patients newly started routine HD treatment in the year 2017 are untunnelled (temporary) catheterization by 23.8%, tunnelled (permanent) catheterization by 37.5% and AV fistula by 38.4%. AV fistula was used in most of the patients from the beginning of HD. This rate is not significantly different from previous year. Main vascular access route in routine HD patients as of the end of 2017 is AV fistula by 78.7%. Catheter use rate (tunnelled or untunnelled) in prevalent patients is found as 23.1%. High rate of AV fistula use in prevalent patients is a positive and desired figure by means of HD treatment in our country. However, it is noteworthy that the use of AV fistula is gradually decreased to 28 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

azaldığı dikkati çekmektedir. Bu durum, damar erişim yolu problemli olan diyabetik ve yaşlı hastaların artışına bağlı olabilir. Femoral kateter kullanım oranındaki artış da damar erişim yolu sorununun bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Bu durumun damar erişim yolu oluşturulması rutininde kalıcı bir yaklaşım değişimine yol açmasına engel olunmalıdır. Hastaları 91.6 sında Kt/V üre 1.2 nin üstündedir. Genel olarak diyalizin yeterli dozda yapıldığı söylenebilir. HD hastalarında hipertansiyon oranı % 42.6 bulunmuştur. Bu hastaların 1/3 den fazlasında kan basıncı kontrol altında değildir. Beslenme durumunun bir göstergesi olan serum albümin düzeyi HD hastalarını 87 sinde 3.5 gr/dl nin üzerindedir. Hemodiyaliz hasta popülasyonumuzda aktif ESA kullanım oranı % 54.6 dır. Bu oran önceki yıllardakine benzerdir. Hemodiyaliz hastalarını 73 ünde serum fosfor düzeyi 5.5 mg/dl nin altındadır. Genel olarak, fosfor kontrolünün tatminkâr olduğu söylenebilir. HCV pozitif hasta oranında düşüş, bu yılda da devam etmiştir. Yeni HD hastalarını 53 ünde diyalize acil şartlarda başlanmaktadır. Geçen yıl gözlenen artışın bu yıl devam etmediği ve trend oluşturmadığı tespit edilmiştir. Böbrek hastalıklarının erken tanısı, nefroloğa erken yönlendirme, hasta eğitimi gibi faktörlerle bu oran düşürülebilir. Yeni HD hastalarının yaklaşık % 45 inde diyalize başlama sırasında kreatinin düzeyi 6 mg/dl veya üstündedir. Bu MDRD formülüne göre 50 yaşındaki beyaz ırktan bir erkek için yaklaşık 11 ml/dk/1.73 m 2, kadın için ise 7 ml/dk/1.73 m 2 lik bir GFH değerine tekabül etmektedir. form a trend in last years. This situation may be caused by the increase in the number of patients with vascular access problem such as diabetic and old patients. The increase in the rate of femoral catheter use may also be considered as a result of the vascular access problem. This situation must not cause to a permanent change in the usual routine for vascular access creation. Kt/V urea was over 1.2 i91.6 of the patients. Dialysis dose is adequate in the majority of the HD patients. The rate of hypertension among HD patients is found as 42.6%. Blood pressure is not under control in more than 1/3 of these patients. Serum albumin level, which is an indicator of nutrition, is above 3.5 g/dl in 87% of HD patients. The ratio of active ESA usage in our HD population is 54.6%. This ratio is similar to previous years. Serum phosphorus level is lower than 5.5 mg/dl in 73% of hemodialysis patients. In general, phosphorus control can be said to be satisfactory. The decrease of HCV positivity continued this year also. In 53% of incident HD patients, dialysis has been started urgently. It was determined that the observed increase of the last year did not continue this year. Early diagnosis of the renal diseases, referring patients to a nephrologist in an early phase and patient training may lead to decrease in this rate. Creatinine level is 6 mg/dl in approximately 45% of the incident HD patients. According to MDRD formula this number corresponds to approximately 11 ml/min/1.73 m 2 GFR for a 50 years old white male and to 7 ml/min/1.73 m 2 for a same age female Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 29

Hemodiyaliz hastalarındaki en sık rastlanan ölüm nedeni kardiyovasküler hastalıklardır (% 53.5). Bu durum renal ve kardiyovasküler patolojiler arasındaki yakın ilişkinin bir sonucu olarak kabul edilebilir. Bunu maligniteler, enfeksiyonlar ve serebrovasküler hastalıklar izlemektedir. With a rate of 53.5%, cardiovascular diseases are the most common death causes in HD patients. This finding might be considered as a result of close relationship between renal and cardiovascular pathologies. Malignancies, infections and cerebrovascular diseases are the following causes. Registry verilerinin yıllar içindeki değişimi incelenirken trend oluşturan değişimlerin dikkate alınması daha doğru olabilir. Gerçek bir değişimle ilişkili olmayan yıllık oynaklıklar; veri toplama yöntemi, merkez özellikleri, veri setinin özellikleri gibi birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. During the evaluation of registry data, it would be more appropriate to look at the trends rather than yearly changes. Yearly volatility in data that is not associated with real changes can be caused by many different factors such as; data collection methods, factors related to data center and factors related to data set. 30 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

PERİTON DİYALİZİ PERITONEAL DIALYSIS

Periton Diyalizi İnsidansı Incidence of Peritoneal Dialysis TABLO 1. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne başlayan insidan hastaların PD tipine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident PD patients according PD type in 2017. SAPD / CAPD 682 77.85 APD / APD 194 22.15 Toplam / Total 876 100.00 Baxter ve Fresenius Medical Care verilerine göre. According to the data from Baxter and Fresenius Medical Care. TABLO 2. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne (SAPD/APD) başlayan insidan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 2. Age and gender distribution of incident PD (CAPD/APD) patients in 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 5 3.07 0 0.00 5 3.07 20-44 13 7.98 20 12.27 33 20.25 45-64 44 26.99 35 21.47 79 48.46 65-74 21 12.88 14 8.59 35 21.47 75 6 3.68 5 3.07 11 6.75 Toplam / Total 89 54.60 74 45.40 163 100.00 TABLO 3. 2017 yılı içinde PD ne başlayan insidan hastaların kateter yerleştirme yöntemine göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 3. Distribution of incident PD patients according to catheter placement method in 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Laparoskopi / Laparoscopy 80 49.08 Kılavuz tel (Seldinger) / Guide wire (Seldinger) 34 20.86 Açık cerrahi / Surgical 32 19.63 Tenckhoff trokar / Tenckhoff trochar 17 10.43 Toplam / Total 163 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 33

TABLO 4. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne başlayan insidan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 4. Distribution of incident PD patients according to etiology in 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 45 27.61 Tip 1 DM / Type 1 DM 4 2.46 Tip 2 DM / Type 2 DM 41 25.15 Hipertansiyon / Hypertension * 44 27.00 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 20 12.27 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 5 3.07 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 3 1.84 Amiloidoz / Amyloidosis 1 0.61 Obstrüktif nefropati / Obstructive nephropathy 1 0.61 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 1 0.61 Diğer / Other 15 9.20 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 28 17.18 Toplam / Total 163 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occurred due to chronic renal failure. TABLO 5. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne başlayan diyabetik nefropatili insidan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 5. Age and gender distribution of incident PD patients with diabetic nephropathy in 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 1 2.22 0 0.00 1 2.22 20-44 4 8.89 6 13.33 10 22.22 45-64 11 24.44 9 20.00 20 44.44 65-74 6 13.33 5 11.11 11 24.44 75 1 2.22 2 4.44 3 6.67 Toplam / Total 23 51.11 22 48.89 45 100.00 34 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Periton Diyalizi Prevalansı Prevalence of Peritoneal Dialysis TABLO 6. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının PD tipine göre dağılımı. TABLE 6. Distribution of prevalent PD patients according to PD type as of the end of 2017. SAPD / CAPD 2.267 67.75 APD / APD 1.079 32.25 Toplam / Total 3.346 100.00 Baxter ve Fresenius Medical Care verilerine göre. According to the data from Baxter and Fresenius Medical Care. TABLO 7. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 7. Age and gender distribution of prevalent PD patients as of the end of 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 122 4.42 110 3.98 232 8.40 20-44 283 10.25 403 14.59 686 24.84 45-64 631 22.85 624 22.59 1.255 45.44 65-74 222 8.04 215 7.78 437 15.82 75 77 2.79 75 2.72 152 5.50 Toplam / Total 1.335 48.33 1.427 51.67 2.762 100.00 TABLO 8. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının diyaliz süresine göre dağılımı. TABLE 8. Distribution of prevalent PD patients according to dialysis duration as of the end of 2017. 5 yıl / years 1.866 67.56 6-10 yıl / years 655 23.71 11-15 yıl / years 190 6.88 16-20 yıl / years 43 1.56 >20 yıl / years 8 0.29 Toplam / Total 2.762 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 35

TABLO 9. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının etyolojik nedenlere göre dağılımı (25 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 9. Distribution of prevalent PD patients according to ESRD etiology as of the end of 2017 (according to the data obtained from 25 centers). Hipertansiyon / Hypertension * 229 33.58 Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 140 20.53 Tip 1 DM / Type 1 DM 15 2.20 Tip 2 DM / Type 2 DM 125 18.33 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 79 11.58 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 23 3.37 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 16 2.35 Obstrüktif nefropati / Obstructive nephropathy 14 2.05 Amiloidoz / Amyloidosis 12 1.76 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 1 0.15 Diğer / Other 57 8.36 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 111 16.27 Toplam / Total 682 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occurred due to chronic renal failure. TABLO 10. 2017 yılı sonu itibarıyla diyabetik nefropatili prevalan PD hastalarının yaş ve cinsiyet dağılımı (25 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 10. Age and gender distribution of prevalent PD patients with diabetic nephropathy in 2017 (according to the data obtained from 25 centers). Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 0 0.00 0 0.00 0 0.00 20-44 8 5.71 9 6.43 17 12.14 45-64 50 35.72 29 20.71 79 56.43 65-74 20 14.29 16 11.43 36 25.72 75 3 2.14 5 3.57 8 5.71 Toplam / Total 81 57.86 59 42.14 140 100.00 36 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Periton Diyalizi Hastalarında Diyalizat Dialysate in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 11. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının kullanılan diyalizat türüne (konvansiyonel veya nötral ph lı solüsyon) göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 11. Distribution of prevalent PD patients according to dialysate type as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Konvansiyonel solüsyon / Conventional solution 271 37.90 Nötral ph lı solüsyon / Neutral-pH solution 444 62.10 Toplam / Total 715 100.00 TABLO 12. 2017 yılı sonu itibarıyla en az bir değişimde ikodekstrinli solüsyon kullanılan prevalan PD hasta sayısı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 12. Number of prevalent PD patients using icodextrin solution at least one change as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). İkodekstrin kullananlar / Using icodextrin 441 61.68 İkodekstrin kullanmayanlar / Not using icodextrin 274 38.32 Toplam / Total 715 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Diyaliz Yeterliliği Dialysis Adequacy in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 13. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının periton membran geçirgenliğine göre dağılımı. TABLE 13. Distribution of prevalent PD patients according to peritoneal membrane permeability as of the end of 2017. Düşük / Low 286 10.36 Düşük-orta / Low-average 1.004 36.35 Yüksek-orta / High-average 1.133 41.02 Yüksek / High 339 12.27 Toplam / Total 2.762 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 37

TABLO 14. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının Kt/V üre değerine göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 14. Distribution of prevalent PD patients according to Kt/V urea values as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). <1.7 63 8.81 1.7-2.0 246 34.41 >2.0 406 56.78 Toplam / Total 715 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Hipertansiyon Hypertension in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 15. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının hipertansiyon durumuna göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 15. Distribution of prevalent PD patients according to hypertension status as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). İlaç yok, KB <140/90 mmhg / Untreated, BP <140/90 mmhg 224 31.33 İlaç var, KB <140/90 mmhg / Treated, BP <140/90 mmhg 333 46.57 İlaç yok, KB 140/90 mmhg / Untreated, BP 140/90 mmhg 20 2.80 İlaç var, KB 140/90 mmhg / Treated, BP 140/90 mmhg 138 19.30 Toplam / Total 715 100.00 TABLO 16. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında antihipertansif ilaç kullanımı. TABLE 16. Antihypertensive drug usage in prevalent PD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 778 28.17 1 ilaç / 1 drug 999 36.17 2 ilaç / 2 drugs 658 23.82 >2 ilaç / >2 drugs 327 11.84 Toplam / Total 2.762 100.00 38 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 17. 2017 sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının kullanılan antihipertansif ilaç türlerine göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 17. Distribution of prevalent PD patients according to type of antihypertensive drug as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Diüretik / Diuretic 271 26.13 Kalsiyum kanal blokeri / Calcium channel blocker 262 25.27 Beta bloker / Beta blocker 194 18.71 Alfa bloker / Alpha blocker 122 11.76 ACE inhibitörü / ACE inhibitor 96 9.26 Anjiotensin reseptör blokeri / Angiotensin receptor blocker 84 8.10 Diğer / Other 8 0.77 Toplam / Total 1.037 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Serum Potasyum Düzeyi Serum Potassium Level in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 18. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum potasyum düzeyine göre dağılımı. TABLE 18. Distribution of prevalent PD patients according to serum potassium level as of the end of 2017. <3.5 meq/l 220 7.97 3.5-5.0 meq/l 2.060 74.58 5.01-5.5 meq/l 324 11.73 5.51-6.5 meq/l 148 5.36 >6.5 meq/l 10 0.36 Toplam / Total 2.762 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 39

Periton Diyalizi Hastalarında Serum Albümin Düzeyi Serum Albumin Level in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 19. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum albümin düzeyine göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 19. Distribution of prevalent PD patients according to serum albumin level as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). <3.5 gr/dl 187 26.16 3.5-4.0 gr/dl 409 57.20 >4.0 gr/dl 119 16.64 Toplam / Total 715 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Anemi Anemia in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 20. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının hemoglobin düzeyine göre dağılımı. TABLE 20. Distribution of prevalent PD patients according to hemoglobin level as of the end of 2017. <8.0 gr/dl 126 4.56 8.0-9.99 gr/dl 527 19.08 10.0-10.99 gr/dl 682 24.69 11.0-11.99 gr/dl 633 22.92 12.0 gr/dl 794 28.75 Toplam / Total 2.762 100.00 TABLO 21. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının transferrin satürasyonu değerine göre dağılımı (25 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 21. Distribution of prevalent PD patients according to transferrin saturation as of the end of 2017 (according to the data obtained from 25 centers). <% 20 / <20% 113 16.42 % 20-29.9 / 20-29.9% 278 40.41 % 30-49.9 / 30-49.9% 262 38.08 % 50 / 50% 35 5.09 Toplam / Total 688 100.00 40 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 22. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum ferritin düzeyine göre dağılımı. TABLE 22. Distribution of prevalent PD patients according to serum ferritin level as of the end of 2017. <100 ng/ml 349 15.04 100-200 ng/ml 493 21.25 201-500 ng/ml 891 38.40 501-800 ng/ml 295 12.72 801-1200 ng/ml 147 6.34 >1200 ng/ml 145 6.25 Toplam / Total 2.320 100.00 TABLO 23. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının ESA tedavisine göre dağılımı. TABLE 23. Distribution of prevalent PD patients according to ESA therapy as of the end of 2017. Halen ESA kullanıyor / Using currently ESA 1286 46.56 Daha önce ESA kullanmış, ancak halen kullanmıyor / Have received ESA before, but not using currently 639 23.14 2017 de hiç ESA kullanmamış / Never used ESA in 2017 837 30.30 Toplam / Total 2.762 100.00 TABLO 24. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının demir tedavisine göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 24. Distribution of prevalent PD patients according to iron therapy as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Kullanmayan / Not using 401 56.08 Kullanan / Using 314 43.92 Oral demir / Oral iron 263 83.76 Parenteral demir / Parenteral iron 51 16.24 Toplam / Total 715 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 41

Periton Diyalizi Hastalarında Mineral-Kemik Metabolizması Mineral-Bone Metabolism in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 25. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum fosfor düzeyine göre dağılımı. TABLE 25. Distribution of prevalent PD patients according to serum phosphorus level as of the end of 2017. <3.5 mg/dl 322 11.66 3.5-4.5 mg/dl 858 31.06 4.51-5.5 mg/dl 866 31.35 5.51-6.5 mg/dl 475 17.20 6.51-7.5 mg/dl 158 5.72 >7.5 mg/dl 83 3.01 Toplam / Total 2.762 100.00 TABLO 26. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum kalsiyum düzeyine göre dağılımı. TABLE 26. Distribution of prevalent PD patients according to serum calcium level as of the end of 2017. <8.4 mg/dl 648 23.46 8.4-9.5 mg/dl 1.509 54.64 9.51-10.2 mg/dl 455 16.47 >10.2 mg/dl 150 5.43 Toplam / Total 2.762 100.00 TABLO 27. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum PTH düzeyine göre dağılımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 27. Distribution of prevalent PD patients according to serum PTH level as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). <150 pg/ml 91 12.73 150-300 pg/ml 192 26.85 301-600 pg/ml 283 39.58 601-1000 pg/ml 104 14.55 >1000 pg/ml 45 6.29 Toplam / Total 715 100.00 42 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 28. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında fosfor bağlayıcı ajan kullanımı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 28. Phosphorus binding agent usage in prevalent PD patients as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Kullanmayan / Not using 137 19.16 Kullanan / Using 578 80.84 Kalsiyum bazlı / Calcium-based 313 54.15 Sevelamer / Sevelamer 138 23.88 Lantanyum / Lanthanum 16 2.77 Alüminyum / Aluminum 10 1.73 Kalsiyum bazlı + Sevelamer / Calcium-based + Sevelamer 78 13.49 Kalsiyum bazlı + Lantanyum / Calcium-based + Lanthanum 3 0.52 Diğer / Other 20 3.46 Toplam / Total 715 100.00 TABLO 29. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 29. Drugs used for treatment of secondary hyperparathyroidism in prevalent PD patients as of the end of 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Kullanmayan / Not using 242 33.85 Kullanan / Using 473 66.15 Oral D vitamini / Oral vitamin D 279 58.99 İntravenöz D vitamini / Intravenous vitamin D 2 0.42 D vitamini analoğu / Vitamin D analog 94 19.87 Kalsimimetik / Calcimimetics 46 9.73 D vitamini + Kalsimimetik / Vitamin D + Calcimimetics 31 6.55 D vit. analoğu + Kalsimimetik / Vit. D analog + Calcimimetics 21 4.44 Toplam / Total 715 100.00 TABLO 30. 2017 yılı içinde paratiroidektomi yapılan prevalan PD hasta sayısı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 30. Number of prevalent PD patients performed parathyroidectomy in 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Paratiroidektomi yapılan / Parathyroidectomy performed 11 / 715 1.54 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 43

Periton Diyalizi Hastalarında Viral Seroloji Viral Serology in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 31. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında hepatit serolojisi. TABLE 31. Hepatitis serology in prevalent PD patients as of the end of 2017. HBsAg (+) 51 1.85 Anti-HCV (+) 41 1.48 HBsAg (+), Anti-HCV (+) 4 0.15 HBsAg (-), Anti-HCV (-) 2.666 96.52 Toplam / Total 2.762 100.00 TABLO 32. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında HIV serolojisi. TABLE 32. HIV serology in prevalent PD patients as of the end of 2017. HIV (+) 0 0.00 HIV (-) 2.762 100.00 Toplam / Total 2.762 100.00 TABLO 33. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum ALT düzeyine göre dağılımı. TABLE 33. Distribution of prevalent PD patients according to serum ALT level as of the end of 2017. <30 U/L 2.083 75.42 30-50 U/L 612 22.16 51-100 U/L 47 1.70 101-150 U/L 17 0.61 >150 U/L 3 0.11 Toplam / Total 2.762 100.00 44 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Periton Diyalizi Hastalarında Komplikasyonlar Complications in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 34. 2017 yılında PD hastalarında peritonit sıklığı (26 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 34. Peritonitis rate in PD patients in 2017 (according to the data obtained from 26 centers). Atak/hasta/yıl Episode/patient/year Peritonit sıklığı / Peritonitis rate 0.24 TABLO 35. 2017 yılında prevalan PD hastalarında peritonit dışındaki komplikasyonlar (toplam 715 hastadan elde edilen verilere göre). TABLE 35. Complications in prevalent PD patients other than peritonitis in 2017 (according to the data obtained from total 715 patients). Fıtık / Hernia 52 7.27 Obezite (VKİ >30 kg/m 2 ) / Obesity (BMI >30 kg/m 2 ) 39 5.45 Diyaliz yetersizliği / Inadequate dialysis 21 2.94 Diyalizat kaçağı / Dialysate leakage 22 3.08 Drenaj bozukluğu / Drainage problem 15 2.10 Malnütrisyon / Malnutrition 14 1.96 Ultrafiltrasyon yetersizliği / Ultrafiltration failure 13 1.82 Enkapsüle peritoneal skleroz / Encapsulated peritoneal sclerosis 1 0.14 Periton Diyalizi Hastalarında Tedaviden Ayrılma Nedenleri Drop-out Causes in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 36. 2017 yılında prevalan PD hastalarında HD e transfer nedenlerinin dağılımı. TABLE 36. Distribution of causes of transfer to HD in prevalent PD patients in 2017. Diyaliz ve/veya UF yetersizliği / Dialysis and/or UF failure 95 32.65 PD ilişkili enfeksiyon / PD-related infection 67 23.02 Mekanik komplikasyonlar / Mechanical complications 46 15.81 Hasta tercihi / Patient preference 30 10.31 Psikososyal nedenler / Psychosocial causes 24 8.25 Diğer / Other 29 9.96 Toplam / Total 291 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 45

Periton Diyalizi ve Ölümler Peritoneal Dialysis and Deaths TABLO 37. Prevalan PD hastalarından 2017 yılında ölenlerin yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 37. Age and gender distribution of prevalent PD patients died in 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 9 2.81 8 2.50 17 5.31 20-44 12 3.75 18 5.62 30 9.37 45-64 58 18.13 56 17.50 114 35.63 65-74 54 16.87 42 13.13 96 30.00 75 35 10.94 28 8.75 63 19.69 Toplam / Total 168 52.50 152 47.50 320 100.00 TABLO 38. 2017 yılında ölen prevalan PD hastalarının ölüm nedenlerine göre dağılımı (24 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 38. Distribution of prevalent PD patients died in 2017 according to the cause of death (according to the data obtained from 24 centers). Kardiyovasküler / Cardiovascular 29 52.73 Enfeksiyon / Infection 10 18.18 Malignite / Malignancy 7 12.73 Serebrovasküler / Cerebrovascular 5 9.09 Diğer / Other 4 7.27 Toplam / Total 55 100.00 Periton Diyalizi ve Kadavra Böbrek Transplantasyonu Peritoneal Dialysis and Cadaveric Kidney Transplantation TABLO 39. 2017 yıl sonu itibariyle kadavra böbrek bekleme listesine aktif olarak kayıtlı PD hasta sayısı (23 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 39. Number of PD patients actively registered on the cadaveric kidney waiting list as of end of 2017 (according to the data obtained from 23 centers). Kayıtlı hasta sayısı / Number of registered patients 386 62.46 Kayıtlı olmayan hasta sayısı / Number of unregistered patients 232 37.54 Toplam / Total 618 100.00 46 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 40. 2017 yılında kadavra böbrek nakli için çağrılan PD hasta sayısı. TABLO 40. Number of PD patients invited for cadaveric kidney transplantation in 2017. Çağrılan hasta sayısı / Number of invited patients 49 12.69 Çağrılmayan hasta sayısı / Number of uninvited patients 337 87.31 Toplam / Total 386 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Özürlülük Disability in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 41. 2017 yıl sonu itibarıyla ağır özürlü olan prevalan PD hasta sayısı (25 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 41. Number of prevalent PD patients with severely disabled as of end of 2017 (according to the data obtained from 25 centers). Ağır özürlü hasta sayısı / Number of severely disabled patients 41 / 676 6.07 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 47

Değerlendirme / Discussion Periton diyalizi (PD) uygulanan hasta sayısında 2008 yılındaki zirve noktasından sonra devam eden düşme dikkati çekmektedir (önceki yıl 3.508, bu yıl 3.346). Bu konuda net bir trend oluştuğu görülmektedir. USDRS verisine göre dünyada da diyaliz tercihi genelde HD lehine görülmektedir. Ancak, ülkemiz PD kullanım oranı yönünden orta sıralardan az kullanan ülkelere yaklaşmaktadır. Periton diyalizi oranındaki azalma birden çok faktöre bağlı olabilir. Yeni hasta alımının ciddi olarak artmaması muhtemelen en önemli faktördür (geçen yıl 1020, bu yıl 876). Ayrıca, PD hastalarına HD hastalarına göre daha yüksek oranda nakil yapıldığı da dikkati çekmektedir (% 6.0 ve % 3.1), ancak bu mutlak rakam olarak fazla yüksek değildir (201 hasta). Hemodiyalize geçişte, diyaliz ve/veya UF yetersizliği ve PD ilişkili enfeksiyonlar en önemli nedenler olarak öne çıkmaktadır. PD hastalarında enfeksiyon dışı sorunların başında fıtık ve obezite gelmektedir. Periton diyalizinde hipoalbüminemili hasta oranı HD dekinden daha yüksektir (PD'de % 26.2, HD de % 12.9). Periton diyalizi hasta popülasyonumuzda ESA kullanım oranı % 46.6 dır. Bu oran, HD hastalarından (% 54.6) daha düşüktür. Periton diyalizi hastalarını 74 ünde serum fosfor düzeyi 5.5 mg/dl nin altındadır. Genel olarak, fosfor kontrolünün tatminkâr olduğu söylenebilir. Periton diyalizi hastalarındaki en önemli ölüm nedeni kardiyovasküler hastalıklar olup, bunu enfeksiyonlar ve maligniteler izlemektedir. A decline in the number of patients undergoing peritoneal dialysis (PD) after the peak in 2008 is noteworthy (previous year 3.508, this year 3.346. There is a clear downtrend in this regard. According to USRDS data, HD is the more common dialysis type worldwide. However, our country is moving to low PD using part from the middle region. The ethology of decreasing PD rate seems to be multifactorial. No any significant increase in new recruited patients is probably most important factor (last year 1020, this year 876). Additionally, higher rate of Tx is noted among PD patients compared to HD patients (6.0% vs. 3.1%, respectively), however the absolute number (201) of those patients is relatively low. Inadequate dialysis, UF failure and PD-related infections seem to be the most important factors for switching to HD. The most common non-infectious complications in PD patients are hernia and obesity. The ratio of patients with hypoalbuminemia is higher in PD compared to HD patients (PD: 26.2%, HD: 12.9%). The rate of ESA usage in our PD patients is 46.6%, and this ratio is lower than that of HD (54.6%) treatment. Serum phosphorus level is lower than 5.5 mg/dl in 74% of PD patients. In general, phosphorus control can be said to be satisfactory. Cardiovascular diseases are the most common death causes among PD patients and followed by infections and malignancies. 48 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

BÖBREK TRANSPLANTASYONU KIDNEY TRANSPLANTATION

Transplantasyon İnsidansı Incidence of Transplantation TABLO 1. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak böbrek transplantasyonu (BTx) yapılan hastaların (pre-emptif) donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident kidney transplantation (KTx) patients (pre-emptive) according to donor source in 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 1.267 98.60 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 18 1.40 Toplam / Total 1.285 100.00 TABLO 2. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of KTx patients according to donor source in 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 2.649 79.26 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 693 20.74 Toplam / Total 3.342 100.00 Not: 2017 yılında böbrek transplantasyonu yapılan toplam hasta sayısı 3.330 dur. 12 hastaya 2017 yılı içinde iki kez transplantasyon yapılmıştır. Note: The total number of patients undergoing kidney transplantation in 2017 is 3.330. 12 patients underwent twice transplantation in 2017. TABLO 3. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 3. Age and gender distribution of KTx patients in 2017. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 127 3.81 121 3.63 248 7.45 20-44 955 28.68 556 16.70 1.511 45.38 45-64 921 27.66 492 14.77 1.413 42.43 65-74 108 3.24 43 1.29 151 4.53 75 5 0.15 2 0.06 7 0.21 Toplam / Total 2.116 63.54 1.204 36.16 3.330 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 51

TABLO 4. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların yaş ve donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 4. Distribution of KTx patients according to age and donor source in 2017. Yaş / Age Canlı / Living Kadavra / Deceased Toplam / Total 0-19 204 6.13 44 1.32 248 7.45 20-44 1.262 37.90 249 7.48 1.511 45.38 45-64 1.053 31.62 360 10.81 1.413 42.43 65-74 123 3.69 28 0.84 151 4.53 75 4 0.12 3 0.09 7 0.21 Toplam / Total 2.646 79.46 684 20.54 3.330 100.00 TABLO 5. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı (20 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 5. Distribution of KTx patients according to ESRD etiology in 2017 (according to the data obtained from 20 centers). Hipertansiyon / Hypertension * 108 17.36 Diabetes mellitus / Diabetes mellitus 75 12.06 Tip 1 DM / Type 1 DM 22 3.54 Tip 2 DM / Type 2 DM 53 8.52 Glomerülonefrit / Glomerulonephritis 73 11.74 Polikistik böbrek hastalıkları / Polycystic kidney diseases 24 3.86 Obstrüktif nefropati / Obstructive nephropathy 17 2.73 Tübülointerstisyel nefrit / Tubulointerstitial nephritis 12 1.93 Amiloidoz / Amyloidosis 10 1.61 Renal vasküler hastalık / Renal vascular disease 6 0.96 Diğer / Other 120 19.29 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 177 28.46 Toplam / Total 622 100.00 * Hipertansiyonun primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair şüpheler vardır. * There are suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occurred due to chronic renal failure. 52 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 6. 2017 yılında BTx yapılan hastaların Tx öncesi RRT'ne göre dağılımı. TABLE 6. Distribution of new KTx patients according to pretx RRT in 2017. Hemodiyaliz / Hemodialysis Periton diyalizi / Peritoneal dialysis Transplantasyon / Transplantation Preemptif Tx / Preemptive Tx Canlı / Living Kadavra / Deceased Toplam / Total 1.255 37.55 587 17.56 1.842 55.12 120 3.59 81 2.42 201 6.01 7 0.21 7 0.21 14 0.42 1.267 37.91 18 0.54 1.285 38.45 Toplam / Total 2.649 79.26 693 20.74 3.342 100.00 TABLO 7. 2017 yılı içinde canlı vericiden yapılan BTx lerin vericilere göre dağılımı. TABLE 7. Distribution KTx from living donors according to donors in 2017. 1. dereceden akraba / First-degree related 992 37.45 2. dereceden akraba / Second-degree related 529 19.97 3. dereceden akraba / Third-degree related 91 3.43 4. dereceden akraba / Fourth-degree related 50 1.89 Eş / Spouse 593 22.38 Akraba dışı / Unrelated 290 10.95 Çapraz nakil / Paired kidney exchange 104 3.93 Toplam / Total 2.649 100.00 TABLO 8. 2017 yılı içinde canlı vericiden BTx yapılan hastalarda doku uyumu. TABLE 8. HLA matching in KTx patients from living donor in 2017. HLA uyumu olmayan BTx / KTx with no HLA matching 541 20.42 1 antijen uyumu ile BTx / KTx with 1 antigen matching 429 16.19 2 antijen uyumu ile BTx / KTx with 2 antigen matching 267 10.08 3 antijen uyumu ile BTx / KTx with 3 antigen matching 896 33.82 4 antijen uyumu ile BTx / KTx with 4 antigen matching 308 11.63 5 antijen uyumu ile BTx / KTx with 5 antigen matching 51 1.93 6 antijen uyumu ile BTx / KTx with 6 antigen matching 157 5.93 Toplam / Total 2.649 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 53

TABLO 9. 2017 yılı içinde kadavra vericiden BTx yapılan hastalarda doku uyumu. TABLE 9. HLA matching in KTx patients from deceased donor in 2017. HLA uyumu olmayan BTx / KTx with no HLA matching 6 0.87 1 antijen uyumu ile BTx / KTx with 1 antigen matching 175 25.25 2 antijen uyumu ile BTx / KTx with 2 antigen matching 262 37.81 3 antijen uyumu ile BTx / KTx with 3 antigen matching 178 25.69 4 antijen uyumu ile BTx / KTx with 4 antigen matching 49 7.07 5 antijen uyumu ile BTx / KTx with 5 antigen matching 8 1.15 6 antijen uyumu ile BTx / KTx with 6 antigen matching 15 2.16 Toplam / Total 693 100.00 TABLO 10. 2017 yılı içinde desensitizasyon protokolü uygulanarak BTx yapılan hasta sayısı (18 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 10. Number of KTx patients applying desensitization protocol in 2017 (according to the data obtained from 18 centers). Desensitizasyon uygulanan / Desensitization applied 13 / 555 2.34 Transplantasyon Hastalarında Hepatit Hepatitis in Transplantation Patients TABLO 11. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların hepatit serolojisine göre dağılımı. TABLE 11. Distribution of KTx patients according to hepatitis serology in 2017. HBsAg (+) 99 2.97 Anti-HCV (+) 77 2.31 HBsAg (+), Anti-HCV (+) 8 0.24 HBsAg (-), Anti-HCV (-) 3.146 94.48 Toplam / Total 3.330 100.00 54 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Transplantasyon Hastalarında Greft Fonksiyonu Graft Function in Transplantation Patients TABLO 12. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastalarda gecikmiş greft fonksiyonu (BTx sonrası diyaliz gereksinimi) (18 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 12. Delayed graft function (post-ktx dialysis need) in KTx patients transplanted in 2017 (according to the data obtained from 18 centers). Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 14 / 460 3.04 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 30 / 109 27.52 Toplam / Total 44 / 569 7.73 TABLO 13. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastalarda ilk 6 ayda akut rejeksiyon görülme oranı (17 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 13. Rate of acute rejection in first 6 months in KTx patients transplanted in 2017 (according to the data obtained from 17 centers). Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 31 / 412 7.52 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 13 / 101 12.87 Toplam / Total 44 / 513 8.58 Transplantasyon Hastalarında Prognoz Prognosis in Transplantation Patients TABLO 14. 2017 yılı içinde BTx yapılan tüm hastalarda 2017 yılı sonu itibarıyla son duruma göre dağılım. TABLE 14. Distribution of all KTx patients transplanted in 2017 according to final situation as of the end of 2017. Fonksiyonel greftle izlenen / Followed with functioning graft 3.206 95.93 Diyalize dönen / Returned to dialysis 37 1.11 Ölen / Died 99 2.96 Toplam / Total 3.342 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 55

TABLO 15. 2017 yılı içinde canlı vericiden BTx yapılan hastalarda 2017 yılı sonu itibarıyla son duruma göre dağılım. TABLE 15. Distribution of KTx patients from living donor in 2017 according to final situation as of the end of 2017. Fonksiyonel greftle izlenen / Followed with functioning graft 2.588 97.70 Diyalize dönen / Returned to dialysis 20 0.75 Ölen / Died 41 1.55 Toplam / Total 2.649 100.00 TABLO 16. 2017 yılı içinde kadavra vericiden BTx yapılan hastalarda 2017 yılı sonu itibarıyla son duruma göre dağılım. TABLE 16. Distribution of KTx patients from deceased donor in 2017 according to final situation as of the end of 2017. Fonksiyonel greftle izlenen / Followed with functioning graft 618 89.18 Diyalize dönen / Returned to dialysis 17 2.45 Ölen / Died 58 8.37 Toplam / Total 693 100.00 Transplantasyon Hastalarında Ölümler Deaths in Transplantation Patients TABLO 17. 2017 yılında BTx yapılan hastalardan 2017 yılında ölenlerin donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 17. Distribution of new KTx patients died in 2017 according to donor type. n Ölüm Oranı (%) Death Rate (%) Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 41 1.55 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 58 8.37 Toplam / Total 99 2.96 56 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 18. 2017 yılında BTx yapılan hastalardan 2017 yılında ölenlerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı. TABLE 18. Distribution of new KTx patients died in 2017 according to age and gender. Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 0 0.00 4 4.04 4 4.04 20-44 8 8.08 12 12.12 20 20.20 45-64 37 37.37 23 23.23 60 60.61 65-74 9 9.09 6 6.06 15 15.15 75 0 0.00 0 0.00 0 0.00 Toplam / Total 54 54.55 45 45.45 99 100.00 TABLO 19. 2017 yılında ölen BTx li hastaların ölüm nedenlerine göre dağılımı (18 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 19. Distribution of KTx patients died in 2017 according to cause of death (according to the data obtained from 18 centers). Kardiyovasküler / Cardiovascular 9 33.33 Enfeksiyon / Infection 8 29.63 Malignite / Malignancy 4 14.81 Serebrovasküler / Cerebrovascular 2 7.41 Diğer / Other 4 14.81 Toplam / Total 27 100.00 Transplantasyon Prevalansı Prevalence of Transplantation TABLO 20. 2017 yılı sonu itibarıyla fonksiyonel greftle izlenmekte olan BTx hastaların donör kaynağına göre dağılımı (15 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 20. Distribution of KTx patients with functioning graft according to donor source as of the end of 2017 (according to the data obtained from 15 centers). Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 1.256 75.89 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 399 24.11 Toplam / Total 1.655 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 57

TABLO 21. 2017 yılı sonu itibarıyla fonksiyonel greftle izlenmekte olan BTx hastalarının yaş ve cinsiyete göre dağılımı (18 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 21. Age and gender distribution of KTx patients with functioning graft as of the end of 2017 (according to the data obtained from 18 centers). Yaş / Age Erkek / Male Kadın / Female Toplam / Total 0-19 59 2.85 41 1.98 100 4.83 20-44 560 27.04 351 16.95 911 43.99 45-64 554 26.75 298 14.39 852 41.14 65-74 93 4.49 72 3.48 165 7.97 75 22 1.06 21 1.01 43 2.07 Toplam / Total 1.288 62.19 783 37.81 2.071 100.00 Kadın Transplantasyon Hastalarında Gebelik ve Doğum Pregnancy and Birth in Female Transplantation Patients TABLO 22. Fonksiyonel greftle izlenen 45 yaş altı kadın BTx hastalarında 2017 yılında gebelik ve canlı doğum sayısı (18 merkezden elde edilen verilere göre). TABLE 22. Number of pregnancy and live births in female KTx patients under 45 years old with functioning graft in 2017 (according to the data obtained from 18 centers). Gebelik / Pregnancy 20 / 555 3.60 Canlı doğum / Live birth 18 / 20 90.00 58 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Değerlendirme / Discussion Değerlendirme, insidan olgular için Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanan verilere göre yapılmıştır. 2017 yılında 3.330 hastaya toplam 3.342 böbrek transplantasyonu yapılmıştır. Toplam transplantasyon sayısı geçen yıla (3.416) göre hafifçe azalmıştır. Kadavra vericiden nakil oranı % 20.7 dir. Bu oran önceki yıl % 22.8 idi. Kadaverik nakil oranında halen anlamlı bir artış olmadığı görülmektedir. Geçen yıl % 34.6 olan pre-emptif nakil oranı bu yıl daha da artarak % 38.4 e çıkmıştır. Bu yüksek oran dikkat çekicidir. Bu yüksek oran naklin doğru zamanda yapılıp yapılmadığı konusunda bazı endişelere yol açmaktadır. 2017 yılında canlıdan böbrek nakillerini 62.7 si akraba vericilerden, % 22.4 ü eşlerden yapılmıştır. Çapraz nakil oranı ise % 4 dür. Birinci yılda, özellikle canlı vericili nakillerde fonksiyonel greft ile izlenen hasta oranının yüksek olması olumlu bir bulgudur. Kardiyovasküler hastalıklar ve enfeksiyonlar en önemli ölüm nedenleridir. 2017 yılında yapılan böbrek nakil sayısı, son yıllardaki artışa rağmen ihtiyacın altındadır. En önemli kaynak olan kadavra vericilerde istenilen artışın olmaması ve düşük oranların devamlılık göstermesi düşündürücüdür. Etkinlik-maliyet açısından en uygun tedavi olan böbrek transplantasyonunun arttırılması hastalarımızın sağlığı ve ülke ekonomisi açısından çok önemlidir. Kadaverik nakil oranının artması için makro düzeyde (Sağlık Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve diğer devlet kurumları) uygulamayı özendirici düzenlemeler yapılması gereklidir This report is compiled through the data provided by the Ministry of Health for incident patients. A total of 3.342 kidney transplantation were performed to 3.330 patients in 2017. The total number of Tx was slightly decreased compared to the previous year (3.416). The rate of deceased donation is 20.7%, previous year this rate was 22.8%. Unfortunately, there is no any significant increase in cadaveric transplantation rate. The rate of pre-emptive transplantation is even higher this year compared to that of the last year (34.6% vs. 38.4%). Those high numbers raise some concerns about the correct timing of transplantation. Living donations were from 62.7% from living related donors and 22.4% from spouses in the year 2017. Paired exchange is done by 4%. High rate of functional graft especially following living donor transplantation is a good finding. Cardiovascular diseases and infections are the most common causes of death. Kidney transplantation rate in 2017 is still lower than needed. The number of deceased donation, which is the most important source, is still low and show a consolidation this is an important problem. Kidney transplantation is the best RRT method with regard to the cost-effectiveness, it is very important for wellbeing of our patients and the economy of our country. Macro scale (involving Ministry of Health, Social Security Agency and other government departments) planning is important to increase cadaveric transplantation rate. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 59

PEDİATRİK HEMODİYALİZ PEDIATRIC HEMODIALYSIS

BU BÖLÜM, 13 MERKEZDEN ELDE EDİLEN VERİLERİN ANALİZİNİ İÇERMEKTEDİR. Akut Hemodiyaliz Acute Hemodialysis 13 merkezden elde edilen verilere göre, 2017 yılında 159 çocuk hastaya akut hemodiyaliz (HD) uygulanmıştır. In 2017 acute hemodialysis (HD) was performed in 159 pediatric patients, according to the data from responding 13 centers. TABLO 1. 2017 yılı içinde akut HD uygulanan hastaların kateter yerleştirme yerine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of patients performed acute HD in 2017, according to the place of the catheter. İnternal juguler ven / Internal jugular vein 81 50.94 Femoral ven / Femoral vein 42 26.42 Subklavian ven / Subclavian vein 20 12.58 Eksternal juguler ven / External jugular vein 16 10.06 Toplam / Total 159 100.00 Kronik Hemodiyaliz İnsidansı Incidence of Chronic Hemodialysis TABLO 2. 2017 yılı içinde HD e başlayan hastaların HD öncesi RRT ne göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of new HD patients according to pre-hd RRT in 2017. Hemodiyaliz ilk RRT / Hemodialysis is first RRT 43 76.78 Periton diyalizi / Peritoneal dialysis 8 14.29 Böbrek transplantasyonu / Kidney transplantation 5 8.93 Toplam / Total 56 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 63

TABLO 3. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan insidan hastaların HD tipine göre dağılımı. TABLE 3. Distribution of incident HD patients according to HD type in 2017. Merkezde standart HD / Standard HD in center 43 100.00 Hemodiyafiltrasyon / Hemodiafiltration 0 0.00 Evde HD / Home HD 0 0.00 Toplam / Total 43 100.00 TABLO 4. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan insidan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 4. Age and gender distribution of incident HD patients in 2017. Yaş / Age Erkek / Boy Kız / Girl Toplam / Total 0-2 2 4.65 1 2.33 3 6.98 >2-6 0 0.00 1 2.33 1 2.33 >6-10 3 6.98 2 4.65 5 11.63 >10-15 8 18.60 4 9.30 12 27.91 >15-18 12 27.91 9 20.93 21 48.84 >18 1 2.33 0 0.00 1 2.33 Toplam / Total 26 60.47 17 39.53 43 100.00 TABLO 5. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD'e başlayan insidan hastaların etyolojiye göre dağılımı. TABLE 5. Distribution of incident HD patients according to etiology in 2017. VUR ve tekrarlayan İYE / VUR and recurrent UTI 15 34.88 Primer glomerülonefrit / Primary glomerulonephritis 10 23.25 Doğumsal ürolojik anomaliler (VUR dışı) / Congenital urologic anomalies (excluding VUR) Nörojenik/non-nörojenik mesane / Neurogenic/nonneurogenic bladder 4 9.30 3 6.97 Sekonder glomerülonefrit / Secondary glomerulonephritis 1 2.33 Renal hipoplazi-displazi / Renal hypoplasia-dysplasia 1 2.33 Taş hastalığı / Nephrolithiasis 1 2.33 Diğer / Other 7 16.28 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 1 2.33 Toplam / Total 43 100.00 64 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 6. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastaların diyalize başlangıç durumlarına göre dağılımı. TABLE 6. Distribution of incident HD patients according to the initial approach of RRT in 2017. Acil / Urgent 43 51.81 Programlı / Scheduled 40 48.19 Toplam / Total 83 100.00 TABLO 7. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastalardan diyalize acil olarak başlanan hastaların diyaliz endikasyonlarına göre dağılımı. TABLE 7. Distribution of incident HD patients who have urgently started dialysis, according to dialysis indications in 2017. Hipervolemi / Hypervolemia 32 42.67 İnatçı bulantı-kusma / Persistent nausea-vomiting 15 20.00 Hiperkalemi / Hyperkalemia 9 12.00 Kontrolsüz asidoz / Uncontrolled acidosis 8 10.67 Üremik ensefalopati / Uremic encephalopathy 0 0.00 Üremik perikardit / Uremic pericarditis 0 0.00 Üremiye bağlı kanama diyatezi / Hemorrhagic diathesis 0 0.00 Diğer / Other 11 14.67 Toplam / Total 75 100.00 Hemodiyaliz Prevalansı Prevalence of Hemodialysis TABLO 8. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının HD tipine göre dağılımı. TABLE 8. Distribution of prevalent HD patients according to HD type as of the end of 2017. Merkezde standart HD / Standard HD in center 88 92.63 Hemodiyafiltrasyon / Hemodiafiltration 7 7.37 Evde HD / Home HD 0 0.00 Toplam / Total 95 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 65

TABLO 9. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 9. Age and gender distribution of prevalent HD patients as of the end of 2017. Yaş / Age Erkek / Boy Kız / Girl Toplam / Total 0-2 1 1.05 1 1.05 2 2.11 >2-6 5 5.26 0 0.00 5 5.26 >6-10 4 4.21 5 5.26 9 9.47 >10-15 8 8.42 21 22.11 29 30.53 >15-18 26 27.37 17 17.89 43 45.26 >18 3 3.16 4 4.21 7 7.37 Toplam / Total 47 49.47 48 50.53 95 100.00 TABLO 10. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının etyolojik nedenlere göre dağılımı. TABLE 10. Distribution of prevalent HD patients according to etiology as of the end of 2017. VUR ve tekrarlayan İYE / VUR and recurrent UTI 30 31.58 Nörojenik/non-nörojenik mesane / Neurogenic/nonneurogenic bladder 18 18.95 Primer glomerülonefrit / Primary glomerulonephritis 12 12.63 Sekonder glomerülonefrit / Secondary glomerulonephritis 7 7.37 Kistik böbrek hastalığı / Cystic kidney disease 5 5.26 Taş hastalığı / Nephrolithiasis 4 4.21 Doğumsal ürolojik anomaliler (VUR dışı) / Congenital urologic anomalies (excluding VUR) 3 3.16 Renal hipoplazi-displazi / Renal hypoplasia-dysplasia 1 1.05 Diğer / Other 10 10.53 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 5 5.26 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 11. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının diyaliz süresine göre dağılımı. TABLE 11. Distribution of prevalent HD patients according to dialysis duration as of the end of 2017. 6 ay / months 19 20.00 >6-12 ay / months 23 24.21 >12-24 ay / months 17 17.90 >24-60 ay / months 23 24.21 >60 ay / months 13 13.68 Toplam / Total 95 100.00 66 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Hemodiyaliz Hastalarında Damar Erişim Yolu Vascular Access in Hemodialysis Patients TABLO 12. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlayan insidan hastaların HD başlangıcındaki damar erişim yoluna göre dağılımı. TABLE 12. Distribution of incident HD patients according to the type of vascular access in 2017. AV fistül / AV fistula 2 4.65 Kalıcı (tünelli) kateter / Permanent (tunnelled) catheter 15 34.88 Geçici (tünelsiz) kateter / Temporary (untunnelled) catheter 26 60.47 Toplam / Total 43 100.00 TABLO 13. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının halen kullanılmakta olan damar erişim yoluna göre dağılımı. TABLE 13. Distribution of prevalent HD patients according to vascular access still being used as of the end of 2017. AV fistül / AV fistula 29 30.53 AV greft / AV graft 0 0.00 Kalıcı (tünelli) kateter / Permanent (tunnelled) catheter 41 43.16 Geçici (tünelsiz) kateter / Temporary (untunnelled) catheter 25 26.31 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 14. 2017 yılı içinde geçici (tünelsiz) kateter yerleştirilen tüm HD hastalarının (insidan ve prevalan) kateter yerleştirme yerine göre dağılımı. TABLE 14. Distribution of all HD patients (incident and prevalent) who inserted temporary (untunnelled) catheter according to the place of the catheter in 2017. İnternal juguler ven / Internal jugular vein 42 57.53 Eksternal juguler ven / External jugular vein 20 27.40 Femoral ven / Femoral vein 6 8.22 Subklavian ven / Subclavian vein 5 6.85 Toplam / Total 73 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 67

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Reçetesi Dialysis Prescriptions in Hemodialysis Patients TABLO 15. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının hemodiyalize giriş sıklığına göre dağılımı. TABLE 15. Distribution of prevalent HD patients according to HD frequency as of the end of 2017. Haftada 1 kez / Once weekly 1 1.05 Haftada 2 kez / Twice weekly 3 3.16 Haftada 3 kez / 3 times weekly 89 93.68 Haftada >3 kez / >3 times weekly 2 2.11 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 16. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının kullanılan membran tipine göre dağılımı. TABLE 16. Distribution of prevalent HD patients according to the membrane type as of the end of 2017. Düşük akışlı / Low-flux 20 25.32 Yüksek akışlı / High-flux 59 74.68 Toplam / Total 79 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Serum Albümin Düzeyi Serum Albumin Level in Hemodialysis Patients TABLO 17. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum albümin düzeyine göre dağılımı. TABLE 17. Distribution of prevalent HD patients according to serum albumin level as of the end of 2017. <3.5 gr/dl 29 30.53 3.5-4.0 gr/dl 38 40.00 >4.0 gr/dl 28 29.47 Toplam / Total 95 100.00 68 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Hemodiyaliz Hastalarında Büyüme Geriliği Growth Retardation in Hemodialysis Patients TABLO 18. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında büyüme geriliği. TABLE 18. Growth retardation in prevalent HD patients as of the end of 2017. Büyüme geriliği var / Growth retardation present 72 75.79 Büyüme geriliği yok / Growth retardation absent 23 24.21 Toplam / Total 95 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Antihipertansif İlaç Kullanımı Antihypertensive Drug Usage in Hemodialysis Patients TABLO 19. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında antihipertansif ilaç kullanımı. TABLE 19. Antihypertensive drug usage in prevalent HD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 17 17.89 1 ilaç / 1 drug 29 30.53 2 ilaç / 2 drugs 26 27.37 3 ilaç / 3 drugs 13 13.68 >3 ilaç / >3 drugs 10 10.53 Toplam / Total 95 100.00 Hemodiyaliz Hastalarında Anemi Anemia in Hemodialysis Patients TABLO 20. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının hemoglobin düzeyine göre dağılımı. TABLE 20. Distribution of prevalent HD patients according to hemoglobin level as of the end of 2017. <8.0 gr/dl 16 16.84 8.0-10.0 gr/dl 37 38.95 10.1-12.0 gr/dl 36 37.89 >12.0 gr/dl 6 6.32 Toplam / Total 95 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 69

TABLO 21. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının ESA tedavisine göre dağılımı. TABLE 21. Distribution of prevalent HD patients according to ESA therapy as of the end of 2017. Halen ESA kullanıyor / Using currently ESA 84 88.42 Daha önce ESA kullanmış, ancak halen kullanmıyor / Have received ESA before, but not using currently 11 11.58 2017 de hiç ESA kullanmamış / Never used ESA in 2017 0 0.00 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 22. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının demir tedavisine göre dağılımı. TABLE 22. Distribution of prevalent HD patients according to iron therapy as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 26 27.37 Kullanan / Using 69 72.63 Oral demir / Oral iron 34 49.28 Parenteral demir / Parenteral iron 35 50.72 Toplam / Total 85 53.42 Hemodiyaliz Hastalarında Mineral-Kemik Metabolizması Mineral-Bone Metabolism in Hemodialysis Patients TABLO 23. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum fosfor düzeyine göre dağılımı. TABLE 23. Distribution of prevalent HD patients according to serum phosphorus level as of the end of 2017. <3.5 mg/dl 7 7.37 3.5-5.5 mg/dl 39 41.05 5.51-7.5 mg/dl 40 42.11 7.51-9.0 mg/dl 8 8.42 >9.0 mg/dl 1 1.05 Toplam / Total 95 100.00 70 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 24. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum kalsiyum düzeyine göre dağılımı. TABLE 24. Distribution of prevalent HD patients according to serum calcium level as of the end of 2017. <8.4 mg/dl 15 15.79 8.4-9.5 mg/dl 42 44.21 9.51-10.2 mg/dl 34 35.79 >10.2 mg/dl 4 4.21 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 25. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarının serum PTH düzeyine göre dağılımı. TABLE 25. Distribution of prevalent HD patients according to serum PTH level as of the end of 2017. <150 pg/ml 13 13.68 150-300 pg/ml 38 40.00 301-600 pg/ml 19 20.00 601-1000 pg/ml 14 14.74 >1000 pg/ml 11 11.58 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 26. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında fosfor bağlayıcı ilaç kullanımı. TABLE 26. Phosphorus binding agent usage in prevalent HD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 15 15.79 Kullanan / Using 80 84.21 Kalsiyum bazlı / Calcium-based 48 60.00 Sevelamer / Sevelamer 16 20.00 Alüminyum / Aluminum 2 2.50 Kalsiyum bazlı + Sevelamer / Calcium-based + Sevelamer 13 16.25 Kalsiyum bazlı + Lantanyum / Calcium-based + Lanthanum 1 1.25 Toplam / Total 95 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 71

TABLO 27. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar. TABLE 27. Drugs used for treatment of secondary hyperparathyroidism in prevalent HD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 19 20.00 Kullanan / Using 76 80.00 Oral D vitamini / Oral vitamin D 44 57.89 İntravenöz D vitamini / Intravenous vitamin D 27 35.53 D vitamini analoğu / Vitamin D analog 4 5.26 D vitamini + Kalsimimetik / Vitamin D + Calcimimetics 1 1.32 Toplam / Total 95 100.00 TABLO 28. 2017 yılı içinde paratiroidektomi yapılan prevalan HD hasta sayısı. TABLE 28. Number of prevalent HD patients performed parathyroidectomy in 2017. Paratiroidektomi yapılan / Parathyroidectomy performed 5 / 95 5.26 Hemodiyaliz Hastalarında Hepatit Serolojisi Hepatitis Serology in Hemodialysis Patients TABLO 29. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan HD hastalarında hepatit serolojisi. TABLE 29. Hepatitis serology in prevalent HD patients as of the end of 2017. HBsAg (+) 1 1.22 Anti-HCV (+) 1 1.22 HBsAg (+), Anti-HCV (+) 0 0.00 HBsAg (-), Anti-HCV (-) 80 97.56 Toplam / Total 82 100.00 72 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Değerlendirme / Discussion 13 merkezden elde edilen verilere göre 2017 yılında 159 çocuğa akut HD uygulanmıştır. Çocuk hastaları 52 si diyalize acil koşullarda başlamaktadır. Bu oranda geçmiş yıllara göre bir artış gözlenmektedir. Çocuk hastalarda SDBY etyolojisinde en sık görülen nedenler VUR ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, primer glomerülonefrit ve nörojenik mesanedir. Kronik HD uygulanan çocuk hastalarda damar erişim yolu olarak yüksek oranda kateter (tünelli ve tünelsiz) kullanımı istenmeyen bir durumdur (% 69.5). Kateter kullanım oranında geçen yıla göre artış gözlenmektedir. Hastaları 95 inden fazlasına haftada en az üç seans diyaliz tedavisi uygulanmaktadır. Veriler geçen yıla benzerdir. Yüksek akışlı membran kullanımı önceki yıllara göre giderek artmaktadır. Kronik HD uygulanan çocuk hastaların yaklaşık % 30 unda serum albümin düzeyi 3.5 gr/dl nin altındadır. Beslenme durumunda geçen yıla göre bir iyileşme gözlenmemektedir. Çocuk HD hastalarını 76 sında büyüme geriliği mevcuttur. Bu oran, geçen yılkine benzerdir. Kronik HD uygulanan çocuk hastaları 82 si antihipertansif ilaç kullanmaktadır. İlaç kullanım oranı önceki yıllardakinden yüksektir. Çocuk HD hastalarını 56 sında hemoglobin düzeyi 10 gr/dl nin altındadır. Çocuk hastalarda ESA kullanım oranı (% 84) erişkinlere göre yüksektir. Acute HD was applied to 159 children according to the data obtained from 13 centers in 2017. In 52% of pediatric patients, dialysis has been started urgently. There is an increase in this rate compared to previous years. VUR and recurrent urinary tract infections, primary glomerulonephritis, and neurogenic bladder are the most common seen etiologies of ESRD in pediatric patients. High rate of catheter (tunnelled and untunnelled) use as vascular access in pediatric patients under chronic HD is an undesired condition (69.5%). The rate of catheter usage has increased compared to the last year. More than 95% of the patients are treated at least three HD sessions per week. This data is similar to previous year. The use of high flow membranes has been steadily increasing compared to previous years. Serum albumin level is lower than 3.5 g/dl in 30% of pediatric HD patients. There is no improvement in nutritional status compared to the previous year. Growth retardation is present 76% of pediatric HD patients. This rate is similar to previous year. The 82% of pediatric HD patients are using antihypertensive drugs. The rate of drug usage is higher than previous years. Hemoglobin level is lower than 10 g/dl in 56% of pediatric HD patients. The rate of ESA usage in pediatric patients (84%) is more than adult patients. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 73

Çocuk HD hastalarını 52 sinde serum fosfor düzeyi 5.5 mg/dl nin üzerindedir. Fosfor kontrolünde geçen yıla göre bir iyileşme gözlenmemektedir. Serum phosphorus level is over 5.5 mg/dl in 52% of pediatric HD patients. There is no improvement in phosphorus control compared to the previous year. Çocuk HD hastalarını 84 ü fosfor bağlayıcı ajan kullanmaktadır. Kalsiyum asetat en çok tercih edilen fosfor bağlayıcıdır. Çocuk HD hastalarını 80 ni PTH baskılayıcı ajan kullanmaktadır. Oral D vitamini en çok tercih edilen ajandır (% 58). The 84% of pediatric HD patients are using phosphorus binding agents. Calcium acetate is the most preferred phosphorus binder. The 80% of pediatric HD patients have received PTH suppressive agents. Oral vitamin D is the most preferred agent (58%). 74 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

PEDİATRİK PERİTON DİYALİZİ PEDIATRIC PERITONEAL DIALYSIS

BU BÖLÜM, 17 MERKEZDEN ELDE EDİLEN VERİLERİN ANALİZİNİ İÇERMEKTEDİR. Akut Periton Diyalizi Acute Peritoneal Dialysis 17 merkezden elde edilen verilere göre 2017 yılında 88 çocuk hastaya akut periton diyalizi uygulanmıştır. In 2017 acute peritoneal dialysis was performed in 88 pediatric patients, according to the data from 17 centers. Kronik Periton Diyalizi İnsidansı Incidence of Chronic Peritoneal Dialysis TABLO 1. 2017 yılı içinde PD ne başlayan hastaların PD öncesi RRT ne göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of new PD patients according to pre-pd RRT in 2017. Periton diyalizi ilk RRT / Peritoneal dialysis is first RRT 62 83.78 Hemodiyaliz / Hemodialysis 6 8.11 Böbrek transplantasyonu / Kidney transplantation 6 8.11 Toplam / Total 74 100.00 TABLO 2. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne başlayan insidan hastaların PD tipine göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of incident PD patients according to PD type in 2017. SAPD / CAPD 30 48.39 APD / APD 32 51.61 Toplam / Total 62 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 77

TABLO 3. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne (SAPD/APD) başlayan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 3. Age and gender distribution of incident PD (CAPD/APD) patients in 2017. Yaş / Age Erkek / Boy Kız / Girl Toplam / Total 0-2 8 12.90 7 12.29 15 24.19 >2-6 3 4.84 4 6.45 7 11.29 >6-10 4 6.45 5 8.06 9 14.52 >10-15 8 12.90 12 19.36 20 32.26 >15-18 7 11.29 4 6.45 11 17.74 >18 0 0.00 0 0.00 0 0.00 Toplam / Total 30 48.39 32 51.61 62 100.00 TABLO 4. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak PD'ne başlayan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı. TABLE 4. Distribution of incident PD patients according to ESRD etiology in 2017. Primer glomerülonefrit / Primary glomerulonephritis 9 14.52 Sekonder glomerülonefrit / Secondary glomerulonephritis 8 12.90 VUR ve tekrarlayan İYE / VUR and recurrent UTI 8 12.90 Kistik böbrek hastalığı / Cystic kidney disease 7 11.29 Nörojenik/non-nörojenik mesane / Neurogenic/nonneurogenic bladder 4 6.45 Renal hipoplazi-displazi / Renal hypoplasia-dysplasia 4 6.45 Doğumsal ürolojik anomaliler (VUR dışı) / Congenital urologic anomalies (excluding VUR) 2 3.23 Taş hastalığı / Nephrolithiasis 1 1.61 Diğer / Other 13 20.97 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 6 9.68 Toplam / Total 62 100.00 78 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 5. 2017 yılı içinde PD ne başlayan hastaların kateter yerleştirme yöntemine göre dağılımı. TABLE 5. Distribution of incident PD patients according to catheter placement method in 2017. Açık cerrahi / Surgical 38 61.29 Laparoskopi / Laparoscopy 17 27.42 Kılavuz tel (Seldinger) / Guide wire (Seldinger) 4 6.45 Tenckhoff trokar / Tenckhoff trochar 3 4.84 Toplam / Total 62 100.00 Periton Diyalizi Prevalansı Prevalence of Peritoneal Dialysis TABLO 6. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının PD tipine göre dağılımı. TABLE 6. Distribution of prevalent PD patients according to PD type as of the end of 2017. SAPD / CAPD 79 38.92 APD / APD 124 61.08 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 7. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının yaş ve cinsiyete göre dağılımı. TABLE 7. Age and gender distribution of prevalent PD patients as of the end of 2017. Yaş / Age Erkek / Boy Kız / Girl Toplam / Total 0-2 12 5.91 10 4.93 22 10.84 >2-6 22 10.84 14 6.90 36 17.73 >6-10 14 6.90 22 10.84 36 17.73 >10-15 37 18.23 33 16.26 70 34.49 >15-18 21 10.34 10 4.93 31 15.27 >18 3 1.48 5 2.46 8 3.94 Toplam / Total 109 53.69 94 46.31 203 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 79

TABLO 8. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının etyolojik nedenlere göre dağılımı. TABLE 8. Distribution of prevalent PD patients according to ESRD etiology as of the end of 2017. Primer glomerülonefrit / Primary glomerulonephritis 28 15.22 VUR ve tekrarlayan İYE / VUR and recurrent UTI 27 14.67 Kistik böbrek hastalığı / Cystic kidney disease 24 13.04 Nörojenik/non-nörojenik mesane / Neurogenic/nonneurogenic bladder Doğumsal ürolojik anomaliler (VUR dışı) / Congenital urologic anomalies (excluding VUR) 13 7.07 12 6.52 Sekonder glomerülonefrit / Secondary glomerulonephritis 10 5.43 Renal hipoplazi-displazi / Renal hypoplasia-dysplasia 8 4.35 Taş hastalığı / Nephrolithiasis 2 1.09 Diğer / Other 46 25.00 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 14 7.61 Toplam / Total 184 100.00 TABLO 9. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının diyaliz süresine göre dağılımı. TABLE 9. Distribution of prevalent PD patients according to dialysis duration as of the end of 2017. 6 ay / months 35 17.24 >6-12 ay / months 32 15.76 >12-24 ay / months 55 27.10 >24-60 ay / months 54 26.60 >60 ay / months 27 13.30 Toplam / Total 203 100.00 80 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Periton Diyalizi Hastalarında Diyalizat Dialysate in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 10. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının kullanılan diyalizat türüne (konvansiyonel veya nötral ph lı solüsyon) göre dağılımı. TABLE 10. Distribution of prevalent PD patients according to dialysate type (conventional or neutralph solution) as of the end of 2017. Konvansiyonel solüsyon / Conventional solution 38 18.72 Nötral ph lı solüsyon / Neutral-pH solution 165 81.28 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 11. 2017 yılı sonu itibarıyla en az bir değişimde ikodekstrinli solüsyon kullanılan prevalan PD hasta sayısı. TABLE 11. Number of prevalent PD patients using icodextrin solution at least one change as of the end of 2017. İkodekstrin kullananlar / Using icodextrin 66 32.51 İkodekstrin kullanmayanlar / Not using icodextrin 137 67.49 Toplam / Total 203 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Serum Albümin Düzeyi Serum Albumin Level in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 12. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum albümin düzeyine göre dağılımı. TABLE 12. Distribution of prevalent PD patients according to serum albumin level as of the end of 2017. <3.5 gr/dl 101 49.76 3.5-4.0 gr/dl 78 38.42 >4.0 gr/dl 24 11.82 Toplam / Total 203 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 81

Periton Diyalizi Hastalarında Büyüme Geriliği Growth Retardation in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 13. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında büyüme geriliği. TABLE 13. Growth retardation in prevalent PD patients as of the end of 2017. Büyüme geriliği var / Growth retardation present 144 73.10 Büyüme geriliği yok / Growth retardation absent 53 26.90 Toplam / Total 197 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Antihipertansif İlaç Kullanımı Antihypertensive Drug Usage in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 14. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında antihipertansif ilaç kullanımı. TABLE 14. Antihypertensive drug usage in prevalent PD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 79 38.92 1 ilaç / 1 drug 54 26.60 2 ilaç / 2 drugs 44 21.67 3 ilaç / 3 drugs 19 9.36 >3 ilaç / >3 drugs 7 3.45 Toplam / Total 203 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Anemi Anemia in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 15. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının hemoglobin düzeyine göre dağılımı. TABLE 15. Distribution of prevalent PD patients according to hemoglobin level as of the end of 2017. <8.0 gr/dl 33 16.26 8.0-10.0 gr/dl 71 34.98 10.1-12.0 gr/dl 82 40.39 >12 gr/dl 17 8.37 Toplam / Total 203 100.00 82 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 16. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının ESA tedavisine göre dağılımı. TABLE 16. Distribution of prevalent PD patients according to ESA therapy as of the end of 2017. Halen ESA kullanıyor / Using currently ESA 142 69.95 Daha önce ESA kullanmış, ancak halen kullanmıyor / Have received ESA before, but not using currently 42 20.69 2017 de hiç ESA kullanmamış / Never used ESA in 2017 19 9.36 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 17. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının demir tedavisine göre dağılımı. TABLE 17. Distribution of prevalent PD patients according to iron therapy as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 51 25.12 Kullanan / Using 152 74.88 Oral demir / Oral iron 147 96.71 Parenteral demir / Parenteral iron 5 3.29 Toplam / Total 203 100.00 Periton Diyalizi Hastalarında Mineral-Kemik Metabolizması Mineral-Bone Metabolism in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 18. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum fosfor düzeyine göre dağılımı. TABLE 18. Distribution of prevalent PD patients according to serum phosphorus level as of the end of 2017. <3.5 mg/dl 22 10.84 3.5-5.5 mg/dl 95 46.80 5.51-7.5 mg/dl 65 32.02 7.51-9.0 mg/dl 18 8.86 >9.0 mg/dl 3 1.48 Toplam / Total 203 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 83

TABLO 19. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum kalsiyum düzeyine göre dağılımı. TABLE 19. Distribution of prevalent PD patients according to serum calcium level as of the end of 2017. <8.4 mg/dl 24 11.82 8.4-9.5 mg/dl 100 49.26 9.51-10.2 mg/dl 63 31.04 >10.2 mg/dl 16 7.88 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 20. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarının serum PTH düzeyine göre dağılımı. TABLE 20. Distribution of prevalent PD patients according to serum PTH level as of the end of 2017. <150 pg/ml 32 15.76 150-300 pg/ml 47 23.15 301-600 pg/ml 52 25.62 601-1000 pg/ml 43 21.18 >1000 pg/ml 29 14.29 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 21. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında fosfor bağlayıcı ilaç kullanımı. TABLE 21. Phosphorus binding agent usage in prevalent PD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 31 15.27 Kullanan / Using 172 84.73 Kalsiyum bazlı / Calcium-based 116 67.44 Sevelamer / Sevelamer 25 14.54 Kalsiyum bazlı + Sevelamer / Calcium-based + Sevelamer 31 18.02 Toplam / Total 203 100.00 84 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 22. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar. TABLE 22. Drugs used for treatment of secondary hyperparathyroidism in prevalent PD patients as of the end of 2017. Kullanmayan / Not using 45 22.17 Kullanan / Using 158 77.83 Oral D vitamini / Oral vitamin D 116 73.42 D vitamini analoğu / Vitamin D analog 31 19.62 D vitamini + Kalsimimetik / Vitamin D + Calcimimetics 10 6.33 D vit analoğu + Kalsimimetik / Vit D analog + Calcimimetics 1 0.63 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 23. 2017 yılı içinde paratiroidektomi yapılan kronik PD hasta sayısı. TABLE 23. Number of chronic PD patients performed parathyroidectomy in 2017. Paratiroidektomi yapılan / Parathyroidectomy performed 1 / 203 0.49 Periton Diyalizi Hastalarında Hepatit Serolojisi Hepatitis Serology in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 24. 2017 yılı sonu itibarıyla prevalan PD hastalarında hepatit serolojisi. TABLE 24. Hepatitis serology in prevalent PD patients as of the end of 2017. HBsAg (+) 9 4.43 Anti-HCV (+) 1 0.49 HBsAg (+), Anti-HCV (+) 0 0.00 HBsAg (-), Anti-HCV (-) 193 95.08 Toplam / Total 203 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 85

Periton Diyalizi Hastalarında Peritonit Peritonitis in Peritoneal Dialysis Patients TABLO 25. Prevalan PD hastalarının 2017 yılında geçirilen peritonit atağı sayısına göre dağılımı. TABLE 25. Distribution of prevalent PD patients according to the number of peritonitis episode in 2017. Atak yok / No episode 150 73.89 1 atak / 1 episode 38 18.72 2 atak / 2 episode 11 5.42 >2 atak / >2 episode 4 1.97 Toplam / Total 203 100.00 TABLO 26. 2017 yılında prevalan PD hastalarında peritonit sıklığı. TABLE 26. Peritonitis rate in prevalent PD patients in 2017. Atak/hasta/yıl Episode/patient/year Peritonit sıklığı / Peritonitis rate 0.27 Periton Diyalizi ve Tedaviden Ayrılma Peritoneal Dialysis and Drop-out TABLO 27. 2017 yılında tedaviden ayrılan prevalan PD hasta sayısı. TABLE 27. Number of drop-out in prevalent PD patients in 2017. Hemodiyalize transfer / Transfer to hemodialysis 22 52.38 Böbrek transplantasyonu / Kidney transplantation 11 26.19 Ölüm / Death 9 21.43 Toplam / Total 42 100.00 86 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 28. 2017 yılında prevalan PD hastalarında HD e transfer nedenlerinin dağılımı. TABLE 28. Distribution of causes of transfer to HD in prevalent PD patients in 2017. Diyaliz ve/veya UF yetersizliği / Dialysis and/or UF failure 14 63.63 PD ilişkili enfeksiyon / PD-related infection 5 22.73 Mekanik komplikasyonlar / Mechanical complications 2 9.09 Diğer / Other 1 4.55 Toplam / Total 22 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 87

Değerlendirme / Discussion 17 merkezden elde edilen verilere göre 2017 yılında 88 çocuğa akut PD uygulanmıştır. 2017 yılı sonu itibarıyla 17 merkezden toplam 203 kronik PD hastası bildirilmiştir. Çocuk PD hastalarında SDBY nin en sık görülen etyolojik nedenleri primer glomerülonefritler, VUR ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarıdır. Önceki yıllardaki gibi, çocuk hastalarda APD erişkinlerden daha çok tercih edilmektedir. Çocuk hastaları 61 inde kateter yerleştirme yöntemi olarak açık cerrahi teknik tercih edilmektedir. Çocuk PD hastalarını 50 sinde serum albümin düzeyi 3.5 gr/dl nin altındadır. Beslenme durumunda geçen yıla göre kötüleşme gözlenmektedir. Çocuk PD hastalarını 73 ünde büyüme geriliği bulunmaktadır. Kronik PD uygulanan çocuk hastaları 61 i antihipertansif ilaç kullanmaktadır. Bu oran, önceki yıllardakinden farklı değildir. PD tedavisi altındaki çocukları 51 inde hemoglobin düzeyi 10 gr/dl nin altındadır. Çocuk PD hastalarda ESA kullanım oranı (% 70) HD hastalarından daha düşüktür (% 88). Çocuk PD hastalarını 42 sinde serum fosfor düzeyi 5.5 mg/dl nin üzerindedir. Hastaların yaklaşık % 85 i fosfor bağlayıcı ilaç kullanmaktadır. Fosfor kontrolü geçen yıla göre iyileşmiştir. 2017 yılı sonu itibarıyla PD hastalarını 78 i PTH baskılayıcı ajan kullanmaktadır. Oral D vitamini en çok tercih edilen ajandır. Çocuk PD hastalarında peritonit sıklığı kabul edilebilir düzeydedir. Acute PD was applied to 88 children according to the data obtained from 17 centers in 2017. As of the end of 2017, the number of chronic pediatric PD patients is 203 in 17 centers. Primary glomerulonephritis, VUR and recurrent urinary infections are the most common seen etiology of ESRD in pediatric PD patients. As in previous years, APD is more preferable in pediatric patients than in adults. Surgical technique as catheter placement method is preferable in 61% of pediatric patients. Serum albumin level is lower than 3.5 g/dl in 50% of pediatric PD patients. A deterioration in nutritional status is observed compared to the previous year. Growth retardation is present 73% of pediatric PD patients. The 61% of pediatric PD patients are using antihypertensive drugs. This rate is not different from that of the previous years. Hemoglobin level is lower than 10 g/dl in 51% of pediatric PD patients. The rate of ESA usage in pediatric PD patients (70%) is lower than pediatric HD patients (88%). Serum phosphorus level is over 5.5 mg/dl in 42% of pediatric PD patients. The 85% of patients take phosphorus binding drugs. Phosphorus control has improved compared to last year. As of the end of 2017, 78% of the PD patients have received PTH suppressive agents. Oral vitamin D is the most preferred agent. The rate of peritonitis in pediatric PD patients is the acceptable level. 88 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

PEDİATRİK BÖBREK TRANSPLANTASYONU PEDIATRIC KIDNEY TRANSPLANTATION

BU BÖLÜM, 12 MERKEZDEN ELDE EDİLEN VERİLERİN ANALİZİNİ İÇERMEKTEDİR. Transplantasyon İnsidansı Incidence of Transplantation TABLO 1. 2017 yılı içinde ilk RRT olarak böbrek transplantasyonu (BTx) yapılan (pre-emptif) hastaların donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident kidney transplantation (KTx) patients (pre-emptive) according to donor source in 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 12 66.67 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 6 33.33 Toplam / Total 18 100.00 TABLO 2. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of KTx patients according to donor source in 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 46 64.79 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 25 35.21 Toplam / Total 110 100.00 TABLO 3. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı. TABLE 3. Age and gender distribution of KTx patients in 2017. Yaş / Age Erkek / Boy Kız / Girl Toplam / Total 0-2 2 2.82 1 1.41 3 4.23 >2-6 5 7.04 6 8.45 11 15.49 >6-10 8 11.27 7 9.86 15 21.13 >10-15 8 11.27 7 9.86 15 21.13 >15-18 14 19.72 10 14.08 24 33.80 >18 2 2.82 1 1.41 3 4.23 Toplam / Total 39 54.93 32 45.07 71 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 91

TABLO 4. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların yaş ve donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 4. Distribution of KTx patients according to age and donor source in 2017. Yaş / Age Canlı / Living Kadavra / Deceased Toplam / Total 0-2 2 2.82 1 1.41 3 4.23 >2-6 5 7.04 6 8.45 11 15.49 >6-10 8 11.27 7 9.86 15 21.13 >10-15 10 14.08 5 7.04 15 21.13 >15-18 19 26.76 5 7.04 24 33.80 >18 2 2.82 1 1.41 3 4.23 Toplam / Total 46 64.79 25 35.21 71 100.00 TABLO 5. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı. TABLE 5. Distribution of KTx patients according to ESRD etiology in 2017. Primer glomerülonefrit / Primary glomerulonephritis 14 19.72 VUR ve tekrarlayan İYE / VUR and recurrent UTI 13 18.31 Kistik böbrek hastalığı / Cystic kidney disease 7 9.86 Renal hipoplazi-displazi / Renal hypoplasia-dysplasia 6 8.45 Doğumsal ürolojik anomaliler (VUR dışı) / Congenital urologic anomalies (excluding VUR) Nörojenik/non-nörojenik mesane / Neurogenic/nonneurogenic bladder 6 8.45 5 7.04 Taş hastalığı / Nephrolithiasis 5 7.04 Sekonder glomerülonefrit / Secondary glomerulonephritis 2 2.82 Diğer / Other 10 14.08 Etyolojisi bilinmeyen / Unknown etiology 3 4.23 Toplam / Total 71 100.00 TABLO 6. 2017 yılı içinde canlı vericiden yapılan BTx lerin vericilere göre dağılımı. TABLE 6. Distribution KTx from living donors according to donors in 2017. Anne / Mother 26 56.52 Baba / Father 17 36.96 Kardeş / Sibling 2 4.35 Diğer akraba / Other relatives 1 2.17 Toplam / Total 46 100.00 92 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 7. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastaların Tx öncesi RRT'ne göre dağılımı. TABLE 7. Distribution of new KTx patients according to pretx RRT in 2017. Hemodiyaliz / Hemodialysis Periton diyalizi / Peritoneal dialysis Transplantasyon/ Transplantation Preemptif Tx / Preemptive Tx Canlı / Living Kadavra / Deceased Toplam / Total 24 33.80 8 11.27 32 45.07 10 14.08 10 14.08 20 28.17 0 0.00 1 1.41 1 1.41 12 16.90 6 8.45 18 25.35 Toplam / Total 46 64.79 25 35.21 71 100.00 TABLO 8. 2017 yılı içinde canlı vericiden BTx yapılan hastalarda doku uyumu. TABLE 8. HLA matching in KTx patients from living donor in 2017. HLA uyumu olmayan (6 MM) BTx / KTx with no HLA matching 1 HLA antijen uyumu ile BTx / KTx with 1 HLA antigen matching 2-5 HLA antijen uyumu ile BTx / KTx with 2-5 HLA antigen matching 6 HLA antijen uyumu ile BTx / KTx with 6 HLA antigen matching 0 0.00 1 2.17 43 93.48 2 4.35 Toplam / Total 46 100.00 TABLO 9. 2017 yılı içinde kadavra vericiden BTx yapılan hastalarda doku uyumu. TABLE 9. HLA matching in KTx patients from deceased donor in 2017. HLA uyumu olmayan (6 MM) BTx / KTx with no HLA matching 1 HLA antijen uyumu ile BTx / KTx with 1 HLA antigen matching 2-5 HLA antijen uyumu ile BTx / KTx with 2-5 HLA antigen matching 6 HLA antijen uyumu ile BTx / KTx with 6 HLA antigen matching 0 0.00 8 32.00 17 68.00 0 0.00 Toplam / Total 25 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 93

Transplantasyon Hastalarında Greft Fonksiyonu Graft Function in Transplantation Patients TABLO 10. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastalarda gecikmiş greft fonksiyonu (BTx sonrası diyaliz gereksinimi). TABLE 10. Delayed graft function (post-ktx dialysis need) in KTx patients transplanted in 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 5 / 46 10.87 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 3 / 25 12.00 Toplam / Total 8 / 71 11.27 TABLO 11. 2017 yılı içinde BTx yapılan hastalarda ilk 6 ayda akut rejeksiyon görülme oranı. TABLE 11. Rate of acute rejection in first 6 months in KTx patients transplanted in 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 7 / 46 15.22 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 1 / 25 4.00 Toplam / Total 8 / 71 11.27 TABLO 12. 2017 yılı içinde BTx yapılan tüm hastalarda 2017 yılı sonu itibarıyla son duruma göre dağılımı. TABLE 12. Distribution of all KTx patients transplanted in 2017 according to final situation as of the end of 2017. Serum kreatinin <2 mg/dl ile izlenen / Followed with serum creatinine <2 mg/dl Serum kreatinin 2 mg/dl ile izlenen / Followed with serum creatinine 2 mg/dl 63 88.73 3 4.23 Diyalize dönen / Returned to dialysis 4 5.63 Ölen / Died 1 1.41 Toplam / Total 71 100.00 94 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

TABLO 13. 2017 yılı içinde canlı vericiden BTx yapılan hastalarda 2017 yılı sonu itibarıyla son duruma göre dağılım. TABLE 13. Distribution of KTx patients from living donor in 2017 according to final situation as of the end of 2017. Serum kreatinin <2 mg/dl ile izlenen / Followed with serum creatinine <2 mg/dl Serum kreatinin 2 mg/dl ile izlenen / Followed with serum creatinine 2 mg/dl 40 86.96 3 6.52 Diyalize dönen / Returned to dialysis 3 6.52 Ölen / Died 0 0.00 Toplam / Total 46 100.00 TABLO 14. 2017 yılı içinde kadavra vericiden BTx yapılan hastalarda 2017 yılı sonu itibarıyla son duruma göre dağılım. TABLE 14. Distribution of KTx patients from deceased donor in 2017 according to final situation as of the end of 2017. Serum kreatinin <2 mg/dl ile izlenen / Followed with serum creatinine <2 mg/dl Serum kreatinin 2 mg/dl ile izlenen / Followed with serum creatinine 2 mg/dl 23 92.00 0 0.00 Diyalize dönen / Returned to dialysis 1 4.00 Ölen / Died 1 4.00 Toplam / Total 25 100.00 Transplantasyon Prevalansı Prevalence of Transplantation TABLO 15. 2017 yılı sonu itibarıyla fonksiyonel greftle izlenmekte olan BTx hastalarının donör kaynağına göre dağılımı. TABLE 15. Distribution of KTx patients with functioning graft according to donor source as of the end of 2017. Canlı vericiden BTx / KTx from living donor 404 72.40 Kadavra vericiden BTx / KTx from deceased donor 154 27.60 Toplam / Total 558 100.00 Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 95

TABLO 16. 2017 yılı sonu itibarıyla fonksiyonel greftle izlenmekte olan BTx hastalarının yaş ve cinsiyete göre dağılımı. TABLE 16. Age and gender distribution of KTx patients with functioning graft as of the end of 2017. Yaş / Age Erkek / Boy Kız / Girl Toplam / Total 0-2 1 0.18 1 0.18 2 0.36 >2-6 30 5.38 13 2.33 43 7.71 >6-10 39 6.99 45 8.06 84 15.05 >10-15 93 16.67 63 11.29 156 27.96 >15-18 86 15.41 74 13.26 160 28.67 >18 69 12.36 44 7.89 113 20.25 Toplam / Total 318 56.99 240 43.01 558 100.00 96 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Değerlendirme / Discussion 12 merkezden bildirilen verilere göre 2017 yılında böbrek transplantasyonu yapılan çocuk hasta sayısı 71 dir. Bu sayı, Sağlık Bakanlığı verilerine göre 248 dir. Böbrek transplantasyonu hastaları 25 ine ilk renal replasman tedavisi (pre-emptif) olarak uygulanmıştır. Transplantasyon yapılan çocuk hastaları 60 ı 10 yaş üzerindedir. Hastaları 35 ine kadavra vericiden böbrek transplantasyonu yapılmıştır. Çocuk hastalarda kadavradan transplantasyon oranı erişkin hastalardan yüksektir. Canlı vericiden nakillerin tamamı akrabalardan yapılmıştır. Anne, en önemli vericidir. Birinci yılda fonksiyonel greft ile izlenen hasta oranının yüksek olması olumlu bir bulgudur. The number of kidney transplantation performed in 2017 is 71 according to the data reported from 12 centers. According to the data of Ministry of Health, this number is 248. Kidney transplantation was performed as the first renal replacement therapy (preemptive) in 25% of the patients. The 60% of pediatric transplant patients are over 10 years old. Kidney transplantation from deceased donor was performed in 35% of the patients. The rate of deceased donation in pediatric patients is higher than adult patients. All living donors are relatives. Mother is the most important donor. High rate of functional graft at first year is a good finding. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 97

28 YILLIK REGİSTRY DEN GRAFİKLER FIGURES FROM REGISTRY OF 28 YEARS

SDBH İnsidansı ve Prevalansı / Incidence and Prevalence of ESRD 300 Türkiye'de RRT Gerektiren SDBH İnsidansı Incidence of ESRD Requiring RRT in Turkey 250 223 236 Sayı (mnb) / Count (ppm) 200 150 100 50 50 118 137 93 118 123 154 189 188 197 139 138 147 147 140 146 0 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Türkiye'de RRT Gerektiren SDBH Prevalansı Prevalence of ESRD Requiring RRT in Turkey 1200 Sayı (mnb) / Count (ppm) 1000 800 600 400 276 284 324 395 432 446 491 578 740 756 819 853 809 816 870 918 935 933 957 200 78 109 0 1995 1996 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 101

Hemodiyaliz / Hemodialysis Prevalan Hemodiyaliz Hasta Sayısı Number of Prevalent Hemodialysis Patients Sayı / Count 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 3069 3494 5400 6527 7014 9658 11339 12196 14086 18815 20600 23387 25321 28507 33950 39267 46659 48433 49505 49309 48900 52675 55890 56951 56687 58635 0 1990 1991 1993 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year 102 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

İnsidan HD Hastalarında Diyabet Sıklığı Diabetes Frequency in Incident HD Patients Yüzde / Percent 45 40 35 30 25 20 15 15.3 16.4 22.8 25.3 27.2 28.9 27.7 30.7 32.7 32.7 36.2 36.6 36.5 39.2 41 38.5 38 10 7 5 0 1991 1995 1999 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan HD Hastalarında Diyabet Sıklığı Diabetes Frequency in Prevalent HD Patients Yüzde / Percent 40 35 30 25 20 15 10 5 0 4.5 1991 1997 1998 1999 10 11.6 12 12 14.6 17.4 19.2 23.1 24.3 23.7 26.1 27.9 30.6 30.5 2000 32.4 2001 34.9 2002 33.8 2003 33.6 2004 34.6 2005 35.4 2006 2007 35.9 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 103

İnsidan HD Hastalarında Yaşlı ( 65 Yıl) Oranı The Ratio of Elderly ( 65 Years) in Incident HD Patients 60 50 40 30 20 10 7.7 23.6 29.8 27.6 31.9 36.9 37.4 38.7 39.6 40.2 40.1 46 44.4 48 47.9 47.5 48.2 0 1991 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Yüzde / Percent 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan HD Hastalarında Diyaliz Süresi Dialysis Duration in Prevalent HD Patients Yüzde / Percent 50 40 30 20 10 0 16.6 1998 17.3 31.3 30.4 34.9 35.9 39.6 40.2 39.7 40.8 41 39.5 33.7 33.9 34.5 34.8 35.3 7.8 8 10.1 10.5 11.2 12.2 12.3 13.6 14 13.9 11.9 12.2 12.7 13 13.3 1999 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year >5 yıl / years >10 yıl / years Prevalan HD Hastalarında Damar Erişim Yolu Vascular Access in Prevalent HD Patients Yüzde / Percent 100 80 60 40 20 0 16.6 9.1 9 7.2 2.5 3.5 2.6 8.6 12.1 2.7 11.1 11.7 13.3 12.8 13.6 12.5 15.3 3.2 2.9 1.8 2.9 17.3 2.7 2.8 2.8 1.8 18.1 19.5 20 1.8 1.6 1.5 1.4 1.3 81.6 88.4 87.5 90.1 88.7 85.7 86 85.4 84 84.4 83.6 85.7 82.9 81.1 80.4 79.1 78.7 1998 1999 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year AV fistül / AV fistula AV greft / AV graft Kateter / Catheter 104 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Prevalan HD Hastalarında Diyaliz Yeterliliği (Kt/V üre 1.2) Dialysis Adequacy in Prevalent HD Patients (Kt/V urea 1.2) 100 85.4 87.3 88.8 89.8 90.5 91.6 86.5 89 88.7 90.2 91.7 91.6 80 60 40 20 37.6 45.5 59.2 72.1 0 2001 2002 2004 2005 2006 2007 2008 Yüzde / Percent 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan HD Hastalarında Hipertansiyon Sıklığı Hypertension Frequency in Prevalent HD Patients 50 40 30 20 10 38.8 37.8 34.1 40.7 34.2 34.9 40.4 40.5 41.5 42.5 43.2 38.1 44.4 38.7 41.5 40 42.6 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Yüzde / Percent 2017 Yıl / Year Prevalan HD Hastalarında Hipoalbüminemi (<3.5 gr/dl) Hipoalbuminemia in Prevalent HD Patients (<3.5 g/dl) 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1995 1996 1997 34.5 19.8 23 18.3 16.2 14.7 17.3 19.2 15.4 12.9 13.5 12.7 12 11.7 11.1 1998 11.7 1999 12 2000 14.8 2001 13.1 2002 15.2 2003 13.4 2004 10.1 2005 Yüzde / Percent 12.9 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 105

Prevalan HD Hastalarında ESA Kullanımı ESA Usage in Prevalent HD Patients Yüzde / Percent 80 70 60 50 40 30 20 10 0 44.2 38 55 63.4 67.6 69.5 69.5 69.3 66.5 65.5 62.8 60.4 59.8 61.8 62.7 62.4 67.7 61.7 60.6 70.6 55.3 55.3 54 54.6 1991 1993 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan HD Hastalarında Demir Tedavisi Iron Therapy in Prevalent HD Patients 80 73.5 73 Yüzde / Percent 70 60 50 40 30 20 10 0 60.4 58.9 57.2 54.7 55.4 59.6 59.8 57.4 59.1 55.8 53.5 51.4 55.9 1995 2003 2004 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Yüzde / Percent 60 50 40 30 20 10 0 26.7 35.5 20.7 40.7 Prevalan HD Hastalarında PTH Düzeyi PTH Level in Prevalent HD Patients 43.9 49.6 50.7 17.9 17.1 15.6 16.9 55.8 12.7 49.3 53.8 53.8 17 16.8 2004 2005 2006 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year PTH <150 pg/ml PTH >300 pg/ml 106 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Prevalan HD Hastalarında PTH Baskılayıcı Ajan Kullanımı PTH Suppressive Agents Usage in Prevalent HD Patients 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 85 68.6 73.6 62.2 60.6 50.5 45.2 40.4 41.3 42.3 38.4 35.9 41.1 45 1995 1997 1998 1999 46.3 50.7 46.4 43.6 43 58.2 58.2 57.5 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Yüzde / Percent 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan HD Hastalarında Hepatit Serolojisi Hepatitis Serology in Prevalent HD Patients Yüzde / Percent 60 50 40 30 20 10 0 39 46.6 52.5 41.7 36.2 29.6 28.8 26.3 23.2 20.8 15 8.1 7.1 10.5 7.5 7.9 7.6 6.5 5.9 6.4 15.9 13.2 6.8 4.9 4.5 12.7 4.4 9.8 4.8 8.5 4.3 7.9 3.7 6.8 4 6.9 5.4 7.5 6.8 7.7 3.3 5 2.9 4.2 1991 1995 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year HBsAg Anti-HCV Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 107

Periton Diyalizi / Peritoneal Dialysis Prevalan PD Hasta Sayısı Number of Prevalent PD Patients Sayı / Count 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 298 636 1014 1194 1111 1787 1903 1927 2556 2728 3320 3381 4103 5307 6109 5702 5519 5105 4773 4537 4306 3909 3508 3346 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year İnsidan PD Hastalarında Diyabet Sıklığı Diabetes Frequency in Incident PD Patients Yüzde / Percent 35 30 25 20 15 10 15.7 17.9 18.8 20.1 20.5 20.6 27.8 26.5 25.7 30.6 31.1 26.5 28.6 31 25.2 22.1 32.8 27.6 5 0 1997 1998 1999 2000 2002 2003 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year 108 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

İnsidan PD Hastalarında Yaşlı ( 65 Yıl) Oranı The Ratio of Elderly ( 65 Years) in Incident PD Patients Yüzde / Percent 30 25 20 15 10 18.2 19.6 15.2 18.6 16.7 16.4 19.4 16.8 24.2 22.9 19.8 25.8 23.6 24.9 28.2 5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan PD Hastalarında Diyaliz Süresi (>5 Yıl) Dialysis Duration in Prevalent PD Patients (>5 Years) Yüzde / Percent 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1995 1996 1997 1998 0 0.3 4.2 2.8 2.9 6.6 11.1 11.5 12.2 17.6 17.6 19.8 21.8 24 27.2 26.5 36.1 29.8 32.2 1999 34.8 31.5 32.4 2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan PD Hastalarında Diyaliz Yeterliliği (Kt/V üre 1.7) Dialysis Adequacy in Prevalent PD Patients (Kt/V urea 1.7) 100 87.5 83.5 88.1 87 88.7 88.4 87.7 90 90.9 91.2 80 Yüzde / Percent 60 40 20 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 109

Prevalan PD Hastalarında Hipertansiyon Sıklığı Hypertension Frequency in Prevalent PD Patients 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2001 2002 45.2 2003 48.5 2004 52.8 2005 61.3 2006 59.8 57.6 60.5 60.6 66.5 68.2 65.6 63.9 72.4 66.9 68 72.7 68.7 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Yüzde / Percent 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan PD Hastalarında Hipoalbüminemi (<3.5 gr/dl) Hypoalbuminemia in Prevalent PD Patients (<3.5 g/dl) Yüzde / Percent 50 40 30 20 10 36 40.2 36.7 22.7 25.3 23.5 34.9 30.4 30.8 28.9 30.6 24.3 28.1 25.1 30.8 33.7 29.4 28 28.8 24.9 24.6 30.1 26.2 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Prevalan PD Hastalarında ESA Kullanımı ESA Usage in Prevalent PD Patients Yüzde / Percent 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 23.4 43.8 43 42.5 49.8 55.2 62.3 55.8 53.1 56.7 52.7 55.4 54.1 51.8 2003 53.3 2004 51.3 2005 57.6 2006 53.4 59.7 44.9 43.3 48.5 46.6 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year 110 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Prevalan PD Hastalarında Demir Tedavisi Iron Therapy in Prevalent PD Patients 80 70 60 50 40 30 20 63.7 59.8 53.8 55.1 55 47.9 52.6 46.2 52.7 58.8 52.1 47.7 55.3 43.6 43.9 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Yüzde / Percent 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Yüzde / Percent 70 60 50 40 30 20 10 0 41.2 41.8 42.8 25.8 23.9 Prevalan PD Hastalarında PTH Düzeyi PTH Level in Prevalent PD Patients 17.3 56.4 56.8 55 62.8 66.2 12.8 11.9 13.5 12.8 10.7 12.7 2004 2005 2006 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year 60.4 PTH <150 pg/ml PTH >300 pg/ml Prevalan PD Hastalarında PTH Baskılayıcı Ajan Kullanımı PTH Suppressive Agents Usage in Prevalent PD Patients Yüzde / Percent 80 70 60 50 40 30 20 47.2 56.8 53.7 56.9 47.4 38.7 42.8 40.2 41.5 41.4 37.5 37.6 49 54.4 56.9 58.2 55.9 59.1 67.5 68.3 66.2 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 111

Prevalan PD Hastalarında Hepatit Serolojisi Hepatitis Serology in Prevalent PD Patients 30 Yüzde / Percent 25 20 15 10 5 14.2 16.7 21.3 20.8 21.3 15.1 13.8 5.8 7.3 11 10.5 8.6 7.2 5.6 11.3 9.6 9.2 5.6 5.5 4.9 3.9 6.9 4.9 5.9 4.4 5.7 5 4.7 4.8 4.5 4.3 4.7 4.2 3.9 2.9 3 3.5 3.1 3.3 2.7 2.4 2.1 2 1.6 0 1995 1996 1997 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year HBsAg (+) Anti-HCV (+) Prevalan PD Hastalarında Enfeksiyona Bağlı Mortalite Mortality Due To Infection in Prevalent PD Patients 40 35 Yüzde / Percent 30 25 20 15 10 23.7 26.1 23.9 20.8 14.4 12.8 11.1 14.2 18.2 17.3 19.3 19.9 15.1 18.1 19.3 17.7 12.4 10.3 14.4 20.1 18.6 13.3 18.2 5 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year 112 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Böbrek Transplantasyonu / Kidney Transplantation Böbrek Transplantasyonu Sayısı Number of Kidney Transplantation 4000 3500 3000 2545 2933 2905 2944 2924 3204 3416 3342 Sayı / Count 2500 2000 1500 1316 1710 1790 1000 500 215 193 364 382 360 370 475 549 600 665 729 830 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year İnsidan Tx Hastalarında Verici Kaynağı Donor Source in Incident Tx Patients 100 80 15.3 12.4 20.9 36.1 25 22.4 32.6 36.1 26.5 27.9 29.6 26.6 33.2 24.5 21.1 24 26.7 18.1 19.9 21.4 20.9 22.8 20.7 Yüzde / Percent 60 40 84.7 87.6 79.1 63.9 75 77.6 67.4 63.9 73.5 72.1 70.4 73.4 66.8 75.5 78.9 76 73.3 81.9 80.1 78.6 79.1 77.2 79.3 20 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year Canlı / Living Kadavra / Deceased Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 113

Yüzde / Percent 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 4.2 6.2 İnsidan Tx Hastalarında Diyabet Sıklığı Diabetes Frequency in Incident Tx Patients 8.3 8.6 8 8.8 2002 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıl / Year 9.4 16.1 12.1 18.9 12.1 Yüzde / Percent 5 4 3 2 1 0 0 0.1 2004 2005 İnsidan Tx Hastalarında Yaşlı ( 65 Yıl) Oranı The Ratio of Elderly ( 65 Years) in Incident Tx Patients 1.1 2006 0.4 2007 1.6 2008 2.7 2009 2.1 2010 0.8 2011 Yıl / Year 2.3 2012 3.1 2013 4.3 2014 3.6 3.6 2015 2016 4.7 2017 Yüzde / Percent 70 60 50 40 30 20 10 0 43.3 44.1 1995 1996 Prevalan Tx Hastalarında Enfeksiyona Bağlı Mortalite Mortality Due To Infection in Prevalent Tx Patients 53.3 1998 45.2 1999 40 2000 51.5 2001 34.8 32.6 2002 2003 51.1 2004 66.7 2005 Yıl / Year 37.9 2009 47.4 44.8 40.9 51.4 2010 2011 2012 2013 43.2 2014 31 2015 33.3 29.6 2016 2017 114 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR INTERNATIONAL COMPARISONS

ŞEKİL 1. Ağustos 2018 itibarıyla Avrupa ülkelerinde registry çalışmaları. FIGURE 1. Registry studies in European countries as of August, 2018. Kaynak: ERA-EDTA resmi web sitesi (https://www.era-edta-reg.org/index.jsp?p=10) Source: ERA-EDTA official website (https://www.era-edta-reg.org/index.jsp?p=10) ERA-EDTA kayıt sistemine hasta verisi bazında katkıda bulunan ülkeler. Registries contributing individual patient data to the ERA-EDTA Registry. Seçilmiş toplu verileri yıllık rapora dahil edilmek üzere gönderen ülkeler. Registries sending aggregated data to be included in the annual report. Kayıt sistemi olmayan / katkıda bulunmayan / verileri analiz için uygun olmayan ülkeler. No registry / no contribution / data not eligible for analysis. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 117

Tayvan/Taiwan Jalisco (Meksika/Mexico) Brunei/Brunei ABD/USA Tayland/Thailand Singapur/Singapore Japonya/Japan Kore Cum./Rep. of Korea Malezya/Malaysia Yunanistan/Greece Portekiz/Portugal Çek Cum./Czech Rep. Macaristan/Hungary Kanada/Canada İsrail/Israel Brezilya/Brazil Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. Filipinler/Philippines Şili/Chile Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. Fransa/France Polonya/Poland Hong Kong/Hong Kong Arjantin/Argentina Uruguay/Uruguay Romanya/Romania İndonezya/Indonesia Bulgaristan/Bulgaria Makedonya/Macedonia Türkiye/Turkey Suudi Arabistan/Saudi Arabia Fas/Morocco Avusturya/Austria İspanya/Spain İtalya/Italy Kuveyt/Kuwait Katar/Qatar Birleşik Krallık/UK İsveç/Sweden İran/Iran Hollanda/Netherlands Yeni Zelanda/New Zealand Sırbistan/Serbia İskoçya/Scotland Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Kolombiya/Colombia Avustralya/Australia Danimarka/Denmark Litvanya/Lithuania İsviçre/Switzerland Norveç/Norway Finlandiya/Finland Estonya/Estonia Arnavutluk/Albania Letonya/Latvia İzlanda/Iceland Rusya/Russia Mısır/Egypt Bengladeş/Bangladesh Güney Afrika/South Africa Ukrayna/Ukraine 227 227 227 223 197 194 194 188 182 180 179 165 162 160 159 156 158 154 153 152 147 144 144 140 135 131 125 121 121 119 119 118 115 115 115 114 112 112 108 105 103 99 95 87 80 77 73 57 56 47 28 26 261 290 286 338 319 411 393 378 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 Milyon nüfus başına SDBY insidansı / ESRD incidence per million population 476 ŞEKİL 2. Ülkelere göre RRT gerektiren SDBH insidansı, 2015. FIGURE 2. Incidence of ESRD requiring RRT, by country, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. 118 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Singapur/Singapore Malezya/Malaysia Jalisco (Meksika/Mexico) Şili/Chile Hong Kong/Hong Kong Kore Cum./Rep. of Korea Yeni Zelanda/New Zealand Tayvan/Taiwan Katar/Qatar Kuveyt/Kuwait İsrail/Israel ABD/USA Japonya/Japan Fas/Morocco Macaristan/Hungary Filipinler/Philippines Çek Cumhuriyeti/Czech Republic Türkiye/Turkey Brezilya/Brazil Tayland/Thailand Kanada/Canada Avustralya/Australia Arjantin/Argentina Polonya/Poland Finlandiya/Finland Portekiz/Portugal Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Danimarka/Denmark İskoçya/Scotland Yunanistan/Greece İsveç/Sweden Avusturya/Austria Uruguay/Uruguay Bulgaristan/Bulgaria Güney Afrika/South Africa İran/Iran Birleşik Krallık/UK Ukrayna/Ukraine Sırbistan/Serbia Makedonya/Macedonia İspanya/Spain Fransa/France Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. İzlanda/Iceland Estonya/Estonia Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. İndonezya/Indonesia Hollanda/Netherlands Norveç/Norway İtalya/Italy İsviçre/Switzerland Rusya/Russia Mısır/Egypt Letonya/Latvia Litvanya/Lithuania Arnavutluk/Albania Romanya/Romania 30 29 28 26 26 26 25 25 24 24 24 23 23 23 23 23 22 21 20 20 19 19 18 18 18 16 15 15 14 13 11 34 34 33 50 48 47 45 45 45 45 45 44 44 43 43 43 41 41 40 38 37 37 57 66 64 62 0 10 20 30 40 50 60 70 Yüzde / Percent ŞEKİL 3. Ülkelere göre diyabetik insidan SDBH lı hasta yüzdesi, 2015. FIGURE 3. Percentage of incident ESRD patients with diabetes, by country, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 119

Tayvan/Taiwan Japonya/Japan ABD/USA Singapur/Singapore Portekiz/Portugal Kore Cum./Rep. of Korea Brunei/Brunei Jalisco (Meksika/Mexico) Tayland/Thailand Şili/Chile Kanada/Canada Malezya/Malaysia Hong Kong/Hong Kong Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. Fransa/France Yunanistan/Greece İspanya/Spain İsrail/Israel Avusturya/Austria Uruguay/Uruguay Çek Cum./Czech Rep. İtalya/Italy Hollanda/Netherlands Macaristan/Hungary Avustralya/Australia İsveç/Sweden Romanya/Romania Finlandiya/Finland Birleşik Krallık/UK Yeni Zelanda/New Zealand Türkiye/Turkey Norveç/Norway İsviçre/Switzerland İskoçya/Scotland Danimarka/Denmark Arjantin/Argentina Brezilya/Brazil Polonya/Poland Sırbistan/Serbia Makedonya/Macedonia Litvanya/Lithuania Suudi Arabistan/Saudi Arabia Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Kuveyt/Kuwait Katar/Qatar Umman/Oman Estonya/Estonia İzlanda/Iceland İran/Iran Mısır/Egypt Kolombiya/Colombia Bulgaristan/Bulgaria Fas/Morocco Letonya/Latvia Arnavutluk/Albania Filipinler/Philippines Rusya/Russia Kazakistan/Kazakhstan İndonezya/Indonesia Güney Afrika/South Africa Ukrayna/Ukraine Bengladeş/Bangladesh 2138 1972 1824 1689 1673 1558 1485 1337 1314 1295 1284 1279 1258 1237 1235 1209 1183 1079 1078 1063 1050 990 968 968 961 958 954 953 950 936 932 932 916 904 865 833 806 800 790 754 751 751 750 720 670 661 659 635 624 624 593 541 512 422 319 300 211 206 189 178 119 2529 3317 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 Milyon nüfus başına SDBY prevalansı / ESRD prevalence per million population ŞEKİL 4. Ülkelere göre RRT gerektiren SDBH prevalansı, 2015. FIGURE 4. Prevalence of ESRD requiring RRT, by country, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. 120 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Milyon nüfus başına SDBH prevalansı / ESRD prevalence per million population Tayland/Thailand Jalisco (Meksika/Mexico) Filipinler/Philippines Rusya/Russia Malezya/Malaysia Türkiye/Turkey Brezilya/Brazil Kore Cum./Rep. of Korea Tayvan/Taiwan Şili/Chile ŞEKİL 5. 2002-2015 yılları arasında SDBH prevalansında en fazla yüzde artış olan 10 ülke. FIGURE 5. Ten countries having the highest % rise in ESRD prevalence from 2002 to 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 121

Tayvan/Taiwan Japonya/Japan Singapur/Singapore ABD/USA Tayland/Thailand Kore Cum./Rep. of Korea Malezya/Malaysia Portekiz/Portugal Şili/Chile Yunanistan/Greece Jalisco (Meksika/Mexico) Romanya/Romania Hong Kong/Hong Kong Türkiye/Turkey Kanada/Canada İsrail/Israel Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. Uruguay/Uruguay İtalya/Italy Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. Sırbistan/Serbia Makedonya/Macedonia Fransa/France Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Arjantin/Argentina Macaristan/Hungary Çek Cum./Czech Rep. Mısır/Egypt Brezilya/Brazil Yeni Zelanda/New Zealand İspanya/Spain Suudi Arabistan/Saudi Arabia Avustralya/Australia Avusturya/Austria Polonya/Poland Bulgaristan/Bulgaria Kolombiya/Colombia Litvanya/Lithuania Birleşik Krallık/UK Danimarka/Denmark İsviçre/Switzerland Peru/Peru Kuveyt/Kuwait İsveç/Sweden İskoçya/Scotland Hollanda/Netherlands Umman/Oman Katar/Qatar Finlandiya/Finland Arnavutluk/Albania İran/Iran Filipinler/Philippines Estonya/Estonia Norveç/Norway Rusya/Russia Letonya/Latvia İndonezya/Indonesia İzlanda/Iceland Kazakistan/Kazakhstan Güney Afrika/South Africa Ukrayna/Ukraine Bengladeş/Bangladesh 1591 1541 1371 1358 1234 1182 1143 992 926 875 791 773 769 767 752 740 716 714 691 685 677 673 662 640 632 610 601 582 574 536 524 519 515 514 502 472 442 433 432 410 408 402 400 383 358 353 336 335 333 314 283 268 244 236 205 187 186 163 153 113 2464 3185 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 Milyon nüfus başına diyaliz prevalansı / Dialysis prevalence per million population ŞEKİL 6. Ülkelere göre kronik diyaliz prevalansı, 2015. FIGURE 6. Prevalence of chronic dialysis, by country, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. 122 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Mısır/Egypt Makedonya/Macedonia Kazakistan/Kazakhstan İndonezya/Indonesia Bengladeş/Bangladesh Japonya/Japan Litvanya/Lithuania Filipinler/Philippines Bulgaristan/Bulgaria Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Arnavutluk/Albania Şili/Chile Rusya/Russia Portekiz/Portugal Polonya/Poland İran/Iran Arjantin/Argentina Yunanistan/Greece İsrail/Israel Çek Cum./Czech Rep. Türkiye/Turkey Suudi Arabistan/Saudi Arabia Romanya/Romania Fransa/France Brezilya/Brazil Umman/Oman Tayvan/Taiwan Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. Avusturya/Austria Uruguay/Uruguay Malezya/Malaysia Kore Cum./Rep. of Korea Singapur/Singapore Sırbistan/Serbia Peru/Peru Kuveyt/Kuwait İsviçre/Switzerland İspanya/Spain ABD/USA İtalya/Italy Estonya/Estonia Ukrayna/Ukraine Macaristan/Hungary İskoçya/Scotland İzlanda/Iceland Norveç/Norway Güney Afrika/South Africa Birleşik Krallık/UK Hollanda/Netherlands Letonya/Latvia Kanada/Canada İsveç/Sweden Finlandiya/Finland Kolombiya/Colombia Katar/Qatar Danimarka/Denmark Tayland/Thailand Avustralya/Australia Yeni Zelanda/New Zealand Jalisco (Meksika/Mexico) Hong Kong/Hong Kong 0% 10% Merkezde HD / Center HD 20% 30% 40% 50% Evde HD / Home HD 60% 70% 80% 90% 100% SAPD-APD / CAPD-APD ŞEKİL 7. Prevalan hastalarda diyaliz modalitelerinin dağılımı, 2015. FIGURE 7. Distribution of dialysis modalities in prevalent patients, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 123

Jalisco (Meksika/Mexico) İspanya/Spain ABD/USA Hollanda/Netherlands Fransa/France Norveç/Norway Birleşik Krallık/UK İskoçya/Scotland Avusturya/Austria Portekiz/Portugal Danimarka/Denmark Finlandiya/Finland Kanada/Canada İsveç/Sweden Çek Cum./Czech Rep. İsrail/Israel Türkiye/Turkey Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. Avustralya/Australia Litvanya/Lithuania Kore Cum./Rep. of Korea Kolombiya/Colombia Macaristan/Hungary Kuveyt/Kuwait Letonya/Latvia Yeni Zelanda/New Zealand Polonya/Poland İran/Iran Estonya/Estonia Arjantin/Argentina Uruguay/Uruguay İtalya/Italy Brezilya/Brazil İsviçre/Switzerland Suudi Arabistan/Saudi Arabia Katar/Qatar İzlanda/Iceland Singapur/Singapore Umman/Oman Şili/Chile Mısır/Egypt Japonya/Japan Sri Lanka/Sri Lanka Hong Kong/Hong Kong Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Tayland/Thailand Sırbistan/Serbia Romanya/Romania Arnavutluk/Albania Kazakistan/Kazakhstan Yunanistan/Greece Bulgaristan/Bulgaria Rusya/Russia Makedonya/Macedonia Filipinler/Philippines Güney Afrika/South Africa Malezya/Malaysia Ukrayna/Ukraine Fas/Morocco Bengladeş/Bangladesh 52 49 49 48 48 47 47 45 43 43 43 42 41 41 40 40 39 37 36 35 35 33 32 32 32 29 29 27 27 27 25 24 22 21 18 17 17 15 13 12 11 10 9 9 9 9 8 7 7 6 6 5 5 4 2 1 1 62 59 58 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Milyon nüfus başına oran / Rate per million populaton 71 ŞEKİL 8. Ülkelere göre böbrek transplantasyon oranları, 2015. FIGURE 8. Kidney transplantation rates, by country, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. 124 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017

Yunanistan/Greece Fas/Morocco İsviçre/Switzerland Polonya/Poland Finlandiya/Finland Belçika, Hollandaca/Belgium, Dutch sp. İtalya/Italy Litvanya/Lithuania Estonya/Estonia Macaristan/Hungary Çek Cum./Czech Rep. Portekiz/Portugal İspanya/Spain Belçika, Fransızca/Belgium, French sp. Avusturya/Austria Fransa/France Uruguay/Uruguay Letonya/Latvia Hong Kong/Hong Kong Rusya/Russia Brezilya/Brazil Norveç/Norway Avustralya/Australia Bulgaristan/Bulgaria Şili/Chile Arjantin/Argentina ABD/USA İsveç/Sweden İskoçya/Scotland Birleşik Krallık/UK Kanada/Canada Güney Afrika/South Africa Tayland/Thailand Yeni Zelanda/New Zealand Romanya/Romania İran/Iran Danimarka/Denmark Malezya/Malaysia Kore Cum./Rep. of Korea Kolombiya/Colombia Hollanda/Netherlands Singapur/Singapore Sırbistan/Serbia İsrail/Israel Bosna Hersek/Bosnia&Herzegovina Makedonya/Macedonia Kazakistan/Kazakhstan Arnavutluk/Albania Türkiye/Turkey Jalisco (Meksika/Mexico) Suudi Arabistan/Saudi Arabia Kuveyt/Kuwait Katar/Qatar Sri Lanka/Sri Lanka Japonya/Japan Filipinler/Philippines Umman/Oman 0 Mısır/Egypt İzlanda/Iceland Bengladeş/Bangladesh Ukrayna/Ukraine 0 0% 60 29 25 23 22 21 21 19 16 15 13 10 9 16 35 10% Kadavra/Deceased 48 48 48 47 44 43 100 100 99 95 94 94 93 92 92 88 88 87 87 86 85 84 83 83 81 80 79 75 75 74 70 70 70 69 69 67 64 62 61 60 57 57 23 40 2 50 50 12 12 13 13 14 15 16 17 17 19 20 21 25 25 26 30 30 30 31 31 31 36 38 39 5 6 6 7 8 8 0 0 0 43 43 52 53 56 55 71 75 77 78 79 79 81 37 85 87 90 91 100 100 100 20% 30% 40% Canlı/Living 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bilinmeyen/Unknown ŞEKİL 9. Böbrek transplantasyonlarının donör tipine göre dağılımı, 2015. FIGURE 9. Distribution of kidney transplantations according to donor type, 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. Türkiye 2017 Yılı Ulusal Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Kayıt Sistemi Raporu 125

İskoçya/Scotland Hollanda/Netherlands Uruguay/Uruguay 66 67 70 Rusya/Russia 94 Kore Cum./Rep. of Korea Bengladeş/Bangladesh Tayland/Thailand 110 117 124 İzlanda/Iceland 181 Hırvatistan/Croatia 240 Türkiye/Turkey 417 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 2002'den 2015'e değişim yüzdesi / % change from 2002 to 2015 ŞEKİL 10. 2002-2015 yılları arasında böbrek Tx oranında en fazla yüzde artış olan 10 ülke. FIGURE 10. Ten countries having the highest % rise in kidney Tx rate from 2002 to 2015. Kaynak / Source: Yıllık USRDS Veri Raporu 2017 / USRDS Annual Data Report 2017. 126 National Nephrology, Dialysis and Transplantation Registry Report of Turkey 2017