MISIR DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI

M. Sadi BİLGİÇ Dr. Salih AKYÜREK MISIR DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI RAPOR NO: 28 ANKARA 2011

MISIR DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI Proje Yöneticisi ve Danışman: M. Sadi BİLGİÇ Raporu Hazırlayan: Dr. Salih AKYÜREK RAPOR NO: 28 ŞUBAT 2011

MISIR DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI Proje Yöneticisi ve Danışman: M. Sadi BİLGİÇ Anket ve Ölçek Tasarımı: Dr. Salih Akyürek Veri Analisti: Dr. Salih Akyürek, Serhat SAĞIR Raporu Hazırlayan: Dr. Salih AKYÜREK BİLGESAM YAYINLARI Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93 www.bilgesam.org bilgesam@bilgesam.org Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A.Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90 Copyright BİLGESAM ŞUBAT 2011 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezinin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.

İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 1 1. ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ... 3 2. ÖRNEKLEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ... 5 4. TÜRKİYE DE DEMOKRASİ ALGISI... 12 5. TÜRKİYE DE YAŞAM ALGISI... 19 6. TÜRKLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ... 26 7. TÜRKİYE NİN ORTA DOĞU VE MÜSLÜMAN ÜLKELER İÇİN MODEL ÖZELLİĞİ... 33 8. TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ ÜYELİĞİNE BAKIŞ... 40 9. TÜRKİYE İLE İLGİLİ GÜÇ ALGISI... 45 10. TÜRKLERİN YAKIN GÖRÜLDÜĞÜ KÜLTÜR... 52 11. TÜRKLERLE YAKINLIK İSTEĞİ... 53 12. TÜRK ÜRÜNLERİNE BAKIŞ... 55 13. MISIRLILAR İKİNCİ BİR VATAN SEÇMESİ GEREKSE NEREDE YAŞAMAK İSTER... 58 14. MISIRLILARIN TÜRK / TÜRKİYE ALGISININ KAYNAKLARI... 59 BULGULARIN ÖZETİ VE SONUÇ YERİNE... 63 EK: UYGULANAN ANKET FORMU... 69 1

SUNUŞ Dünya daki ve yurt içindeki gelişmeleri takip ederek geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak; Türkiye nin ikili ve çok taraflı uluslararası ilişkilerine ve güvenlik stratejilerine, yurt içindeki siyasi, ekonomik, teknolojik, çevresel ve sosyo-kültürel problemlerine yönelik bilimsel araştırmalar yapmak; karar alıcılara milli menfaatler doğrultusunda gerçekçi çözüm önerileri, karar seçenekleri ve politikalar sunmak Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) nin kuruluş amaçları arasında yer almaktadır. BİLGESAM, Bilge Adamlar Kurulu nun ilk toplantısında alınan kararlar doğrultusunda, yukarıda aktarılan amaçları gerçekleştirmek üzere, çeşitli konularda raporlar hazırlamaktadır. Türkiye son dönemde komşularıyla ve diğer dünya ülkeleriyle iletişim ve işbirliğine dayalı yeni ve aktif bir dış politika stratejisi izlemektedir. Ülkeler arası ilişkilerde, toplumsal algılar, siyasetçiler ve devlet adamlarının ortaya koyduğu yaklaşım ve politikalar kadar ve hatta daha önemli bir role sahiptir. Avrupa birliği gibi kuruluşlar ve Amerika dâhil pek çok ülke, araştırma kuruluşları eliyle, farklı ülkelerde toplumsal algı çalışmaları yaptırmaktadır. Farklı toplumların gözünde Türkiye ve Türk algısı konusunda yapılmış çalışma sayısı ise oldukça sınırlıdır. Bu eksikliği gidermek maksadıyla BİLGESAM olarak komşu ve kültürel bağlar bulunan bölge ve ülkelerden başlamak üzere 11 bölge ve 51 ülkeyi kapsayan Dünyada Türkiye Algısı adıyla bir seri araştırma çalışması başlatılmıştır. Bu araştırmaların ilk uygulamalarından olan Mısır çalışması BİLGESAM tarafından raporlaştırılmış ve http://www.bilgesam.org/tr adresinde yayımlanmıştır. Raporun bu alanda çalışma yapan akademisyenler ve araştırmacılara ve Türkiye nin dış politika stratejilerine katkı sağlaması temennisiyle, Proje yöneticisi M. Sadi BİLGİÇ e, Raporu hazırlayan Dr. Salih AKYÜREK e ve destek sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim. Doç. Dr. Atilla SANDIKLI BİLGESAM Başkanı

1

GİRİŞ Sosyal psikoloji literatüründe ilk defa Lipman tarafından kullanılan stereotip kavramı (stereotype) "bir grup kişiye (etnik, cinsiyet, mesleki gruplar) atfedilen özellikler bütünü" olarak tanımlanmaktadır. Türkçeye, Basmakalıp Yargı ve Klişe Yargı gibi kavramlarla da aktarılan stereotip, benzer gruplara, algı, bellek ve temsilleri etkileyen bir bakış çerçevesi sunmaktadır. Bu anlamda stereotip, önyargılar için zemin hazırlama işlevi görmektedir. Kişiler, olayları, toplumları ve insanları, onların kendilerine ait doğrularından ziyade, daha kolay bir şekilde, kategorilerin tanımladığı gibi algılama eğilimindedir. Bu noktada, toplumlar ve kültürlerin diğer toplum ve kültürler hakkında sahip oldukları klişe görüş/yargılar önemli ve belirleyici faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Etnisite temeli yanında sosyal ve kültürel temelde de ortaya çıkan bu klişe görüşlerin, olumlu olduğundan daha çok olumsuz yargılar içerdiğinin ve gerçeklik temelinden uzak olduğunun da özellikle vurgulanması gerekmektedir. Etnik ve kültür merkezli, yanlı bakış açılarının sebep olduğu olumsuz nitelikteki klişe görüş ve yargılar bu güne kadar pek çok bilimsel çalışmanın konusu olmuştur. Uluslararası ilişkilerde, ülkelerin pozisyonunu belirlemede siyasi, askeri ve ekonomik güç hiç şüphesiz en önemli belirleyici faktördür. Ancak ülkelerin diğer toplumların kamuoyları nezdindeki imaj ve algıları pek çok konuda Siyasi, askeri ve ekonomik güçten daha fazla avantaj sağlayabilmektedir. Ülkelerle ilgili sempati ve olumlu yargılar, uluslararası pazarlarda rekabet anlamında, siyasi faktörlerden daha fazla öne çıkabilmekte, olumsuz yargılar ise bunun tam tersi olarak engeller yaratabilmektedir. Pek çok ülke ve özellikle ABD, kendi dünya siyasetine de yön verecek şekilde, ilgi alanındaki toplumlarda, ülke ve ülke politikaları hakkındaki görüşleri ortaya koyacak kamuoyu araştırmaları yaptırmakta ve örtülü veya açık her türlü faaliyette bu araştırma verilerini kullanmaktadır. Bu noktadan hareketle, bölgesel ve küresel politikalarda etkili olmak isteyen ülkelerin ilgi ve etki alanlarında yer alan toplumlarda kamuoyu araştırmaları yapmasının öneminin özellikle vurgulanması gerekmektedir. Son yıllarda küreselleşmenin de etkisiyle tüm dünyada, dış ticarette pazar geliştirme arayışlarını ve ataklarını artıran, ekonomik ve siyasi bir bölgesel güç ve lider olma yolunda önemli sıçramalar yapan Türkiye nin, farklı toplumlara ait kamuoyları 1

nezdinde avantaj veya dezavantaj yaratan klişe yargı ve önyargıları ölçmesi ve yönetmesi kaçınılmaz bir gerekliliktir. Bu noktada Türkiye nin kendi menfaatlerine dönük olarak üreteceği stratejiler için Türkiye orijinli çalışmalara şiddetle ihtiyacı olmakla birlikte bu konuda yapılan çalışma yok denecek kadar azdır. Farklı toplumlardaki Türkiye algısının ortaya konulması, bu klişe yargılarla mücadele edilmesi yanında; bu ülkelerle kurulacak sosyal, ekonomik ve kültürel ilişkilere yönelik strateji ve taktiklerin belirlenmesi noktasında da önem taşımaktadır. Bu noktadan hareketle, BİLGESAM tarafından dünyada 11 farklı bölgede 51 ülkede Türk ve Türkiye algısının ölçülmesi yönünde bir proje başlatılmıştır. Bu projenin amacı ve öneminin vurgulanması açısından çalışma hedefleri şu şekilde özetlenebilir: Diğer ülkelerle mukayeseli olumlu-olumsuz Türkiye algısını ölçmek. Bu algıların kaynak ve nedenlerini analiz etmek. Dinamik dış politika kapsamında Türkiye nin siyasi ve ekonomik açılımlarına veri sağlamak. Türkiye tarafından pek çok ülkede yürütülen yardım faaliyetleri konusundaki toplumsal farkındalığı ve bu faaliyetlere dönük algıları ortaya koymak. Uluslararası antlaşmalar, işbirlikleri ve organizasyonlardaki, devlet ve hükümetler düzeyindeki işbirliği veya anlaşmazlıkların temelinde yer alan kamuoyu yargı ve düşüncelerini tahmin edecek verileri sağlamak ve bu konuda yapılacak lobi ve kamuoyu çalışmalarına ışık tutmak. Türkiye nin uluslararası tanıtım ve kültürel projelerine yönelik veri sağlamak. Türkiye nin turizm/ticaret proje ve yatırımlarına uluslararası rekabet pozisyonunu ortaya koymak. yönelik kararları için Küresel ve bölgesel güç durumundaki ülkelerin diğer ülke ve bölgelerdeki etkilerini ve bu etkilerin nedenlerini araştırmak. Proje kapsamında hazırlanan soru kâğıdı, Türkiye nin yakın çevresinden başlamak üzere; Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Afrika Kıtasında planlanan ülkelerden 11 inde, seçilen üniversitelerde, üniversite öğrencileri ve akademisyenler ağırlıklı olarak 2010 yılı ikinci yarısında ve 2011 yılı içerisinde uygulanmıştır. İlk uygulama yapılan ülkelerden birisi olan Mısır a ait anket verileri son dönemdeki gelişmeler de dikkate alınarak analiz edilmiş ve raporlaştırılmıştır. 2

1. ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ Özgün ölçeklerle taslak olarak geliştirilen anket formu, 2010 yılı içerisinde Türkiye de bulunan 240 yabancı uyruklu öğrenciye uygulanmıştır. Ayrıca, siyaset, uluslararası ilişkiler ve sosyal psikoloji alanında çalışmaları bulunan beş akademisyenden anketin geliştirilmesine dönük eleştiri ve geri bildirim alınmıştır. Yapılan uygulama ve alınan geri bildirimlerden hareketle anket yeniden tasarlanmış ve Ek teki nihai şekline ulaşılmıştır. Araştırmada; maliyet, uygulama kolaylığı, üniversitelerin ülkelerin farklı bölge ve gruplarından öğrenci barındırması ve dünya ile iletişime daha açık bir kitle olması nedenleriyle, evren ve uygulama alanı olarak üniversiteler seçilmiştir. Çalışma için Mısır daki Üniversiteler araştırma evreni olarak belirlenmiştir. Mısırlı iki akademisyenin yönlendirmesi ve bizzat uygulaması ile Ek teki anket formu, uygulama kolaylığı da dikkate alınarak, Kahire, İskenderiye ve Mansure illerindeki beş üniversitedeki (Kahire Üni.-Mansure Üni./Mansure - İskenderiye Üni./İskenderiye El Ezher Üni./Kahire Ayn Şems Üni./Kahire) öğrenci, akademisyen ve diğer üniversite çalışanlarından oluşan toplam 429 kişiye 2010 yılı içerisinde uygulanmıştır. Anket uygulanan kişilerden 283 ü öğrenci, 68 i akademisyen ve 78 i diğer üniversite çalışanlarından oluşmaktadır. Anketler yüz yüze görüşme yöntemi, bazı akademisyenlere ise elektronik posta yöntemi ile ve yine Mısırlı iki akademisyen tarafından uygulanmıştır. Öğrencilere anket uygulamasında, seçilen üniversite öğrencileri de anketör olarak kullanılmıştır. Örneklemin seçiminde irtibat kurulan akademisyenlerin ve anketör olarak seçilen öğrencilerin uygun örneklem (convenience sampling) yöntemiyle, kazara (accidental) ulaştığı kişilere uygulama yapılmıştır. İzin alarak uygulama yapmanın zorluğu ve ülkede fikir özgürlüğü noktasında yaşanan problemlerin de etkisiyle, olasılığa dayalı bir örnekleme yöntemi uygulanamamıştır. Uygulamanın sadece üniversitelerde yapılmış olması ve örneklem seçiminde olasılıklı olmayan bir yöntemin kullanılmış olması nedeniyle; çalışma, bulguları itibariyle Mısır halkının görüşlerini tam olarak temsil etme iddiasında olmamakla birlikte; daha eğitimli, dünyaya daha açık ve tüm ülkeden insanların bir araya geldiği üniversite ortamının evren olarak belirlenmesinin çalışma bulguları temelinde yarattığı avantajında vurgulanması gerekmektedir. Bu anlamda, araştırmanın eğitimli Mısır halkının düşünceleri konusunda önemli fikirler verdiği söylenebilir. Ayrıca, anket konusu da açıklanarak kendisine başvurulduğu halde anketi doldurmayı kabul 3

etmeyen kişilerin varlığı ve ankete katılmayı kabul eden ve etmeyen kitlelerin Türkiye ye sempati noktasındaki farklılığı da değerlendirildiğinde; çalışma bulgularının, örnekleme bağlı olarak Türkler ve Türkiye ile ilgili olumlu anlamda bir yanlılığı barındırabileceği de kabul edilmelidir. Veri Analizi Anket ile elde edilen veriler istatistiki analiz programına (PASW 18.0) aktarılmak suretiyle analiz edilmiştir. Veri analizi, soruların ortalama değerleri ve bu ortalamaların cinsiyet ve yaş gibi gruplar temelinde farklılaşmasının (Tek yönlü varyans analizi ile) ortaya konulmasına dayanmaktadır. Uygulama aşamasındaki tedbir ve kontrollere rağmen, bazı anketlerin korku veya diğer nedenlerle tutarsız doldurulmuş olabileceği ihtimalinden hareketle, 429 kişiye ait anket verileri; analiz öncesi, bir diğeri ile algı ve olgu temelinde çelişki teşkil eden 17 soru çifti ile kontrol edilmiştir. Kontrol sonucunda, en az iki soru çiftinde çelişkili bulunan 47 anket formu (45 i öğrenci) çalışmanın veri temizliği aşamasında silinmiştir. Anket uygulanan ve Mısır milliyeti dışında olan 22 öğrenciye ait anketler analizlere dâhil edilmemiştir. Veri temizliği sonrası 360 kişiye inen örneklemin 216 sı (%60) öğrenci, 68 i (%19) akademisyen ve 76 sı (%21) diğer üniversite çalışanlarından oluşmaktadır. Algı ve eğilimleri ortaya koyan soruların tamamı 11 li ölçekle 0-10 aralığında bir değerlendirme sunmakla birlikte, bu değerler tablolaştırılırken yüze tahvil edilmiştir. Bu nedene de bağlı olarak, tablolardaki soru değerleri (örnek %81), sorulara katılım yüzdelerini değil, soru ifadelerine ortalama katılım düzeylerini göstermektedir. Soruların ortalama değerlerinin cinsiyet ve yaş gibi değişkenlere göre farklılaşma analizleri, tek yönlü varyans analiz yöntemi (Anova ve Post-Hock Tukey) ile gerçekleştirilmiş, bu analiz sonuçları tablo yorumlarına yansıtılmış ancak, rapordaki tablo metinlerine ortalamalar dışındaki istatistiki anlamlılık değerleri konulmamıştır. Rapora aktarılan tablolarda, aynı soruya ait yaş ve cinsiyet gibi değişkenlere göre farklılaşma analizlerinde soru ortalaması küçük değişiklikler gösterebilmektedir. Bunun nedeni, farklılaşmaya bakılan değişkenlere ait soruların (yaş vb.) cevap sayılarının birbirinden farklı olmasındandır. 4

2. ÖRNEKLEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 360 kişiden oluşan örneklemin yaklaşık %70 i erkeklerden %30 u kadınlardan oluşmaktadır. Cinsiyet ve yaş bilgilerinden her ikisini de tam olarak işaretleyen 340 kişinin dağılımını gösteren tablo aşağıda verilmiştir. Örneklemin yaklaşık %68 i 17-25 yaş grubunda iken %18 i 26-40 yaş grubunda ve %13 ü 41 yaş ve üzeri gruptadır. Cinsiyet * Yaş Çapraz Tablosu 17-25 yaş 26-40 yaş 41 yaş ve üzeri Toplam Erkek Sayı 158 50 36 244 Cinsiyet içinde % 64,8 20,5 14,8 100% Kadın Sayı 74,0 13,0 9,0 96 Cinsiyet içinde % 77,1 13,5 9,4 100% Toplam Sayı 232,0 63,0 45,0 340 Cinsiyet içinde % 68,2 18,5 13,2 100% Ulaşılan ve %40 ı kadınlardan oluşan 360 kişilik Örneklemin cinsiyet ve meslek grubuna göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Cinsiyet * Meslek Çapraz Tablosu Akademisyen Üni. Öğrencisi Diğer Üni. Çalışanları Toplam Erkek Sayı 51 148 53 252 Cinsiyet içinde % 20,2 58,7 21,0 100% Kadın Sayı 17 61 22 100 Cinsiyet içinde % 17,0 61,0 22,0 100,0% Toplam Sayı 68 209 75 352 Cinsiyet içinde % 19,3 59,4 21,3 100,0% Örneklemin yaklaşık %72 si bekârlardan, %28 i ise evlilerden oluşmaktadır. Örneklemin cinsiyet ve medeni duruma göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Cinsiyet * Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür Çapraz Tablosu Bekar Evli Toplam Erkek Sayı 161 80 241 Cinsiyet içinde % 66,8 33,2 100% Kadın Sayı 82 16 98 Cinsiyet içinde % 83,7 16,3 100% Toplam Sayı 243 96 339 Cinsiyet içinde % 71,7 28,3 100% 5

Çalışmada kullanılan onlu dindarlık ölçeğinin cevap değerleri aşağıda verilmiştir. Mısırlılar arasında dindarlık düzeyi ortalaması onlu ölçekte 6,04 dür. Kişilerin dindarlık ölçeğinde orta noktada (5) yoğunlaşması oldukça dikkat çekicidir. Çalışmada kullanılan bir diğer onlu ölçek ise sol-sağ siyasi eğilim ölçeğidir. Siyasi eğilim ölçeğinin cevap değerleri aşağıda verilmiştir. Mısırlılar arasında siyasi eğilim ölçeği ortalaması onlu ölçekte 5,11 ile hemen hemen ölçek ortasıdır. Kişilerin siyasi eğilim ölçeğinde, dindarlık ölçeğinde olduğu gibi, orta noktada (5) yoğunlaşması oldukça dikkat çekicidir. 6

3. MISIR DA TÜRKLERE VE DİĞER HALKLARA SEMPATİ Araştırma bulguları, Mısırlılar arasında en yüksek sempatinin %87 ile Araplara, en yüksek ikinci sempati düzeyinin ise %81 ile Türklere olduğunu göstermektedir. En düşük sempati düzeyi ise %38 ile Ruslara ve %35 ile Amerikalılara karşı duyulan sempatidir. Çalışmada kullanılan onlu sempati ölçeğinin Türklere ait cevap değerleri aşağıda verilmiştir. Onlu ölçekte sorulan sempati değerleri bu çalışmadaki diğer analiz ve tablolarda, daha iyi anlaşılması için yüzlü ölçekte kullanılmıştır. 7

Bu bölümde Türklere sempati değerlerinin diğer değişkenler göre farklılaşması analiz edilmiştir. Türklere sempati düzeyi erkeklerde biraz daha yüksektir. Sempati düzeyi bütün yaş gruplarında yüksek olmakla birlikte, yaş büyüdükçe sempati düzeyi de yükselmektedir. Türklere sempati düzeyi üniversite öğrencilerinde akademisyen ve diğer çalışanlara göre biraz daha düşüktür. Bu sonuç yaş faktörü ile açıklanabilir niteliktedir. 8

Türklere sempati düzeyi günlük yaşamında internet kullanan kişilerde kullanmayanlara göre ve hayatında en az bir defa yurt dışına çıkan kişilerde çıkmayanlara göre daha yüksektir. Türklere sempati düzeyi bugüne kadar Türklerle tanışmış olanlarda hiçbir Türk ile tanışmamış olanlara göre daha yüksek bulgulanmıştır. 9

Türklere sempati düzeyi, bugüne kadar Türkiye yi en az bir kere ziyaret etmiş kişilerde ziyaret etmeyenlere göre daha yüksektir. Ayrıca sempati düzeyi Türkleri Orta Doğu kültürüne daha yakın bulanlar arasında, Türkleri Avrupa ve Asya kültürüne yakın bulanlara göre daha yüksektir. Kişiler siyasi eğilim olarak sağa kaydıkça Türklere sempati düzeyleri de yükselmektedir. 10

Kendilerini daha fazla dindar olarak tanımlayan kişilerde Türklere sempati düzeyi yükselmektedir. 11

4. TÜRKİYE DE DEMOKRASİ ALGISI Türkiye deki insan hakları ve demokratikleşme düzeyinin Mısırlılarca algılanma şekli farklı dört soru ile ölçülmüştür. Türkiye deki insan hakları, fikir özgürlüğü, farklı din/kültür ve kimliklere saygı ile demokratikleşme düzeyi konusundaki dört soruda da algısal değerler %71-76 düzeyinde olumlu ve oldukça yüksektir. 12

Türkiye deki insan hakları ve demokratikleşme düzeyi ile ilgili algılar kadın ve erkekler arasında istatistiki olarak anlamlı farklılaşmamaktadır. Yani kadınlarla erkeklerin bu konudaki Türkiye algıları benzerdir. Türkiye deki insan hakları, fikir özgürlüğü, farklı din/kültür ve kimliklere saygı konusundaki ilk üç soruda kişilerin algıları yaşa göre anlamlı farklılaşmaktadır. Bu üç konuda da algılar %78 ler düzeyi ile 41 yaş ve üzerinde en olumlu iken yine bu üç konudaki algılar yüksek olmakla birlikte, 26-40 yaş grubunda %66-69 aralığı ile en düşük düzeydedir. 13

Türkiye deki insan hakları, fikir özgürlüğü, farklı din/kültür ve kimliklere saygı konusundaki ilk üç soruda kişilerin algıları meslek gruplarına göre anlamlı farklılaşmaktadır. Bu üç konuda da algılar üniversite öğrencilerinde %78-80 ler ile en olumlu düzeydedir ve akademisyenler ve diğer üniversite çalışanlarından daha yüksektir. Türkiye deki insan hakları ve demokratikleşme düzeyi ile ilgili algılar gelir algısı farklı üç grup arasında istatistiki olarak anlamlı farklılaşmamaktadır. Yani farklı gelir algısına sahip grupların bu konulardaki Türkiye algıları benzerdir. 14

Türkiye deki insan hakları, fikir özgürlüğü, farklı din/kültür ve kimliklere saygı konularındaki ilk üç soruda kişilerin algıları günlük yaşamda internet kullanan ve kullanmayan iki grup arasında istatistiki olarak anlamlı farklılaşmamaktadır. Yani günlük yaşamda internet kullanan ve kullanmayanların bu konulardaki Türkiye algıları benzerdir. Bunun yanında, son soruda sorgulanan Türkiye deki demokrasi düzeyi konusunda, internet kullananlar kullanmayanlara göre daha olumlu düşünmektedir. Türkiye deki fikir özgürlüğü ve farklı din/kültür ve kimliklere saygı konularındaki (iki ve üçüncü sorular) algılar kişilerin yurt dışına çıkma durumuna göre gruplar arasında istatistiki olarak anlamlı farklılaşmamaktadır. Yani iki grubun bu konulardaki Türkiye algıları benzerdir. Bunun yanında, en az bir defa yurt dışına çıkanların Türkiye deki demokrasi düzeyi konusundaki algıları yurt dışına hiç çıkmayanlara göre daha yüksek iken, Türkiye de insan hakları konusundaki algılar yurt dışına hiç çıkmayanlarda daha yüksektir. 15

Türkiye de demokrasi algısını sorgulayan dört soruda da olumlu algılar, Türklerle tanışan kişilerde daha yüksektir. Türkiye deki fikir özgürlüğü ve farklı din/kültür ve kimliklere saygı konusundaki (iki ve üçüncü sorular) algılar kişilerin Türkiye yi ziyaret etme durumuna göre gruplar arasında istatistiki olarak anlamlı farklılaşmamaktadır. Yani iki grubun bu konulardaki Türkiye algıları benzerdir. Bunun yanında, en az bir defa Türkiye yi ziyaret eden kişilerin Türkiye deki demokrasi düzeyi konusundaki algıları ziyaret etmeyenlere göre daha yüksek iken, Türkiye de insan hakları konusundaki algılar Türkiye yi hiç ziyaret etmeyenlerde daha yüksektir. 16

Türkiye de insan hakları, fikir özgürlüğü, farklı din/kültür ve kimliklere saygı ve gelişmiş bir demokrasiye sahip olma düzeyi konularındaki algılar; Türkiye yi Orta Doğu kültürüne daha yakın görenlerde, Avrupa ve Asya kültürüne yakın görenlerden daha yüksektir. Türkiye de insan hakları ve fikir özgürlüğü konusundaki olumlu algılar dindarlık düzeyi ile birlikte artmaktadır. 17

Türkiye de insan hakları, fikir özgürlüğü, farklı din/kültür ve kimliklere saygı ve gelişmiş bir demokrasiye sahip olma düzeyi konusundaki algılar; siyasi yelpazede sağ eğilimli olduğunu söyleyen kişilerde çok daha yüksek ve olumludur. 18

5. TÜRKİYE DE YAŞAM ALGISI Türkiye deki yaşam konusunda Mısırlıların algıları dört soru ile ölçülmüştür. Türkiye nin modern bir ülke olduğu, yaşam standardının iyi olduğu ve Türkiye de can güvenliği konularındaki algılar %72 düzeyinde olumludur. Türkiye nin laik bir cumhuriyet olduğu konusundaki ifade ise, diğer üç sorudan biraz daha düşük olarak %66 düzeyinde onay görmüştür. 19

Türkiye de yaşam ile ilgili dört sorudan üçü cinsiyete göre farklılaşmazken, Türkiye nin modern bir ülke olduğu konusunda kadınlar erkekler göre daha olumlu görüşlere sahiptir. Aynı sorulara yaş grupları temelinde bakıldığında; tablodaki iki ve üçüncü soruların yaş grupları arasında anlamlı olarak farklılaştığı görülmektedir. Bu bulgulara göre; Türkiye de yaşam standardı ve can güvenliği konularındaki olumlu algılar 17-25 yaş grubundaki kişilerde diğer iki yaş grubuna göre çok daha yüksektir. 20

Sorulara meslek grupları temelinde bakıldığında; tablodaki iki ve üçüncü soruların üniversite öğrencileri ve diğer üniversite çalışanları arasında anlamlı olarak farklılaştığı görülmektedir. Bu bulgulara göre; Türkiye de yaşam standardı ve can güvenliği konularındaki olumlu algılar üniversite öğrencilerinde daha yüksektir. Bu sonuç, yaş grupları analizindeki sonuçlarla örtüşmektedir. Türkiye de yaşam ile ilgili dört sorunun tamamı, değerler farklı gibi görülmekle birlikte, kişilerin gelir algısına göre istatistiki olarak anlamlı farklılaşmamaktadır. 21

Türkiye de yaşam ile ilgili dört sorudan üçü kişilerin internet kullanım durumuna göre farklılaşmazken; Türkiye nin modern bir ülke olduğu konusundaki algılar, günlük yaşamında internet kullananlar arasında internet kullanmayanlara göre daha yüksek bulgulanmıştır. Yukarıdaki bulgulara benzer şekilde, dört sorudan üçü yurt dışına çıkma durumuna göre farklılaşmazken; Türkiye nin modern bir ülke olduğu konusundaki algılar, en az bir defa yurt dışına çıkanlarda yurt dışına hiç çıkmayanlara göre daha yüksek bulgulanmıştır. 22

Aynı sorulara Türklerle tanışma durumuna göre bakıldığında, ilk üç sorunun gruplar arasında anlamlı olarak farklılaştığı görülmektedir. Bu bulgulara göre; Türkiye nin modern bir ülke olduğu, Türkiye de yaşam standardı ve can güvenliğinin iyi olduğu konularındaki olumlu algılar Türklerle tanışan kişilerde diğerlerine göre daha yüksektir. Türkiye deki yaşam ile ilgili dört sorudan üçü Türkiye yi ziyaret etme durumuna göre farklılaşmazken; Türkiye nin modern bir ülke olduğu konusundaki algılar, en az bir defa Türkiye yi ziyaret eden kişilerde diğerlerine göre daha yüksektir. 23

Türkiye de yaşam ile ilgili sorgulanan dört konuda da algılar, siyasi yelpazede sağ eğilimli olduğunu söyleyen kişilerde çok daha yüksektir. Türkiye nin modern bir ülke olduğu, Türkiye de yaşam standardı ve can güvenliğinin iyi olduğu konularındaki olumlu algılar orta ve daha yüksek düzeyde dindar olduğunu söyleyen kişilerde daha yüksek iken; Türkiye nin laik bir cumhuriyet olduğu konusundaki görüşe katılım, dindarlık düzeyi daha düşük olan kişilerde daha yüksektir. 24

Türkiye nin modern bir ülke olduğu, Türkiye de yaşam standardı ve can güvenliğinin iyi olduğu konularındaki olumlu algılar; Türkiye yi Orta Doğu kültürüne daha yakın görenlerde, Avrupa ve Asya kültürüne yakın görenlerden daha yüksektir. Bunun yanında, Türkiye nin laik bir cumhuriyet olduğu konusundaki görüşe katılım, Türkiye yi Orta Doğu kültürüne daha yakın görenlerde en düşük düzeydedir. 25

6. TÜRKLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Türklerin algılanan kişilik özelliklerinin belirlenmesi maksadıyla, beşi olumsuz olmak üzere 16 kişilik özelliği sorgulanmıştır. Yukarıdaki grafikte de görüldüğü üzere, Türklerin olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirilmesi, yüzlü ölçekte 70 ler düzeyindedir. Türklerin, olumsuz kişilik özellikleri ile özdeşleştirilmesi ise yüzlü ölçekte 20 ler ve daha alt düzeydedir. Bu sonuçlar, kişilerde Türklere bakışın sempati değerlerinde olduğu gibi oldukça olumlu olduğunu göstermektedir. Aynı konuyu inceleyen müteakip tablolarda, Türklerin kişilik özellikleri konusundaki görüşlerin yaş, cinsiyet vb. özelliklere göre farklılaşması incelenmiştir. Tablo değerleri teknik olarak okunmadan ve yorumlanmadan verilmiştir. 26

Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Mesleklere Göre Farklılaşması Meslek Akademisyen Öğrenci Diğer Üni. Çalışanları Toplam Türkler misafirperverdir 83,4 74,6 77,9 76,8 Türkler zamana uyar 74,6 75,7 69,3 74,1 Türkler çalışkan-üretkendir 76,0 72,2 73,2 73,2 Türkler kurallara uyar 73,3 73,3 70,6 72,8 Türkler yardımseverdir 75,3 71,9 71,8 72,5 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 71,2 71,8 71,0 71,5 Türkler hoşgörülüdür 70,0 71,2 67,4 70,2 Türkler dürüsttür 72,0 69,5 67,9 69,6 Türkler dindardır 71,9 69,2 67,1 69,2 Türkler rasyonel-akılcıdır 70,7 69,4 65,3 68,8 Türkler alçak gönüllüdür 64,0 66,7 66,8 66,2 Türkler kadercidir 24,2 15,7 32,3 21,2 Türkler ırkçı-faşisttir 18,4 12,6 29,3 17,3 Türkler kabadır 19,2 14,4 15,6 15,6 Türkler agresiftir 8,9 14,1 15,0 13,2 Türkler zalim-acımasızdır 10,6 9,8 12,8 10,6 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Cinsiyete Göre Farklılaşması Cinsiyet Erkek Kadın Toplam Türkler misafirperverdir 77,5 75,1 76,9 Türkler zamana uyar 73,7 75,4 74,1 Türkler çalışkan-üretkendir 72,3 76,4 73,4 Türkler kurallara uyar 72,2 74,8 72,8 Türkler yardımseverdir 73,2 71,1 72,6 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 72,1 70,0 71,5 Türkler hoşgörülüdür 71,4 66,9 70,3 Türkler dürüsttür 70,8 66,2 69,6 Türkler dindardır 71,0 64,0 69,1 Türkler rasyonel-akılcıdır 68,9 68,8 68,9 Türkler alçak gönüllüdür 67,8 61,6 66,2 Türkler kadercidir 19,4 27,6 21,2 Türkler ırkçı-faşisttir 17,0 18,8 17,5 Türkler kabadır 13,5 21,1 15,7 Türkler agresiftir 12,4 16,3 13,4 Türkler zalim-acımasızdır 9,4 13,7 10,6 27

Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Yaşa Göre Farklılaşması Yaş kategorik 17-25 yaş 26-40 yaş 41 yaş ve üzeri Toplam Türkler misafirperverdir 75,3 77,6 81,1 76,4 Türkler zamana uyar 75,8 67,7 74,1 74,0 Türkler kurallara uyar 74,0 70,0 71,5 72,9 Türkler çalışkan-üretkendir 73,2 72,1 71,1 72,7 Türkler yardımseverdir 72,0 71,9 75,9 72,5 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 72,1 71,1 70,3 71,7 Türkler hoşgörülüdür 71,4 66,5 70,3 70,4 Türkler dürüsttür 69,9 69,4 68,9 69,7 Türkler dindardır 68,6 70,0 73,2 69,4 Türkler rasyonel-akılcıdır 70,1 64,6 67,8 68,7 Türkler alçak gönüllüdür 67,0 63,9 65,9 66,3 Türkler kadercidir 17,2 26,1 29,3 20,9 Türkler ırkçı-faşisttir 13,7 24,2 24,8 17,3 Türkler kabadır 14,8 20,2 13,3 15,7 Türkler agresiftir 14,5 11,1 10,3 13,2 Türkler zalim-acımasızdır 9,5 12,2 13,0 10,5 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Gelir Algısına Göre Farklılaşması Gelir algısı Zengin Orta gelirli Fakir Toplam Türkler misafirperverdir 79,0 73,3 81,8 76,5 Türkler çalışkan-üretkendir 72,9 74,8 84,4 75,7 Türkler zamana uyar 79,6 70,5 82,1 75,6 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 80,0 70,0 74,2 74,3 Türkler kurallara uyar 75,8 72,9 72,7 73,8 Türkler yardımseverdir 77,7 70,4 68,7 72,9 Türkler rasyonel-akılcıdır 69,2 71,1 77,5 71,5 Türkler hoşgörülüdür 74,5 70,0 66,9 71,4 Türkler dürüsttür 73,9 61,5 74,2 67,9 Türkler alçak gönüllüdür 70,8 64,9 70,0 67,8 Türkler dindardır 68,5 65,1 63,3 66,2 Türkler agresiftir 14,5 22,8 11,0 17,9 Türkler kadercidir 15,2 12,1 12,5 13,4 Türkler kabadır 13,6 14,6 5,0 12,7 Türkler ırkçı-faşisttir 10,0 9,2 10,0 9,7 Türkler zalim-acımasızdır 7,5 6,2 6,7 6,8 28

Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin İnternet Kullanma Durumuna Göre Farklılaşması İnternet kullanma durumu İnternet Kullanmayanlar İnternet Kullananlar Toplam Türkler misafirperverdir 73,9 78,5 76,7 Türkler zamana uyar 71,8 75,2 74,1 Türkler çalışkan-üretkendir 71,9 73,7 73,0 Türkler kurallara uyar 69,8 74,2 72,7 Türkler yardımseverdir 69,9 74,2 72,5 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 67,8 73,2 71,5 Türkler hoşgörülüdür 68,3 71,4 70,2 Türkler dürüsttür 66,7 71,6 69,7 Türkler dindardır 68,5 69,8 69,3 Türkler rasyonel-akılcıdır 68,0 69,1 68,8 Türkler alçak gönüllüdür 64,4 67,2 66,1 Türkler kadercidir 24,6 19,4 21,1 Türkler ırkçı-faşisttir 18,0 16,9 17,3 Türkler kabadır 16,2 15,3 15,6 Türkler agresiftir 15,1 12,4 13,3 Türkler zalim-acımasızdır 11,3 10,1 10,5 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Yurt Dışına Çıkma Durumuna Göre Farklılaşması Yurt dışına çıkma durumu Yurt dışına hiç çıkmadım Yurt dışına en az bir defa çıktım Toplam Türkler misafirperverdir 73,3 80,3 76,7 Türkler zamana uyar 75,6 72,7 74,1 Türkler çalışkan-üretkendir 72,9 73,1 73,0 Türkler kurallara uyar 73,8 71,7 72,7 Türkler yardımseverdir 70,0 75,4 72,5 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 70,5 72,4 71,5 Türkler hoşgörülüdür 69,8 70,6 70,2 Türkler dürüsttür 68,8 70,6 69,7 Türkler dindardır 67,9 70,8 69,3 Türkler rasyonel-akılcıdır 68,5 68,9 68,8 Türkler alçak gönüllüdür 66,9 65,2 66,1 Türkler kadercidir 18,7 23,3 21,1 Türkler ırkçı-faşisttir 13,8 20,4 17,3 Türkler kabadır 14,5 16,5 15,6 Türkler agresiftir 14,3 12,3 13,3 Türkler zalim-acımasızdır 11,1 10,0 10,5 29

Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Türklerle Tanışma Durumuna Göre Farklılaşması Bugüne kadar tanıştığım Türkler oldu Hayır Evet Toplam Türkler misafirperverdir 68,1 78,1 76,8 Türkler zamana uyar 74,2 74,9 74,8 Türkler çalışkan-üretkendir 75,9 72,7 73,2 Türkler kurallara uyar 73,3 73,1 73,1 Türkler yardımseverdir 64,3 74,0 72,6 Türkler muhafazakar-gelenekçidir 62,4 73,3 71,8 Türkler hoşgörülüdür 66,8 71,4 70,7 Türkler dürüsttür 56,9 72,3 70,4 Türkler dindardır 56,7 71,7 69,5 Türkler rasyonel-akılcıdır 69,0 68,9 68,9 Türkler alçak gönüllüdür 60,5 67,2 66,3 Türkler kadercidir 25,6 20,2 20,9 Türkler ırkçı-faşisttir 17,5 17,2 17,2 Türkler kabadır 22,1 14,0 15,2 Türkler agresiftir 15,4 12,9 13,3 Türkler zalim-acımasızdır 10,6 10,4 10,4 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Türkiye'yi Ziyaret Etme Durumuna Göre Farklılaşması Türkiye'yi en az bir kere ziyaret ettim Hayır Evet Toplam Türkler misafirperverdir 74,3 85,2 76,7 Türkler zamana uyar 73,9 79,0 75,1 Türkler çalışkan-üretkendir 71,5 78,7 73,0 Türkler kurallara uyar 72,0 76,4 73,0 Türkler yardımseverdir 71,0 78,3 72,5 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 70,4 76,0 71,7 Türkler hoşgörülüdür 69,4 75,2 70,7 Türkler dürüsttür 69,1 75,1 70,4 Türkler dindardır 67,4 76,9 69,4 Türkler rasyonel-akılcıdır 67,7 72,5 68,8 Türkler alçak gönüllüdür 65,9 67,7 66,2 Türkler kadercidir 18,8 27,9 21,0 Türkler ırkçı-faşisttir 15,3 22,8 17,2 Türkler kabadır 15,9 13,5 15,3 Türkler agresiftir 13,0 14,4 13,3 Türkler zalim-acımasızdır 11,0 7,6 10,2 30

Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Yakın Görüldüğü Kültüre Göre Farklılaşması Türklerin yakın görüldüğü kültür Asya Kültürü Avrupa Kültürü Orta Doğu Kültürü Toplam Türkler misafirperverdir 74,7 77,0 77,2 77,0 Türkler zamana uyar 68,3 70,3 77,8 74,2 Türkler çalışkan-üretkendir 69,4 70,9 75,1 73,2 Türkler kurallara uyar 73,6 69,2 75,3 72,9 Türkler yardımseverdir 70,6 69,4 75,0 72,7 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 69,4 66,6 75,2 71,6 Türkler hoşgörülüdür 68,1 63,7 74,9 70,4 Türkler dürüsttür 60,6 65,5 73,4 69,8 Türkler dindardır 65,3 63,3 73,5 69,3 Türkler rasyonel-akılcıdır 61,3 66,3 71,4 68,9 Türkler alçak gönüllüdür 67,8 62,9 68,0 66,2 Türkler kadercidir 32,7 25,3 16,6 21,1 Türkler ırkçı-faşisttir 30,8 23,2 12,0 17,3 Türkler kabadır 23,3 16,4 14,1 15,6 Türkler agresiftir 33,6 12,0 12,1 13,3 Türkler zalim-acımasızdır 16,4 15,6 6,3 10,5 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Siyasi Eğilime Göre Farklılaşması Siyasi eğilim Sol eğilimli Ne sağ ne sol eğilimli Sağ eğilimli Toplam Türkler misafirperverdir 75,9 77,4 72,3 75,8 Türkler zamana uyar 75,5 73,3 76,6 74,6 Türkler yardımseverdir 72,7 73,2 72,0 72,8 Türkler kurallara uyar 72,4 72,9 72,7 72,7 Türkler çalışkan-üretkendir 74,7 74,3 65,8 72,1 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 73,8 68,9 74,9 71,5 Türkler hoşgörülüdür 67,3 71,6 71,5 70,8 Türkler dürüsttür 67,7 67,5 78,8 70,5 Türkler dindardır 68,8 67,3 77,3 70,2 Türkler rasyonel-akılcıdır 68,7 69,3 68,6 69,0 Türkler alçak gönüllüdür 67,5 68,4 62,0 66,6 Türkler kadercidir 22,4 22,5 11,3 19,0 Türkler ırkçı-faşisttir 13,0 20,7 7,8 15,5 Türkler kabadır 22,3 18,0 6,7 15,5 Türkler agresiftir 13,7 13,4 8,9 12,1 Türkler zalim-acımasızdır 11,5 10,7 5,7 9,4 31

Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Dindarlık Düzeyine Göre Farklılaşması Dindarlık Düzeyi Dindarlık Düzeyi Orta Dindarlık Düzeyi Güçlü Dindarlık Düzeyi zayıf Toplam Türkler misafirperverdir 74,0 74,0 82,6 76,1 Türkler zamana uyar 68,8 74,2 77,6 74,8 Türkler kurallara uyar 65,8 72,3 76,2 72,8 Türkler çalışkan-üretkendir 63,5 71,9 77,2 72,7 Türkler yardımseverdir 66,9 72,2 74,9 72,6 Türkler muhafazakâr-gelenekçidir 67,5 71,3 73,5 71,6 Türkler hoşgörülüdür 60,6 70,9 70,8 70,2 Türkler dürüsttür 61,2 71,2 69,6 70,1 Türkler dindardır 58,3 70,5 70,1 69,6 Türkler rasyonel-akılcıdır 54,7 69,2 71,4 68,8 Türkler alçak gönüllüdür 60,6 64,9 68,5 65,6 Türkler kadercidir 23,8 22,6 13,9 20,2 Türkler ırkçı-faşisttir 23,8 17,0 13,3 16,3 Türkler kabadır 37,3 14,7 13,3 15,8 Türkler agresiftir 25,8 10,4 14,4 12,4 Türkler zalim-acımasızdır 22,5 10,9 6,6 10,4 32

7. TÜRKİYE NİN ORTA DOĞU VE MÜSLÜMAN ÜLKELER İÇİN MODEL ÖZELLİĞİ Bu bölümde, anket formu ile sorgulanan ve Türkiye nin Orta Doğu ve Müslüman ülkeler için oynadığı role dönük, yukarıdaki grafikte yer alan üç sorunun analizleri yer almaktadır. Soru değerlerine bakıldığında; insanlar %63 ler düzeyinde Türkiye yi Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görmektedirler. Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki güç algısı ise %70 ler düzeyindedir. Burada daha kritik ve daha önemli olan bulgu ise, Türkiye nin bölge için %70 ler düzeyinde olan güç algısının, Türkiye nin bölgede daha etkin rol alması konusunda %75 ler düzeyinde yüksek bir talebe dönüşmesidir. Aynı konuyu inceleyen müteakip tablolarda, Türkiye nin Orta Doğu ve Müslüman ülkeler için oynadığı role dönük görüşlerin yaş, cinsiyet vb. özelliklere göre farklılaşması incelenmiştir. 33

Türkiye İle İlgili Model Algısının Mesleğe Göre Farklılaşması (%) Akademisyen Meslek Üni. Öğrencisi Diğer Üni. Çalışanları Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 62,4 63,0 64,1 63,2 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 76,2 68,6 72,4 70,8 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol 83,0 71,7 79,6 75,5 almalıdır. Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi konusundaki algılar, üniversite öğrencileri ve diğer üniversite çalışanları arasında farklılaşmamaktadır. Bunun yanında, Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, üniversite öğrencileri arasında, akademisyenler ve diğer üniversite çalışanlarına göre daha düşük düzeyde, yani daha olumsuzdur. Türkiye İle İlgili Model Algısının Cinsiyete Göre Farklılaşması (%) Cinsiyet Erkek Kadın Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 67,1 52,7 63,2 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 71,7 69,1 71,0 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 75,8 75,6 75,7 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi konusundaki algılar, erkekler arsında kadınlara göre daha yüksektir. Bunun yanında, Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler kadınlar ile erkekler arasında farklılaşmamaktadır. 34

Türkiye İle İlgili Model Algısının Yaşa Göre Farklılaşması (%) 17-25 yaş 26-40 yaş Yaş 41 yaş ve üzeri Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 62,9 61,1 68,3 63,3 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 68,8 72,0 77,5 70,5 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 73,5 77,5 82,3 75,3 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi ile Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, 41 yaş ve üzerindeki kişilerde diğer yaş gruplarına göre daha yüksek ve olumludur. Türkiye İle İlgili Model Algısının Gelir Algısına Göre Farklılaşması (%) Zengin Gelir algısı Orta gelirli Fakir Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 56,6 58,5 58,3 57,8 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 63,0 62,8 69,4 64,0 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 69,5 68,4 77,8 70,4 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi konusundaki algılar, kişilerin gelir algısına göre farklılaşmamaktadır. Bunun yanında, Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, fakir olduğunu söyleyen kişiler arasında diğerlerine göre daha yüksek ve olumludur. 35

Türkiye İle İlgili Model Algısının İnternet Kullanma Durumuna Göre Farklılaşması (%) İnternet Kullanmayanlar İnternet kullanma durumu İnternet Kullananlar Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 62,0 64,0 63,2 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 66,2 73,6 70,9 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 69,7 78,7 75,5 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi konusundaki algılar, kişiler arasında günlük yaşamda internet kullanım durumuna göre farklılaşmamaktadır. Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler ise, günlük yaşamda internet kullanan kişilerde kullanmayanlara göre daha yüksek ve olumludur. Türkiye İle İlgili Model Algısının Yurt Dışına Çıkma Durumuna Göre Farklılaşması (%) Yurt dışına çıkma durumu Yurt dışına hiç çıkmadım Yurt dışına en az bir defa çıktım Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 62,0 64,5 63,2 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 68,3 73,5 70,9 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 71,9 79,3 75,5 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi konusundaki algılar, kişilerin yurt dışına çıkma durumuna göre farklılaşmamaktadır. Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler ise, en az bir defa yurt dışına çıkanlarda çıkmayanlara göre daha yüksek ve olumludur. 36

Türkiye İle İlgili Model Algısının Türklerle Tanışma Durumuna Göre Farklılaşması (%) Bugüne kadar tanıştığım Türkler oldu Hayır Evet Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 50,2 66,5 63,3 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 61,1 73,3 70,9 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 71,7 76,7 75,7 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi ile Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, bugüne kadar Türklerle tanışmış olan kişilerde daha yüksek ve olumludur. Türkiye İle İlgili Model Algısının Türkiye'yi Ziyaret Etme Durumuna Göre Farklılaşması (%) Türkiye'yi en az bir kere ziyaret ettim Hayır Evet Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 60,9 73,3 63,3 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 68,8 79,5 71,0 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 73,4 85,6 75,8 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi ile Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, bugüne kadar Türkiye yi en az bir kere ziyaret eden kişilerde ziyaret etmeyenler göre çok daha yüksek ve olumludur. 37

Türkiye İle İlgili Model Algısının Türklerin Yakın Görüldüğü Kültüre Göre Farklılaşması (%) Türklerin yakın görüldüğü kültür Orta Asya Kültürü Avrupa Kültürü Doğu Kültürü Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 60,0 55,1 69,4 63,5 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 76,3 67,4 73,4 71,2 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 75,9 75,6 76,1 75,9 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi konusundaki algılar, Türkleri Orta Doğu kültürüne daha yakın gören kişilerde daha yüksek ve olumludur. Bunun yanında, Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, Türklerin yakın görüldüğü kültüre göre farklılaşmamaktadır. Türkiye İle İlgili Model Algısının Dindarlık Düzeyine Göre Farklılaşması (%) Dindarlık düzeyi düşük Dindarlık Düzeyi Dindarlık düzeyi orta Dindarlık düzeyi yüksek Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 43,8 62,9 71,2 63,4 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 55,4 69,8 80,3 71,1 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 67,6 74,1 81,7 75,4 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi ile Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, kişilerin dindarlığı arttıkça yükselmekte ve daha olumlu hale gelmektedir. 38

Türkiye İle İlgili Model Algısının Siyasi Eğilime Göre Farklılaşması (%) Sol eğilimli Siyasi Eğilim Ne sağ ne sol eğilimli Sağ eğilimli Toplam Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 60,7 60,8 76,3 64,6 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 67,7 70,8 74,7 71,2 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 76,7 74,5 79,4 76,1 Türkiye nin Müslüman ülkeler için bir rol model olarak görülmesi ile Türkiye nin Orta Doğudaki etkinliği ve rolü konusundaki algı ve talepler, siyasi yelpazede kendilerini sağda görenler arasında daha yüksek ve olumludur. 39

8. TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ ÜYELİĞİNE BAKIŞ Türkiye nin Avrupa Birliğine Girmesi yönündeki görüş, çalışmaya katılan kişiler arasında %60 lar düzeyinde bir destek bulmaktadır. Bunun yanında, kişiler Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşüne ise %77 ler ile çok daha üst düzeyde bir destek vermektedir. Aynı konuyu inceleyen müteakip tablolarda, Türkiye nin Avrupa Birliğine Girmesi yönündeki görüşler ile Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması konusundaki görüşlerin yaş, cinsiyet vb. özelliklere göre farklılaşması incelenmiştir. 40

Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Mesleğe Göre Farklılaşması (%) Akademisyen Meslek Üni. Öğrencisi Diğer Üni. Çalışanları Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 60,7 59,6 61,8 60,3 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar 81,9 75,7 78,3 77,5 aramalıdır. Türkiye nin Avrupa Birliğine Girmesi yönündeki görüş, meslek grupları arasında farklılaşmazken, Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü akademisyenler arasında üniversite öğrencilerine göre daha yüksek düzeyde destek bulmaktadır. Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Cinsiyete Göre Farklılaşması (%) Cinsiyet Erkek Kadın Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 60,7 58,6 60,2 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 78,2 76,1 77,7 Türkiye nin Avrupa Birliğine Girmesi yönündeki görüş ile Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü cinsiyete ve yaşa göre anlamlı olarak farklılaşmamaktadır. Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Yaşa Göre Farklılaşması (%) 17-25 yaş 26-40 yaş Yaş 41 yaş ve üzeri Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 60,6 59,2 63,8 60,8 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 76,9 80,6 78,2 77,7 41

Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Gelir Algısına Göre Farklılaşması (%) Zengin Gelir algısı Orta gelirli Fakir Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 58,8 52,2 68,2 57,2 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 77,1 68,0 75,3 72,0 Türkiye nin Avrupa Birliğine Girmesi yönündeki görüş ile Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü, kişilerin gelir algısına göre farklılaşmaktadır. Kendilerini orta gelirli olarak tanımlayan grubun bu iki konudaki görüşlere katılımı kendilerini fakir ve zengin olarak tanımlayan kişiler göre daha düşüktür. Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın İnternet Kullanma Durumuna Göre Farklılaşması (%) İnternet kullanma durumu İnternet Kullanmayanlar İnternet Kullananlar Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 56,7 62,3 60,5 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 74,0 79,4 77,6 Türkiye nin Avrupa Birliğine Girmesi yönündeki görüş ile Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü, günlük yaşamda internet kullanan kişiler arasında daha yüksek düzeyde destek bulmaktadır. Bunun yanında, bu iki görüş kişilerin yurt dışına çıkma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Yurt Dışına Çıkma Durumuna Göre Farklılaşması (%) Yurt dışına çıkma durumu Yurt Yurt dışına dışına hiç en az bir çıkmadım defa çıktım Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 60,9 60,0 60,5 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 75,5 79,5 77,6 42

Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Türklerle Tanışma Durumuna Göre Farklılaşması (%) Bugüne kadar tanıştığım Türkler oldu Hayır Evet Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 59,3 60,8 60,5 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 67,2 80,4 77,9 Türkiye nin Avrupa Birliğine girmesi yönündeki görüş Türklerle tanışma ve Türkiye yi ziyaret etme durumuna göre farklılaşmamaktadır. Bunun yanında, Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü; Türklerle tanışan kişilerde tanışmayanlara göre ve Türkiye yi en az bir kere ziyaret edenlerde ziyaret etmeyenler göre daha fazla destek bulmaktadır. Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Türkiye'yi Ziyaret Etme Durumuna Göre Farklılaşması (%) Türkiye'yi en az bir kere ziyaret ettim Hayır Evet Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 60,8 58,6 60,3 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 75,8 85,5 77,9 Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Türklerin Yakın Görüldüğü Kültüre Göre Farklılaşması (%) Asya Kültürü Türklerin yakın görüldüğü kültür Avrupa Kültürü Orta Doğu Kültürü Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 59,4 55,6 64,2 60,7 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar 85,0 79,1 76,7 78,1 aramalıdır. Türkiye nin Avrupa Birliğine girmesi yönündeki görüş Türkleri Orta Doğu kültürüne daha yakın görenler arasında diğer gruplara göre daha fazla destek bulurken; Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü; Türkleri Asya kültürüne yakın gören kişiler arasında daha fazla destek bulmaktadır. 43

Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Dindarlık Düzeyine Göre Farklılaşması (%) Dindarlık düzeyi düşük Dindarlık Düzeyi Dindarlık düzeyi orta Dindarlık düzeyi yüksek Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 61,9 62,2 55,4 60,4 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar 61,6 79,5 78,4 77,9 aramalıdır. Türkiye nin Avrupa Birliğine girmesi yönündeki görüş dindarlık düzeyi yüksek kişilerde diğer kişilere göre daha düşük düzeyde destek görmektedir. Bunun yanında, Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü, orta ve yüksek düzeyde dindar olan kişilerde çok daha yüksek düzeyde destek bulmaktadır. Türkiye nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Siyasi Eğilime Göre Farklılaşması (%) Sol eğilimli Siyasi eğilim Ne sağ ne sol eğilimli Sağ eğilimli Toplam Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 58,2 60,6 67,1 61,8 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 70,0 76,9 87,4 78,3 Türkiye nin Avrupa Birliğine girmesi yönündeki görüş ile Türkiye nin Avrupa Birliği dışında ittifaklar araması görüşü, kendisini siyasi yelpazede sağda gören kişilerde çok daha yüksek düzeyde destek bulmaktadır. 44

9. TÜRKİYE İLE İLGİLİ GÜÇ ALGISI Bu bölümde, Türkiye ile ilgili farklı coğrafyalardaki (bölgesel, Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya) güç algısı sorgulanmıştır. Bulgular, Türkiye nin bu farklı bölgelerdeki güç algısının %61-63 düzeyinde olduğunu göstermiştir. Burada vurgulanması gereken önemli konu, Türkiye nin bu bölgelerde daha etkin rol alması gerektiği yönündeki görüşün güç algısından daha yüksek düzeyde (%66-68) destek bulmasıdır. Aynı konuyu inceleyen müteakip tablolarda, Türkiye nin farklı bölgelerdeki rol ve etkinliğine dönük algıların yaş, cinsiyet vb. özelliklere göre farklılaşması incelenmiştir. Tablo değerleri teknik olarak okunmadan ve yorumlanmadan verilmiştir. 45

Türkiye İle İlgili Güç Algısının Mesleğe Göre Farklılaşması (%) Akademisyen Meslek Üni. Öğrencisi Diğer Üni. Çalışanları Toplam Türkiye bölgesel büyük bir güçtür 64,3 62,4 60,2 62,3 Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir. 68,6 60,7 67,0 62,3 Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır. 78,6 63,5 72,2 65,9 Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir. 61,4 59,9 68,2 61,5 Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır. 80,0 64,5 71,4 66,6 Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir. 55,0 62,6 68,6 63,1 Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır. 85,0 66,5 71,3 68,3 Türkiye İle İlgili Güç Algısının Cinsiyete Göre Farklılaşması (%) Cinsiyet Erkek Kadın Toplam Türkiye bölgesel büyük bir güçtür 63,5 59,4 62,6 Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir. 63,1 59,4 62,1 Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır. 66,0 65,3 65,8 Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir. 62,2 58,5 61,3 Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır. 66,7 65,7 66,5 Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir. 63,0 62,9 63,0 Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır. 68,0 68,9 68,2 46

Türkiye İle İlgili Güç Algısının Yaşa Göre Farklılaşması (%) 17-25 yaş 26-40 yaş Yaş 41 yaş ve üzeri Toplam Türkiye bölgesel büyük bir güçtür 62,0 62,7 64,4 62,4 Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir. 61,3 66,3 68,8 62,5 Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır. 65,1 66,3 74,4 65,9 Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir. 60,3 64,2 70,0 61,6 Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır. 66,1 67,4 72,5 66,7 Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir. 63,1 63,7 63,3 63,2 Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır. 68,4 68,9 70,0 68,6 Türkiye İle İlgili Güç Algısının Gelir Algısına Göre Farklılaşması (%) Zengin Gelir algısı Orta gelirli Fakir Toplam Türkiye bölgesel büyük bir güçtür 52,4 53,2 56,9 53,4 Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir. 54,5 50,0 55,0 52,1 Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır. 52,7 53,5 62,9 54,9 Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir. 46,9 45,7 58,3 48,0 Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır. 52,5 50,5 71,7 54,3 Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir. 59,3 51,9 58,9 55,3 Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır. 60,8 57,5 72,9 60,9 47