6. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE II 32 Ticari Borçlar Hesap Grubu Yrd.Doç.Dr.Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Ticari Borçlar Hesap Grubu İşletmenin yabancı kaynakları içinde yer alan ve ticari borçlar olarak nitelendirilen borçlar, işletmelerin ticari işlemleri çerçevesinde doğan borçlardır. Ticari faaliyetle ilgili olmakla birlikte bir ticari işlem sonucu oluşmayan borçlar işletme bilançosunun bu kalemi içinde gösterilmez. Bu tür borçlar diğer borçlar içinde gösterilir. Ticari Borçlar ve Diğer Borçlar İşletmenin ortaya çıkabilecek borçları Tekdüzen Hesap Planında dört ana grupta toplanmıştır. Vade Ticari Ticari Olmayan Kısa Vadeli 32 Ticari Borçlar 33 Diğer Borçlar (Ticari Olmayan Kısa Vadeli Borçlar) Uzun Vadeli 42 Ticari Borçlar 43 Diğer Borçlar (Ticari Olmayan UzunVadeli Borçlar) Ticari borçlar vadelerine göre kısa ve uzun vadeli olmak üzere ikiye ayrılır. 3 4 32 Ticari Borçlar Hesap Grubu 42 Uzun Vadeli Ticari Borçlar Tekdüzen hesap planında Ticari Borçları izlemek için aşağıdaki hesaplar açılmıştır. 32 Ticari Borçlar Grubu (Senetsiz Satıcılar Borçları), (Senetli Satıcılara Borçları) 322 Borç Senetleri Reeskontu Hs.(-), 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs., 329 Diğer Ticari Borçlar Hs.. İşletmenin bir yıldan uzun vadeli ticari borçları 42 uzun vadeli borçlar grubunu oluşturur. Tekdüzen hesap planında uzun vadeli ticari borçlar için aşağıdaki hesaplar açılmıştır. 42 Ticari Borçlar Grubu 420 Satıcılar Hs. 421 Borç Senetleri Hs. 422 Borç Senetleri Reeskontu Hs. (-) 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. 5 6 1
Hesabın Kapsamı: işletmenin faaliyet konuları ile ilgili her türlü mal ve hizmet alışlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Kredili mal alışı, satıcının işletme adına yaptığı harcamalar vb. nedenlerle ortaya çıkan senetsiz borcun doğması ile 320 Satıcılar hesabına alacak, borcun ödenmesi ile borç kaydedilir. ana hesap olup, hesabın alacak kalanı işletmenin satıcılara olan senetsiz borcunun mevcut değerini verir. İşletme, satıcı Ali Caner den veresiye %18 KDV hariç 36.000 TL lik mal satın almıştır. 191 İndirilecek KDV Hs Mal satın alınması 36.000 6.480 42.480 7 8 Satıcı Ali Caner den alınan malların işletmemize ulaştırılması için işletmemiz adına %18 KDV dahil 5.900 TL nakliye gideri ödemişvedurumuişletmemizebildirmiştir. 191 İndirilecek KDV Hs Satın alınan malların işletmeye naklettirilmesi 5.000 900 5.900 Satıcı Ali Caner e olan borcun 16.000 TL lik kısmı verilen bir müşteri çekiyle ödeniyor. 16.000 101AlınanÇeklerHs. 16.000 Senetsiz borcun bir kısmı için çek verilmesi 9 10 Satıcı Ali Caner den alınan malların %18 KDV hariç 1.800 TL lik kısmı iade edilmiş ve ilgili tutar satıcıya olan borç tan düşülmüştür. 391 Hesaplanan KDV Hs. Malın bir kısmının iade edilmesi 2.124 1.800 324 Satıcı Ali Caner e senetsiz borcun TL lik kısmı için senet düzenlenmiştir. 321.08 Ali Caner Satıcının emri ile ödeme 11 12 2
Satıcı dönem sonunda, %18 KDV hariç 800 TL indirim yaptığını bildiriyor. Satıcı Ali Caner e borçtan düşülmek üzere 15.000 TL lik bir çek düzenlenip kendisine veriliyor. 391 Hesaplanan KDV Hs. Satıcının indirim yapması 944 800 144 15.000 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs. 15.000 Satıcıya olan borç için çek düzenlenmesi 13 14 Borç 320 08 Ali Caner 16.000 2.124 944 15.000 Alacak 42.480 5.900 43.068 48.380 Alacak Bakiyesi=5.312 TL 15 420 Satıcılar Hesabı İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan vadelerine bir yıldan fazla süre bulunansenetsizborçlarınizlendiğihesaptır. Hesabın işleyişi: sözleşme hükümlerine ve koşullarına uygun olarak uzun vadeli kredili mal ve hizmet alışın gerçekleşmesi üzerine, satışa konu olan mal ve hizmetin bedelleri ile bunlara ilişkin işletmeye ait giderler ve anlaşma uyarınca hesaba yürütülen faizler ve satıcıya ait olan borç tutarını artıran diğer işlemlernedeniylealacaklanır. Bilanço gününde vadesi 1 yılın altına inen borçlar bu hesaptan kısa vadeli yabancı kaynaklar içinde yer alan 320 Satıcılar Hesabına aktarılır. 16 420 Satıcılar Hesabı 420 Satıcılar Hesabı Örnek: İşletme ana kuruluşu durumundaki Uzay Teknik Ticaret A.Ş. den cari oranlarda vade farkı ayrıca ödemek üzere 500.000 TL lik malı 01.02.2014 tarihinde 18 ay vadeli olarak satın alıyor.% 18 KDV çek düzenleyerek ödüyor. 01.02.2014 191 İndirilecek KDV Hs. 420 Satıcılar Hs. 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.. Mal Satışı ve Depozito alınması 500.000 90.000 500.000 90.000 Borcun vadesinin 1 yıla inmesi durumunda: 31.12.2014 420 Satıcılar Hs. 500.000 500.000 Uzun vadeli borcun kısa vadeye düşmesi 17 18 3
İşletmenin ticari faaliyeti ile ilgili olarak ortaya çıkan senede bağlı borçları bilançonun uzun veya kısa vadeli yabancı kaynakları içindebukalemdegösterilir. Borç senetlerinden kasıt TTK uyarınca düzenlenmiş olan ve borçlusuişletmeolanbonovepoliçelerdir. Hesabın işleyişi: Hesap bono, imzalanması veya poliçenin kabulünedeniylealacaklanır,senedinödenmesiileborçlanır. Hesap ana hesap olup bu hesabın alacak kalanı senetli borçların tutarınıgösterir. TTK uyarınca çek bir ödeme aracı olup vade içermez. Vade konularakdaçeksenetniteliğikazanmaz. Ancak yasal düzenlemenin aksine vadeli çeklerin kullanımı oldukçayaygındır. Uygulamada, düzenlenmiş olan vadeli çeklerin hazır değerler içinde negatif unsur olarak gösterilmesi yerine bilançonun bu kaleminde(borçlarıarasında)gösterilmesimümkündür. Ancak,çeklerreeskontişleminetabi tutulmazlar. 19 20 321 Borç Senetleri Hesabı İşletme%18 KDV hariç 50.000 TL lik malı senet karşılığında satın almıştır. Vadesi gelen 5 TL tutarındaki senet işletme tarafından ödeniyor. 191 İndirilecek KDV Senet karşılığında mal satın alınması 50.000 5 5 100 Kasa Hs. 5 Borç Senedinin Ödenmesi 21 22 321 Borç Senetleri Hesabı 421 Borç Senetleri Hesabı Vadesi gelen 5 TL tutarındaki senet nakit sıkışıklı nedeniyle ödenemiyor. Senedin alacaklısını senedi ileri tarihli 61.000 TL tutarlı yeni bir senetle değiştirilmesi teklif ediliyor. Senet alacaklısıteklifikabulediyor.. 780 Finansman Giderleri Hs. Borç Senedinin Yenilenmesi 5 2.000 61.000 İşletmenin ana faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetli borçların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak; bilanço tarihinde vadeli bir yılın altına düşen senetli borçlar, kısa vadeli yabancı kaynaklar bölümündeki 321 Borç Senetleri Hesabının alacağına aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir. 23 24 4
421 Borç Senetleri Hesabı 421 Borç Senetleri Hesabı Örnek: SerdemirAŞ. 01.02.2014tarihinde satıcısı durumundaki Feza Teknik Ticaret AŞ. den 18 ayvadeli olarak% 18 KDV dahil 236.000TL likmalısatınsenetkarşılığındaalmıştır. 01.02.2014 191 İndirilecek KDV Hs. 200.000 36.000 421 Borç Senetleri Hs. 236.000 Vadeli Mal Satın Alınması Borcunvadesinin1yıla inmesidurumunda: 31.12.2014 421 Borç Senetleri Hs. 236.000 236.000 Uzun vadeli borcun kısa vadeye düşmesi 25 26 Reeskont işlemei; işletmenin aktif ve pasifinde bulunan alacak ve borç senetlerinden değerleme günü itibariyle vadeleri henüz gelmemiş olanların değerleme günü cari değerine indirgenme işlemidir. Bu işlem, değerleme gününden sonraki döneme isabet eden vade kısmına ilişkin vade farkı tutarının hesaplanarak, bu tutar kadar giderveyageliryazılmasısuretiylegerçekleştirilir. Cari dönemreeskonthesaplarıizleyendönemdekapatılır. Reeskont hesaplamasında maliye bakanlığı iç ıskonto formülünün uygulanmasının uygun olacağı görüşünü benimsemiştir. İçıskontoformülüşuşekildedir: Nominal Değer x Faiz Oranı x Vade Reeskont Faiz Tutarı = 36.500 + (Faiz Oranı x Vade) Tasarruf Değeri = İtibari Değer Reeskont Tutarı 27 28 Örnek: Serdemir AŞ. 31.12.2014 tarihinde satıcısına olan 236.000 TL lik senedi reeskonta tabi tutulacaktır. Bilanço tarihinde vadesine 180 gün olan senedin peşin değerini hesaplayarak muhasebe kaydını yapınız. Faiz oranı %12 dir. 236.000 x 12 x 180 Reeskont Faiz Tutarı = 36.500 + (12 x 180) 509.760 Reeskont Faiz Tutarı = = 13.186 TL 38.660 Tasarruf Değeri = 236.000 13.186 = 222.814 TL 322 BorçSenetleriReeskontuHesabı (-) Örnek: Serdemir AŞ. 31.12.2014 tarihinde satıcısına olan 236.000 TL lik senedi reeskonta tabi tutulacaktır. Bilanço tarihinde vadesine 180 gün olan senedin peşin değerini hesaplayarak muhasebe kaydını yapınız. Faiz oranı %12 dir. 31.12.2014 322 Borç Senetleri Reeskontu Hs. (-) 13.186 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. 13.186 Reeskont Faiz Kaydı 29 30 5
İşletmenin bilanço gününde Borç Senetleri Hesabında aşağıda olduğugibidir: Aktif Bilanço Pasif xxxx xxx 32. Ticari Borçlar Hs. Grubu 222.814 236.000 322 Borç Senetleri Reeskontu Hs.(-) (13.186) 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. Depozito ve teminat; işletmenin üçüncü kişilere karşı bir mal teslimi, hizmet ifası veya başka bir taahhüt altına girmesi durumunda söz konusu işlemin gerçekleşmesini temin amacıyla iş bitiminde veya belli bir süre sonunda geri alınmak üzere taraflardan biri tarafından verilen iktisadi kıymettir. Depozito ve teminat bir güvence olup asıl işlemden ayrı olarak veren işletme için alacak, alan işletme için de bir borç niteliğindedir. Bu nedenle depozito ve teminatlar işletme bilançolarının alacak veya borç kalemleri içinde gösterilir. 31 32 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı Mc. Soda işletmesi 10.07.201. tarihinde müşterisi Tufan Gıdaya % 18 KDV dahil 7.080 TL ye sattığı sodalar peşin değerle satmış ve şişeler içinde 800 TL depozito almıştır. 10.07.201. 100 Kasa Hs 7.880 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. Mal Satışı ve Depozito alınması 6.000 1.080 800 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı Mc. Soda işletmesi daha önce depozitosunu aldığı şişeleri iade almış kırılan 60 TL lik şişe bedelini düştükten sonra depozito kalanını müşteri Tufan Gıdaya iade etmiştir.. 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hs. 800 100 Kasa Hs. 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar Hs. Depozito iadesi 740 60 33 34 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabı Asıl faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet alışlarından ortaya çıkan senetli ve senetsiz borçlarla alınan depozito ve teminat şeklindeki borçlar dışında kalan borçlar Tekdüzen Hesap Planında açılan 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabında izlenir. 422 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı(-) Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeriyle değerlemesini sağlamak üzere, borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılan hesaptır. Borç senetleri için ayrılan reeskont tutarları bilançoda 42 Ticari Borçlar grubunda bir indirim kalemi olarak gösterilir. Böylece borç karakterli olan 422 Borç Senetleri Reeskontu hesabının kalanı bilançoda uzun vadeli senetli ticari borçların tutarını bilanço günündeki değerine indirger. Hesabın işleyişi: Hesabın işleyişi 322 Borç Senetleri Reeskontu hesabının işleyişi gibidir. 35 36 6
426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 429 Diğer Ticari Borçlar Hesabı Alınan depozito ve teminattan vadeleri bir yıldan fazla olanlar bu hesabın kapsamına gider. Bu hesaba sadece nakit olarak alınan değerler kaydedilir. Teminat olarak alınan menkul kıymet, senet, emtia gibi varlıklar Nazım Hesaplarda izlenir. Bu hesaba, bir yıldan daha önce geri verilmeyeceği öngörülen depozito ve teminatlar kaydedilir. Bir yıldan kısa süre kalabilecekler ise dönen varlıklar bölümündeki 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabında izlenir. Hesabın işleyişi: Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilen veya hesaba sayılanlar borcuna yazılır. Bilanço gününde vadeleri bir yılın altına düşenler bu hesabın borcuna yazılarak 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına aktarılır. Yukarıdaki hesaplardan hiç birinin kapsamına girmeyen bir yıldan uzun vadeli ticari borçların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Borç doğduğunda bu hesaba alacak, vadesi bir yıla indiğinde ise 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabına borç yazılır. 37 38 Kaynakça Teşekkür Ederim Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Yusuf Sürmen, "Muhasebe I", Celepler Matbacılık, Trabzon, 2010 Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Aydın Karapınar vd." Gayri Menkul Değerleme Uzmanlığı Hazırlık Kitabı, Gazi kitapevi, 2007. Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS-Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. 39 Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 40 7