KIZILCAHAMAM ĐZ TESTĐ ANALĐZĐ



Benzer belgeler
SİLİNDİRİK DEPOLARININ SİSMİK YALITIM YÖNTEMİYLE DEPREMDEN KORUNMASI. Gökhan YAZICI 1,.Feridun ÇILI 2

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

Stokastik envanter model kullanılarak iş makinelerinin onarımında kullanılan kritik yedek parçalar için envanter yönetim sistemi oluşturulması

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 36 Nisan 2013

θ A **pozitif dönüş yönü

Matris Konverter Uygulaması. Matrix Converter Application

SENKRON RELÜKTANS MAKİNASININ ANALİZİ

SABİT MIKNATISLI SENKRON MOTORUN MOMENT DALGALANMALARININ SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE OLUŞTURULAN AKI MODELİNİN KULLANILMASIYLA AZALTILMASI

Maliyet Performansının Ölçümü İçin Göreli Etkinlik Analizi: BIST Çimento Sektöründe Veri Zarflama Analizi Uygulaması

BASAMAK TİPİ DEVRE YAPISI İLE ALÇAK GEÇİREN FİLTRE TASARIMI

KONYA ĐLĐ JEOTERMAL ENERJĐ POTANSĐYELĐ

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

Theoretical Investigation of Water-Gas Shift Reaction with Four Components Using Fick System

FIRÇASIZ DOĞRU AKIM MOTORUN SAYISAL İŞARET İŞLEMCİ TABANLI KONUM DENETİMİ

Cüneyt F. BAZLAMAÇCI 1 2. e-posta: e-posta:

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü B-Grubu Bahar Yarıyılı Bölüm-II Ankara. Aysuhan OZANSOY

ÖLÇÜLMÜ AKUST K VE T TRE M VER LER ÜZER NDEK PARAZ TLER N AYIKLANMASI

Bir Otomobil Fabrikasının Şanzuman Üretim Bölümü İçin Hücresel Üretim Sistemi Önerisi

Korelasyon ve Regresyon

SİVAS İLİNİN JEOTERMAL. Fikret KAÇAROĞLU, Tülay EKEMEN Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, SİVAS

Sonlu Elemanlar Yöntemini Kullanarak Asenkron Motorun Hız-Moment Karakteristiğinin Elde Edilmesi

HİDROJEOLOJİ. Akifer Özellikleri Kuyulara Yeraltısuyu Akışı. 7.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İKİ BOYUTTA ETKİLEŞEN TUZAKLANMIŞ AŞIRI SOĞUK BOZONLAR

2.9.1 Parametrik Denklemler Yansıma katsayısı Γ genellikle sanal bir büyüklük olup Γ büyüklüğü ile θr faz açısından oluşur. (1) Yukarıdaki denklemde

YX = b X +b X +b X X. YX = b X +b X X +b X. katsayıları elde edilir. İlk olarak denklem1 ve denklem2 yi ele alalım ve b

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. KONYA İLİ JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİNİN TURİZM AMAÇLI DEĞERLENDİRİLMESİ ve YATIRIM OLANAKLARI

Şek. 1 () t e bağlayan diferansiyel denklemi elde ediniz. (5p) H s

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE

1,26 GHz REZONANS FREKANSINDA ÇALIŞAN ÇİFT TABAKALI YÜKSEK KAZANÇLI MİKROŞERİT DİKDÖRTGEN YAMA ANTEN TASARIMI

Yard. Doç. Dr. (Mimar) Şahabettin OZTURK. Bitlis Merkez Meydan Camii

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

PI kontrolcü tabanlı yeni bir kontrol yapısının yükseltici DA-DA çevirici için tasarımı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Düşük sıcaklıklı jeotermal rezervuarlar için boyutsuz rezervuar modelleri

Üç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü

BÖLÜM 2 KORUNUM DENKLEMLERİ

3. EŞPOTANSİYEL VE ELEKTRİK ALAN ÇİZGİLERİ AMAÇ. Bir çift elektrot tarafından oluşturulan elektrik alan ve eş potansiyel çizgilerini görmek.

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TRİBOLOJİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ

Türkiye de Jeotermal Enerjinin Bugünü ve Geleceği Paneli

AMASYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü

ÇERÇEVE TİPİ YAPILARIN DEPLASMAN ESASLI DİZAYNI İÇİN DEPLASMAN PROFİLİ

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ

LÜLE TASARIMINDA YAPAY ZEKA KULLANIMI

FİZ101 FİZİK-I. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü B Grubu 3. Bölüm (Doğrusal Hareket) Özet

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI

UÇAK EYLEYİCİ ARIZASININ TESPİTİ, YALITIMI VE SİSTEMİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI

Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ankara Aysuhan OZANSOY

SABİT SICAKLIKLI ISIL TEPKİ TESTLERİ İÇİN YENİ BİR UYGULAMA METODU

Proses Tekniği 3.HAFTA YRD.DOÇ.DR. NEZAKET PARLAK

HASAN PARLAR A AİT İZMİR İLİ KEMALPAŞA İLÇESİ YİĞİTLER KÖYÜ 14 PAFTA 24 ADA 13 PARSELDE AÇILACAK SONDAJ KUYUSUNUN HİDROJEOLOJİK ETÜD RAPORU

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

FİZ144 II. ARA SINAVI -uygulama. dt N

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TAŞINIMIN FİZİKSEL MEKANİZMASI

SAE 10, 20, 30 ve 40 d = 200 mm l = 100 mm W = 32 kn N = 900 d/dk c = mm T = 70 C = 2. SAE 10 için

x x Düz levhanın üst ve alt yüzeyindeki sınır tabaka gelişimleri aynı olup Yüzey sürtünme katsayısı tanımı Düz levhanın sürtünme katsayısı c 1.

1. GAZLARIN DAVRANI I

SAYISAL ANALİZ. Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ. Sayısal Analiz. Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

EŞANJÖR (ISI DEĞİŞTİRİCİSİ) DENEYİ FÖYÜ

Fresnel Denklemleri HSarı 1

Türkiye de Jeotermal Enerji ve Potansiyeli

MATLAB GUI TABANLI ELEKTROMIKNATIS DEVRE TASARIMI VE ANALİZİ

Kılavuz Rayları ve Emniyet Freni Mekanizmaları Üzerindeki Gerilmelere Dair Araştırma

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler

AKIŞKANLAR MEKANİĞİ. Doç. Dr. Tahsin Engin. Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

SÜREKLİ PARAMETRELİ GENETİK ALGORİTMA YARDIMI İLE GENİŞ BANTLI VE ÇOK KATMANLI RADAR SOĞURUCU MALZEME TASARIMI

EMEKLILIK SİSTEMLERİ SINAV SORULARI WEB-ARALIK Bireysel emeklilik sistemine ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi(leri) yanlıştır?

BÖLÜM 5 İDEAL AKIŞKANLARDA MOMENTUMUN KORUNUMU

KYM 101 KİMYA MÜHENDİSLĞİNE GİRİŞ PROBLEM SETİ

ASTRONOTİK DERS NOTLARI 2014

DOĞRUSAL HAREKETLİ ASENKRON MOTOR PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ VE MATEMATİKSEL MODELLENMESİ

Sonlu Elemanlar Yöntemiyle Yumuşak Polietilen Bir Silindirik Borunun Gerilme Analizi

ENERJİ. Isı Enerjisi. Genel Enerji Denklemi. Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi 2007

6 Serbestlik Dereceli Paralel Mekanizmadaki İleri Kinematik Analiz Yöntemleri

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

MALİ UZLAŞTIRMA HESAPLAMALARI

DRC. 5. ab b = 3 b ( a 1 ) = Deponun hacmi 24x olsun, 3. y = 6 için = 3. 7 MATEMATİK DENEMESİ. a 9 b. a 2 b b = 12 b ( a 2 1 ) = 12.

Optoelektronik Ara Sınav-Çözümler

5. YERALTISUYU & SIZMA BASINCI (SEEPAGE PRESSURE)

MANOMETRELER 3.1 PİEZOMETRE

Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Biyometri ve Genetik Anabilim Dalı, Erzurum. *

MEVZİİ İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ

AKM 205 BÖLÜM 2 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ. Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut

Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü YAPI MALZEMESİ -I

Akışkanların Dinamiği

En Küçük Kareler Ve Toplam En Küçük Kareler Yöntemleri İle Deformasyon Analizi

TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI. Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR)

Yüzey Dalgalı HF Radar Sistemleri için Dar Düşey ve Yatay Huzmeli Dizi Anten Tasarımları

VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE BULANIK ORTAMDA ETKİNLİK ÖLÇÜMLERİ VE ÜNİVERSİTELERDE BİR UYGULAMA

Akım sel derinlik azalacak, nehir ise artarak devam eder. Dolayısıyla bu durum hidrolik bir problem olarak karşımıza çıkar.

BÖLÜM 6 GERÇEK AKIŞKANLARIN HAREKETİ

KAYSERİ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Transkript:

75 KIZILCAHAMAM ĐZ TESTĐ ANALĐZĐ Sehat AKIN Tevfk KAYA Mahmut PARLAKTUNA ÖZET Kızılcahamam Jeotemal Sahası Ankaa ya 7 km uzaklıkta olup, jeotemal saha 994 yılından bu yana şletlmekte, jeotemal kaynakla temal otel ve kaplıca kullanımı dışında, 5 MWt kuulu güc kapastel jeotemal ısı mekeznden 5 konutun ısıtılması ve sıcak su sağlanması çn kullanılmaktadı. Sahayı tanıyablmek çn gebasım kuyusundan fluoescen basılaak yaklaşık ay süen b z test yapılmıştı. Đz kmyasalı zaman eğle homojen, çft gözenekl ve çatlaklı matematksel modelle kullanılaak analz edlmşt. Kızılcahamam sahasını en az 3 çatlağın kullanıldığı çatlaklı modeln en y şeklde temsl ettğ bulunmuştu. Sahadak heteojentey tespt etmek çn moment analz yapılmış ve sahanın akış-depolama kapaste eğle ve çatlak hacmle bölgesel olaak elde edlmşt.. GĐRĐŞ Kızılcahamam Jeotemal Sahası Ankaa ya 7 km uzaklıkta olup (Şekl ), jeotemal saha 994 yılından bu yana şletlmekted. Jeotemal kaynakla temal otel ve kaplıca kullanımı dışında, 5 MWt kuulu güç kapastel jeotemal ısı mekeznden 5 konutun ısıtılması ve sıcak su sağlanması çn kullanılmaktadı. Kızılcahamam jeotemal sahasında bulunan kuyulaın sahanın keşfnden be yapılan kuyubaşı basıncı, üetm deble ve sıcaklıklaı ölçümle ve bu vele dışında sahada bugüne değn yapılmış olan /5 ölçekl 499 km lk jeoloj çalışması, jeofzk çalışmalaı, 9 nokta ezstvte, üetlen akışkanlaın kmyasal analzle (8 adet), sahanın yüksek ayımlı ssmk etüdü tektonk ve jeolojk hatalaı, jeolojk enne kestle, üetm kuyulaında yapılan deb sıcaklık ölçüm sonuçlaı, kuyu sondaj loglaı, KHD- / MTA- kuyulaı aasında çeştl yıllada yapılan k adet statk basınç ve gşm testnn vele mevcuttu []. Bu blgle MTA Genel Müdülüğü [-5] ve Kızılcahamam Beledyes le yapılan temasla sonucunda elde edlmşt. Đstanbul Kızılcahamam Çeltkç Kazan Ankaa Şekl. Kızılcahamam ye bulduu hatası.

76 Sahada bulunan toplam 8 adet kuyudan altı tanes üetm, k tanes gebasım kuyusu olaak kullanılmaktadı (Tablo ). Kuyula aası en uzak mesafe kuş uçuşu olaak yaklaşık 65 meted (Şekl ). Tablo. 6 sonu tbayle mevcut üetm ve gebasım kuyulaı. Kuyu adı Kuyu denlğ (m) Deb (l/s) Kuyubaşı sıcaklığı ( o C) Tahmn dnamk sevye (m) Pompa denlğ (m) Kuyu duumu MTA- 79 4 4 Gebasım MTA- 3 3 76 65 Üetm KHD- 556 5 4 Gebasım ĐHL- 59 76 5 65 Üetm ĐHL- 67 4 74 3 66 Üetm ĐHL-3 673 79 57 Üetm FETHĐBEY 59 76 5 65 Üetm Asya Fnans 6 65 5 5 Beklemede Üetm (A) KHD- IHL- IHL- IHL-3 MTA- MTA- Feth Bey (B) Şekl. Kızılcahamam jeolojk model [6] (A) ve mevcut üetm ve gebasım kuyulaının kuyu lokasyon yele (B). Alan volkank kayala üzende ye almaktadı. Kızılcahamam çnde ve güneynde üst lavla olaak adlandıılan bm yüzeylenmekted. Üst lavla he k MTA sondajında da göülmüştü. Bunun altında kuzeyde, batıda ve güneybatıda aa tüü (Katılaştığı zaman püüzlü ve çatlaklı b yüzeye sahp olan lav tüü) çok kalın b lav bkm ye almaktadı. Oluşumu sıasındak paçalanma süeçle sonucu bkaç metelk som lav katmanlaı aasında kabacıklı lavın paçalanmasından oluşan beşsel düzeyle ye alı. Bu k tü katman defalaca adalanıla. MTA- kuyusunun bu bmden çıkamadığı göülmekted [-4]. Bu bmn kalınlığı KHD- kuyusunun loguna göe 5 mete cvaındadı [5].

Bu bmn tabanında hang bmn bulunduğu tam olaak blnmemekle beabe KHD- kuyusunun velene göe 456 m'de keçtaşı ve volkank kayaç çakıllı, ayıca ye ye kalst çmentolu konglomeaya glmes daha denlede keçtaşı sevyesnn bulunduğuna da b şaet olaak kabul edlebl. MTA taafından yapılan ezstvte ölçümlene göe Kızılcahamam Jeotemal Sahası,5 km 'lk b alanı kapsamaktadı. Sahanın jeotemal model Şekl ve 3 te velmşt [4]. Sahadan üetlen jeotemal sıvı otalama 7. ph olup 5 mg/l çözünmüş mneal değene sahpt. Kmyasal olaak bkabonat (67.8%), kloü (9.%), sodyum (8.64%), asenk (.34 mg/l) ve kabon dokst (83.4 mg/l) bulunmaktadı. Metabok ast (8.95 mg/l) ve floü (.96 mg/l) olduğu da göülmüştü. Sıcaklık ve kmyasal kompozsyondak değşkenlğ sığ soğuk sulaın den jeotemal akışkan le teması le açıklanmabl. Sahada yapılan jeotemomete, slka entalp ve entalp kloü kaışım modelle 4 9 C ezevua sıcaklığı ve maksmum %7 sıcak bleşen olduğunu otaya koymuştu [7]. SW Rechage aea MTA- MTA- IHL-,IHL-,IHL-3, Feth Bey, MTA- KHD- KHD- Rechage aea Uppe lava NE 77 Lowe lava Calcte Meteoc wate Heat souce Şekl 3. Kızılcahamam jeotemal alanının jeolojk kest [4].. ĐZ TESTĐ ÇALIŞMALARI.. Đz Test Tasaımı Gebasım kuyulaında jeotemal akışkana kaıştıılacak olan Rhodamne B ve Fluoescen mktalaının tespt edlmes çn önce lteatü taaması yapılmış ve 33 adet tasaım yöntemnn öneldğ göülmüştü [8]. Bu yöntemlen b çoğunun z testnde kullanılan kmyasala, enjeksyonun yapıldığı fomasyona (kast, kumtaşı vs) ve çatlaklı olup olmamasına, fomasyon geçgenlğne bağlı olaak değşklk gösteen ampk denklemle olduğu göülmekted. Bu yöntemlede temel amaç enjeksyon sıvısına kaıştıılacak olan kmyasalın mktaını bell hata paylaı dahlnde tespt etmekt. Öneğn Klpatck [9] basılacak z kütlesn bulmak çn M (kütle) = V (hacm) / denklemnn kullanılmasını önemşt. Feld [8] taafından değelendlen bu yöntemlen bazen sadece fluoescen gb sadece tek b kmyasala ya da çatlaklı kastk fomasyonlaa uygulanablmekte olduğu göülmekted. Tasaım denklemlenn akış debs, katedlecek mesafe (kuyula aası uzaklık) ve zamanın fonksyonu olaak fade edldkle göülmekted. Đz test tasaımının en kamaşık noktalaından bs de gözlem kuyusunda yapılacak olan önekleme fekansının tesptd []. Önekleme fekanslaı bulunuken k temel yöntem önelmekted: kaltatf z testlenn baz alındığı, önekleme fekansının saatle, günle ve haftala (en çok - hafta) yöntemle []; z kmyasalının katedeceğ mesafenn seyahat zamanlaı göz önüne alınaak hesaplandığı yöntemle []. Kaltatf yöntemlen hatalı sonuçla vedğ çeştl çalışmalada apolanmıştı [-3]. Kanttatf yöntemleden b se Kkpatck ve Wlson un [] önedğ yöntemd. Bu yöntemde aşağıdak denklem kullanılaak en yüksek z konsantasyonuna ulaşma zamanı tespt edl. Önekleme fekansı se t p nn 3 a bölünmes le bulunu.

78 t p.78x L v 4 = () p Bu denklemde L kuyula aasındak mesafe, ν p se hızdı. Bu çalışmada basılacak olan kmyasal mktaı ve önekleme fekansı Feld [4-5] taafından önelen EHTD (Effcent hydologc tace-test desgn) yöntemyle tespt edlmşt. Bu yöntemde denklem le fade edlen adveksyon-dağılım denklemnn çözümüne dayanmaktadı. R C t = D C C υ z z d z µ z Bu denklemde R d boyutsuz çözücü gecktmes, C, deşm, t zaman, z uzaysal değşken, D z eksensel dağılım katsayısı, υ otalama hız, µ se çözücü bozulumudu. Kısmı dfeansyel denklemn geçek köklenn, z kütles, M çn çözümü aşağıdak denklem le elde edlebl. Bu denklem elde edlken çözücü bozulumunun geçekleşmedğ ve z kmyasalının anlık basıldığı vasayılmıştı. Dğe sını koşullaı çn Feld [4] çalışmasında değşk çözümle önemşt. f ( x ) * Cp An e M = (3) 4πDt z p Yukaıdak denklemn tasaım amaçlı olaak z kmyasal kütlesnn tespt çn kullanılablmes çn deb, Q, gözenekllk, n e, eksensel dağılım katsayısı, alan A ve en yüksek konsantasyona ulaşma süesnn, t p blnmes geekld. Feld bu paametelen akış hızı ve yolculuk süesne olan fonksyonel bağımlılıklaını süekl kaıştıılan tank eaktö modelnde kullanaak z konsantasyonu, z kütles ve eksensel dağılımı tespt etmek çn kullanmıştı. Dğe blnmeyen paametele çn se Feld [4] taafından velen koelasyonla kullanılmıştı. EHTD yöntem kullanılaak yapılan analzle sonucunda MTA- kuyusundan Q = 4 l/s le yapılan gebasım n e =.8, 5 mete kalınlık çn yaklaşık mete ötedek Fethbey üetm kuyusundan takp edlecek olan z testnde en az.53 kg z kmyasalı kullanılması geektğ otaya çıkmıştı. Bu gebasımda z kmyasalının yaklaşık 4 saat boyunca basıldığı vasayılmıştı. ().. Đz test uygulaması KHD- kuyusunun süekl olaak üetm kuyusu halne dönüştüülmes nedenyle 7..4 tahnde MTA- kuyusundan yapılan gebasım debsnn 34-38 lt/s (otalama 36 l/s,9,6 m 3 /h), sıcaklığının se 4 C olduğu göülmüştü. Đz testnde kg fluoescen kg su le kaıştıılaak yaklaşık 6 dakka çesnde MTA- kuyu başına yapılan vana aacılığıyla basılmıştı. Refeans noktalaının oluştuulması çn fluoescen basılmadan önce üetm ve enjeksyon kuyulaından numune alınmıştı. B öncek bölümde aktaılan pogama uygun önekleme zamanlaı pesonel duumuna göe adapte edleek uygulanmıştı (Tablo ). Jeotemal su önekle ml hacml plastk önek kaplaına alınmış ve fluomete le analzle yapılmıştı. KHD- kuyusundan yapılan Rhodamne basımı se üetm kuyulaından alınan öneklede tespt edlmesne ağmen fluomete chazının hassasyet sınılaı dahlnde analz mümkün olmamıştı. Enjeksyon kuyusunun denlğ, dğe kuyulaa uzaklığı ve dolayısıyla temas ettğ ezevua hacm nedenyle mkta yetesz gelmşt. Tablo. Đz test önekleme pogamı. Kuyu Adı Numune Sayısı Zaman MTA- 8: MTA- 4 8:-4:-:-: FETHĐBEY 8:-: ĐHL- 8: ĐHL-3 8:

79.. Đz Modelle Đz test eğle çok çatlaklı, tek çatlaklı, boyutlu ve boyutlu homojen, çatlak-matks, çft gözenek küp ve slab, çft gözenekl yalancı kaalı akış modelleyle ncelenebl [6]. Modelle ve sahada gözlemlenen kmyasal kutaım eğle doğusal olmayan en küçük kaele yöntemyle Mcosoft Excel Solve fonksyonu kullanılaak analz edlmşt. Bu yöntemde 4 numaalı denklem le tanımlanan R hedef fonksyonu mnmze edl. R= n = w ( Cmod el Csaha ) (4) Bu denklemde w sahada gözlemlenen velen hatalaının vayanslaının tesd. Böylece paametelen en olası mnmal vayans değele bulunu [6]. Bütün modellede enjeksyon ve üetm kuyulaı aasında b akış çzgs aacılığıyla bağlandığı ve akış tüpünün sabt kest alanına sahp olduğu vasayılmaktadı. Modelle çakıştııken Akın ın [6] çalışmasında aktaılan -B ve -B homojen gözenekl model, tek ve çok çatlaklı model, çft gözenekl yalancı kaasız akış model, çft gözenekl küp ve katman modelle kullanılmıştı. Bu modellede kullanılan deşm değele denklem 5 le aasında velmşt. C K Pe = Exp( ( t ) ) t 4t B ve B homojen (5) C = Exp Tek ve çoklu çatlak (6) t P e ( t ) 4 t P e / tb C= JU( t tb) Exp wt ( t ) b Çatlak-matks (7) / / C = JExp( α tu ) ( t t ) I ( ( tα α ( t t )) ) m b b f m b p C ( t ( tanh( t f p = b ) + p)) wt wt b Çft gözenekl yalancı kaasız akış (8) JExp Çft gözenekl katman (9) b p tf p 4 C = JExp( tb( coth( ) + p)) wt wt t b b f Çft gözenekl küp () Đz testle bu modelle dışında Shook (3) [7] taafından aktaılan moment yöntemyle de analz edlmşt. Bu yöntemde z deşm eğlenn moment analz yapılaak akış-depolama kapaste eğs elde edl. Önce z eğsnn moment alını. Daha sona se he b çatlaktak akış kapastes toplam çatlak ağının akış kapastesnn bölümü olaak hesaplanı (Denklem ). Depolama kapastes (Denklem ) de hesaplandıktan sona akış kapastes depolama kapastesnn fonksyonu olaak Denklem 3 ve 4 kullanılaak elde edl. f = N j= ka L kjaj L j ()

8 c = N V j= p V pj () F = F + f (3) C C + c = (4) 3. ĐZ TESTĐ SONUÇLARI Đz kmyasal (fluoescen) önce gebasım kuyusuna en yakın uzaklıkta bulunan MTA- kuyusunda, daha sonasında se Fethbey, ĐHL- ve ĐHL-3 kuyulaında gözlemlenmşt (Şekl 4-8). Đz kmyasalının tüm kuyulada gözlemlenmes ezevuada bulunan gebasım ve üetm kuyulaının bbleyle bağlantılı olduklaını göstemekted. B öncek bölümlede aktaılan z analz yöntemle kullanılaak testle analz edlmşt. Analzle yapılıken MTA- kuyusuna ge dönüp teka basılan fluoescen mktalaı düzeltleek kullanılmıştı. Analzlede tüm modellee çakışma sağlanmıştı. Bu çakışmala sonucunda tüm kuyulada en y çakışmayı 3 çatlağın kullanıldığı çok çatlaklı akış model sağlamıştı (Şekl 9). Çft gözenekl küp ve tabaka modelle ve çft gözenekl yalancı kaasız akış modelle çakışmalaında elde edlen en küçük kaele toplamı çok çatlaklı model çakışmalaından elde edlen daha yüksek olmuştu. Testle aasında değşklk göstemekle blkte en kötü çakışma sonuçlaı homojen -B, homojen -B ve çatlak-matks modelle kullanıldığında elde edlmşt. Bu sonuçla Kızılcahamam ezevuaının çatlaklı b yapıya sahp olduğunu göstemekted. B matks yapısı söz konusu değld. Çok çatlaklı model kullanılaak elde edlen çakışmala sonucu Tablo 3 5 le göstelen paametele elde edlmşt. Analzle akışın büyük bölümünün (%8 - %98) nspeten kısa (6. m 49.73m) b çatlakta yayılma (dspesyon) katsayısının değşken olduğu b yapıdan olduğunu göstemekted. Bu ana çatlağın yanı sıa daha hızlı akışlaın olduğu kncl çatlakla bulunmaktadı. 5 Ölçülen deşm, ppb 5 5 4 6 8 4 6 8 Zaman, saat Saha Tabaka Küp Yalancı Kaasız Akış Çatlak-Matks Tek Çatlak Homojen B Homojen B Çok Çatlak Şekl 4. MTA- kuyusunda gözlemlenen ve model z deşm çakışması.

8 5 Ölçülen deşm, ppb 5 5 4 6 8 4 6 8 Zaman, saat Saha Tabaka Küp Yalancı Kaasız Akış Çatlak-Matks Tek Çatlak Homojen B Homojen B Çok Çatlak Şekl 5. FethBey kuyusunda gözlemlenen ve model z deşm çakışması. 6 5 Ölçülen Deşm, ppb 4 3 4 6 8 4 Zaman, Saat Saha Tabaka Küp Yalancı Kaasız Akış Çatlak-Matks Tek Çatlak Homojen B Homojen B Çok Çatlak Şekl 6. MTA- kuyusunda gözlemlenen ve model z deşm çakışması. 4 35 Gözlemlenen deşm, ppb 3 5 5 5 4 6 8 4 6 8 Zaman, saat Şekl 7. IHL- kuyusunda gözlemlenen ve model z deşm çakışması.

8 4 35 3 Ölçülen deşm, ppb 5 5 5 4 6 8 4 6 8 Zaman, saat Şekl 8. IHL-3 kuyusunda gözlemlenen ve model z deşm çakışması. 5 5 5 Çok Çatlak Tek Çatlak Çatlak-Matks Homojen -B Homojen -B Küp Tabaka En küçük kaele toplamı Yalancı Kaasız Akış 9 8 En küçük kaele toplamı 7 6 5 4 3 Çok Çatlak Tek Çatlak Çatlak-Matks Homojen -B Homojen -B Küp Tabaka Yalancı Kaasız Akış 9 8 En küçük kaele toplamı 7 6 5 4 3 Çok Çatlak Tek Çatlak Çatlak-Matks Homojen -B Homojen -B Küp Tabaka Yalancı Kaasız Akış Şekl 9. FethBey (üst), MTA- (ota) ve MTA- (alt) z test değşk modelle çn en küçük kaele toplamı kaşılaştıması.

83 Tablo 3. Feth Bey çakışma paametele Peclet sayısı Çatlak uzunluğu (m) Otalama eşme sües (hs) % Akışa katkı Dl, Dspesyon m U, m/saat 7.6 745. 4.33. 56.9 9.9 5.44 968.97 93.7.8 3.5.43 5. 6. 46.9.8 7.64.7 Göünen Hız 4.36 Tablo 4. MTA- çakışma paametele Peclet sayısı Çatlak uzunluğu (m) Otalama eşme sües (hs) % Akışa katkı Dl, Dspesyon m U, m/saat 5.9.4 46.4.7.38.65.44 59.47 64.59...5.77 49.73 89.93.83 5.66.33 Göünen Hız.35 Tablo 5. MTA- çakışma paametele Peclet sayısı Çatlak uzunluğu (m) Otalama eşme sües (hs) % Akışa katkı Dl, Dspesyon m U, m/saat 5..4 45.8..88.98 5.48 4.34 778.3..7.6.4 6.87 64.97.98 8.36.7 Göünen Hız.875 Ana ve yan çatlaklaın akışa olan katkılaını elde edeblmek çn Shook (3) taafından önelen ve öncek bölümlede aktaılan moment analz yapılmış ve akış-depolama kapaste eğle elde edlmşt (Şekl 9 ). Akış-depolama kapastes eğlende homojen b ezevuada elde edlmes beklenen doğusal yapı nokta nokta çzglele göstelmşt. Bu eğnn üstünde kalın devamlı eğ ne kada doğusallıktan uzaksa ezevuada gözlemlenen akış o kada heteojend. Öneğn FethBey z test çn elde edlen akış-depolama kapastes eğs dğe testleden elde edlen eğlele kaşılaştııldığında nspeten daha homojen olduğu göülmekted. MTA- - FethBey aasında kalan bölgede akışın %4 ı ezevuaın %3 ünden sağlanmaktadı. Öte yandan MTA- MTA bölgesnde akışın %4 ı ezevuaın yaklaşık % lk b bölümünden sağlanmaktadı. Moment analzne göe ezevua hacm FethBey test çn 6.85x 6 m 3 ve MTA- test çn 3.85x 6 m 3 olaak hesaplanmıştı. Gebasım kuyusu olan MTA- le MTA- ve FethBey aasındak uzaklıkla kaşılaştııldığında elde edlen sonuçla mantıklıdı. Gebasım kuyusunda yapılan akış-depolama kapaste eğs analz hesaplaa katılmamakla blkte gebasım kuyusuna bağlı akış ve depolama sağlayan çatlaklaın eğs olaak düşünülebl. Bu eğnn MTA- eğsyle uyumlu olması sonuçlaın doğuluğunu kanıtlamaktadı.

84.9.8.7 Akış kapastes, F.6.5.4.3.....3.4.5.6.7.8.9 Depolama kapastes, Φ Şekl. FethBey z test akış depolama kapaste eğs..9.8.7 Akış kapastes, F.6.5.4.3.....3.4.5.6.7.8.9 Depolama kapastes, Φ Şekl. MTA- z test akış depolama kapaste eğs..9.8.7 Akış kapastes, F.6.5.4.3.....3.4.5.6.7.8.9 Depolama kapastes, Φ Şekl. MTA- z test akış depolama kapaste eğs.

85 SONUÇ Düşük sıcaklıklı Kızılcahamam jeotemal sahasında z test tasalanmış, uygulanmış ve analz edlmşt. Yapılan analzle sonucunda aşağıda lstelenen bulgula elde edlmşt.. Tüm kuyulada z kmyasalı göüldüğü çn gebasım ve üetm kuyulaının bbleyle letşm çnde olduklaı otaya çıkmıştı.. Analzle Kızılcahamam ezevuaında akışın çok çatlaklı b yapıda olduğunu göstemşt. Akışın büyük bölümünün (%8 - %98) nspeten kısa (6. m 49.73m) b çatlakta, yayılma (dspesyon) katsayısının değşken olduğu b yapıdan olduğunu göstemekted. Bu ana çatlağın yanı sıa jeotemal sıvının daha hızlı aktığı kncl çatlakla bulunduğu otaya çıkmıştı. 3. MTA- le Fethbey kuyulaı aasında kalan bölgede akışın %4 ı ezevuaın %3 ünden sağlanmaktadı. Öte yandan MTA- MTA bölgesnde akışın %4 ı ezevuaın yaklaşık % lk b bölümünden sağlanmaktadı. Moment analzne göe ezevua hacm Fethbey kuyusu cvaı daha homojen b yapıda ve 6.85x 6 m 3 ve öte yandan MTA- bölges daha heteojen ve 3.85x 6 m 3 olaak hesaplanmıştı. 4. Sahada basınç düşümünün önlenmes çn gebasım yapılan mktaın attıılması geekmekted. SEMBOLLER A alan, m C ve C Konsantasyon, ppm c Kessel depolama kapastes C Toplam depolama kapastes D z Eksensel dağılım katsayısı f Kessel akış kapastes F Toplam akış kapastes I Bessel fonksyonu J Model değşken K Model değşken k Geçgenlk L Kuyula aasındak mesafe, m M Đz kmyasalı kütles, gm n e, Gözenekllk, oan Q Deb m 3 /s p Laplace tansfomasyon paametes Pe Peclet sayısı R d Boyutsuz çözücü gecktmes t Zaman, s t b Đz konsantasyonunun kuyuda göülme zamanı, s t f Đz konsantasyonunun matks bloklaını dolduma zamanı, s t f Fltasyon katsayısı t p En yüksek z konsantasyonuna ulaşma zamanı, s t Đz kmyasalının matkste kalış sües, s V Hacm w Çatlak-matks model Peclet sayısı w sahada gözlemlenen velen hatalaının vayanslaının tes z Uzaysal değşken α f Çatlakta z kmyasalının değşm oanı α m Matkste z kmyasalının değşm oanı λ Tansmssblte µ Çözücü bozulumu ρ Yoğunluk τ υ υ p Zaman basamağı boyu Otalama hız hız, m/s

86 KAYNAKLAR [] TOKER, M., DURAK, S., Kızılcahamam KHD- ve MTA- Kuyulaı Test Rapou MTA Ankaa,99. [] KESKĐN, B., Kızılcahamam Seyhamamı Bölgesnn Jeolojs ve Jeotemal Enej Olanaklaı, MTA, Ankaa, 979. [3] KOÇAK, A., Kızılcahamam Kaplıcası Hdojeoloj Etüdü, MTA Rap. No 8565, MTA, Ankaa,989. [4] ÜNLÜ, R.M., ERĐŞEN B., Ankaa-Çubuk-Kızılcahamam-Kazan Alanının Jeolojs ve Jeotemal Enej Olanaklaı, MTA, Ankaa, 98. [5] GEVREK A.Đ., Ankaa-Kızılcahamam Jeotemal Alanı Gadyan Sondajlaının (MTA-, MTA-3, MTA-4, MTA-5, MTA-6) Kuyu Btme Rapou, MTA Rap No 8749, MTA, Ankaa,989. [6] EROL, O., Kooglu Isıkdagla volkank kutlesnn ota bolumle le Beypaza-Ayas aasndak Neojen havzasnn jeolojs hakknda apo (n Tuksh) MTA Repot No: 99,955. [7] GÜLEÇ, N., Geochemsty of themal wates and ts elaton to the volcansm n the Kzlcahamam (Ankaa) aea, Tukey Jounal of Volcanology and Geothemal Reseach, 59, 4, 95-3, 994. [8] FIELD M.S., A evew of some tace-test desgn equatons fo tace-mass estmaton and sample-collecton fequency. ENVIRON GEOL 43 (8): 867-88 APR 3. [9] Klpatck,F.A.,993.Smulaton of Soluble Waste Tanspot and Buldup n Suface Wates Usng Taces. Tech.Rep.Technques of Wate-Resouces Investgatons, Book 3,Chapte A,37 p.,u.s.geologcal Suvey. [] KILPATRICK,F.A., WILSON,J.F. J., Measuement of Tme of Tavel n Steams by Dye Tacng.Tech., Rep.7 Technques of Wate-Resouces Investgatons of the U.S. Geologcal Suvey,Book 3,Chapte A9,7 p.,u.s.geologcal Suvey, 989. [] ALEXANDER, E.C. J., QUINLAN,J.F., Pactcal Tacng of Goundwate wth Emphass on Kast Teanes.Tech.Rep.Shot Couse Manual, nd ed.,geologcal Socety of Ameca,Boulde,Coloado, 99. [] FIELD,M.S., Gound-wate tacng and danage basn delneaton fo sk assessment mappng fo spng potecton n clake county,vgna.tech.rep.ncea-w-936,36p.,u.s.envonmental Potecton Agency,Washngton,D.C,. [3] SMART, P.L., ATKINSON,T.C., LAIDLAW,I.M.S., NEWSON,M.D., TRUDGILLl,S.T., Compason of the esults of quanttatve and nonquanttatve tace tests fo detemnaton of kast condut netwoks: An example fom the Talgll Basn,Scotland. Eath Suface Pocesses, 49 6, 986. [4] FIELD M.S., Effcent hydologc tace-test desgn fo tace-mass estmaton and samplecollecton fequency,. Method development. ENVIRON GEOL 4 (7): 87-838 OCT [5] FIELD M.S., Effcent hydologc tace-test desgn fo tace-mass estmaton and samplecollecton fequency,. Expemental esults. ENVIRON GEOL 4 (7): 839-85 OCT. [6] Akn, S. () Analyss of Tace Tests wth Smple Speadsheet Models Computes & Geoscences, 7,, 7-78. [7] SHOOK, M., G. A Smple, Fast Method of Estmatng Factued Resevo Geomety fom Tace Tests Tans., Geothemal Resouces Councl, Vol. 7, 3. [8] AKIN, S.: Tace Model Identfcaton Usng Atfcal Neual Netwoks Wate Resou. Res., Vol. 4, No., W4,.9/4WR3838, 5.

87 ÖZGEÇMĐŞLER Sehat AKIN 967 yılı Ankaa doğumludu. 997 yılında ODTÜ Petol ve Doğal Gaz Mühendslğ Bölümününden Dokto ünvanını almıştı. 997-998 Yıllaı aasında doktoa sonası aaştımacı olaak Stanfod Ünvestes Petol Mühendslğ Bölümünde bulunmuştu. 999 - yıllaı aasında Y.Doç. D. sonasında se Doç. D. Olaak ODTÜ Petol ve Doğal Gaz Mühendslğ bölümünde göev yapmıştı. 6 yılında Stanfod Ünvestes Petol Mühendslğ bölümünde Blausten zyaetç pofesöü olaak çalışmıştı. Rezevua smülasyonu, kuyu ve z test analzle konulaında çalışmaktadı. Tevfk KAYA 97 yılı Ispata doğumludu. 994 yılında N.V. Tukse Shell şketnn busuyla okuduğu ODTÜ Petol Mühendslğ Bölümününü btmşt. Aynı Ünvesteden 5 yılında Yüksek Mühends ünvanını almıştı. 994 yılında aynı ünvestede 3 ay Aaştıma Göevls olaak göev yaptıktan sona ORME Jeotemal A.Ş ye gmşt. Bu şkette mühends ve Genel Müdü Yadımcısı olaak göev yapmakta olup jeotemal saha şletmes, kuyu üetm tasaımı, pompala, nhbtö sstemle, koozyon ve kabuklaşma konulaında çalışmaktadı. Mahmut PARLAKTUNA 958 yılı Eskşeh doğumludu. 988 yılında ODTÜ Petol Mühendslğ Bölümününden Dokto ünvanını almıştı. 99-99 ve 998-999 Yıllaı aasında doktoa sonası aaştımacı ve zyaetç pofesö olaak Noveç Blm ve Teknoloj Ünvestesnde bulunmuştu. 988-994 yıllaı aasında Y.Doç. D., 994 - yıllaında Doç. D. sonasında se Pof. D. olaak ODTÜ Petol ve Doğal Gaz Mühendslğ bölümünde göev yapmıştı. 6 yılında bölüm başkanı olan D. Palaktuna jeotemal ezevua mühendslğ ve doğal gaz hdatlaı konulaında çalışmaktadı.