ÜNİTE 6 Danışman Olarak Hemşire Bu üniteyi çalıştıktan sonra, Amaçlar Danışmanın ne olduğunu, Danışmanın yararlarını, Danışmanın kimlere yapılabileceğini? Danışmanın tekniklerini, öğrenmiş olacaksınız. İçindekiler Giriş Danışmanın Tanımı, Amacı, Gereği ve Teknikleri Tanımı ve amacı Kimler için gerekli olduğu Teknikleri Özet Değerlendirme Soruları Sözlük ve Kavram Dizini Yararlanılan Kaynaklar Öneriler Bu bölümü dikkatle okuyunz. Size danışıldığı zaman danışma tekniklerinden yararlanınız ve sonucu değerlendiriniz. Başarabildiniz mi?
1. GİRİŞ Hemşireler, hastane, okul, endüstri merkezi ya da ev ortamında kendilerine danışılan elemanlar rolünü yüklenirler. Danışmanlık yolu ile bireylere aileye ve topluma yol gösterir, sorunlarının çözümünde yardımcı olmaya çalışırlar. Ancak bu görevlerini tam ve doğru olarak yapabilmeleri ve güven aksettirebilmeleri için iletişim, ilişki, danışma yöntem ve tekniklerini iyi bilmeleri ve uygulamaları gerekmektedir.? Hemşirelerin iyi bir danışman olabilmeleri için neye gereksinimleri varır? 2. DANIŞMA, TANIMI, AMACI, GEREĞİ VE TEKNİKLERİ 2.1. Danışmanın Tanımı ve Amacı Danışma, iletişim teknik ve yöntemlerden yararlanarak, bir güven ve anlayış ortamı içerisinde, yüz yüze görüşme ve sıcak insan ilişkilerine dayanan bir yardım hizmetidir. Danışan bireylerin davranışları öğretim yolu ile değiştirilerek, daha uyumlu olma, karar verebilme, bağımsız işlev görme, sorun çözümleme yetenekleri geliştirilir; ayrıca sorumluluk duyguları artırılarak kişilikleri güçlendirilir. 2.2. Danışma Kimler İçin Gereklidir? Hemşireler gerek koruyucu gerekse tedavi edici hizmetlerde yardıma gereksinimi olan bireylerle karşı karşıya kalırlar. O halde hemşirelik hizmetlerinin geçerli olduğu her yerde danışmanlık da geçerli olacaktır. Hemşireler ister hasta, ister sağlıkta olsun, her yaş düzeyinde sağlık gereksinimi içinde olan tüm bireylere, ailelere ve topluma danışmanlık yapabilirler. 2.3. Danışma Teknikleri Nelerdir? Danışman hemşireden beklenen görev yardım etmektir. Yardımı yeterince ve doğru olarak yapabilmesi için insan iletişim ve ilişkisi ile ilgili bilgi ve beceri sahibi olmalıdır. - 142 -
İlk kez karşılaştığı ve danışmana gereksinimi olduğuna inandığı bireyle önce sohbet ederek konuşmaya girmelidir. Bu sohbet sırasında danışanın ilgi, alanına girmeli dostça ilişkiyi başlatmalı, yavaş yavaş güven duygusunun gelişimin neden olmalıdır. Örneğin: Bir ev ziyareti sırasında hemşire oldukça kalabalık bir ortamda gelir. Yedi çocuk odanın ortasına oyuncakları dökmüş oynuyorlar! Tümü 2-13 yaş arası olan bu çocuklar zayıf, bakımsız! Bir divanda oturan birkaç kadın tığ işi yapıp sohbet ediyorlar. Yanlarına oturan hemşire "Oh! Ne güzel işler yapıyorsunuz? Kolay gelsin." der. Örülmüş dantellere bakar. Beğenisini ifade eder. Böylece karşılıklı iletişim başlar ve devam eder. Danışma gereksinimi olan bireyin sorununu daha iyi anlayabilmek için sıra bilgi toplamaya gelir. Ancak zaman zaman hemşire bilgi toplarken bilgi verir duruma da girebilir. Bu bilgiler bireyin gereksinim duyduğu ve o anda alması gereken bilgilerdir. Böylece yetkili bir ağızdan alacağı bilgi onu rahatlatacak ve şüphelerini gidermesine neden olacaktır. Bu konuşmalar sırasında danışan birey sorununu genel anlamda anlamış olur ve nedenlerini araştırmaya başlar. Birey kendi sorununa karşı bilinçlenirken danışman da sorunun tam tablosunu ortaya çıkarmaya yani bir tanı koymaya çalışır. Acaba sorunun kaynağı nedir? Etkileri nelerdir? Sağlık yönünden desavantajları varmıdır? Bu sırada danışanı iyi dinlemek verbal ve nonverbal ipuçlarını değerlendirmek oldukça önemlidir. Dinlemek onun sorununun anlaşıldığını, ona değer ve saygı gösterildiğini ortaya koyacaktır. Danışanın içgörü geliştirmesi, sorunu ile yüz yüze gelmesi, sorunun daha iyi anlayabilmesi kaçındığı, bastırdığ önemli noktaları aydınlığa kavuşturabilmesi için konuşmayı sürdürücü sözlerden yararlanılmalıdır. Örneğin: "Sonra?" "Başka?" "Yani demek istiyorsunuz ki..." "Biraz açıklarmısınız?" gibi. Danışanın kendi duygu, düşünce, tavır, algı ve yaşantılarının bir başkası tarafından ifadesini görmesi ve onlara dıştan ikinci bir şahıs olarak yeni bir açıdan bakıp değerlendirebilmesi için onun düşünce duygu, tavır, algı ve yaşantıların herhangi bir yoruma kaçmadan ve birşey katılmadan danışana yansıtılır. Örneğin: Yukardaki örnekte söz ettiğimiz aile ortamında kayınvalde oldukça çocuklardan rahatsız olduğunu, masraflarını karşılamak için oğlunun çok çalıştığını bu- - 143 -
nun da kendisini son derece üzdüğünü ifade eder. Ancak diğer taraftan gelinine "Bir oğlan daha doğursan iyi olur, ismimizi devam ettirecekler çoğalır" der. Hemşire kayınvalideye dönerek çocukların gürültüsünü çok fazla ve de bunlara bakmak yedirmek, giydirmek ne kadar zor! Babalarının da çok çalışması gerçekten yorucu! Bir çocuk daha olsa!" der. Bunun üzerine kayınvalde "sözümü geri aldım. Kızım, hemşire hanımın dediği gibi yap da korun der." Bu örnekte görüldüğü gibi yansıtma tekniği yolu ile kayınvalde kendi duygu ve düşüncelerini değerlendirme olanağı bulur ve danışmanın işini kolaylaştırır. Eğer danışanın morale, cesaretlendirilmeye gereksinimi varsa, danışman ona karşı anlayış, saygı samimiyet göstererek destekleyici ve cesaret verici bir rol oynar. Böylece danışan sorununu ele almadan cesaret kazanmış olur. Örneğin: Yukardaki örnekte kayınvaldenin konuşmasından sonra gelin "Acaba hemşire hanım, önlem alsam, bir daha hamile olmazmıyım?" diye sorar. "Evet. Yarın A.Ç.S. Merkezine gelin. Bu kartı birlikte getirin size ben yardımca olacağım ve başaracağız" der. Gelin hanım teşekkür eder, gözleri ışıl, ışıl güler. Artık istediği desteği almıştır. Soruna çözüm arar ve planlama yaparken danışman ve danışan iki ortak gibi çalışmalıdırlar. Her ikisi birlikte düşünmeli ve çareler aramalıdırlar. Bu çalışma sırasında bazan danışana öğüt vermek gerekebilir. Öğütler danışanın harekete geçmesine ve fikirleri daha kolay kabul etmesine neden olur. Ancak öğüt verme sırasında hemşire yumuşak ve inandırıcı olmalı, karşısındaki bireyi kendine bağımlı yapmamaya dikkat etmelidir. Zaman zaman hemşire kendine danışan bireyin duygu ve düşüncelerini kabul etmeyebilir. Eğer böyle birşey varsa her ikisi arasında güven oluştuğu zaman hemşire bu konudaki düşüncelerini açıkca ifade edebilir. Ancak yaklaşımı çok dikkatli olmalıdır. Aksi takdirde ilişkiler zedelenebilir ve amaca ulaşmak güçleşebilir. Danışman çoğu kez bir eğitici rolündedir. Kendisine danışan bireye gereksinim duyduğu konularda bilgi verir ve davranışını değiştirmesi için onu yönlendirir. Sonuç olarak diyebiliriz ki hemşire nerde olursa olsun günlük işlerini yerine getirirken bir taraftan da danışmanlık rolünü yüklenir ve gereken rehberliği yapar.? Danışma nedir? Neye yarar? - 144 -
?? Hemşire kimlere danışmanlık yapabilir? İyi bir danışmanın nelere dikkat etmesi gerekir? Özet Danışma sıcak insan ilişkilerine dayanan bir yardım hizmetidir. Günlük işlerini yaparken hemşireler aynı zamanda danışman rolünü de yüklenirler. Danışma sohbetle başlar, bilgi topluma, bilgi verme sorunu tanıma, iyi dinleme, konuşmayı sürdürme, yansıtma, destekleme ve cesaretlendirme, yönlendirme teknikleri ile gerçekleşir. Değerlendirme Soruları 1. Danışma: A) Bir yardım hizmetidir. B) Hemşirenin rol kapsamına girmez. C) Sağlık için önemli değildir. D) Gelişigüzel gerçekleştirilebilir. 2. Aşağıdakilerden hangisi danışman için geçersizdir? A) Danışan bireylerin davranışları değişir. B) Danışan bireyler daha uyumlu olurlar. C) Sorun çözümleme yetenekleri geriler. D) Karar verme özellikleri gelişir. 3. Danışman ilk kez karşılaştığı bireyle: A) Sorunlarını görüşür. B) Sohbetle işe başlar. C) Deşici sorular sorar. D) Sürekli konuşur. - 145 -
4. Aşağıdakilerden hangisi danışma teknikleri kapsamına girmez? A) İki ortak gibi çalışma. B) Sorunu teşhis etme. C) İyi dinleme. D) Destek vermeme. Yararlanılan Kaynaklar Peplau, H., Interpersonal Relations In Nursing, G.P. Putnam's Suns, New York, 1952. Tan, H., Psikolojik Yardım İlişkiler, Danışma ve Psikoterapi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1989. - 146 -
ÜNİTELERDEKİ DEĞERLENDİRME SORULARININ YANITLARI ÜNİTE 1 ÜNİTE 2 ÜNİTE 3 1. A 1. C 1. A 2. B 2. B 2. B 3. A 3. B 3. B 4. C 4. D 4. A 5. D 5. A 5. D 6. A 6. A 6. B 7. B 7. D 7. D 8. A 8. A 9. C 9. C ÜNİTE 4 ÜNİTE 5 ÜNİTE 6 1. A 1. A 11. C 1. A 2. B 2. B 12. D 2. C 3. C 3. D 13. A 3. B 4. B 4. C 14. D 4. D 5. C 5. C 15. A 6. A 6. A 16. B 7. D 7. A 17. C 8. A 8. D 18. D 9. A 19. A 10. B -147-