TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ APK DAĠRE BAġKANLIĞI Südüülebl Blg PylĢıı II HAVA PATLATMALI KAZI SĠSTEMĠNĠN MEKANĠĞĠ VE TERMODĠNAMĠK ÇÖZÜMLEMESĠ Tunce ÖZKAN - Kd ÇELĠK OCAK 007

HAVA PATLAMALI KAZI SĠSTEMĠNĠN MEKANĠĞĠ VE TERMODĠNAMĠK ÇÖZÜMLEMESĠ

BĢlt Üntes Dele Üntes Kı Üntes Kıs Ptlt Üntes Uzt Üntes Hotu Muhfz Üntes

ĠÇĠNDEKĠLER HAVA PATLAMALI KAZI SİSTEMİNİN MEKANİĞİ VE TERMODİNAMİK ÇÖZÜMLEMESİ SİSTEMİN MEKANİK ÇÖZÜMLEMESİ. Ptlt hızı V ; ) Hvnın, üeel gz ve sbt yoğunlut olsı hl çn ; b) Hvnın, üeel gz ve sııştıılbl olsı hl çn ; 4 c) Hvnın, üeel gz dvnışındn uzlşsı (ssı) ve sııştıılbl olsı hl çn; 7 ) Hvyı üeel gz bul edee, özgül hc (7) nulı üeel gz hl denlenden heslnbl. 5 b) Sııştıılble dygındn düzelte çnı Z y bellee çn ndgenş bsınç ve sıclığın heslnsı gee : 5. Aışn et uvvet R y ; SİSTEMİN TERMODİNAMİK ÇÖZÜMLEMESİ UYGULAMA : UYGULAMA : 4 HAVA PATLATMALI KAZI SİSTEMİ, ŞEBEKE BORULARI ÜZERİNDE BİR İNCELEME 6 PATLAMA DİSKİ MUKAVEMET HESABI 48 NOT 5 LİTERATÜR 5 4

HAVA PATLAMALI KAZI SĠSTEMĠNĠN MEKANĠĞĠ VE TERMODĠNAMĠK ÇÖZÜMLEMESĠ SĠSTEMĠN MEKANĠK ÇÖZÜMLEMESĠ. Ptlt hızı V ; Kı üntes üzende bulunn tlt enceesnden (ġel ), yçt del çne (tosfee) boģln, çın vey fıģın hvnın V tlt hızı (ġel ) : ) Hvnın, üeel gz ve sbt yoğunlut olsı hl çn ; Enejnn ounuu denle dfensyel bçde, t dp de de () ol yzılı ve sstede Ģ etleģnn oldığı düģünülüse () nulı denle ; vey; dp de de 0 () d V dv g dz 0 () Ģeln lı. (Yü ybı hl edlģt.) Özgül hc Yoğunlu e Knet enej (B ütle çn) e Potnsyel enej (B ütle çn) ġel MAZ II/5- Sondj nsın t bģlt ve ı üntelenn est.

ġel Hv tltlı zı sstenn enğ () nulı denlede ntegsyonu yble çn, nun nn fonsyonu ol nsıl değģtğn ble gee. SııĢtıılz b ıģn söz onusuys özgül hc dolyısıyl yoğunlu hl değģ sısınd sbt lı ve ntegl dıģın lınbl. Bu duud () nulı denle ; d V dv g dz 0 V V g z z 0 V V z z (4) Ģeln lı. Bu denle ıģnl enğnde Benoull denle dye bln ve sütüne vey Ģo dlglının etl oldığı sııģtıılz ıģnl uygulnbl. Potnsyel enej değģ e 0 bul edlse, yuıd velen denle dh sde yzılbl : V V (5) ġd (5) nulı Benoull denlen () ve () notlı sın uygulylı, V V

A A V 0 00 Pt b P = yıc ynınd bsıncı hl edlebl ve yuıd denleden V hızı ; V V (6) Ģelnde bulunu. Hv, üeel (del) gz olduğun göe, üeel gz hl denlene uy. Bud, R Gz sbt Hv çn, R T R T P / g j / g K K P / g K (7) R 0,87 j /( g K) 87 N /( gk ) dı. Hvnın notsınd yoğunluğu, vey, R T R T eģtlğ (6) nulı denlede yene onus, V hızı çn, V R T (8) değe elde edl. Heslylı ;

V 0,87 j /( g K) (9 K) V üeel,840b 40 / s 000 / s j / g Not : j 000 j 000 N P j / g 000 / s b) Hvnın, üeel gz ve sııģtıılbl olsı hl çn ; Potnsyel enej değģn e 0 bul edee () nulı denlen ntegln llı, d VdV 0 Bud f( ) değģn bleden d ntegsyonunu yyız. Hvnın ve hlle sınd hl değģn, dybt (ısı geçģ yo) ve çten tesn (sste sınılı çnde tesnezl yos) yn çten tesn dybt vey znto hl değģ, znto genģlee vsyııyl üeel gzlın ento değģlen fde eden bğıntıl (özgül ısıl sbt), T s s C R j g K T ln ln /( ) (9) ve, T s s C R j g K T ln ln /( ) (0) sıfı eģtlense (znto hl değģnde s s d.), T ln T R C ln T ln T ln R C T T s sbt () bulunu, çünü R C C ve C C olduğundn R C olu. 4

C - Sbt bsınçt özgül ısı, j /( g K ) C - Sbt hcde özgül ısı, j /( g K ) - Adybt üs (Hv çn,4) () nulı denle, özgül ısıl sbt bul edldğ zn üeel gzl çn elde edleblece. znto bğıntıdı.. znto bğıntı (0) nulı denleden benze b yoll elde edl ve sonuç Ģğıd velģt : T T s sbt (). znto bğıntı, () nulı denle () nulı denlede oyu sdeleģtee bulunu : s sbt () Bu denlele, dh sde b bçde, Ģğıd gösteldğ gb de yzılbl : T sbt (4) T sbt (5) sbt (6) Özgül ısılın onı, genelde sıclıl değģ, bu nedenle bğıntıld ullnıln değe, hl değģnn geçeleģtğ sıclı lığınd otl değe ollıdı. dp VdV 0 Denlen yenden ele llı. sbt (EĢtl 6) vey 5

bulunu. d / ten yı ntege edee, d d d / d d d d elde edl. Böylece Benoull denle, V V 0 V = 0 Ģtı le V (7) Ģeln lı. Müeel gz hl denlen ullnıs V RT (8) bulunu. Heslylı, 6

,4,4 V, 4 000 0,87 j /( g K) (9 K) b s 0, 4 840 b j / g V 709 / s üeel, 840 b ve 0,4,4 V,4 0, 87 9 000 0, 4 775 V 707 / s üeel, 775 b bulunu. c) Hvnın, üeel gz dvnıģındn uzlģsı (ssı) ve sııģtıılbl olsı hl çn; Müeel gz denle bst ve ullnıģlıdı. Ft gzl t not ve doy eğs yınlınd üeel gz dvnıģındn önel ölçüde uzlģıl. Velen b sıclı ve bsınçt üeel gz dvnıģındn s sııģtıılble çnı Z dı velen b ete ullnıl gdelebl. Bu çn, Z RT (9) Z R T (0) vey Z geçe üeel () Ģelnde fde edlebl. Bud, üeel R T oltdı. Doğl ol üeel gzl çn Z= d. Geçe gzl çn Z, den büyü vey üçü olbl. Z, değenden ne d uzlģıs üeel gz dvnıģındn s d o d büyü olu. Müeel gz slınd R T denlen sğlyn snl b dded. DüĢü bsınç ve yüse sıclıld b gzın yoğunluğu zlı ve üeel gz gb dvnı. DüĢü bsınç ve 7

yüse sıclıt beltle stenen sınıl ned?. B ddenn sıclığın vey bsıncın yüse vey düģü dyeble çn t sıclığını ve bsıncını göz önüne l gee. DeğĢ gzl velen b bsınç vey sıclıt bbnden flı dvnblle, ft t sıclı ve bsınçlın göe ndgenģ sıclı ve bsınçld, dvnıģlı bbne benze. ĠndgenĢ sıclı T R ve ĠndgenĢ bsınç R Ģğıd gb tnılnıģtı. R ve T P - Kt bsınç, P T - Kt sıclı, K R T T ( Tblo) () SııĢtıılble çnı Z, ynı ndgenģ sıclı ve bsınçt tü gzl çn ylģı ol ynı değee sht. Ölçü sonuçlı ve bunl dyn delenģ blgle b y toln tü gzl çn geçel oln GenelleĢtlĢ sııģtıılble dygı elde edlģt. Bu dygl, dh hsss ou yble çn he b flı ndgenģ bsınç lılını syn üç bölü hlnde velģt (ġel;,4,5). SııĢtıılble dygını ullnble çn t not değelenn blnesne gee vdı. Bu dygdn elde edlen sonuçl en ço yüzde - onınd htlıdı. GenelleĢtlĢ sııģtıılble dygındn Ģğıd gözlele yılbl : Ço düģü bsınçld ( R <<) gz gb dvnıl. gzl sıclı ne olus olsun üeel Yüse sıclıld ( T R ),bsınç ço yüse ( R ) üeel gz gb dvnıl oldığı süece gzl Müeel gz dvnıģındn uzlģ en ço t not yınlınd olu 8

ġel - Nelson-Obet n düģü bsınçl çn genelleģtlģ sııģtıılble dygı (Wnsconsn Ünvestesnden D. Edwd E. Obet n znyle ullnılıģtı), 9

ġel Nelson-Obet n ot bsınçl çn genelleģtlģ sııģtıılble dygı (Wnsconsn Ünvestesnden D. Edwd E.Obet n znyle ullnılıģtı). 0

ġel Nelson-Obet n yüse bsınçl çn genelleģtlģ sııģtıılble dygı (Wnsconsn ünvestesnden D.Edwd E. Obet n znyle ullnılıģtı).

Dğe hl denlele ; Müeel gz hl denle bst oll blte ullnı lnı sınılıdı. B ddenn P - - T dvnıģı dh Ģı ft hsss hl denleleyle fde edlebl. Bu denleleden en ço blnen üçü Ģunldı : TABLO Mol ütles, gz sbt ve t not özellle

Vn de Wls hl denle : Ġ sbt oln Vn de Wls denle Ģğıd velģt. b R T () Bud, 7 R T R T ve b 64 8 (4) oltdı. Kt not blgle Tblo den elde edlebl. Bette Bdgen hl denle : Deneysel ol stnn beģ sbte dylı b denled : Bud, R T c A B T u (5) b A A ( ) ve B B ( ) 0 0 (6) oltdı. Yuıd denlede ye ln sbtlen değģ ddele çn değele Tblo de velģt. Bette-Bdgen denle 0,8. ye d oln yoğunlul çn olduç hsss sonuçl ve. ddenn t notd yoğunluğudu. Benedct Webb Rubn hl denle : Benedct, Webb ve Rubn, Bette Bdgen denlen sbt syısını seze çı gelģtdle. Bu denle Ģğıd velģt : Ru T C0 b Ru T c B0 Ru T A0 e 6 T T (7) Bu denlede ye ln sbtlen değele Tblo b de velģt. Bu denle yoğunluğu,5 ye d oln ddelee uygulnbl.

Tblo Bette-Bdgen ve Benedct-Webb-Rubn hl denlelende ye ln sbtle ġd, 84 MP (=840 b) bsınç ve 0 o C sıclıt hvnın özgül hcn dolyısıyl yoğunluğunu ; ) Müeel gz hl denlen ; b ) GenelleĢtlĢ sııģtıılble dygını ulln heslylı. Hvnın n bleģen zotun, t sıclığı ve t bsıncı Tblo den elde edl. 4

R j g K P g K T 0,87 /( ) 0,87 /( ) 6, K P,9 MP 90 P ) Hvyı üeel gz bul edee, özgül hc (7) nulı üeel gz hl denlenden heslnbl. RT 0,87 P /( g K) (9 K) 84000 P 0, 00 / g Yoğunlu se, 0,00 üeel,840b 000 g / bulunu. b) SııĢtıılble dygındn düzelte çnı Z y bellee çn ndgenģ bsınç ve sıclığın heslnsı gee : R, T R T T (EĢtl ) R 84 MP,9 MP 4,8 T R 9K 6,K, Bu değelele ġel 5 den, Z 84 MP,9K,8 bulunu. Böylece, geçe Z üeel (EĢtl ) geçe,8 0,00 0,008 / g 5

geçe b 555, 6 g / 0, 008,840 olu. Hvyı üeel gz bul edee heslnn özgül hcde ht, vey %45 d. Yoğunlut ht, geçe üeel geçe üeel geçe üeel yn %45 ol bulunu. Dğe hl denlelen ullnlı : 0, 008 0, 00 / 0,45 0, 008 000 555, 6 / 0,45 000 Vn de Wls hl denle ; b R T (EĢtl ) 7 R T R T, b 64 8 (EĢtl 4) 6 7 0,87 P /( g K) (6, K) 0,6 P / g 64 (90 P) b 0,87 P /( g K) (6, K) b 0, 005 / g 8 (90 P) 0,6 84000 0, 005 0, 87 9 84000 0,6 0, 005 84, 09 84000, 4 0,6 0, 000 84, 09 8400 97,49 0,6 0,000 0 6 9,5 0,94.0,6 0 0 6

HEWLETT PACKARD HP49G oütüde denle çözülüse, x -,0004766 0 geçe 0, 00 / g geçe b 500 g / 0,00,840 bulunu. Bette Bdgen hl denle ; R T c A B T u (EĢtl 5) b A A, B B (EĢtl 6) 0 0 Hv çn Bette Bdgen hl denlenn sbtle Tblo dn bulunu : A 0 =,844 = 0,09 B 0 = 0,046 b = -0,000 c = 4,4.0 4 A,844 0, 09,84,546 B 0,046 0, 000 0, 046 0, 000050767 8,4 P /( ol K) 9 K 4 4,4.0 0, 046 0, 000050767 84000P (9 K),844,546 7

84000 4 46, 00 55757 4,4 0 0, 046 0, 000050767 55757,844,546 9,6845 0 5 84000 55757 649, 757 4 74,9, 0878,844,546 84000 46, 056 08,6 7 0,8 0 844 4 4,546 4 4 84000 46,056,75,476,78 0 0 4 4 5 9,9 0,84 0,9476 0,54 0 0 HEWLETT PACKARD 48SX le denle çözülüse ; 8,64.0 5 Ayıc, 0,04086 M. M ol g ol g (8) M Mol ütles (Moleüle ğılı) Hv çn, M 8,97 g / ol (Tblo ) ) geçe M 0, 04086 8,97 geçe,876 0 / g geçe,840b 70 g / 8

Benedct Webb Rubn hl denle ; Denlen sbtle Tblo b den hvnın n bleģen zot çn, =,54 c = 7,79.04 A 0 = 06,7 C 0 = 8,64.05 b = 0,008 =,7.0-4 B 0 = 0,04074 = 0,005 elde edl. Bu değele (7) nulı denlede yene onus : 5 8,4 9 8,64 0 84000 0, 04074 8,4 9 06, 7 9 4 4 0, 00 8,4 9,54,54 7.0 7,79 0 0, 005 9 6 e 0,005 46, 00 7,5, 0, 000 0,86 0, 005 84000 e 6 0,005 Denle denee ynıl etodu le çözel. 0, 05 94000 0, 055 7475 0, 05 8409 0,055 867 0, 055 geçe M 0, 055 8,97 geçe,8 0 / g geçe,8.0 geçe,840b 55 g / Sonuçlı özetleyel (840 b = 84MP bsınç çn) : Düzelte çnı Z ye göe ; geçe 555, 6 g / 9

Vn de Wls hl denlene göe ; geçe 500 g / Bette Bdgen hl denlene göe ; geçe 70 g / Benedct Webb Rubn hl denlene göe ; geçe 55 g / Düzelte çnı Z ye göe oln hesbı ess llı. Ġznto hl değģ (znto genģlee) bulü le, V (EĢtl 7) denle yzılbl. Bud, Z R T (EĢtl 0) olduğundn Z R T bulunu. V Z R T (9),4,4 V, 4 000 /,8 0,87 j /( g K) (9 K) s 0, 4 840 j / g V geçe, 840 b 95 / s ve, ġel 5 de dygdn Z775 b,9 heslt üündü. K değe oun 775 b bsınc Ģılı gelen çııģ hızını 0

. AıĢn et uvvet R y ; Ağızdn fıģın ıģnın et ettdğ uvvet bul çn, ontol hcne heet tı teoen uygulylı (ġel ). y esen boyunc ; Fy ( Q V ) ( Q V ) çy R F 0 Q V y y R F Q V R A A V V A A V y gy R A.(. V ) y R A V N N g s y (0) bğıntısı elde edl. Heslylı. Hvnın, üeel gz ve sbt yoğunlut olsı hl çn ; V 40 / s (Syf : 4) üeel,840 b 000 / üeel,840 b üeel g (Syf :5) (6) nulı denle (0) nulı denlede yene onus, R A y ve dolyısıyl; R A y R A N N y () ve R R yüeel, 840 b yüeel, 840 b -6 800 0 840 05 0680 N bulunu.

Hvnın, üeel gz ve sııģtıılbl olsı hl çn ; V 709 / s (Syf : 7) üeel, 840 b Ġznto genģlee vsyııyl, s sbt (EĢtl ) vey, üeel,840b 000 840,4 R R üeel b 8,5 g /,840 y 800 0-6 (840 05 8,5 709) y üeel, 840 b 70477,5 N Hvnın, üeel gz dvnıģındn uzlģsı (ssı) ve sııģtıılbl olsı hl çn ; V geçe, 840 b 95 / s (Syf : 0) geçe b g (Syf : 5), 840 555,6 / znto genģlee vsyııyl,,4 555,6 840 geçe, 840 b 4,5 g / R R y -6 800 0 (840 05 4,5 95) y geçe, 840 b 70477,5 N bulunu.

SĠSTEMĠN TERMODĠNAMĠK ÇÖZÜMLEMESĠ ÇlıĢ ensb Bu sste, yüse bsınçlı hv le öü çl essın dyntdı. He del dele ve he de tlt Ģlende ullnıln özel tjle (ġel 6) çnde deolnn yüse bsınçlı hv yne yüse b hızl öü dın vel. Delc Uç Adtö Ptlt Tj Penceele BĢlt Tj Kese Plsı Uzt ve Yön Tjle Ptlt Hotuu ġel - Ptlt Üntele Köü dınd oluģn çtll ve bsınçlı hvnın bu çtll boyunc sebest yüzeye doğu leleesyle zılc öüün çlnsı (gevģees) sğlnı. Yüse bsınçlı hv le dolduuln sstede önce, bģlt üntesnde bulunn s lınlığınd D ds tl (ġel ) ve bu üntede bsınç düģüģü le ı üntesnde ston, tlt enceesn çc Ģelde heet edee öü çne yüse b hızl hvnın boģlsını vey fıģısını sğl (ġel ).

Ptl enejs (KIRMA ÜNĠTESĠNDE) D P 00 P b s s, T? s () HALĠ SııĢtıılıĢ HAVA P 775 b ; T 0 º C ; P ş x () HALĠ 840b Poble T-s dygınd gösteel (ġel 7) ġel Azotun (N ) T-s dygı (ġet) 4

(-) Hl değģ : P =840 b bsınç ve T =9 o K sıclıt hv, s lınlığınd D dsn (Ptlt ds) tltı genģle. GenĢleyen gz yüse b hızl yç (öü, tģ, v.s) çne fıģıı. P 00 P b GenĢleenn ( hl değģ) znto (sbt entol) olduğunu bul edel. olu. s = s Sste ol ı üntele ve bou Ģebees çnde hv seçlsn. Sste, sınılındn ütle geçģ oldığı çn, lı sste vey ontol ütlesd. Sste yıc heetszd, bu nedenle otnsyel ve net enej değģle sıfıdı. Dolyısıyl bnc ys sdeleģtlee Q W ( U) j () Ģelnde yzılbl. Bud, Q 0 (Kıs süel, dybt) Yene onus, ( ) znto genģlee Ģ ; W.( u u ) j () vey, üeel b gzın ç enejs du C.( T). dt (4) ullnıl, W C..( T T ) (5) denlenden heslnbl. Müeel gzlın ento değģlen sbt özgül ısı vsyııyl fde eden bğıntıldn T T P P (6) le, genģlee Ģ vey tl enejs ; 5

P ( / ) W C T o j g P (7) eģtlğnden de bulunbl. C 0 Sbt hcnde üeel-gz özgül ısısı Ptl enejsn b ütle çn yzlı. P ( / ) W C T o j g P (8) ve deleyel : C 0, 78 j g K o olduğun göe ; P = 700 b, T = 0 o C çn, W 0, 78 9 700,4,4 W 78 j / g P = 775 b, T = 0 o C çn, W 0, 78 9 775,4,4 W 79 j / g 6

P = 840 b, T = 0 o C çn, W 0, 78.9. 840,4,4 W 80 j / g Bud önel b sonuç oty çıtdı : T 9 º K ve P 700 840 b çn tl enejs ; W 80 j / g ol lınbl. Kullnılbl bsınçlı hv ğılığı se, ullnılbl tldn önce tldn son Ģelnde yzılı. tldn önce tldn önce VH V H Bou Ģebeesnn hc tldn önce tldn son P tldn önce P R T tldn son R T V H V H P P ullnılbl tldn önce tldn son ullnılbl P RT V H VH RT P P ( b) 00 b ( g) V ullnılbl H /( ) ( ) R P g K T K ( ) (9) 7

Kullnıln bou Ģebeesnde, d - 4,55 0 olduğun göe, ullnılbl 00 P 4 55 0 0, 87 9 4 L elde edl ullnılbl -4 ullnılbl 0 P L P L g b (40) L Bou Ģebeesnn uzunluğu Ptl enejs, -4 W 80 ullnılbl 80 0 P L. W 0, 06 P L W P L j b (4) ol bulunu. T 9º K ve P 700 840 b bsınç çn, ı üntelenden yç (öü, tģ, v.s.) çne fıģın hvnın hızını heslylı : B ı üntesnde, ünteden çın hvnın net enejs (Aynı znd tl enejsd.) ; E V ünte (4) W V ullnılbl ünte. 0 V, 06 P L ( j) (000 g ) 0 P L ( g) V s ünte ünte 6 0 4 4 V 600 / s ( Şel ) ünte 8

Yıln bulle çeçevesnde elde edlen hız değed. B ı üntesnde, ünteden çın hvnın hcsel debs ; olduğun göe, 6 A (ġel ) 800 0 ünte Q V A ünte ünte ünte T 9º K ve P 700 800 b bsınç çn, Q ünte 600 800 0-6 Q 0,48 / s ünte vey Hvnın ütle debs ; ünte ünte Q ünte ünte Q g s g s (4) Hvnın üeel gz vsyııyl, P üeel üeel P P (44) üeel, P P ( P) RT üeel 00 P ( b) 0,87 9 P P P b 00 P P b üeel,9 P üeel g (45) Dolyısıyl, 9

ünte,9 P 0, 48 ünte 0, 57 P ünte g sn P b (46) elde edl. B ı üntesnde, hvnın deģj sües ; t ünte ullnıllbl ünte ( g) ( g / s) t ünte ullnıllbl ünte n (47) n Kı ünte syısı t ünte 4.0 P L 0,57 P n (48) 4 tünte P L P t,5 0 P L P n ünte sn. b b (49) bulunu. Bou Ģebeesn yüse bsınçlı hv le doldu sües ; dt zn lığınd bou Ģebeesne gen hvnın ğılığı d se, Q dt d (50) denle yzılbl. Ġntegln lıs, Q dt (5) elde edl. Süell denlene göe, Q Q Q Sbt (5) 0

yzılıs (5) denlenden, Q dt Q t t t Q Q d. g / d. g / (5) bulunu. P L Eştl ullnılbl 4 0 ( 40) Q Koesöün nol ştld debs Hvnın nol Ģtld yoğunluğu, g / t 0 Q 4 P L, t,67 0 P L Q t P L Q d. b / d. 4 (54) Ģelnde teo ol yzılbl.

Uygul : Üzülez Müessesesnde ıs tlt ; M L 800 K Soğutucu P T 800b 9º K M P T b 9º K Q st d 40 /,4 /. Kı üntes : Adet Bou Ģebees : L = 800. Ptldn önce : P = 800 b Ptldn son : P = 760 b Bsınç düģüģü : P = 40 b Kullnılbl bsınçlı hv ğılığı, ullnilbl,800,760 b -4-4 = 0 P L 0 40 800 (EĢtl 40) ullnilbl,800,760 b =4,4 g

Ptl enejs W 0,06 P L 0,06 40 800 tl,800,760 b (Eştl 4) W 59 j tl,800,760 b Hvnın ütle debs ünte,4,4 0,57 P 0,57 800 (EĢtl 46),85 g / s ünte Hvnın ı üntesnden deģj sües, t ünte ullnılbl ünte n 4,4,85 ( Eştl47) tünte,74 s vey ünte 4,5 0 ( 49) t P P L n Eştl t t ünte ünte,4,5 0 4 800,4 40 800 /,7 s bulunu. Kontol : B ı üntesnde,ünteden çın hvnın b znd net enejs ; E V ünte ünte ünte (55),4,4 0,57 0,57 800 600 ünte ünte E P V E 69790 j / s 69 j / s ünte

Ptl enejs ; W E t W tl,800,760 b ünte ünte tl,800,760 b 59 j 69,74 Aynı sonuç çı. Bou Ģebeesn yüse bsınçlı hv le doldu sües; t P L Q Eştl 4, 67 0 / teo. ( 54) t t teo. teo. 4,67 0 40 800/,4 5 d. Uygul : Üzülez Müessesesnde uzun tlt ; BĢlt üntes : Adet Kı üntes : 5 Adet Bou Ģebees : L = 00. Ptldn önce : P = 780 b Ptldn son : P = 700 b Bsınç düģüģü : P = 80 b P L (EĢtl 40) -4-4 ulln lbl,780,700 b 0 0 80 00 ulln lbl,780,700 b,6 g tl,780,700 b W P L (EĢtl 4) 0,06 0,06 800 00 W 6048 j tl,780,700 b ünte,780b,4,4 0,57 P 0,57 780 (EĢtl 46),8 g / s ünte,780 b ullnılbl,780,700 b tünte tünte, 46 s ünte,780b n,6 6,8 (EĢtl 47) 4

vey,,4 4 4,4 t,5 0 P P L n,5 0 780 80 00 6 (EĢtl 49) t ünte ünte, 46 s Kontol : B ı üntesnden çın hvnın b znd net enejs ; E V K ünte ünte ünte olduğun göe, T 9º K ve P 700 800 b bsınç çn, b sonuç dh çıblz, 0,57 ünte 600 0600 / E P N s j s E 0 P ünte Ģelnde elde edl. Heslylı, E ünte j / s P b (56) E E ünte ünte 0 780,4,4 690,5 j / s W E t W ünte tl,780,700 b ünte tl,780,700 b ünte ünte 008 j / ünte 690,5,46 n 6, dolyısıyl W W tl,780,700b tl,780,700b 6 008 6048j ynı sonuç çı. Bou Ģebeesn yüse bsınçlı hv le doldu sües; t P L Q Eştl t t teo. 4, 67 0 / ( 54) 4,67 0 80 00 /,4 teo. teo. d. 5

HAVA PATLATMALI KAZI SĠSTEMĠ, ġebeke BORULARI ÜZERĠNDE BĠR ĠNCELEME - Boulın en özellle; THE UNIVERSAL STEEL TUBE COMPANY tfındn yıln en test sonuçlı : Th : 5/07/995 Setf No 547 Büyülü : 5. dıģ ç X 5. cd (et) lınlığı X 6. boy Özell : DIN 9 St5 NBK DIN 9 : Dşsz ve soğu çelş hsss boul. Kysl nlz (Döü otsı : NBK : Kouyucu tosfe ltınd nolze edlş. Pl tv şlene tb tutuluş. C S Mn P S C Mo N Cu Al Sn 0,08 0,9 0,44 0,005 0,06 0,6 0,04 0,6 0,4 0,04 0,0 Bou dıģ çı : 5,0. Bou cd (et) lınlığı : 5, 4 5,0 5,0 5, Test ç lnı : 4 Ko Muveet : 564 N / R 0,5. de t A sınıı : 46 N / R t - Elde edlebl yüzey üüzlülüğü Ko Uzsı : %8 Ayıc, boulın Ede de ytııln setl nlz sonuçlıd Tblo de velģt. - Cd (et) lınlığı hesbı ; Çel bounun est es Ģel 8 de göstelģt. Bun göe; 6

6-Jn-96 ::06 Sle: MAVI VIDA (Es Boul) Pog : FEALSOL Ts:FEALSOL Run C Mn P S S Cu C N Mo Sn Al AVG 0,950,5487 0,00 0,006 0,867 0,07 0,058 0,580 0,0074 0,006 0,040 As Alsol Alne N C Nb T T V W AVG 0,004 0,090 0,000 0,00875 0,0068 0,044 0,004 0,007 0,8 0,0046 Co Pb B Z Zn f FE AVG 0,0054-0,0005 0,000 0,00 0,009 0,990 94,9 6-Jn-96 :5: Sle: SIYAH VIDA (Yen Gelen Boul) Pog : FEALSOL Ts:FEALSOL Run C Mn P S S Cu C N Mo Sn Al AVG 0,68,880 0,0084 0,0094 0,046 0,97 0,67 0,560 0,04 0,0087 0,076 As Alsol Alne N C Nb T T V W AVG 0,0069 0,059 0,008 0,00 0,00 0,00 0,000 0,0040 0,045 0,0055 Co Pb B Z Zn f FE AVG 0,0087-0,000 0,000 0,0009 0,000 0,96 95,50 Tblo - Boulın ERDEMĠR de ytııln ysl nlz sonuçlı 7

ġel Çel ġebee Bousu 8

) Ġnce cdlı ç boģ slndle (Kzn onstüsyonlı); Nenn göe : s D s D K 0, K b N / K S 0 (57) s - Cd (et) lınlığı (Kzn scı lınlığı) D - Ġç ç (Kzn ç çı) - ĠĢlete bsıncı ( b 0, N / ) K - Muveet sınıı S - Enyet tsyısı S,5 Pof.D.Mustf AKKURT Pof.D.Mustf SAVCI y göe ç bsınc çlıģn bould, ullnıln lzeenn DIN 50049 göe tesellü setfsı, V se Yo se S S,5,8 lını. e K S (58) e - Enyet geles e AK S (59) lınbl. AK - A sınıı K - Kyn dģ ftöü K 0,8,0' d (60) Bouuz dģsz olduğundn K,0 lınıģtı. 9

e e AK S 46,5 90 N / Bou test bsıncı, 40 MP 400b s s,7 400 0, 400 90 0 5 b) Ylnız ç bsınc çlıģn lın cdlı boul, M.ten Bosch göe t O ġel Ġç bsınc çlıģn lın cdlı bould gele yyılıģı Teğetsel gele : t (6) Teğetsel gele d oztft. 40

Rdyl gele : (6) fdesyle vel ve d negtft. ve dönüģüü le t x. (6) t x. (64) değe heslnı. En büyü çee geles t x., slndn ç yüzeynde ve teğetsel doğultuddı. çn se, (65) dı. b ) Msu uz hotez : Slnd çı ; ed. t (66) ed. - ĠndgenĢ gele ĠndgenĢ gele ed., sını değe yı geçeeld. (6) ve (65) eģtlle. (66) foülünde yene onus ( ol üzee), slndn ç yüzey çn: e 4

(67) Posson syısı 0 (çel çn, od sıclığınd) değe le 0,7, (68) bulunu.bu, ltetüde Gshof denle ol tnılnıģtı. Slnd lı ; Hüttle, lın cdlı boģ slndlen hesbı çn yılldn be bģ b foül veģt, bund d ııl tehlesnde su uz ess lınıģtı. Ylnız bud esenel uvvetlen de tes ettğ bul edlģt, bu hl lı ld (osjen tülende) vey çft tesl stonlu nld vdı. Klı slndlede esenel doğultud sl gele D D 4 D s 4 s (69) Ģelnde d. Bu denlee göe; Z 0 Z 0 (70) ve ndgenģ gele; Z ed. t olu. (7) 4

Slndn esenel uvvetle ltınd zolnsı, teğetsel uzd b zly neden oltdı; böylece ııl tehles bu hlde zlıģ olu. Gele değele; (7) eģtlğnde yelene onus ; ve 0 çn; 0,4, (7) sonucun vılı.. Bou lı vey ylnız ç bsınc çlıģtığın göe, 0,4, ( Eştl 7) 90 N / 900 g / c e 400 g / c 900 0, 4 400 900, 400 4

,79 D,7,79 D, 7. 5,. (UYGUN) b ) Msu sl gele hotez : Slnd çı ve lı ; Fnsız ve ısen de Ġnglz ltetüünde ullnıltdı : t x. e ( Eştl 6) ( Le vey Rnne Denle) (7) Bu denlee göe, 900 400 900 400,7 D,7,7 D, 6. 5,. (UYGUN) b ) Moh ııl hotez : Slnd çı ve lı ; Moh hotezne göe, cebsel bıdn ot sl gele oln Böylece su y geles, Z n hçb olü yotu. 44

e x. t (74) x. x. x. x. x. x. x. x. x. (75) bulunu. 900 / 900 / 400 5,4 D,7 5,4 D 68, 6. 5,. (UYGUN DEĞĠL) b 4) Bç değģte enejs hotez : Slnd lı ; ed 45

,7 e,7 (76) foülü elde edl. 900 900, 7 400,46 D,7,46 D, 4 5, (UYGUN DEĞĠL) Ġç bsınc çlıģn boģ b slndn hesbı çn çıtılıģ oln bu foüllen ĢılĢtısı (ġel 0) ııl hoteznn cd lınlığı üzende oyndığı olün önen gösteeted. F 5 8 7 6 5 4 : Denle 77, zn foülü, b : Denle 68, su uz hotez (slnd çı, ç bsınç) c : Denle 7, su uz hotez (slnd lı, ç bsınç) d : Denle 7, su sl gele hotez,(slnd çı ve lı, ç bsınç) e : Denle 75, Moh ııl hotez, (slnd çı ve lı, ç bsınç) f : Denle 76, Bç değģte enejs hotez, (slnd lı, ç bsınç) g : Denle 78, Bç değģte enejs hotez, (slnd çı, ç bsınç) e c d b f g 0,,4,6,8,0,,4,6,8,0, ġel Klın cdlı ç boģ slndlen, çeģtl ııl hotezlene göe zolnlı. 46

ġel 0 d Denle 77 s 0, c. D e Denle 78 Ģelnded. 4 47

PATLAMA DĠSKĠ MUKAVEMET HESABI MAZ II/-5 BoĢlt Üntes 7,5 Res.No:F-797- D D s 7,5.,,,4. ġel Ptlt ds vey tlt ds (BĢlt üntesnde) Ptlt dsn, çeves boyunc nste esnetl desel l ol düģünel. M.ten Bosch göe : En büyü gele, tlt dsnn d gelesd. 0,75 h x. (79) En üçü gele, tlt dsnn d dıģ yüzeynde ve teğetsel doğultuddı (Ptlt ds çeves boyunc o) 0, 5 h n. t (80) Ds le lgl tlog (OF THE KNOW-HOW AND TECHNICAL DOCUMENTATION) değele ; h( s). 700b h( s) 0,75. 560b (8) Ģelnded. Dsn tlsı stendğne göe, t ( ) K (8) Ģtı doğultusund ds lınlılı bsınc bğlı ol test edl. 48

Mlzee seç ; Kıs tlt lsı çn : F tloğund SHMSZ lzees (Çee uveet R 70 40 N / ) önelģt. 9 0,5 Yıln ysl nlzde : C Mn S C N Mo 0,0 0,0 0,5 - - - elde edlģ olu bu se St4. (Mlzee No:.00) Ģılığıdı. Sthlschlüssel e göe; ve St4. : C 0,5 S 0,0 Mn : 0,0 0,50 P :0,050 S :0,050 St (Mlzee No:.005), s : Çee uveet R 0 540 / N d. Uzun tlt lsı çn : St4- lzees ve bu lzeede St çee uveet K R 0 540 N / değen ullnlı. ġu hlde ; 700b 70 N / ( ) ( Eştl 8) t K 7,5 / 0, 5 70 N / 0 540 N / h h,5,97. Ktlot :. 560b 56 N / 7,5 / 0, 5 56 N / 0 540 N / h h,, 76. Ktlot : 0, 75. 49

h,4 ullns 7,5/ 0, 5 0 540,4 5 6 N / h ullns 7,5/ 0, 5 0 540 7 5 N / Ds lzees St 5 se 700 b bsınçt, 7,5/ 0, 5 70 N / 50 h h,5 h, 4. tlt dsn yenden ele llı, Ko olbles çn ollıdı. K e (8) K D 4 D ( Eştl 69) A D h 4 h 700b 70 N / çn; 7,5 70 0 540 N / 4 h h 0,56. Ktlot :. 560b 56 N / çn; 7,5 56 0 540 N / 4 h h 0, 45 79. Ktlot :. 50

NOT Hv tltlı zı sstenn : Menğ ve Teodn çözülees, ġebee boulı üzende b ncelee, Ptlt ds uveet hesbı le lgl çlıģlıız, gözlelele blte üettğz slı vsyıl üzene uuluģtu. Hlı ol yene, ynlıģlıtn utulyı ve geçeğ öğeney stedğzden, vsyılıızı en çı Ģelde onuy lg duynlın eleģtlene sunuyouz. EleĢtle çn Ģdden teģeüle (0-54-55 4 87). 5

LĠTERATÜR Pof. D. Yunus A. ÇENGEL Pof. D. Tne DERBENTLĠ Teodn McGw - Hll. Ltetü Yyıncılı 996 Pof. D. Ahet Rs BÜYÜKTÜR Teodn Uludğ Ünvestes 985 Pof. D. Cht ÖZGÜR Deneysel Hdoen Ġ.T.Ü. Kütühnes 966 Pof. D. Nu A. AKÇĠN M. Y. Müh. Tunce ÖZKAN Hv Ptllı Kzı Sstenn Menğ. Dele ve Ptlt Seozyuu Bldle Ktbı 998 Pof. D. Nu A. AKÇĠN M. Y. Müh. Tunce ÖZKAN Yüse Bsınçlı Hv Ġle Köü Kzısı.Ulusl Hdol Pnöt Konges ve Segs Bldle Ktbı 999 M.ten BOSCH Hl ĠLERĠ Mn Elenlı Hesbı Ġ.T.Ü. Kütühnes Syı : 7,748 DUBBEL Tschenbuch fü den Mschnenbu Snge-Velg Beln Hedelbeg Newyo 970,98 J.P.DEN HARTOG - Oty ĠZMĠRLĠ Ġle Muveet Aı Ktev Mtbsı 969 Mustf SAVCI Ġle Muveet Ġ.T.Ü. Md.F.984 5