DR. FATH ORUM Sleymaniye akf lm Aratrmacs forum@kitaehikmet.com RAYTN BAINA GELENLER Bu saymda Nûr suresinin 33. ayetini ele alaca-. Daha nceki ya diilerimide olduu gibi nce ayetin meal ve tefsirlerde ele alnn gsterecek, sonrasnda da ayetin doru anlamnn ne olmas gerektiini bulmaya alaca. Önce ele alacam ayetin metnini grelim: ا ا ا آ ا إ أ ب ا ا أ إ ا ء ا آ ا ا ا إ ا ا ا imdi de yukardaki ayete verilen ve geleneksel yaklam yanstan bir meale yer verelim: iin ietli olmak isteyen cariyelerinii fuha orlamayn. Kim onlar buna orlarsa bilinmelidir ki hi phesi onlarn orlanmasndan sonra Allah (onlar) ok balaycdr, ok merhametlidir. 2 Tefsir eserleri ayetin iniini Abdullah b. beyy b. Selln, kendisine ait iki cariyesini fuha orlamasyla ilikilendirirler. 3 Bu balamda Mslim ve Beyhaknin Snenlerinde geen bir rivayet yledir: Abdullah b. beyy b. Selûln biri Mseyke dieri meyme isminde iki cariyesi vard. O bu iki cariyesini inaya orluyordu. Bunlar Rasûlullaha ikyette bulundular ve Nis suresinin 33. ayeti indi. 4 Evlenme imknn bulamayanlar ise, Allah, ltfu ile kendilerini varlkl klncaya kadar ietlerini korusunlar. Elleriniin altnda bulunanlardan (kleler ve criyelerden) mktebe yapmak isteyenlerle, eer kendilerinde bir hayr (kabiliyet ve gvenilirlik) gryorsan, hemen mktebe yapn. Allahn sie vermi olduu malndan si de onlara verin. Dnya hayatnn geici menfaatlerini elde edeceksini diye, namuslu kalmak isteyen criyelerinii fuha orlamayn. Kim onlar or altnda brakrsa, bilmelidir ki orlanmalarndan sonra Allah (onlar iin) ok balayc ve merhametlidir. 1 Ele aldm ayetin son ksmna meallerde yukardaki gibi anlam verilir. Mesela bir baka meal yledir: Dnya hayatnn geici menfaatlerini elde etmek Geleneksel eserlerde, ayette geen ifadesi cariyeler ءإ ve kle ا 5 ءا ifadesi ina 6 ا ifadesi ietli, namuslu kalmak eklinde tefsir edilir. 7 أإ ifadesine de namuslu olmak isterlerse anlam verilir. Ayette s edilen, ina hususundaki ikrah (orlama) yasann, cariyelerin namuslu olmay istemeleri artna bal olduunu syleyenler vardr ve bunlar ancak namuslu olmay isteyenler iin ikrahn s konusu olduuna vurgu yaparlar. 8 Bu grte olanlar, ayette geen اin art ifade ettiini, dolaysyla ayette namuslu kalmak isteyenlerin orlanmasndan bahsedildiini, namuslu kalmak istemeyenler iin orlama ifadesinin kullanlmayacan, nk aten bunlarn gnll olarak ina yapacaklarn sylerler. 9 54
Bir Ayetin Bana Gelenler Ayette geen أ إ ifadesindeki إ harnin art ifade etmedii اإ anlamnda olduu da sylenir 10 ve إ harnin ayn kullanmna baka ayetlerden rnekler gsterilir. 11 Bu takdire gre إ أ ifadesinin ietli iseler, ietli olmak hususunda samimiyseler anlamna geldii kabul edilmi olur. Bylelikle inann namuslu kalmak istemeyenler iin de haram olduu, yani cariyelerin hibir durumda inaya orlanamayacaklar sylenmi olmaktadr. 12 Öte yandan ayette geen artn, gerek anlamda arttan iyade ayetin iniine sebep olan olay hatrlatma anlam tad da sylenir. 13 Bu ynyle artn, teyit ifade ettii yani hele bir de anlamna geldii kabul edilir. Bu dnce ba meallere de yansmtr. Biri yledir: Dnya hayatnn geici metn kaanacaksn diye cariyelerinii fuhe ikrah etmeyin, hele etli olmak isterlerse 14 Ayrca ayn ifadeyle ilgili olarak, ayette takdim-tehir (nceleme-sonralama) olduu, bu ifadenin, 32. ayetin bir paras olup ayetin إ ا اأ أ yani muhsan olmak isterlerse bekarlar evlendirin eklinde anlalmas gerektii de sylenir. 15 Bu takdire gre 33. ayetin devam ا اااءا yani dnya menfaatleri iin cariyelerinii inaya orlamayn eklinde okunmaktadr. Hseyn b. Fala nispet edilen bu gr, s konusu art ifadesinin, ait olduu blmden ok uaa 32. ayetin bana gnderiliyor olmas ve gnderildii ayette geen ا kelimesinin hem erkekleri hem kadnlar kapsamas sebebiyle إ أ ifadesinin ayetin bu ksmyla irtibatlandrlamayaca gibi gerekelerle eletirilir. Ayrca إ أ ifadesini 32. ayetin اا أ ksmyla irtibatlandrabilmek iin s konusu ifadenin إ ااأ eklinde olmas gerektii de sylenir. 16 Ayette geen أإ ifadesiyle ilgili baka grlere de rastlanr. Mesela bir gre gre ayetteki bu art ifadesi mla yani etkisidir. 17 Öte yandan ba almalarda ayette geen أإ ifadesinde haf (ibarede grnmeme) bulunduu ve bu ifadenin أأإ yani ister istesinler ister istemesinler eklinde anlalmas gerektii de sylenir. 18 Nitekim ba tefsirlerde, ayette geen أإ ifadesiyle ilgili olarak, ister namuslu kalmak istesinler ister istemesinler cariyeler fuha orlanamalar eklinde ifadelere rastlanr. 19 Ayette geen ا ا ا ifadesi ile kastedilenin, fuha orlanan bu cariyelerin elde ettikleri kaanca el koymak ya da bunlardan doan ocuklar satmak olduu sylenir. 20 Ayetin son ksmndaki eklindeki blmn orlayanlar iin mi yoksa orlananlar iin mi olduu tartlm, ifadenin orlayanlarla ilgili oldu- unu dnenler bunun onlarn tevbe etmeleri artna bal olduunu sylemilerdir. 21 Ayetin ele aldm blm, tefsir eserlerinde genelde efendinin cariyesini fuha orlamas olarak anlald iin, fuha orlanmas durumunda gnahn orlanana deil orlayana olaca belirtir. Bununla birlikte orlanann gnah olmamasna ramen ayette o kimse hakknda Allahn aediciliinden bahsedilmi olmasnn ne anlama geldii tartlm ve balar, ikrah ile de olsa inann mbah olmayp yapann gnahkar olaca ancak bu kiiye cea (hadd) verilmeyecei, ayette geen balanmann bu durumu ifade ettii sonucuna varmlardr. 22 Fkh eserlerinde de s konusu ayete aman aman atfta bulunulduu grlmektedir. Mesela mehur Hane fakihi Ksn, cariyenin fuhu iin kiraya verilemeyeceini syledikten sonra bu ayete atfta bulunur. 23 Yine o, muta nikahnn cai olmad balamnda da bu ayeti hatrlatr. 24 fakih Mverdnin de, mutlak-mukayyed konusunu ele ald bir blmde, tm mukayyetlerin hkme tesir edip art menilesinde olduunu, artn ger- eklemediinde hkmn de s konusu olamayacan dnenlere verdii cevapta, bunun byle olmadn ispat iin sralad ayetlerden biri budur. Mverd, bu ayetteki artn bulunmamas halinde hkm dourmayacan, yani namuslu kalmak istememeleri halinde cariyelerin inaya orlanamayacan syler. 25 Fkh eserlerinde fakihlerin ayete yaptklar atara baklrsa, bu ayetin, cariyelerin fuha orlanmasyla ilgili olduunu dndkleri sonucuna varlabilir. 26 imdi ayeti Kurn btnl ierisinde ele almaya alalm. 55
GNCEL - BR AYETN BAINA GELENLER Ayette geen feteyt, gen k anlamna gelen fett kelimesinin ouludur. Kelime Kurnda gen anlamnda kullanlmaktadr. Kurndaki kullanmlarna bakldnda bu kelime ile kastedilen dnemin rt a ile balad da sylenebilir. Mesela brahim (a.s.) iin bu kelime yle kullanlr: ا ا إ ا ا ا إ (Neden sonra Bunu tanrlarma kim yat Dediler. O gerekten alimin tekidir. Balar se kar- bir delikanlnn onlar diline doladn duyduk, dediler. Adna brahim diyorlar. (Enbiy 21/59-60) Yukardaki ayetlerin bira ncesinde brahim (a.s.) ile ilgili olarak yle buyrulur: ا إ آ Daha nce brahime ondaki rd (olgunluu ermitik. Bi onun konumun biliyorduk. (Enbiy 21/51) 60. ayette gen olarak nitelenen brahim (a.s.)n 51. ayete gre reit olduu anlalmaktadr. Rt, genelde ergenlik sonras olgunluu ifade eder. aray dengeli bir ekilde kullanabilmesi rtn gstergesidir. Reit olan kii evlilik ana ulam olur. 27 Bener bir durum Yusuf (a.s.) ile ilgili ayette de vardr: إ ا أ ا ا ا ا ehirdeki kadnlardan bir takm yle dedi: Bakann kars yanndaki genci ok istiyormu. Ak yreini kalam. Bie gre o, kendini iyice alaltm. (Yusuf 12/30) Yukardaki ayetin bira ncesinde de Yusuf (a.s.)la ilgili olarak yle buyrulur: ا آ أ Yusuf reit olunca ona doru karar erme yetene- i e bir ilim erdik. Bi iyi darananlar ite byle dllendiriri. (Yûsuf 12/22) Maaradaki genler (ashbl-kehf) 28, Musa (a.s.)a elik eden gen 29 de Kurnda bu kelime ile ifade edilir ki yapp ettiklerinden bu kiilerin de reit olduklar anlalmaktadr. almamn ilerleyen saasnda grlecei ere, Nûr suresinin 33. ayetinin ele aldm ksm, evlenmek isteyen ge klarla ilgili olduu iin, ayette geen feteyt kelimesiyle kastedilenlerin rde eren kiiler olmas tabiidir. nk Kurn evlilik ya- n rt ile balatr. Rtne eren kii, kendisiyle ilgili pheli durumlar gidermi olur. Artk byle bir kiinin doru ve yanl ayrabildii, davranlarnda dengeli olduu, evlenip yuva kurabilecek olgunlua sahip bulunduu kabul edilir. Rtn ispat etmek bu demektir. Fetv kelimesi de fet kelimesiyle ayn kktendir. Fetva, bir konudaki kapall gidererek o konunun gl hale gelmesini salar. Herhangi bir konuda fetva istemek, o konu hakkndaki soru iaretlerini, pheli durumlar ortadan kaldrp net kanaate sahip olma talebidir. 30 O halde ele aldm ayette geen feteyt kelimesinin mutlak yani herhangi bir kayt getirilmeden kullanldnda gen klar anlamna geldi- ini syleyebiliri. Ancak, geleneksel tefsire gre ayette geen feteyt kelimesine cariyeler anlam verilmitir. eki bu doru mudur? imdi de bunu ele alalm. Nis suresinin 25. ayetinde de feteyt kelimesi gemekte ancak kelime أ m melek eymnkm ynetimini altnda bulunan ifadesiyle kaytlanmaktadr. Bu kaytla kastedilen esir statsndeki klardr. Bu durumda ayette geen ا أ ifadesinin anlam, esir statsnde olan mmine gen kadnlar olur. أ m melek eymnkm ifadesinin kayt anlam tad dnlrse buradan hareketle esir olmayan, hr mmine kadnlar da feteyt kelimesinin kapsamna girmelidir diyebiliri. te Nûr suresinin 33. ayetindeki feteyt kelimesinin mutlak yani herhangi bir vasa kaytlanmadan ge- iyor olmas bunu mmkn klmaktadr. Kelimenin tek bana cariye anlamnda Kurnda kullanlmamas nemlidir. Kelimenin ba ayetlerde, birinin himetinde olan kii anlamnda kullanlm olmas, 31 bu kelimenin herhangi bir kayt olmadan (mutlak) kullanlmas durumunda cariye anlamna geldiini gsterme. nk kelimenin Kurnda birinin himetinde olan kii anlamndaki kullanmlarnda s edilenlerin esir oluklarna dair bir karine bulunmamaktadr. 56
Dr. Fatih Orum O halde Nûr suresinin 33. ayetinde geen feteyt kelimesinin anlam cariyeler olarak daraltlama. ster esir statsnde olsun ister hr, tm genleri kapsamaktadr. Bu durumda orlanmamalar emredilenler tm gen klardr. Feteyt kelimesi ile kastedilen gen klar, muhtemelen bandan hen bir evlilik gememi (bakire) klar anlamndadr. Bu durumda Nûr suresinin 32. ayetinde geen ve eyyim أ kelimesinin oulu olan eym ا ise, dullar da dhil tm bekarlar olarak anlalmaldr. Slkler eyyim أ kelimesine kadn ya da erkek olsun bekr kii anlam verirler. 32 O halde bu kelime ile kastedilen bekr, bakir(e) de olabilir dul da. Nitekim slkler bu ayrntya da de- inirler. 33 Evlenip boanan yani dul iin kullanlan kelime seyyib اdir. Kurnda da byle kullanlr ا) أ dul ya da bakireler). 34 Rasûlullah tan nakledilen u rivayet de bu adan anlamldr: Dul kadn (ا ) kendisi ile ilgili olarak velisinden daha ok hakka sahiptir. Bakirenin (ا) ise gr- sorulur. Onun susmas iin vermesi demektir. 35 ster erkek ister kadn olsun daha nce evlenmemi bir genten s edilecekse kullanlmas gereken kelime fet olmaldr. Bu durumda fet ile ifade edilen herkes eyyim kelimesinin kapsamna dahil iken tersi doru deildir. Bunu yle gsterebiliri: eki gen klar neye orlanmaktadrlar. Ayette ge- en ا ء bi kelimesine gelenekte ina anlam verilmektedir. Bu doru mudur deilse dorusu nedir? imdi de bunu ele alalm. Bi ا ء kelimesi, snr amak anlamna gelen b--y ilinden isimdir. Gerek il gerek isim olarak Kurnda youn bir kullanm alanna sahip olan kelime, ءا ekliyle Kurnda sadece ele aldm Nûr suresinin 33. ayetinde geer. B--y ili, bir eyin, olmas gereken yeri amas anlamndadr. Hakl bir sebep olmadan snr amak, mesela insanlarn birbirlerine hakslk etmeleri ba ayetlerde 36 bu il ile ifade edilir. u ayet bu ilin anlamn gstermesi asndan dikkat ekicidir. ا إ ا ا ا ا ا ا إ ا أإ ا ء ا ء ا اإا أ ki mmin toluluk birbiriyle saarsa aralarn bulun. Biri dierine kar snr aarsa (hakslk ederse, tekrar Allahn emri dorultusuna gelinceye dek snr aan tolulukla saan. Allahn emrine gelirseler aralarn adalet llerince bulun. Öll olun. Allah ll olanlar seer. (Hucurt 49/9) Grld ere yukardaki ayette, iki topluluktan birinin dierine hakslk etmesi b--y ili ile ifade edilmekte, hakslk eden topluluk, bundan vage- inceye kadar onlara mdahale edilmesi emredilmektedir. O halde bay, olmas gereken konumu aarak snr gemek anlamna gelmektedir. Bu, pek ok ey iin tahayyl edilebilir bir durumdur. ki kii arasnda olabilecei gibi iki topluluk arasnda, dahas kul ile Allah arasnda da olur. Ancak bii asl ilgilendiren ina suunun bu il kapsamna girip girmediidir. Kurn inay fahie olarak nitelemektedir. lgili ayet yledir: ء إ اا inaya yaklamayn. O irkin bir i (fahie e kt bir giditir. (sr 17/32) Tek fahie (irkin i) ina yani erkekle kadnn gayr-i meru ilikisi olmad iin 37, mesela ecinsellie de fahie denildii iin kelimenin oulu olan fah- yasaklantr. Bir ayet yledir: ا ا ء ا ء إ ا اإ ا Allah adaleti, gel daran, yaknlara eren el olmay emreder. Fuhun her trlsn, ktl e haddi amay yasaklar. Allah sie t erir, belki bilginii kullanrsn. (Nahl 16/90) Yukardaki ayette inay da iine alan her trl fuh- un yan sra haddi ama (bay) da ayrca ikredilerek yasaklanmtr. Bu durumda ina ile bay arasnda fark olmaldr. Bener ayrnt Arf suresinin 33. ayetinde de vardr: ا ا ا ا ا إ ا ا أ ا أ De ki: Rabbim sadece unlar haram etti: ster 57
GNCEL - BR AYETN BAINA GELENLER ak, ister gili olsun, her trl fuhu, ism, haddi ama, Allahn hakknda bir belge indirmedii eyi ona irk koman e Allah hakknda bilmediinii sylemeni. ina suu ileyen kii Allahn bu konudaki snrn am olacandan bay s konusu olur. Ancak her bayin ina olmad da ortadadr. Bay ile inann kastedildii sonucuna ancak karinelerle varlabilir. Mesela u iki ayet bu adan nemlidir. أ أ ceay bildiren bir ayette, 39 kalbi imanla dopdolu olduu halde kfre orlananlarn istisna edildiini bildiren ifadeler bunun sadece bir rneidir. imdi de almama konu olan ayette geen إ أ ifadesinin ne anlama geldiini tespit etmeye alalm. fadede geen tehassun kelimesinin kk hareri h-s-n dir. Bu harerden oluan hasune ili, bir yerin/eyin korunakl olmas anlamna gelir. 40 Fiilin anlam merke- inde koruma/korunma anlam vardr. u ayetteki kullanmnda bu ok aktr: Meryem dedi ki benim nereden olum olacak bana erkek eli demedi, yoldan km biri de deilim. (Meryem 19/20) ء أ ا أ أ أ Ey Harunun kkarde- i! Baban kt bir kii deildir, anan da yoldan kmamtr. 19/28) (Meryem Yukardaki iki ayette de balam, bay kelimesine ina anlam vermeyi mmkn klmaktadr. nk hem Meryemin, hem de onu knayanlarn kelimesi ile ina iline atfta bulunuyor olmalar kuvvetle muhtemeldir. Nûr suresinin 33. ayetinde geen ا ء bi kelimesine ina anlam verenler bunu yukardaki iki ayetle temellendirirler. 38 Ancak bu isabetli deildir. Nûr suresinin 33. ayetinde geen ا ء bi kelimesine ina anlam vermeyi gerektirecek gerek bir karine bulunmamaktadr. Gelenei byle bir tercihte bulunmaya gtren ey, ayetteki أ إ eklindeki ifadeye namuslu kalmak isterlerse anlam vermeleridir. Bu, karine deil bir kurgunun orunlu sonucudur, -bira ileride grlecei eredoru da deildir. O halde kelimenin mutlak anlam tercih edilmeli ve ayetin ا ء ا ksmna, gen klar snr amaya mecbur brakmayn anlam erilmelidir. Ayetin bandaki ا ifadesine mecbur brakmayn anlamn vermemii mmkn klan kullanm Kurnda baka ayetlerde vardr. Mesela iman ettikten sonra karlii tercih edenlere verilecek Mesela iman ettikten sonra karlii tercih edenlere erilecek ceay bildiren bir ayette,kalbi imanla dodolu olduu halde kfre orlananlarn istisna edildiini bildiren ifadeler bunun sadece bir rneidir. أ Sii darbelere kar korusun diye rhl elbise yama sanatn da Dauda retmitik. Artk kredersini, deil mi (Enbiy 21/80) ا Hsn, korunakl yer anlamna gelir. Mesela ehri dmandan koruyan kaleye bu isim verilir. Bu kelimenin oulu olan husûn Kurnda korunakl kaleler anlamnda kullanlr. 41 Ayn kkten isim olan muhassan kelimesi de yine Kurnda korunakl anlamnda kullanlmtr. 42 Öte yandan ilin ifade ettii koruma anlam namusla da ilikilendirilmektedir. Bir kadnn namusunu korumas ifade edilirken de bu il kullanlr. Bu kullanmn Kurndaki bir rnei yledir: آ ا ا أ Namusunu korumu olan kadnn, Meryemin iine de ruhumudan emi, onu e olunu btn leme bir belge yamtk. (Enbiy 21/91) Kurnda hem erkek hem de kadnn namuslu olmas bu il ile ifade edilir. Mesela Nis suresinin 24 ve 25. ayetlerinde evliliin olmasa olma bir art olarak hem erkein hem de kadnn namuslu olmas gereinden bahsedilirken kullanlan ve namuslu anlamna gelen kelime bu ilden treyen muhsndr. Evlilik kadn koruma altna ald iin muh- 58
Dr. Fatih Orum san kelimesi Kurnda evli kadnlar anlamnda da kullanlr. Kadn ietini korumak amacyla evlenir. Evli bir kadn kocas tarafndan korunur. Öncesinde sadece kendi ailesinin koruma emberindeyken evlendiinde kocasnn ailesi tarafndan da korunmaya balanr. Toplumun evli bir kadn hakkndaki dnce ve davranlar hassastr. Evli bir kadna yanl yapana toplumun tepkisi farkl olur. Gerek kocas tarafndan boanan ve iddet bekleyen, 43 gerek kocas lp vefat iddeti bekleyen kadna 44 dahi bu srete bir bakasnn evlilik teklif edememesi dnldnde, evli bir kadn hakknda hi kimse farkl dncelere girieme. Evli bir kadnn ocu- u konusunda da kimse nesep sylentisi yapama. Öte yandan evlenen kadn madd olarak da kocasnn korumas altna girer. Tm bunlar, evliliin kadn muhsan yani korunmu yapan faktrlerdir. Muhtemelen esir statsnde olan bir kadna kyasla daha emniyetli bir durumda olduu iin hr kadn iin de muhsan kelimesi Kurnda kullanlr. Esir olduu bir toplumda evlenen ve esir stats devam eden bir kadnn ina etmesi durumunda verilecek ceann Kurna gre hr kadnlara verilenin yars olmas da esir kadnn hr kadna oranla farkl bir konumda olduunu gsterir. Öte yandan hr bir kadna nispeten mehrinin a olmas, bir erkein evlenmek iin yapaca tercihte ilk srada yer almamas, 45 grl- ne kavumak iin, esir bulunduu toplumun onu karlkl ya da karlks serbest brakmasn bekliyor olmas sebebiyle bir sreliine de olsa hayatnda belirsilik bulunmas esir bir kadn hr kadna kyasla aa bir konuma iter. Esir bir kadn iin geerli olan bu ve beneri durumlar hr bir kadn iin s konusu olmadndan hr kadn muhsan yani korunmu olur. Muhsan kelimesinin, kadna nispetle namuslu, evli ve hr anlamnda farkl kullanmna dair Nis suresinin 25. ayeti gel bir rnek tekil etmektedir. Bu ayet Nûr suresinin 33. ayetinde geen أ إ ifadesinin ne anlama geldiini tespit amasnda da byk rol oynamaktadr ayet yledir: ا ا أ أ ا ا أ أ آ أ أ ا ا أ أ ا ا أ ا اب ا ا ا Mmin, ietli e hr kadnlar nikhlayacak kadar arlkl olmayanlar, hkimiyetini altnda olan mmin kadnlar (saa esirlerini nikhlayabilirler. mann en iyi bilen Allahtr.Heini birbirinidensini. Onlar (hr olmayan kadnlar ailelerinin ini ile nikhlayn e mehirlerini marufa (Kuran llerine uygun olarak erin. Onlar da ietli olsunlar, inadan uak dursunlar e gili dostlar edinmesinler. Elenirler, sonra da ina etmi olarak karna karlarsa onlara erilecek cea, hr kadnlara erilen o ceann yars kadardr. Bu ruhsat, iiniden or duruma dmekten korkanlar iindir. Ama sabretmeni daha iyi olur. Allah balar e merhamet eder. Yukardaki ayeti konumu asndan ele alalm. Taraarn namuslu/ietli olmalar evliliin artlarndan olmas sebebiyle ayette geen ا ا ifadesindeki ا kelimesini namuslu ve hr kadnlar eklinde anlamak doru olacaktr. Ayette eklinde geen ise namuslu anlamnda kullanlmaktadr. Ayn ayetteki أ ا ifadesini de أ إ yani evlenmek isterlerse eklinde anlamam gerekmektedir. Bu ekilde anlamamn sebebi ayetin devamndaki ifadelerdir. Ayetin devamnda, esir statsndeki kadnlar evlendikten sonra ina ederlerse, ayetin sonundaki ا kelimesiyle ifade edilen, hrlere verilen ina ceasnn yarsna arptrlaca bildirilmektedir. Hrlere verilen cea ki ayette اب ا eklinde gemektedir- Nûr suresinin 2. ayetine gre y kamdr. Y kamnn elliye indirilmesi hr ve esir arasndaki stat farkndan kaynaklanmaktadr. Bu ayette geen اب ا ifadesi inann ceasn denleyen Nûr suresinin 2. ayetinde de gemektedir. Ayr bir alma konusu olmakla birlikte, yukardaki ayette geen ا أ ifadesine evlenirlerse deil de mslman olurlarsa anlamn verenler olduunu da 46 hatrlatmak isteri. Muhtemelen esir statsnde olan bir kadna kyasla daha emniyetli bir durumda olduu iin hr kadn iin de muhsan kelimesi Kurnda kullanlr. Tm bunlarn neticesinde Kurndaki kullanmlar dikkate alndnda kadn iin muhsan kelimesine 59
GNCEL - BR AYETN BAINA GELENLER dair yle bir durum ortaya kmaktadr: Nitekim Neb (a.s.), velisi nikhn olamayacan, 47 anlamalk durumunda yetkili kiinin veli yerine geeceini 48 bildirmitir. 49 Veli, k istediine vermeyebilir. Meru bir sebep dnda velinin, k istediine vermek istememesinin sebebi maddi beklentiler olabilir. Veli, kn iyi bir hayat geirmesi iin erkein madd yetersiliini maeret gsterebilir. Ayetin devamndaki ا ا ا dnya hayatnn geici menfaatinin peine derek eklindeki ifade bunu gsteriyor olmaldr. Konuyla ilgili bir rivayet yledir: A: Namuslu anlamnda muhsan B: Hr anlamnda muhsan C: Evli Anlamnda muhsan a: Sadece namuslu anlamnda muhsan b: Sadece hr anlamnda muhsan c: Sadece evli anlamnda muhsan d: Namuslu ve hr anlamnda muhsan e: Hr ve evli anlamnda muhsan f: Namuslu ve evli anlamnda muhsan g: Namuslu, hr ve evli anlamnda muhsan O halde Nûr suresinin 33. ayetinde geen أ إ ifadesinin, evlenmek isterlerse eklinde anlamam gerekecektir. Bir kadn, evlenerek muhsan olaca iin evlilik istekleri ayette byle ifade edilmitir. Ayette geen ifadesi esir kadnlar da kapsad iin, bu statdeki kadnlar, evlenerek yeni bir hayata balamak hatta bu statden hr statsne geme yolu da bulabilecekleri iin evlenmek isterlerse anlam onlar iin de uygun dmektedir. Buraya kadar anlatlanlardan u noktaya ulatk: Nûr suresinin 33. ayetinin إ ا ء ا أ ksm elenmek isterlerse gen klar snr amak orunda brakmayn eklinde olmaldr. eki bu ne anlama gelmektedir? imdi de bunun erinde duralm. Hr bir gen k birini sevebilir, onunla evlenmek isteyebilir. Bu durumda karsna ana-baba (veli) engeli kabilir. Velinin nikh denetleme yetkisi vardr. Bakara suresinin 232 ve 234. ayetlerinde ge- en marufa uygunluu denetleyecek olan velidir. Bir bakire k ienin yanna geldi. Babam beni kardeinin oluyla evlendirdi ki, benimle kendi konumunu ykseltsin. Ama ben bundan holanmyorum. dedi. ie, Allahn Elisi gelinceye kadar otur. dedi. Allahn Elisi geldi. K durumu ona anlatt. O, hemen babasna bir adam gnderip a- rtt. O konudaki yetkiyi ka verdi. K dedi ki: Ey Allahn Elisi! Aslnda ben babamn yaptna iin vermitim ama bu konuda kadnlarn bir hakk var m, yok mu renmek istedim. 50 Veli bu hakk ktye kullanrsa, kn velisi yetkili makam olur. Bu durumda k veliyi aar ve istedi- iyle evlenir. Snr amaya orland iin de sorumlu olma. Ayetin sonundaki ا ا إ Kim onlar orlarsa, orlanmalarndan sonra Allah onlar balar, ikram eder eklindeki ifade bu durumla ilgili olmaldr. Bunun bir beneri Bakara suresinin 232 ve 234. ayetlerinde geer. Einden boanan ve bir bakasyla evlenmek isteyen kadna orluk karlmamas, vagemesi iin bask yaplmamas sylenir. 234. ayette de ei len kadnn bir bakasyla evlenmesinde bir saknca olmad bildirilir. Bener orluk esir statsndeki gen ka da yaplabilir. 33. ayetin bandaki ب ا ا أ ifadesi bununla ilgili olmaldr. Ayetteki إ ا ifadesi gstermektedir ki, durumlar uygun olursa esir statsndekilerin evlilik taleplerine olumlu cevap gerekmektedir. Bu, 32. ayette geen إ ا ifadesiyle de rtmektedir. Ayette geen ب ا ifadesinden hareketle ayetin fkhtaki mkatebe yani efendi ile kle arasndaki hrriyet slemesiyle alakal olduu sylenir. Ancak bu, esirlerin evlilik talebi anlamna geliyor olabilir. Birinin kontrolne verilmi esir statsndeki bir kadn, mehriyle grlk bedelini deme dncesiyle evlenmek isteyebilir. 60
Dr. Fatih Orum Allahn son Nebsi Muhammed (a.s.),n Cveyriye, Reyhne ve Sayye ile evlilikleri bunun elimideki rnekleridir. 51 33. ayette geen أ ifadesi evlilik talebinde bulunacak kiinin kadn olabilecei gibi erkek de olabileceini gsterir. Esir statsndeki erkek evlenirken eine mehir verecei ve bir takm maddi ykmllkler altna girecei iin onun evlilii bira daha or olabilir ve bu durum onlara evlilik ini verme hususunda yetkililerin elinde bir maeret olarak kullanlabilir. te bu durumda madd olarak ona yardm etmek gerekir. Ayetin ا آ آ ا ifadesi bu durumla ilgili olmaldr. Bener durum 32. ayette geen ا اء ا إ eklindeki ifadede vardr. Tm bunlardan sonra Nûr suresinin 33. ayetine u meali verebiliri: Evlenme imkn bulamayanlar, Allah onlara imkn verinceye kadar kendilerine hkim olsunlar. Hkimiyetini altndaki esirlerden sleme yapmak isteyenlerde bir iyi tutum biliyorsan slemeyi yapn. Allahn sie verdii maldan da onlara verin. Eer evlenmek isterlerse dnya hayatnn ge- ici menfaatinin peine derek klarn isyana orlamayn. Kim onlar orlarsa, orlanmalarndan sonra Allah onlar balar, ikram eder. Notlar 1 Diyanet Vakfna ait meal. 2 Diyanet leri Bakanlna ait meal. 3 Ebû Muhammed Muhyissnne Hseyin b. Mesud Beav (. 1122/516), Melimt-tenl, Riyad, 2010, III, 298. 4 Mslim, Sahih, Siyer, 26, 27 (Hadis no: 3029). 5 Beavi, Tefsir, III, 298 Ebul-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib Mverd (. 450/1058), en-nket vel-uyûn (Tefsrul-Mverd), Beyrut, 1992, IV, 100-101 Abdullah b. Ahmed b. Mahmud en-nesef (. 710/1310), Medrikut-tenl ve hakikut-tevl, Beyrut, 1989, II, 1135. 6 Beavi, Tefsir, III 298 Mverd, en-nket, IV, 101. 7 Mverd, en-nket, IV, 101. 8 Muhammed b. Yusuf Ebû Hayyn el-endelus (. 754/1256), el-bahrul-muht, Beyrut, 1992, VIII, 40. 9 Beav, Tefsir, III, 298 Mverd, en-nket, IV, 101 10 Abdurrahmn b. el-keml Celluddn es-suyût (. 911/1505), ed-drrul-mensûr t-tefsiril-mesûr, Msr, 2003, I, 451. 11 Bu konuda rnek gsterilen ba ayetler unlardr. Ona gerekten gveniyorsan, kalan fai alacaklarndan vagein! ا ا ا (Bakara 2/278) Eer inanyorsan stn olan silersini إ ا أ (l-i mrn 3/139) 12 Beavi, Tefsir, III, 298. 13 Mverd, en-nket, IV, 101. 14 Elmall Muhammed Hamdi Yar, Hak Dini Kuran Dili Yeni Mealli Trke Tefsir, stanbul, 1938, IV, 3510. 15 Muhammed e-irbn el-hatib (. 977/1570), es-srcl- Mnr, Beyrut, 2004, IV, 403 Beav, Tefsir, III, 298. 16 Ebû Hayyn, el-bahrul-muht, VIII, 41. 17 Ebû Hayyn, el-bahrul-muht, VIII, 41. 18 Ebû shak brhim b. es-seriyy eccc (. 923/311), Menil-Kurn ve irbuhû, Kahire, 2004, IV, 32. 19 Mverd, en-nket, 101. 20 Beav, Tefsir, III, 298. 21 Ebû Hayyn, el-bahrul-muht, VIII, 41. 22 irbn, es-srcl-mnr, IV, 403. 23 Muhammed b. Ahmed b. Sehl es-serahs (. 483/1090), el-mebsût, Beyrut, 1989, IV, 190. 24 Aluddin Ebû Bekr b. Mesûd el- Ksn el-hanef, (. 587/1191), Bedius-sani f tertbi-eri, Beyrut, 1982, II, 272-273. 25 Ebul-Hasen el-mverd, el-hv, Beyrut, trs., XVI, 64. 26 Ebû Muhammed Muvaakuddin Abdullah b. Ahmed bn Kudâme (. 1223/620), el-mun, Beyrut, 1984, IV, 436 Serahs, el-mebsût, XV, 84. 27 Konuyla ilgili bk. Fatih Orum, Kurn Inda Kklerin Evlendiril(eme)mesi Meselesi,.. lahiyat Fakltesi Dergisi, Say: 19, Yl: 2009, s. 139 vd. 28 Kehf 18/13. 29 Kehf 18/60, 62. 30 Ebul-Fadl Cemalddin Muhammed b. Mkerrem bn Man- ûr (. 711/1311), Lisnl-Arab, Beyrut, 1990, f-t-y md. 31 Kehf 18/60 Yusuf 12/62. 32 Ebul-Huseyn Ahmed bn Fris b. ekeriyya (. 395/1004), Mucem-u mekys l-lua, Msr, 1969, e-y-m md. 33 Muhammed b. Eb Bekr b. Abdilkdir er-r (. 666/1268), Muhtrus-shh, stanbul, 1980, e-y-m md. 34 Tahrm 66/5. 35 Ebû Davud, Snen, Nikah, 26. 36 Nis 4/34 Kasas 28/76 Sd 38/22, 24. 37 Neml 27/54. 38 Ebû shak Ahmed b. Muhammed b. brhim Nsbûr Saleb (. 427/1035), el-kef vel-beyn f tefsril-kurn, Beyrut, 2002, II, 45 39 Nahl 16/106. 40 Ebû Abdirrahman el-halil b. Ahmed el-ferhd (. 175/791), Kitbl-ayn, ran, 1409 (h.), h-s-n md. 41 Har 59/2. 42 Har 59/14. 43 Talk 65/1 Bakara 2/228. 44 Ebû Davud, Snen, Nikah, 26. 45 Nis 4/25. 46 Cafer Muhammed b. Cerr et-taber (. 310/923), Cmiul-Beyn, Beyrut, 1992, IV, 23 Abdurrahmn b. el-keml Celluddn es-suyût (. 1505/911), ed-drrul-mensûr ttefsiril-mesûr, Msr, 2003, IV, 341 Ebl-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali bnl-cev (. 1201/597), dl-mesr f lmit-tefsr, Beyrut, 1987, II, 58. 47 Tirmi, Sahih, Nikah, 14. 48 Ebû Davud, Snen, Nikah, 20. 49 Konuyla ilgili bk. Abdulai Bayndr, Doru Bildiimi Yanllar, 5. Bask, s. 377 vd. 50 Nes, Snen, Nikah, 36. 51 Abdulai Bayndr, Sava Esirleri ve Cariyelik, Kitap ve Hikmet, Say: 11, s. 1 vd. 61