Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 4 Sayı: 16 Volume: 4 Issue: 16 Kı 2011 Winter 2011

Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 4 Sayı: 16 Volume: 4 Issue: 16 Kı 2011 Winter 2011 LKÖRETM KNC KADEME TÜRKÇE ÖRETMEN KILAVUZ KTAPLARININ LEVSELLNN BELRLENMES THE STATEMENT OF FUNCTIONALITY OF SECONDARY EDUCATION TURKISH TEACHER GUIDE TEXTBOOKS Ali GÖÇER Özet Öretmenler, örenme ve öretme sürecinde örencilerine belirlenen kazanımları edindirmek için çalımaktadırlar. Bu amaçla gerçekletirilen etkinlikler genellikle öretmen kılavuz kitaplarına göre gerçekletirilmektedir. Bu aratırmada, öretmenlerin, örenme ve öretme sürecinde kılavuz kitaplara ne amaçla ve ne sıklıkta bavurduu, kılavuz kitaplarına ihtiyaç duyup - duymadıı, kılavuz kitaplarının öretmenin yaratıcılıını körelttii yolundaki görüe katılıp katılmadıkları vb. durumların belirlenmesi amaçlanmıtır. Bu amaçla nitel aratırma yaklaımı çerçevesinde veri toplama aracı olarak görüme formu hazırlanmı, form ile elde edilen verilerin içerik analizi yapılmıtır. Elde edilen bulgulara göre, öretmenler, kılavuz kitaplarını çok sık kullanmamaktadırlar. Kılavuz kitapların mevcut içerii, öretmenlerin yaratıcılıını köreltmekte ve onları hazırcılıa itmektedir. Anahtar Kelimeler: Etkinlik, kazanım, öretmen kılavuz kitabı ve ilevleri. Abstract Teachers is working for their students that gain the target behaviour in the process of learning and teaching. Activities that realized according to teachers guide text-books with this aim. At this study, to be aimed to define teachers to have resource to teachers guide text-books with which aim and what frewquency, detriments of guide guide text-book on teachers creativeness etc. situations. With this aim was prepared a interview form in qualitative research strategies, datum that reached with this form was made content analysis. According to findings, teachers not to apply to guide text-books thickly. The content of the teachers guide textbooks are douse creativeness of the teachers and to be torn towards their to easiness. Key Words: Activity, target behaviour, teachers guide text-book and their functions. 1. Giri Hızlı bir deiim ve dönüüm içerisinde olan günümüz dünyasında eitim alanında birtakım yeniliklerin hayata geçirilmesi zorunluluk hâlini almıtır. Dünyada eitim alanında gelimeler ve ie koulan yeni yaklaım ve uygulamalara kout olarak Türkiye de de geç da olsa bazı çalımalar yapılmaktadır. Bu balamda Millî Eitim Bakanlıı ilköretim düzeyinde derslerle ilgili öretim programı deiikliine gitmi ve yeni ders programlarını uygulamaya koymutur. lköretim 6-8. sınıflar Türkçe programı da bunlardan birisidir. Yeni program, öretmenlerin rehberlik ilevinin öne çıkarıldıı, örencilerin bireysel farklılıklarının göz önünde bulundurulduu ve en önemlisi sürecin etkin birer üyesi olarak kabul edilen her örencinin örenme kapasitesine sahip olduu vb. düüncelerinin öne çıktıı yapılandırmacı yaklaımına uygun bir program olmutur. 2005 yılından beri uygulanmakta olan lköretim Türkçe Dersi Öretim Programı ve onun temelini oluturan yapılandırmacı yaklaımın gerekli kıldıı uygulamaların ie koulmasıyla farklı etkinlikler gerçekletirilmesi hedeflenmitir. Bu ve buna benzer çalımaların gerçekletirilmesiyle örencilerin bulundukları sınıfta etkin bir üye olması, bir üst eitim kademesine hazır hâle gelmesi ve son olarak da hayata hazırlanması amaçlanmıtır. Millî Eitim Bakanlıı bu amaçla temel ders aracı olan kitaplar ile ilgili olarak düzenlemeye gitmi ve üçlü kitap seti uygulamasına geçmitir. Yıllardan beri temel kaynak olarak tek baına kullanılan ders kitabının yanında örenci çalıma kitabı ve öretmen kılavuz kitabının bir set hâlinde kullanılması uygulanmasına geçilmitir. Üçlü kitap seti, öretmenlerin yapacakları çalımalarda uygulamalarını Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Eitim Fakültesi Türkçe Eitimi Bölümü, Kayseri. gocer@erciyes.edu.tr

- 155 - çeitlendirmesi, örencilere çok uyaranlı bir ortam sunarak süreci onlar için ilginç kılması bakımından önemlidir. Böylece, örenciler derslerde örenilen bilgileri uygulamada kullanacakları örenci çalıma kitabı ile hem örendiklerini farklı durumlarda kullanma hem de örendiklerini kalıcı hâle dönütürme fırsatını yakalamı olacaklardır. Bir öretim programının etkin kullanımı ve baarıya ulaması, taıdıı temel felsefeye, genel ve özel amaçlarına, programı uygulayan öretmenlerin yeterliklerine, örencilerin algı ve ilgi düzeylerine, programa paralel olarak hazırlanan ders, örenci çalıma kitabı ve öretmen kılavuz kitaplarının niteliine balıdır. Bu deikenlerden öretmen kılavuz kitapların içerii ve öretmenlerin yaratıcılıını ortaya çıkaracak yönlendiricilii, öretim programının baarılı olmasında en önemli ilevi görmektedir. Bunun yanında iin uygulayıcısı durumundaki öretmenlerin programın felsefesini, kılavuz kitaplarının kapsamını, ders ve çalıma kitaplarının içeriini özümsemesine göz ardı etmemek gerekir. Öretmenlerin % 70 i öretim programındaki deiiklikleri ders kitapları ve öretmen kılavuz kitaplarından izlediini belirtmektedir. Bu bulgu, öretmenlerin öretim programı ile ders kitabı ya da öretmen kılavuz kitabını aynı ey olarak gördüklerini göstermektedir. Dolayısıyla bu bulgular, öretmenlerin önemli bir kısmının öretimini yaptıkları alanın öretim programındaki deiiklikleri izleyerek öretme ve örenme sürecini çevrenin özellikleri ile örencilerin bireysel farklılıkları ve örenme ihtiyaçlarına göre uyarlama yerine, yalnızca öretmen kılavuz kitabı ve ders kitabına baımlı bir öretim yaptıkları anlaılmaktadır. Öretmenlerin çounluunun program deiikliklerini ders kitabı ya da öretmen kılavuz kitabına balı kalmaları, programı bir bütünlük içinde anlamalarını ve algılamalarını güçletirmektedir. Bu güçlük doal olarak, öretim programlarının uygulanmasında yöntem, strateji ve etkinliklerin örencilerin ihtiyaçları, örenci baarısının geliiminin izlenmesi ve deerlendirilmesi gibi birçok alanda yetersizlikleri beraberinde getirmektedir (TED, 2009, s. 30). Öretmen kılavuz kitaplarının içeriine bakıldıında en bata öretmene yıl içerisinde yapacakları çalımalarda kılavuzluk edecek tanıtım eması yer almaktadır. Ayrıca, metinlerde yer alan kazanımlar, verilecek proje çalımaları ve performans görevleriyle bunların deerlendirilmesinde kullanılacak dereceli puanlama anahtarları, gözlem formları vb. alternatif deerlendirme araçları yer almaktadır. Yine bu ema ile tema ve temada yer alan metinleri ileme süreci, metinlerin künyesi, ilgili beceri alanlarına yönelik çalımaların olduu kısımlar, ders öncesi yapılacak hazırlıklar, tema kapsamında örencilere önerilebilecek kitap adları vb. bölümler bulunmaktadır. Türkçe Dersi Öretim Programında yer alan kazanımların hayata geçirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri, tutum ve alıkanlıkların kazandırılması için çeitli etkinlik örneklerine yer verilmitir. Bu etkinlikler birer öneri niteliinde ve birden çok beceriye yönelik olabilir. Öretmen, bu etkinlikleri olduu gibi veya çeitli deiiklikler yaparak uygulayabilir, aynı zamanda bir ders saatinde birden fazla etkinlie yer verilebilir. Yeni etkinlikler hazırlanır ve uygulanırken bunların hangi kazanımlara yönelik olduuna dikkat edilmeli, ayrıca örencilerin ilgi ve ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Programda yer alan etkinlikler; sınıf-okul içi etkinlikler, okul dıı etkinlikler çerçevesinde gerçekletirilmektedir. Verilen etkinlikler örenci seviyesine uyarlanarak farklı sınıflarda uygulanabilir. Programdaki etkinlikler, uygulamada öretmene yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıtır. Bu program dorultusunda hazırlanacak ders kitaplarında farklı etkinliklere yer verilmelidir (MEB, 2005, s. 8). Öretmen kılavuz kitabı, öretmene yardımcı olacak ve örenmeyi kolaylatıracak ek malzeme, alıtırma, yöntem ve teknikleri içinde bulunduran kitap (Ceyhan ve Yiit, 2004, s. 235) olarak tanımlanmaktadır. s. 165): Öretmen kılavuz kitaplarının u özellikleri taıması gerekmektedir (MEB, 2006; Erdoan, 2007, Tema balarında ulaılmak istenen kazanımlar belirtilir. Öretim programında öngörülen deer ve tutumların kazandırılmasına yönelik etkinliklerin nasıl uygulanacaına, öretmenin yapacaı ön hazırlıklara, kullanılacak yöntem ve tekniklere, konunun ileni planına ve zaman analizine yer verilir. Örencilerin ön bilgilerini harekete geçirici ve derse hazırlayıcı farklı etkinliklerden oluan hazırlık çalımalarına yer verilir. Öretmenin dersi nasıl yönlendireceine, öretme sürecine ilikin alan bilgisi ve mesleki formasyonla ilgili açıklama ve önerilere yer verilir. Örenme süreçlerine yönelik olarak önceki konularla

- 156 - balantı kuracak çalımalara, dier derslerle ve günlük hayatla ilikili deiik örnek ve uygulamalara yer verilir. Örencilerin geliim farklılıkları dikkate alınarak seviye gruplarına göre hangi hususların vurgulanması gerektii belirtilir. Örencileri bireysel, grup hâlinde ve gruplar arası aratırmaya, bilgi ve teknoloji üretmeye yöneltecek görev, proje vb. çalımaları içerir. Ders kitabında yer alan ve açıklama gerektiren ekil, ema, çizelge vb. yardımcı unsurlar ile konuların ileniinde kullanılabilecek öretim materyallerini (CD Rom, yazılım, saydam vb.) ve bunların kullanım yönergelerini içerir. Çalıma kitabındaki etkinliklerle örenciyi yönlendirici yönergeleri kapsar. Kazandırılması amaçlanan bilgi, beceri ve tutumların ne ölçüde gerçekletiini anlamak için programda önerilen deerlendirme çalımalarına (gözlem formu, kendini deerlendirme formu, proje, performans ödevleri, kavram haritası vb.) ait yeterli sayıda örnek ve yönerge içerir. Örenci çalımalarının nasıl deerlendirileceine ilikin seçenekler sunulur. Örenme eksikliklerini giderici çalıma seçeneklerine yer verilmelidir. Ceyhan ve Yiit (2004, s. 68-69), bir öretmen kılavuz kitabında her konu için u alt bölümlerin bulunabileceini belirtmektedirler: Genel yöntembilim ve kitabın nasıl kullanılacaına ilikin özel bilgiler. Bazı fazladan ve deiik etkinlikler için ipuçları / yol gösterme. Asıl kitapta (ders kitabında) bulunmayan sorular. Sınıf dıı örenme etkinlikleri için öneriler. Konuya yaklaımda yararlı olabilecek deiik araç, gereç ve teknikler için ek bilgi. Bazı deerlendirme soruları ve yararlanılabilecek dier kaynaklar. 2. Aratırmanın Amacı Bu aratırma ile Türkiye deki ilköretim okullarında uygulamaya konulan Türkçe Öretim Programı ile kullanımına balanan ilköretim ikinci kademe Türkçe öretmen kılavuz kitaplarının ne derece ilevsel kullanıldıının belirlenmesi amaçlanmıtır. Aratırma ile öretmen kılavuz kitabı uygulamasının olumlu ve olumsuz yönlerine yönelik durum tespiti yapılarak aratırma sonucunda birtakım öneriler sunmaktır. 3. Problem Durumu Öretme kılavuz kitabı uygulamalarının amacına ve anlamına uygun bir ekilde yürütülebilmesi ve hedeflenen sonuçlara ulaılmasında iki unsur önem taımaktadır. Birincisi, öretmenlerin ileyecekleri dersle ilgi olarak ön hazırlık yaparak derse hazır gelmesi; konunun içerii, örencilerinin seviyeleri, okul ve çevrenin imkânlarını göz önünde bulundurarak ders ileyi tasarısını zihninde oluturması; ileyecei ders ve konunun anlatımına yönelik bir ders ileyi taslaı hazırlamasında önemli bir rehber olacaktır. ÖKK, eer bu amaçla kullanılırsa amacına ve anlamına uygun bir ilev görecektir. Aksi takdirde ÖKK nda önerilen etkinlikler örencilerin algı, ilgi ve seviyeleri dikkate alınmadan, konunun içerii, okulun imkânları düünülmeden olduu gibi uygulanmaya kalkıılırsa örencilerin elde etmesi gereken kazanımlara ulamaları söz konusu olmayacaktır. 3.1. Problem Cümlesi lköretim Türkçe öretmen kılavuz kitapları hazırlanı amacına hizmet edecek ekilde ilevsel kullanılmakta mıdır? 3.2. Alt Problemler 1. Öretmen kılavuz kitapları öretmenlerin yaratıcılıını yok etmekte ve hazırcılıa alıtırmakta mıdır? 2. Öretmenler kılavuz kitabı uygulaması ile ilgili neler düünmektedirler?

4. Yöntem 4. 1. Aratırmanın Modeli - 157 - Aratırmada, nitel aratırma yaklaımı çerçevesinde durum belirleme amacına yönelik olarak görüme ve doküman inceleme yöntemleri kullanılmıtır. Temel veri toplama aracımız olan görüme formu ile elde edilen veriler içerik analizi ile analiz edilmitir. Doküman olarak belirlenen öretmen kılavuz kitapları da tarama teknii ile incelenmitir. ncelemeye tabi tutulan kitaplar, öretmene, örenme ve öretme sürecinde gerçekletirdii etkinliklerinde nasıl yönlendirmede bulunduu, yönlendirmelerin ne oranda olduu vb. konulardaki durumuna yönelik olarak taranmıtır. Bu çalımayla ilköretim ikinci kademe Türkçe öretmen kılavuz kitaplarının kullanımının ilevsellii, etkinliklerinde monotonluu dourup dourmadıı, öretmenlerin yaratıcılıklarını engelleyip engellemedii vb. durumlar belirlenmeye çalıılmıtır. 4. 2. Evren ve Örneklem Bu aratırmanın evrenini Kayseri Merkez ilçelerinden Melikgazi ve Talas taki ilköretim okullarında görev yapan Türkçe öretmenleri oluturmaktadır. Evrendeki öretmenler arasından seçkisiz (random, rastlantısal) örnekleme yoluyla seçilen dört okulda görev yapan oniki Türkçe örenmeni aratırmanın örneklemini oluturmaktadır. Ayrıca, incelenmek üzere Türkçe öretmenleri için farklı yayınevleri tarafından hazırlanan öretmen kılavuz kitapları incelenmek üzere belirlenmitir. 4.3. Sınırlılıklar Bu aratırma, veri toplama aracı olarak kullanılan Görüme Formundaki dört görüme sorusu; oniki Türkçe öretmeni ve 2009-2010 öretim yılında ilköretim ikinci kademede 6. ve 7. sınıflarda kullanılmakta olan ders ve çalıma kitaplarının takımı içinde yer alan öretmen kılavuz kitapları ile sınırlı tutulmutur. 4. 4. Verilerin Toplanması ve Analizi Aratırmada, nitel aratırma yaklaımı çerçevesinde görüme yöntemi kullanılmıtır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmı görüme formu hazırlanmıtır. Hazırlanan form örneklem arasından amaçlı olarak belirlenen üç öretmene uygulanmı ve alınan cevaplar dorultusunda görüme formuna son ekli verilmitir. Daha sonra dört sorudan oluan görüme formu örneklemde yer alan oniki öretmene uygulanmı ve alınan cevaplar not edilerek kayda geçirilmitir. Öretmenlerle yapılan görümelerle ayrıntılı verilere ulaılmaya çalıılmıtır. Elde edilen veriler içerik analizi yoluyla incelenmitir. çerik analizi, birbirine benzeyen verileri belli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları anlaılabilir bir düzene sokarak yorumlamaktır (Yıldırım ve imek, 2005, s. 227). Nitel çözümlemede verilerin içeriklerini kefetmeye yönelik çözümleme için kodlama ilk ve aslî bir ilemdir (Punch, 2005, s. 193). çerik analizinde çalımalar aaıdaki ilem basamaklarına göre yürütülmütür. lk önce öretmenlere uygulanan ve birden balanarak numaralandırılmı görüme formunda ulaılan kayda deer veriler tek tek bulgular bölümündeki tablolara ilenmitir. Daha sonra tablolara ilenen veriler içerik analizine tabi tutulmutur. Analizde verilerden hareketle kodlama yapılmı, kodlardan hareketle temalara ulaılmaya çalıılmıtır. Analizin son aamasında verilen kod ve ulaılan temalar üzerinden tanımlama, yorum ve tartımalar yapılmıtır. Aratırmada elde edilen veriler, kiisel bilgilerle ilgili olan veriler ve aratırma konusu balamında görüme formu ile elde edilen veriler eklinde tasnifi yapılarak ayrı ayrı analiz edilmitir. Kılavuz kitapların taranmasıyla elde edilen bulgulara, konunun içeriine uygun yerlerde yer verilmi, bir bütünlük oluturulmaya çalıılmıtır. Kiisel bilgilerle ilgili verilerin analizi kapsamında öretmenlerin cinsiyet, meslekî kıdem, mezun oldukları eitim kurumu ve öretim programı deikenlerine göre sahip olunan kiisel bilgilerle ilgili verilerin frekans ve yüzdelik daılımları verilerek tanımlayıcı analizi yapılmıtır. Görüme formları ile elde edilen verilerin analizi ilemlerinde aaıdaki kodlama ve tanımlama teknii kullanılmıtır. A 1, A 2, A 3 : Aratırmacının sorularını, Ö 1, 2, 3 : Görüüne bavurulan kaynak kiileri (Türkçe öretmenlerini), [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ] : Kaynak kiilerin (Türkçe öretmenlerinin) kayda deer cevaplarından oluan kelime, cümle ya da paragrafın numarasını göstermektedir.

- 158-4. 5. Kısaltma ve Tanımlar ÖKK: Öretmen Kılavuz Kitabı ÖÇK: Örenci Çalıma Kitabı DK: Ders Kitabı 5. Bulgular 5. 1. Kiisel Bilgilerle lgili Bulgular Tablo 1: Öretmenlerinin Cinsiyetlerine Göre Daılımı f % Bayan 11 91.67 Bay 1 8,33 Toplam 12 100.00 Tablo 1 de de görülebilecei gibi aratırmaya 11 i bayan, 1 i erkek olmak üzere toplam 12 öretmen katılmıtır. Tablo 2: Öretmenlerin Meslekî Kıdemleri f % 1-5 yıl 2 16.67 6-10 yıl 3 25.00 11-15 yıl 2 16.67 16-20 yıl 3 25.00 21 yıl ve üzeri 2 16.67 Toplam 12 100.00 Tablo 2 de öretmenlerin mesleki kıdemleri görülmektedir. Daılıma bakıldıında 1-5 yıl aralıında kıdeme sahip olanların oranı % 16.67; 6-10 yıl aralıında kıdeme sahip olan öretmenlerin oranı % 25; 11-15 yıl aralıında kıdeme sahip olan öretmenlerin oranı % 16.67; 16-20 yıl aralıında kıdeme sahip olan öretmenlerin oranı % 25 ve 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip hiç öretmenlerin oranı da % 16.67 olarak bulunmutur. Öretmenlerin sahip oldukları mesleki kıdem bakımından bakıldıında kategoriler arasında dengeli bir daılımın olduu görülmektedir. Tablo 3. Mezun Olunan Eitim Kurumu (Fakülte) f % Eitim Fakültesi 8 66.67 Fen - Edebiyat Fakültesi 4 33.33 Dil ve Tarih, Corafya Fakültesi - - Dier - - Toplam 12 100.00 Aratırmaya katılan öretmenlerinin mezun oldukları eitim kurumuna göre daılımlarına bakıldıında Eitim Fakültesi mezunlarının oranı % 66.67; Fen - Edebiyat Fakültesi mezunlarının oranı ise % 33.33 tür. Tablo 4: Mezun Olunan Bölüm / Öretim Programı f % Türkçe Öretmenlii 2 16.67 Türk Dili ve Edebiyatı Öretmenlii 4 33.33 Türk Dili ve Edebiyatı 4 33.33 Almanca / Fransızca Öretmenlii 2 16.67 ngiliz / Fransız Dili ve Edebiyatı - - Dilbilim - - Dier - - Toplam 12 100.00 Görüüne bavurulan öretmenlerin ikisi Türkçe öretmenlii, dördü Türk Dili ve Edebiyatı Öretmenlii mezunudur. Türk Dili ve Edebiyatı mezunu öretmen sayısı dört, Almanca öretmenlii mezunu öretmen sayısı da ikidir.

- 159-5. 2. Görüme Formları ile Elde Edilen Bulgular Görüme sorularıyla elde edilen verilerin nitel yaklaımla içerik analizi Tablo 5: Kılavuz Kitaplarının eitimin niteliine katkısı ile ilgili görüler A 1 : Öretmen Kılavuz Kitaplarının verilen eitimin niteliine katkı saladıını düünüyor Kodlayarak musunuz? Temalandırma Ö 1, 12 : Olumlu katkı saladıını düünmüyorum. Temalarla ilgili etkinliklerin görsellerle desteklenmi olması örencilerin dikkatlerini çekmekte ve daha kolay kavramasını salamaktadır. ÖKK temaların ileniini derse hazırlık, okuma, konuma, yazma, dil bilgisi eklinde sınıflandırıp belli bir sırada takip ettirilerek konuların daha ayrıntılı bir ekilde ele alınmasını salamıtır. Yalnız sınıf düzeyine göre bazı ekleme ve deiiklikler yapıyor, etkinlik sorularına ek sorular oluturuyoruz. [ 1 ]. Ö 2 : ÖKK öretmene rehberlik ederek yaratıcılıklarını ortaya koymalarını salamaktan çok örencilere belli soru ve uygulama formlarını uygulamasını salamak amaçlanmıtır. Bu da öretmeni fotokopiye yönelten ve çok süre gerektiren uygulamalardır [ 2 ]. Ö 3 : Bunda öretmenin ÖKK na ne derece baımlı olduuyla açıklanabileceini düünüyorum. Eer öretmen her adımda ÖKK na bavuruyorsa olumlu katkı saladıını söyleyemem [ 3 ]. Ö 5, 6, 7, 9, 10, 11 : Olumlu katkı saladıını düünüyorum [ 4 ]. Ö 8 : Her pozitif amaçlı kaynak kitabı gibi ÖKK nın da eitimin niteliine az da olsa olumlu katkıları mutlaka vardır. Ancak ÖKK uygulamasının meslee yeni balamı öretmenler için geçici bir süre etkili olacaını düünüyorum [ 5 ]. Verileri belirlenen kod ve temalara göre tanımlama ve yorumlama ÖKK nın rehberlik ilevi Öretmenin inisiyatif kullanma yeterlii ÖKK nın kullanımına duyulan ihtiyaç Tablo 5 te de görülebilecei gibi görüüne bavurulan öretmenlerde biri kılavuz kitaplarının verilen eitimin niteliine olumlu katkı salamadıını; bir dieri, öretmene rehberlik ederek yaratıcılıklarını ortaya koymalarını salamaktan ve rehberlik ilevi görmekten çok, uzun süre gerektiren farklı uygulamalara yönelttiini ifade etmitir [ 2 ]. Öretmenlerden sekizi ise kılavuz kitapların eitimin niteliine olumlu katkı saladıı yönünde görü belirtmitir. Bir öretmen ise kılavuz kitaplarının ilevsellii öretmenin inisiyatif kullanma yeterlii ile ilgili olduunu belirtirken [ 3 ]; bir öretmen de ÖKK uygulamasının meslee yeni balamı öretmenler için geçici bir süre etkili olacaını düündüünü [ 5 ] belirtmitir. Tablo 6: ÖKK nın hazırlanı formatı ve içerii ile ilgili görüler A 2 : Öretmen Kılavuz Kitaplarının hazırlanı formatı ve içeriinin bu derece açık ve ayrıntılı biçimde öretmeni yönlendirmesi ne derece dorudur? (Sonda: Öretmen Kılavuz Kitaplarının öretmenlerin yaratıcılıklarını körelttii, öretmenleri hazırcılıa alıtırdıı vb. görülere katılıyor musunuz?) Ö 1, 11 : Öretmeni sınırlandırdıına inanıyorum [ 1 ]. Ö 3 : ÖKK nın öretmenlerin yaratıcılıklarını körelttii görüüne kesinlikle katılıyorum. ÖKK öretmene düünme fırsatı vermiyor. Söyleyecei sözlere kadar her ey açık ve ayrıntılı bir ekilde verilmi. Bu da öretmene, Ben sana her eyi söylerim, sen rahat ol! mesajını veriyor. ÖKK sadece meslek hayatına yeni balayan öretmenler tarafından kullanılsa daha yararlı olur diye düünüyorum [ 2 ]. Ö 4, 6 : ÖKK nın bu ekilde açık ve ayrıntılı olması, öretmeni yönlendirmesi doru deil. Öretmenlerin yaratıcılıklarını körelttii, hazırcılıa alıtırdıı görüüne katılıyorum. Öretmen, Kitapta hepsi yazıyor, yeni bir eyler yapmama gerek yok, bunları yapmam yeter. diye düünebilir. Bu tarz kitapların öretmen için amaç deil, araç olması gerekir. ÖKK na balı kalıp aynen uygulamak doru deil. Fakat yeni atanan bir öretmene yardımcı olacaını düünüyorum. [ 3 ]. Ö 5, 7, 10 : ÖKK nın öretmeni körelttii görüüne katılmıyorum. Ayrıntılı açıklaması bize bir bakı açısı daha sunuyor. Örenci seviyesine göre benzer veya deiik etkinlikler de yapıyoruz. Örneklere daha fazlasını ekleyebilirsiniz. Bazen yapmadan geçtiimiz de oluyor [ 4 ]. Ö 8 : ÖKK nın bu derece açık ve ayrıntılı biçimde öretmeni yönlendirmesinin öretmenlerin yaratıcılıklarını körelttii, hazırcılıa alıtırdıı görüüne kesinlikle katılıyorum. Bu öretmeni kara cahil yerine koyarak Öretmenim, imdi burada u çalımayı yapacaksın, sunu soracaksın, unu kazandıracaksın tarzındaki ifadeler neleri yapacaını bilen bir öretmen için kabul edilemez bir durumdur. [ 5 ]. Ö 9 : Özellikle ie yeni balamı öretmenler için faydalı ve gerekli bir uygulama. Kılavuz kitaba balı kalmak öretmenin tercihine balı olduu için yaratıcılıı etkilemez [ 6 ]. Ö 12 : Öretmeni yönlendirmek gibi bir ifadeyi kabul etmiyorum. Sonuçta kaynaklar her zaman araçtır. Kılavuz kitabın her sözü söylediini, söyleyecek söz bırakmadıını düünüyorum. Bu kadar açık ve ayrıntılı hazırlanmı bir kitap ders saatiyle tezat oluturmaktadır [ 7 ]. Verileri belirlenen kod ve temalara göre tanımlama ve yorumlama Kodlayarak Temalandırma ÖKK nın içerik özellikleri ÖKK nda yönlendirme Kılavuz kitaplarının temel ilevi Öretmenlerin sürecin akıını belirleme ve yön verme yeterlii Görüüne bavurulan öretmenlerin çouna göre ÖKK içerik özellikleri bakımından öretmene yardımcı olma, örenmeyi kolaylatırma, yöntem ve tekniklerle ilgili ipuçları içerme vb. açılardan yönlendirme gibi önemli bir ilev gören yardımcı kaynak olmaktan çok, öretmenlerin hangi aamada ne tür çalımaları yapacaını, hangi örnekleri vereceini, hangi soruları soracaını açık açık yazan bir

- 160 - kaynak hüviyetindedir. Tablo 6 da da görülebilecei gibi (Ö 1, 3, 4, 6, 8 kodlu) öretmenler, ÖKK nın bu derece açık ve ayrıntılı biçimde öretmeni yönlendirmesinin öretmenlerin yaratıcılıklarını körelttii, hazırcılıa alıtırdıı görüündedirler. Öretmenlerin örenme ve öretme sürecine yön verme ve dersin akıını belirleme yeterlii göstermeleri bakımından kılavuz kitapların içerii büyük önem taımaktadır. Bir öretmen, kılavuz kitabın her sözü söylediini, söyleyecek söz bırakmadıını, bu kadar açık ve ayrıntılı hazırlanmı bir kitabın yapılmasını istediklerinin mevcut ders saatiyle tezat oluturduunu [ 7 ] ifade temitir. Tablo 7: Örenme ve öretme sürecinde ÖKK na bavurma sıklıı A 3 : Türkçe öretimi uygulamalarınız sırasında Öretmen Kılavuz Kitaplarına ne sıklıkta bavurmaktasınız? Zaman zaman Türkçe Öretim Programına da bavurduunuz oluyor mu? (Sonda: Her metnin ileniine yapılan hazırlık sırasında, hep yanımda taıyarak sürecin her aamasında veya program ve kılavuz kitaba hiç bavurmam vb.) Ö 1 : Uygulamada çok nadir faydalanıyorum [ 1 ]. Ö 2 : Öretmen kanun hükmü gibi kılavuzlara balı kalırsa sıkıntı yaanır. Etkinliklerde seçme zorunluluu vardır. Yine öretmen kendi yaratıcılııyla ek etkinlikler yaptırabilir [ 2 ]. Ö 3 : Derste öretmene kılavuz kitabı deil kendisi söz sahibi olmalı. Kılavuz kitabı tamamen bir kenara atmam ama her zaman da tıpa tıp onun yolundan gitmem [ 3 ]. Ö 5, 10 : Kılavuz kitaba etkinliin birçok aamasında genelde bavurup balı kalıyoruz. Ancak hazırlık çalımalarının her aamasında ve alternatif etkinliklerde zamanı fazla aldıından- adım adım takip edemiyoruz [ 4 ]. Ö 6 : Metin hazırlık aamasında yine de yanımda bulundururum [ 5 ]. Ö 7, 9, 11, 12 : ÖKK na her ders, her metinde ve metnin her aamasında bavurur, kılavuz kitap önderliinde ders ilerim. Bazen sınıf düzeyine uygun olamadıı zaman ekleme ve deiiklikler yaparım [ 6 ]. Ö 8, : ÖKK na metnin ileniine hazırlık aamasında sadece okuma metinlerinden yararlanmak amacıyla bakıyorum [ 7 ]. Verileri belirlenen kod ve temalara göre tanımlama ve yorumlama Kodlayarak Temalandırma Planlamayı kılavuz eiinde yapma Zaman ve zemine göre etkinlikler düzenleme Kılavuz kitaba bavurma zamanı Tablo 7 de de görülebilecei gibi öretmenler, çok nadir faydalanıyorum [ 1 ]; öretmen kılavuzlara kanun hükmü gibi balı kalırsa sıkıntı yaanır [ 2 ]; derste kılavuz kitabı deil öretmenin kendisi söz sahibi olmalı [ 3 ]; eklindeki görüleriyle dört öretmenin kılavuz kitaplara sıklıkla bavurmadıkları anlaılmaktadır. Bunun yanında etkinliin birçok aamasında kılavuz kitaba bavurup balı kalıyoruz [ 4 ]; metin hazırlık aamasında yine de yanımda bulundururum [ 5 ]; ÖKK na her ders, her metinde ve metnin her aamasında bavururum [ 6 ]; metnin ileniine hazırlık aamasında sadece okuma metinlerinden yararlanmak amacıyla bakıyorum [ 7 ] gibi görü belirten sekiz öretmenin kılavuz kitaplara zaman zaman ya da sürekli bavurdukları anlaılmaktadır. Tablo 8: ÖKK nın amaca hizmet edip etmedii; ilevini yerine getirip getirmediiyle ilgili görüler A 4 : Kendinizin ve zümre arkadalarınızın uygulamalarını göz önünde tutarak Öretmen Kılavuz Kitaplarının amaca hizmet edip etmedii, ilevini yerine getirip getirmedii konusunda neler Kodlayarak söylersiniz? Öretmen Kılavuz Kitapları olmasa Örenci Çalıma Kitabı ve Ders kitabının amacına Temalandırma ve anlamına uygun bir ekilde kullanılabilecei konusundaki düünceleriniz nelerdir? Ö 1, : Amaca uygun kullanılmıyor [ 1 ]. Ö 2 : Eski tip konu anlatımı yönteminde uyguladıımız konu bütünlüü u an uygulanmakta güçlükler dourmakta. Çünkü dil bilgisine bütüncül gözle bakılmakta, bu da örencilerin bilgi transferi yapmasını zorlatırmaktadır [ 2 ]. Ö 3, : ÖKK, ÖÇK ve DK nın amaca hizmet etmediini düünüyorum. Etkinliklerin çou seviyenin çok altında olduu için örenciler sıkılıyorlar. Bazı yazı çalımaları için bırakılan alan yetersiz, örenciye, Bir-iki cümle yazsan yeter. mesajını veriyor. Öretmen ÖKK na can simidi sarılmazsa, ÖÇK ve DK ndaki eksiklikleri farklı ekilde tamamlayabilir [ 3 ]. Ö 5, 7, 9 : ÖKK nın amaca hizmet ettiini, ilevsel kullanıldıını düünüyorum. Öretimde birlik salaması açısından yararlı buluyorum. Kılavuz kitap olmasa DK ve ÖÇK eksik kalır, daha ayrıntılı hazırlanması gerekir. Kılavuz kitap sonuçta kılavuzluk ediyor, dahası öretmene balı [ 4 ]. Ö 6 : ÖKK nın yararı var. Ancak, DK ndaki bazı metinler sıkıcı (seçici deil). ÖÇK ndaki bazı etkinlikler gereksiz ve amacı belli deil [ 5 ]. Ö 8, 10 : ÖKK na gerek olmadıını düünüyorum. Kılavuz kitapların kılavuzluk yaptıı DK metinleri ve ÖÇK etkinliklerinin yeterli ve uygun olmadıı görüündeyim. Bu kitapların örencilerin zihinsel, duygusal, toplumsal, ahlaki ve dilsel beceriler konusunda yetersiz olduunu düünüyorum [ 6 ]. Ö 11 : ÖKK ders öncesi muhakkak gözden geçirilmeli. Devlet okullarında örenci mevcudunun fazla olması ve teknik alt yapının yetersiz oluu ÖKK ındaki bütün etkinliklerin gerei gibi yapılamamasına neden oluyor. Bazı etkinlikler de ilköretim birinci kademesine göre hazırlandıı için örenciler tarafından ho karılanmıyor ve yapmamayı tercih ediyoruz (Örnek: 6. Sınıf Hece Dümesi etkinlii ) [ 7 ]. Ö 12 : Kılavuz kitapların amaca uygun düzenlenmi kitaplar olduunu düünüyorum. Özellikle meslee yeni adım atan öretmenler için ders ilemede önemli bir rehber olarak görüyorum [ 8 ]. Verileri belirlenen kod ve temalara göre tanımlama ve yorumlama Kılavuz kitaba belli bir amaçla bakma Bütünlük ilkesi Kaynaklar arasında egüdüm Türkçe kitap setinin seviyeye uygunluu Örencilerin etkinliklere katılıma özendirme Kılavuz, ders ve çalıma kitabının uyum ve yeterlii Etkinliklerin seviyeye uygunluu

- 161 - Tablo 8 de de görülebilecei gibi, görüüne bavurulan öretmenlerden altısı kılavuz kitapların kullanımı konusunda olumsuz görüe sahip. Onlara göre, ÖKK amaca uygun kullanılmıyor [ 1 ]; ÖKK, ÖÇK ve DK nın amaca hizmet etmiyor [ 3 ]; ÖKK nın yararı var. Ancak, DK ndaki bazı metinler sıkıcı (seçici deil). ÖÇK ndaki bazı etkinlikler gereksiz ve amacı belli deil [ 5 ]; ÖKK na gerek olmadıı gibi kılavuz kitapların kılavuzluk yaptıı DK metinleri ve ÖÇK etkinlikleri yeterli ve uygun deil [ 6 ]; ÖKK ders öncesi muhakkak gözden geçirilmeli. Bazı etkinlikler ilköretim birinci kademesine göre hazırlandıı için örenciler tarafından ho karılanmıyor ve yapmamayı tercih ediyoruz [ 7 ]. Görüüne bavurulan dört öretmen, ÖKK nın amaca hizmet ettiini, ilevsel kullanıldıını düünmekte ve öretimde birlik salaması açısından yararlı bulmaktadırlar. Kılavuz kitap olmasa DK ve ÖÇK eksik kalır, daha ayrıntılı hazırlanması gerekir. Kılavuz kitap sonuçta kılavuzluk ediyor, dahası öretmene balı [ 4 ] demektedirler. Görüüne bavurulan öretmenlerden birinin Eski tip konu anlatımı yönteminde uyguladıımız konu bütünlüü u an uygulanmakta güçlükler dourmakta. Çünkü dil bilgisine bütüncül gözle bakılmakta, bu da örencilerin bilgi transferi yapmasını zorlatırmaktadır [ 2 ]. eklinde görü belirtmesi manidar bulunmutur. 6. Tartıma ve Yorum Öretmen Kılavuz Kitapları, Milli Eitim Bakanlıı tarafından öretmenlere yardımcı ve yol göstermesi amacıyla hazırlatılmı kitaplardır. Kılavuz kitabın içerii hazırlanırken örenciler için hazırlanan ders kitabı ve örenci çalıma kitaplarına balı kalınmı ve bunlarda yer alan etkinlikler ve bilgilere kılavuz kitapta da yer verilmitir (Kulanta, 2007, s. 54). Kılıç, farklı kaynaklardan (Çalık, 2001; Kılıç ve Seven, 2002) yaptıı alıntılar ııında kılavuz kitapların ilevlerine yönelik olarak öyle demektedir: Okulda yapılan örenme ve öretme süreçlerinde kullanılan eitim araçları arasında ders kitapları tamamlayıcı öretim materyalleri arasında yer alır (2009, s. 297). Ders kitapları, eitimin amaçlarını gerçekletirmek üzere örencinin örenme yaantılarına kaynaklık eden öretim materyallerinden biri, hatta birçok durumda tek öretim materyalidir (Halis, 2002, s. 51). Bir ders kitabının bir de öretmen kılavuz kitabının bulunması gereklidir. Öretmenlerin ders öncesi hazırlık, planlama ve sınıf içi çalımalarında ders kitabını doru ve verimli kullanabilmeleri için kılavuz kitapları gereklidir. Kılavuz kitaplar, öretmenin yapacaı etkinlikleri, bunların sırasını, nasıl yapılacaını göstererek daha kısa zamanda örenciye rehberlik edilmesini kolaylatırır (Kılıç, 2009, s. 297). Ders kitaplarının ilevini yerine getirmesinde bu kitapların uygulanmasına yönelik ipuçları içeren kılavuz kitapların yönlendiriciliine bavurulması büyük önem taımaktadır. Gerek ileni gerekse deerlendirme aamalarında kılavuz kitabından hareketle çalımalara yön verme, etkinlikleri biçimlendirme ya da örenci edinimlerini ölçme amacıyla kılavuz kitaba bavurulur (Göçer, 2008, s. 200). Ancak, öretmenler, kılavuz kitapta önerilen etkinliklerin birbirinin aynısı olmasından dolayı sıkıcı ve bıktırıcı olduunu düünmektedirler (Kulanta, 2007, s. 252). Cokun (2008, s. 334-337), yaptıı bir çalımada ilköretim Türkçe öretmen kılavuz ve örenci çalıma kitaplarının içerik özelliklerini incelemitir. Cokun, inceledii öretmen kılavuz kitabında (Altınta ve Bursalıolu, 2006a) her temanın kazanımlar bölümünde örencilerin okuma, konuma yazma ve dinleme becerilerini oluturmalarına ve gelitirmelerine yönelik açıklamalarla, deiik dil bilgisi kurallarının öretilmesine ilikin açıklamalar bulunduu hâlde davranılarla ilgili hiçbir kazanım belirtilmemektedir. Örenci çalıma kitabındaki (Altınta ve Bursalıolu, 2006b) etkinlikler ise, kılavuz kitapta belirtilen kazanımların zıddına, dil becerilerin kazandırmaktan daha çok sözcük ve dil kurallarını öretmeye hizmet etmektedir. Türkçe kitaplarının, sadece dil becerilerin gelitirmeye yönelik hazırlanmaları doru deildir, amaçlardan biri de davranı oluturma ve olgunlatırmaya yönelik olmalı ve söz konusu hedeflenen davranılar kazanımlar bölümünde belirtilmelidir. Durukan, yaptıı aratırmasında kılavuz kitaplarla ilgili olarak u sonuçlar sıralanmıtır: Kılavuz kitaplarda okuma alıkanlıının kazanılması yönünde yeterli uygulama yer almamıtır. Örencilerin kendilerini sözlü olarak ifade etmelerine yönelik uygulamalar, metinden ya da günlük yaamdan hareketle konumaya veya tartımaya ilikin kılavuz kitaplardaki yönlendirmelere ve sorulara dayanmaktadır (2008, s. 105-106). Erdoan, yaptıı bir aratırmada inceledii kılavuz kitapta alan bilgisi ve mesleki formasyonla ilgili dorudan bilgi verilmese de bazı aamalarda buna yönelik olarak açıklama ve yönlendirmelerin yapıldıını ve öretmen kılavuz kitabının bu açıdan kısmen yeterli olduunun söylenebileceini belirtmektedir (2007, s. 169). Yönlendirme ile ilgili olarak yapılan bir baka aratırmada u görülere yer verilmektedir: Kılavuz kitaplardaki yönlendirmelerde yer alan teknikler hakkında bilgi ve örnekler verilerek öretmenlerin de bu yöntem ve tekniklerin ileyiinden haberdar olmaları salanmalıdır.

- 162 - Örnein, kılavuz kitapta öretmenlerden bir konuma veya yazma yönteminin kullanılması isteniyorsa, o yöntemin nasıl uygulanacaı bir örnekle beraber açıklanmalı ve böylece öretmenin uygulama hakkında bilgi sahibi olması salanarak yöntemi verimli biçimde uygulaması kolaylatırılmalıdır (Durukan, 2008, s. 109). Buna kout olarak, bir baka aratırma sonucuna göre ise, öretmenler, kılavuz kitabın öretmenlere yönelik rehber ilke ve yönergeler ile önerilen strateji, yöntem ve tekniklerle ilgili açıklamaların yetersiz olduu görüündedirler (Kulanta, 2007, s. 250). Ancak, aratırmamız kapsamında görüüne bavurulan öretmenlerin yarısından fazlası (bk. Tablo 6) kılavuz kitaplarında, kendilerinin yapacakları etkinliklerin sırasını, nasıl yapılacaını vb. durumlardaki açıklamalarını ayrı ayrı ve açık seçik belirtilmesinin doru olmadıı görüündedirler. Kılavuz kitapları, literatürde, bazı yönlendirici bilgileri içeren ek kaynak olarak açıklanmaktadır. Ancak, söz konusu kitapların uygulayıcısı konumunda olan öretmenlerin bu kadar açık ve ayrıntılı olmaması gerektii eklindeki görülerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Görüüne bavurulan öretmenlerin çou ÖKK nın içeriinin öretmenlerin hangi aamada ne tür etkinlikleri gerçekletirebileceine, hangi soruları soracaına, hangi örnekleri vereceine kadar süreçte yapılacakları açık açık yazmaktan ibaret olduu görüündedirler. Süreçteki çalımalara yönelik olarak bu kadar açık, ayrıntılı ve basit yönlendirmelerin yapılması, uygulamada öretmenleri hazırcılıa itmekte, onları sınırlandırmakta ve yaratıcılıklarını köreltmektedir. Örnein aaıda verilen örneklerde yapılması istenenler zaten örenme ve öretme sürecinin bir parçası olarak öretmenler tarafından yerine getirilmesi gereken çalımalardır. Altan vd.nin hazırladıı ÖKK nda Aaıdaki soruları da sorarak konumayı yönlendiriniz., Örencilerinize ÖÇK ndaki resimleri gösterdikten sonra u soruları yöneltiniz., Örencilerinizi metne hazırlamak ve ön bilgilerini harekete geçirmek için onlara aaıdaki oyunu oynatınız gibi açıklamalar sıklıkla göze çarpmakta, benzer yönlendirmelerle öretmeni sınırlandırmaktadır (2008, s. 76, 88, 96, 151). ncelenen dier ÖKK nda da durum farklı deildir: Örencilerinize metni bir kez okuyunuz., Örencilerinize, yazma etkinliine balamadan önce aaıdaki soruları yöneltiniz., Uygulama yapmadan önce aaıdaki açıklamaları yapınız., Örencilerinizi bu bölümün sonundaki ölçekle deerlendiriniz (Altınta ve Bursalıolu, 2006a, s. 78, 129, 197). Tablo 6 da da görülebilecei gibi (Ö 1, 3, 4, 6, 8 kodlu) öretmenler, ÖKK nın bu yapısıyla öretmenlerin yaratıcılıklarını körelttii, hazırcılıa alıtırdıı görüündedirler. Bu durum, Kulanta ın aratırmasında ulatıı sonuçla benzerlik göstermektedir. Söz konusu aratırmanın sonucuna göre, öretmenler, kılavuz kitabın kendilerini sınırlandırdıı ve yaratıcılıklarını azatlıı görüündedirler (2007, s. 250). Nitekim kılavuz kitaplardaki her metinle ilgili ileyi sürecinde derse ve metne hazırlık, okuma-anlama, konuma, yazma, dil bilgisi alanlarına yönelik çalımalar kapsamında nelerin, nasıl yapılacaını anlattıını görmek için kılavuz kitabın sadece bir metniyle ilgili bölümüne (Altan vd., 2008, s. 66-71; Altınta ve Bursalıolu, 2006a, s. 119-124) bakılması yeterli olacaktır. Tablo 7 de de görülebilecei gibi öretmenlerin çou sürecin belli bir aamasında da olsa kılavuz kitaplara bavurmaktadırlar. Dört öretmen (Ö 5, 7, 9, 10, 11, 12 kodlu öretmenler) ise ÖKK na hemen hemen her ders, her metinde ve metnin her aamasında bavurduunu [ 6 ] belirtmektedir. Örneklemimizdeki Ö 1, 2, 3, 6, 8 kodlu öretmenler kılavuz kitaba nadiren bavurduklarını ifade etmektedirler. u hâlde öretmenlerin tamamı u veya bu ekilde kılavuz kitaplara bavurmaktadır. Bu durum Ceyhan ve Yiit in (2004, s. 68), Özellikle meslee yeni balayan öretmenlerin yeni yaklaım ve yöntemler getiren kitaplarla birlikte bunları açıklayan, amaçlarını gösteren, uygulanacak teknik ve yöntemler konusunda bilgi veren kitaplara ihtiyaçları vardır. eklindeki görüüne uygun bir davranı olduu söylenebilir. Kılıç, öretmen adaylarının en çok hangi derste öretmen kılavuz kitaplarına ihtiyaç duyacakları konusunda yaptıı bir aratırmada % 27 oranla Türkçe en yüksek ikinci sırada yer aldıını (2009, s. 300) belirtmektedir. Ancak, Karamustafaolu, kılavuz kitapların kullanımı ile ilgili yaptıı bir aratırmada öretmenlere kılavuz kitaplardan faydalanıp faydalanmadıklarını sorduunu ve 15 ölçütten oluan anketinde Kılavuz kitaplardan faydalanıyorum. maddesinin 3,56 ile en düük ikinci puan olduunu belirtmektedir (2006, s. 94). Tablo 8 de de görülebilecei gibi görüüne bavurulan üç öretmen, ÖKK nın amaca hizmet ettiini, ilevsel kullanıldıını düünmekte ve öretimde birlik salaması açısından yararlı bulmaktadırlar. Kılavuz kitapların yönlendiricilik durumu, bazı metinlerin sıkıcı (seçici deil) olması, ÖÇK ndaki bazı etkinlikler gereksiz ve amacının belli olmaması, öretmenlerin ÖKK na gerek olmadıı gibi bir algıya sahip olmaları, kılavuz kitapların kılavuzluk yaptıı DK metinleri ve ÖÇK etkinlikleri yeterli ve uygun olmaması, bazı etkinliklerin örenci seviyesine uygun olmaması gibi sebeplerden dolayı öretmenlerin yarıdan fazlası kılavuz kitapların kullanımı ve amacına hizmet edip etmedii konusunda olumsuz görüe sahiptir. Öretmenlerin kılavuz kitapların amacına hizmet edip etmedii konusundaki bu denli olumsuz

- 163 - görüe sahip olmalarının neredeyse tamamına yakınının kılavuz kitabın yönlendiriciliine bavurduunu söylemesi düündürücüdür. 7. Sonuç ve Öneriler 7. 1. Sonuçlar Millî Eitim Bakanlıına Balı lköretim Okullarında Okutulacak Ders Kitaplarının Yarıma Yoluyla Hazırlatılmasına likin artname de öretmen kılavuz kitabı, ilgili öretim programında yer alan hedef ve açıklamalar dorultusunda dersin örenilmesini kolaylatıracak ve örencilerin yeteneklerinin gelimesine yardımcı olacak çeitli örnek, alıtırma, okuma olanakları ve dier etkinlikleri kapsayan, öretmenlerin yararlanması için hazırlanan eser (MEB, 2006) olarak nitelendirilmitir. Ancak kılavuz kitaplar, öretmenlere ufuk açarak onların bulunulan okul ve çevre imkânları dorultusunda örencilerine yeni ve farklı örenme ortamları oluturmalarında ilevsel olmayan bir yapı arz etmektedir. Yapılacak çalımalarla ilgili o kadar ayrıntılı yönergeler verilmitir ki öretmenler kılavuzda verilenleri uygulamaktan öteye geçememekte, yaratıcılıklarını gösterememektedirler. Oysa öretmen kılavuz kitaplarının temel ilevi, öretmenlere örnek çalımalar göstererek rehberlik etmesi, bundan hareketle konunun içeriine, örencilerin beklentilerine, okul ve çevre imkânları da dikkate alınarak daha farklı, daha özgün etkinliklere yöneltmesidir. Okullarda öretmenler, kılavuz kitapta olanları harfiyen uygulamaktan öte gidememekte, özgün etkinlikler yerine verilen çalımayı temel hedefmi gibi uygulamaktadırlar. Bu ise öretmenleri uygulamalarında monotonlua itmekte ve süreçte yaratıcılıklarını köreltmektedir. Öretmen kılavuz kitapları, sürecin her aamasında etkinliklerin nasıl yapılacaına dair açık ve ayrıntılı yönlendirme içermektedir. Ancak, gerçekletirilmesini istedii etkinlikler, örencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alacak ekilde seçenekli deildir. Her tema ve temalardaki her metinle paralel olarak örenci çalıma kitabında yapılması istenilen etkinliklerin neredeyse birbirinin aynısı olduu, farklı dilsel ve zihinsel becerileri gelitirecek zenginlik ve içerikte olmadıı söylenebilir. Görüüne bavurulan öretmenlerden birinin Eski tip konu anlatımı yönteminde uyguladıımız konu bütünlüü u an uygulanmakta güçlükler dourmakta. Çünkü dil bilgisine bütüncül gözle bakılmakta, bu da örencilerin bilgi transferi yapmasını zorlatırmaktadır [ 2 ]. eklinde görü belirtmesi de manidar bulunmutur. Bu öretmenin uygulanmakta olan programın felsefesi ve içerii konusunda bilgi sahibi olmadıı, hâlâ geleneksel öretim anlayıında olduu anlaılmaktadır. 7. 2. Öneriler Hazırlanan öretmen kılavuz kitaplarında alternatif etkinlikler, yerinde uyarı ve yönlendirmeler, farklı eitim ortamlarında uygulanabilecek deiik öneriler verilerek öretmeni özgünlüe özendirmeli, yaratıcılıklarını tetiklemelidir. Kılavuz kitaplarının kullanımı uygulamasında sınırlandırmaya gidilmeli; meslee yeni balamı öretmenlerin birkaç yıl kullanmaları istenmeli, belli bir kıdeme ulaan öretmenlere kılavuz kitap verilmemelidir. Kılavuz kitap uygulamasının yararına inanılıyor ve muhakkak devam ettirilmek isteniyorsa, kitapların içerikleri gözden geçirilmeli, yeni bir anlayı ve formatta hazırlanmalıdır. Kılavuz kitapların her metinde tekrar eden detaylı açıklamalarla öretmenleri ayrıntılı bir biçimde gereksiz yere yönlendirmemelidir. Öretmen kılavuz kitapları, öretmene hangi adımda ne tür bir çalıma yapacaına, hangi soruyu soracaına dair ayrıntılı yönlendirme yapmayan, genel ifadelerin yer aldıı, etkinliklere yönelik açık uçlu yönerge ve yönlendirmelerin bulunduu rehber kitap nitelii kazandırılmalıdır. Rehber kitaplarda her metin türünün ilk ileniinde detaylı yönerge ve yönlendirmeler verilmeli, sonraki metin ilenilerinde aynı ifadelerin tekrarından çok açık uçlu ifadelerle öretmene hareket serbestisi salanmalı, farklı etkinliklerle kendi yaratıcılıklarını sergilemelerinin ortamı oluturulmalıdır. Kılavuz kitapları, öretmenlerin süreçte etkinliklerini gerçekletirilirken bulunulan okul ve çevrenin özellikleri, örencilerinin algı, ilgi, ihtiyaç ve beklentileri, ilenmekte olan konunun içerii vb. deikenlere göre hareket edebilecekleri esnek bir yapıda sunulmalıdır. Bu içerie sahip olan kılavuz kitabı yardımıyla öretmenler, özgün etkinlikler üreterek örencilerinin üst düzey dilsel, zihinsel ve sosyal becerilerinin gelimesine zemin oluturacak çalımalar gerçekletirebileceklerdir. Aksi takdirde mevcut kılavuz kitapları, öretmenleri sınırlandıracak, yaratıcılıklarını köreltecek ve onları tembellie alıtıracaktır.

- 164 - Kitap setinin daha etkin bir ekilde kullanabilmesi için meslek öncesi eitim sürecinde olduu gibi hizmet içi eitim çalımalarına da önem verilmelidir. Bu kapsamda, eitim fakültelerinde okumakta olan öretmen adaylarının, okullarda yaptıkları öretmenlik uygulamalarında ders kitabı, örenci çalıma kitabı ve öretmen kılavuz kitabının içerik özelliklerine göre ders ilemelerine daha fazla önem verilmelidir. Düzenlenecek hizmet içi etkinlikleriyle meslekteki öretmenlerin de bu konuda bilgilendirilmeleri, birbirlerinden bilgi ve tecrübe transferi yapmalarının ortamları oluturulmalıdır. KAYNAKÇA ALTAN, Abdulkadir; ARHAN, Serdar; BAAR, Sema; ÖZAYKUT, Songül; ÖZTÜRKER, Gülderen; YILMAZ, Derya ve YÜKSEL, Yavuz (2008). lköretim Türkçe 7 Öretmen Kılavuz Kitabı, Ankara: MEB Yayınları. ALTINTA, Güldane ve BURSALIOLU, Yeliz (2006a). lköretim Türkçe Öretmen Kılavuz Kitabı 6, Ankara: Özgün Yayıncılık. ALTINTA, Güldane ve BURSALIOLU, Yeliz (2006b). lköretim Türkçe Örenci Çalıma Kitabı 6, Ankara: Özgün Yayıncılık. CEYHAN, Erdal ve YT, Birol (2004). Konu Alanı Ders Kitabı ncelemesi (2. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. COKUN, M. Volkan (2008). Yapılandırmacı Yaklaım Çerçevesinde lköretim Türkçe Öretmen Kılavuz Kitabında Strateji, XVI Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi, Tokat, Bildiriler Kitabı, s. 334-337. DURUKAN, Erhan (2008). Türkçe Dersi Öretim Programının (6-8. Sınıflar) Hedef ve Kazanımları Dorultusunda 7. Sınıf Türkçe Dersi Örenci Çalıma ve Öretmen Kılavuz Kitaplarının Deerlendirilmesi (Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ERDOAN, Tolga (2007). lköretim 3. Sınıf Türkçe Dersi Öretmen Kılavuz Kitabı ve Örenci Çalıma Kitabının Yapılandırmacı Yaklaıma Uygunluu. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 14, 163-172. GÖÇER, Ali (2008). lköretim Türkçe Ders Kitaplarının Ölçme ve Deerlendirme Açısından ncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 1, 197-210. HALS, sa (2002). Öretim Teknolojileri ve Materyal Gelitirme, Ankara: Nobel Yayınları. KARAMUSTAFAOLU, Orhan (2006). Fen ve Teknoloji Öretmenlerinin Öretim Materyallerini Kullanma Düzeyleri. Bayburt Üniversitesi Bayburt Eitim Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 90-101. KILIÇ, Abdurrahman (2009). lköretim Birinci Kademe Derslerinde Öretmen Kılavuzuna Duyulan htiyaç ve çerii. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 295-309. KULANTA, Nazike (2007). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Ders ve Örenci Çalıma Kitapları ile Öretmen Kılavuz Kitaplarının Öretmen, Örenci ve Veli görülerine Göre Deerlendirilmesi (Yayımlanmamı Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. MEB (2005). lköretim Türkçe Dersi Öretim Programı ve Kılavuzu (6-8. Sınıflar), Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüü Basımevi. MEB (2006). Millî Eitim Bakanlıına Balı lköretim Okullarında Okutulacak Ders Kitaplarının Yarıma Yoluyla Hazırlatılmasına likin artname, http://ttkb.meb.gov.tr (nternet eriim tarihi: 11 Aralık 2009). PUNCH, Keith, F. (2005). Sosyal Aratırmalara Giri: Nitel ve Nicel Yaklaımlar (Çevirenler: D. Bayrak, B. Aslan ve Z. Akyüz), Ankara: Siyasal Kitabevi. TED (2009). Öretmen Yeterlikleri - Özet Rapor. Ankara: Türk Eitim Dernei Yayınları. YILDIRIM, Ali ve MEK, Hasan (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratırma Yöntemleri (5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.