Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social Sciences Yıl: 2011/1, Sayı:13 Year: 2011/1, Number:13 YEREL YÖNETİM BAŞARISINI VE SEÇMEN TERCİHİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR: BUCAK İLÇESİNDE BİR ARAŞTIRMA Adnan KALKAN* Hasan ERDOĞAN** ÖZET Yeni kamu yönetiminde kapsamında meydana gelen gelişmeler, bütün dünyada olduğu gibi Türk yönetim sistemini de yakından etkilemektedir. Yönetimde şeffaflık, hesap verebilirlik, iletişim ve yönetişim gibi prensipler merkezi idareleri olduğu kadar yerel yönetimleride yönlendirmektedir. Bu tür uygulamalar giderek yaygınlaşmasına rağmen, özellikle yerel yönetimlerin başarısı üzerindeki etkilerini analiz eden bilimsel araştırma sayısı oldukça sınırlıdır. Burdur İli Bucak İlçesinde yaşayan seçmenlere anket uygulanarak yapılan bu araştırmada öncelikle şeffaflık, iletişim ve hesap verebilirlik prensiplerinin yerel yönetim başarısına etkileri üzerinde durulmaktadır. İkinci olarak, yerel seçimlerde seçmen tercihini etkileyen faktörler araştırılmaktadır. Araştıma bulgularının, yerel yönetimlerin yönetim ve siyasal patilerin seçim stratejilerinin oluşturulmasında yol gösterici işlev görmesi umulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Yerel Yönetim Başarısı, Şeffaflık, İletişim, Hesap Verebilirlik, Seçmen Tercihi. * ** Yrd. Doç. Dr., Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Zeliha Tolunay Uygulamalı Teknoloji ve İşletmecilik Yüksekokulu Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, 15300 Bucak/BURDURTÜRKİYE, adnankalkan@mehmetakif.edu.tr Okt. Dr., Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Hikmet Tolunay Meslek Yüksekokulu Büro Hizmetleri ve Sekreterlik Bölümü, 15300 Bucak/BURDUR-TÜRKİYE, herdogan@mehmetakif.edu.tr [217]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN THE FACTORS EFFECTING LOCAL MANAGEMENT SUCCESS AND VOTER S PREFERENCE: A RESEARCH IN BUCAK COUNTRY ABSTRACT Developments in new public management have a close affect both on Turkish management system and those throughout the world. Such principles as transparency in management, accountability, communication and governance not only affect central management but they also prompt local goverments. Though such implementations have increasingly become more widespread, the number of scientific researches, which analyze especially the local management success, is notably limited. Conducted by carrying out a poll among voters in Bucak County of Burdur City, this study lays an emphasis primarily on the effects of transparency, communication and accountability principles on local management success. Secondly, the factors effecting voters preference in local management is also investigated in this study. It is hoped that research findings have a leading effect on forming election strategies of political parties and management strategies of local managements. Key Words: Local Management Success, Communication, Accountability, Voter s Preference Transparency, 1. GİRİŞ Son yıllarda kamu yönetimi alanında önemli değişimler meydana gelmekte ve kamu kesiminde faaliyet gösteren birçok örgüt farklılaşan koşul ve beklentilere ayak uydurmaya çalışmaktadır. Yönetime katılma, demokratik yönetim, yerinden yönetim, toplam kalite ve performans yönetimi gibi işletme yönetimi alanında görmeye alışık olduğumuz yöntem ve tekniklerin kamu yönetiminin yapısal ve işlevsel süreçlerine dahil edilmesi önemli değişimleri beraberinde getirmektedir. Her geçen gün yaygınlaşmakta olan yeni kamu yönetimi uygulamalarından, Türk kamu yönetiminin ve yerel yönetim kuruluşlarının etkilenmemesi düşünülemez. Üstelik sunduğu hizmetlerin işletme mantığına uygun olması yerel yönetimleri, özel sektörün geliştirdiği yöntemlerden daha çok yararlanmaya sevketmektedir. Yerel yönetimler; yöre halkının ihtiyaçlarını karşılamak üzere örgütlenen, halka yerel nitelikli kamu hizmeti sağlayan ve karar organları 218]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma yerel halk tarafından seçilen kurumlardır. Hizmetlerden yararlanan vatandaşların memnuniyet derecelerinin ölçülmesi ve vatandaş odaklı bir hizmet sunumu gerçekleştirilmesi yerel yönetimlerin üzerinde durmaları gereken önemli hususlardan biridir.1 Benzer şekilde günümüzde etkisini hissettiren küreselleşme ve demokratikleşme eğilimleri, yönetimleri âdem-i merkeziyetçiliğe, şeffaflığa, etkinlik ve verimlilik ilkelerine göre hareket etmeye ve katılımcılığa doğru yönlendirmektedir.2 Bununla birlikte açıklık, hesap verebilirlik ve iletişim gibi uygulamaların yerel yönetim başarısına etkisini araştıran çaışmaların sayısı yok denecek kadar azdır. Bu çalışma, böylesine önemli bir ihtiyaca küçükte olsa bir katkı yapma arayışlarının ürünüdür. Çalışma esas itibariyle Burdur İli Bucak İlçesi nde yapılan saha araştırmasına dayanmaktadır. Araştırma kapsamında ilk olarak yönetimde şeffaflık, hesap verebilirlik ve iletişim uygulamalarının yerel yönetim başarısına etkisinin anlaşılması amaçlanmaktadır. İkinci olarak yerel yönetim seçimlerinde seçmen tercihlerini etkileyen faktörlerin ölçülmesi hedefmektedir. Araştırma sürecinde Şehirde yaşayan ve seçme yeterliliğine sahip hedef kitleye anket uygulaması yapılmakta ve derlenen verilerek istatistik programları kullanılarak analiz edilmektedir. 2. ŞEFFAFLIK, İLETİŞİM VE HESAP VEREBİLİRLİK Çağdaş yönetim anlayışının gereği olarak görülen şeffaflık, hesap verebilirliklik ve iletişim gibi ilkeler, Türkiye de son dönemde çıkarılan birçok yasa ve yönetmelikte karşılık bulmaktadır. Yerel yönetimler getirilen hukuksal düzenlemlerle bütün faaliyet ve işlemlerinde şeffaf ve hesap verebilir davranmaya teşvik edilmektedir. Söz konusu ilkeler yerel yönetimlerde iyi yönetimi tesis etmenin3 gerekleri arasında sayılmakmaktadır. 2.1. Yönetimde Şeffaflık Şeffaflık, daha çok merkezi ve yerel yönetimlerin iş ve faaliyetlerini planlama ve gerçekleştirmelerine yönelik bir kavramdır. Uygulamada şeffaf yönetimden ve işlemlerin şeffaflığından söz edilmektedir. Burada yönetimin, 1 2 3 HENDEN H. Burçin ve HENDEN Rıfkı, Yerel Yönetimlerin Hizmet Sunumlarındaki Değişim ve e-belediyecilik, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S. 14, ss. 48-66, 2005. YILMAZ Abdullah, AB ye Uyum Sürecinde Türk Kamu Yönetiminin Dönüşümü Üzerine Notlar, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, ss. 215-240, Nisan 2007. AKTAN Coşkun Can, Demokrasi ve İyi Yönetişim, Yerel Siyaset Dergisi, S. 2, ss. 11-16, Mart 2008. 219]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN her türlü eylem ve işleminin kamuoyunun gözü önünde gerçekleşmesi ve halkın etkilerine açık olması anlatılmak istenmektedir.4 Şeffaflık; devletin görev ve fonksiyonlarının, kamu mali yönetimine ilişkin bilgi ve hesapların, ileriye dönük plan ve projeksiyonların açık, anlaşılır ve düzenli olarak güven tesis edecek şekilde kamuoyunun bilgisine sunulmasıdır. Bugünün dijital çağında şeffaflık, uygun bilgilere tam ve kolayca online erişim sağlanması olarak tanımlanmaktadır. Sadece bu erişim sağlandığı zaman gerçek bir şeffaflıktan bahsetmek mümkündür.5 Şeffaflık, hesap verilebilirlik ve katılımcılık sivil toplum örgütleri ve vatandaşların hakları olarak ele alınmaktadır. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Aarhus Deklarasyonu; bilgi edinmeyi, bir vatandaşlık hakkı olarak ele almaktadır. Bu açıdan bakıldığında, bilgiye erişim kamu hesap verebilirliği için bir önkoşulu olarak görülmelidir.6 Bu nedenle kamu idarlerinin her türlü karar, eylem ve işlemine ilişikin her türlü bilgiye erişik hakkı ve kolaylığı sağlanması gerekmektedir. Yönetimde şeffaflık prensibi, gelişmiş ülkelerde kamu kurum ve kuruluşlarının bütün eylem ve işlemlerini doğrudan doğruya etkilemektedir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri nde uygulanmakta olan görüş alma sistemi ile vatandaşların yönetim sürecine doğrudan katılımlarının sağlanması hedeflenmektedir. Bu ülkede iyice yerleşmiş bulunan ilan ve yorum prosedürleri ve görüş bildirme uygulamaları sayesinde şeffaflık ilkesi, yönetim kültüründe önemli bir etik değer olarak görülmektedir.7 Benzer şekilde Fransa da yerel idarelerin bütün kararları çeşitli yöntem ve araçlarla vatandaşlara duyurulması zorunludur. Birleşik Amerika da, vatandaşlar, yerel idarelerin meclis toplantılarına katılabilirler. Sadece katılmakla kalmazlar, aynı zamanda, kendileri ile ilgili konularda söz alarak konuşabilirler. Türkiye de de gizli toplantılar hariç, belediye meclislerinin bütün toplantıları halka açıktır.8 4 5 6 7 8 ŞENTÜRK Hulusi, Belediyeler İçin Avrupa Birliği Rehberi, Belediye Yönetim Dizisi, Plato Danışmanlık, 2005. FABRY Sandra, Transparency in Government Spending: An Idea Whose Time Has Come for Florida, Americans for Tax Reform, Policy Brief, 850 (386)-3131-P.O.Box. 37460, Tallahassee, FL 32315, S. 4, April 2008. NELSON Paul J., Multilateral Development Banks, Transparency And Corporate Clients: Public Private Partnerships and Public Access to Information, Public Administration and Development, S. 23, May 2003. YAMAÇ Necati, İngiltere, Hollanda ve ABD de Daha İyi Düzenleme Çalışmaları ve Bu Çalışmalardan Türkiye İçin Çıkarılabilecek Sonuçlar, Yasama Dergisi, S. 9, 2008. TORTOP Nuri, Yerel Yönetimlerde Halkla İlişkiler ve Saydamlık, Türk İdare Dergisi, S. 449, ss. 5-17, Aralık 2005. 220]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma 2.2. İletişim Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşan gelişmelerden dolayı içinde bulunduğumuz dönem birçokları tarafından iletişim çağı olarak nitelendirilmektedir. Politika, stratesi ve yönetim uygulamalarının savunabilmesi ve kamuoyu desteğinin sağlanması kurumların iletişin beserisine bağlıdır. Bu gerçeğin farkında olan kuruluşlar geliştirdikleri iletişim stratejisi sayesinde hedeflerine kolaylıkla ulaşabilmektedir. Siyasetçi ile seçmen arasındaki ilişkide iletişim büyük önem taşımaktadır. İletişim gücü yetersiz siyasal projeler başarısız olmaya mahkûmdur. Toplumların siyasetle ilgilerinin ölçülmesinde; seçimlere katılım oranlarından, adayları değerlendirme kıstaslarına veya uluslararası gelişmelere gösterilen ilgiye uzanan birçok gösterge mevcuttur. Siyasetçiler karmaşık konularda hızlı hareket etmek, karar vermek ve bunu kamuoyuna anlatmak ve halkın desteğini almak zorundadırlar. Baskı grupları, sivil toplum kuruluşları ve lobiler değişik yöntemlerle siyasal sistemin işleyişinde rol almaktadır. Küresel ölçekten yerel ölçeğe kadar hangi konunun ne kadar süre toplum gündeminde kalacağını tahmin etmek zordur. Bu nedenle, demokrasilerde iletişim giderek belirleyici bir faktör haline gelmektedir. Toplumların eğitim seviyesinin artmasi ve bilgi teknolojilerinin ilerlemesine parale lolarak siyasal yönetim konuları daha karmaşık hale gelmektedir. Yerel yönetimler tarafından gerçekleştirilen yatırımlar, çevre temizliği, sosyal ve kültürel hizmetler ve eğitim gibi temel alanlardaki gelişmeler yerel yönetimlerin başarılarını doğrudan etkilemektedir. Bu faaliyetlerin seçmenler tarafından başarı olarak algılanmasında, yerel yönetim kuruluşunun, seçmenlerle iletişimi belirleyici bir etkendir. Yani hizmet ve proje üretilmesi kadar yapılanların, kamuoyuna doğru ve etkin şekilde anlatılması da yerel yönetimin başarısı açısından önemlidir. Başarılı bir yönetim, etkin bir iletişim sistemi ile eşdeğer görülmektedir. İyi bir iletişim ağı kurulması ve işletilmesi yönetsel çıktıların fark edilmesine yardımcı olmaktadır. Yetersiz iletişim ise, kamu kurumları ve toplum arasındaki koordinasyon ve işbirliğini zayıflatmaktadır. Yönetici, kamu hizmetlerinin etkin şekilde gerçekleştirilmesi ve kurum imajının düzetilmesi için etkili iletişim stratejisi geliştirmeli ve uygulanmasını sağlamalıdır.9 İletişim, vatandaşlara daha iyi bir hayat sağlamada ve devletin yeteneklerini arttırmada temel basamaktır. Etkin iletişim sistemi sayesinde vatandaşlar için yaratılan fırsatlar etkili şekilde duyurulmakta ve onların 9 ŞAHİN Ali, Türk Kamu Yönetiminde Yönetsel İletişim ve Bu Konuda Düzenlenen Bir Anket Çalışmasının Sonuçları, Maliye Dergisi, S. 152, ss. 81-102, 2007. 221]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN yönetime katılmaları teşvik edilmektedir.bunun için her yerel yönetim kuruluşu bir iletişim plan ve stratejisine ve sahip olmalıdır.10 2.3. Hesap Verebilirlik Hesap verebilirlik, kamu kurum ve kuruluşlarının yaptıkları eylem ve işlemlerin hesabını, ilgili kesimlere verebilmesi niyet ve kabiliyetini ifade eden bir kavramdır. Sinclair, kamu hesap verebilirliği olarak gayr-i resmi, fakat kamuya doğrudan hesap verebilirlikteten bahsetmektedir. O na göre kamu hesap verebilirliğinin dayanak noktası halkın bilme hakkıdır. Kamu hesap verebilirliği, temel insan haklarındandır. Bu nedenle kamuoyuna bilgi verilmesi kamu kurum ve kuruluşları açısından bir görevdir.11 Yapılan araştırmalar, şeffaflık ve hesap verebilirliğin; iş tatmini, kuruma bağlılık ve lidere duyulan güven gibi tutumlarla yakın ilişki içinde olduğunu göstermektedir. Benzer şekilde bağımsızlık ihtiyacı, görevle ilgili geri bildirim ve özü itibariyle tatmin edici görev gibi görev özellikleriyle de yakın ilişki halindedir. Yönetimde şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri, kurum dışı etkinlik ve başarıya yaptığı katkı sağlaması yanında kurum içerisinde de belirtilen olumlu sonuçların alınmasına yardımcı olmaktadır.12 Hesap verebilirlik ileri demokrasilerin üzerinde hassasiyetle durdukları konulardan biridir. İtalya da yerel yönetim istikrarını arttırmak için hesap verilebilirliği arttırıcı çabalar yerine getirilmekte ve tamamlanmaktadır. Buna ek olarak bu çabalar, halkın gereksinimlerini daha iyi karşılamak için yönetim inisiyatif ve politikalarının benimsenmesini teşvik etmektedir.13 Marco Rubio bir mektubunda; reform çabaları içinde hesap verebilirliğin gelişmenin bir gereği olduğunu, hükümet harcamalarına daha fazla şeffaflık getirmenin ve her Florida lının elektronik ortamda bunu görmesini sağlamanın gereklerinden sözetmektedir. Sözkonusu ile ve uygulamalar, sadece Florida hükümet liderlerine daha fazla hesap verebilir olmalarına yardım etmeyecek aynı zamanda, hükümetin tüm seviyelerinde güvenin kurulmasına da yardım edeceğini yazmaktadır.14 10 11 12 13 14 MACKAY Ilva, Toward a System of Communication for Local Government, presented to SALGA Members Assembly, ethekwini Metropolitan Municipality, Deputy Chief Executive Officer of GCIS, ss. 25-27, June 2006. RYAN Christine, STANLEY Trevor and NELSON Morton, Financial Accountability and Management, Blackwell Publishers, 2002. TAŞÇI Deniz ve KOÇ Umut, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı-Örgütsel Öğrenme Değerleri İlişkisi: Akademisyenler Üzerinde Görgül Bir Araştırma, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S. 2, ss. 373-382, 2007. MUSSARİ Riccardo, Accounting and Accountability in Italian Local Governments: Recent Changes and Challenges for The Future, Public Budgeting and Finance, ss.54-70, 1994. FABRY, a.g.e., s. 1. 222]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma 2.4. Şeffaflık, İletişim ve Hesap Verebilirliğin Yerel Yönetim Başarısına Etkisi Etkin bir demokrasi, etkin bir hesap verme, şeffaflık ve iletişim sürecini gerektirir. Etkin hesap verme, iletişim ve şeffaflık süreci, hükümet faaliyetlerinin vatandaşlara raporlanmasını gerektirir. Yerel yönetimlerin seçmenlerine siyasi hesap verebilme derecesi, kamu hizmetlerinin dağıtımındaki hizmetleri üzerinde kritik bir etkiye sahiptir. Hükümet performansının verilen alanda politik hesap verebilirlik derecesinin bir fonksiyonu olması beklenir.15 Performans değerlendirme yöntemi, özellikle seçilmişler açısından yeniden seçilmek için başarıyı yansıtan bir ayna olarak görülmektedir. Bu görüşe göre başarı oy a eşittir ve seçilmiş yöneticiler açısından performans ölçme ve değerlendirme yönteminin ikincil bir faydası olarak değerlendirilebilir. Ancak uygulanması durumunda yöntemin yararı bununla değil sürdürülebilirlik, kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılması, vatandaşların memnuniyeti ve yaşam kalitesinde artışla birlikte değerlendirilecektir.16 Liderleri sorumlu tutmak için vatandaşların en temel yolu seçimlerdeki oylamalardır. Fakat bu, tek yol değildir. Birleşik Devletlerde ve diğer demokrasilerde, vatandaşlar hükümeti sadece seçim günlerinde değil, günlük esaslar üzerinde de etkileyebilmektedir.17 Kabul gören bir yerel seçim, başarılı yönetim kadrosunun oluşumunu sağlayacaktır. İradelerinin sandığa yansıdığını düşünen vatandaş, o yönetime sahip çıkacaktır. Oyunu kullanan seçmen, görevini tamamlamış olmaz; sadece görevinin başlangıç aşamasını geçmiş olur. Seçim sonrasında yapılan hizmetlerin değerlendirilmesi sonucu uygun olanların desteklenmesi, uygun olmayanların ise düzeltilmesi için katkı konulması istenilen bir durumdur. 2.4.1. Şeffaflığın Yerel Yönetimlerin Başarısına Etkisi Ülkemizde, özellikle genel siyasetteki gelişmeler, yerel seçimleri de etkilemektedir. Ancak bu genellemeden sapmalar da olabilmektedir. Tek tek yerel yönetimler incelendiğinde bazı yerlerde vatandaşın, genel siyasetten 15 16 17 ECKARDT Sebastian, Political Accountability, Fiscal Conditions and Local Government Performance-Cross-Sectional Evidence From Indonesia, Public Administration and Development, S. 28, ss. 1-31, 2008. ERTEKİN Özhan ve ERKUT Gülden, Yerel Yönetimler İçin Karar Sürecinde Şehirsel Performans Değerlendirmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, C. 2, S. 1, Mart 2003. KATZ Ellen M., Transparency in Government-How American Citizens Influence Public Policy, 2008. 223]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN etkilenmeyerek sadece yerel yönetimin başarısı nedeniyle, o yerel yönetime oy verdiği de görülmektedir. Performans yönetiminin yerel yönetimlerde yerleşmesiyle, bu örneklerin sayısı da artacaktır. Yönetsel şeffaflık, belediyelerde uygulanan performans yönetim sürecinin takibi ve performans sonuçlarının halka duyurulması noktasında, performansa dayalı bir yönetime katkıda bulunmaktadır.18 Bütün bunların ışığında yönetimde şeffaflık prensibinin, yerel yönetimlerin başarısı üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu ifade edilebilir. 2.4.2. İletişimin Yerel Yönetimlerin Başarısına Etkisi Yerel yönetimlerde her türlü iletişim ve yönetsel açıklığın sağlanmış olması, performans yönetimini destekleyen bir olgudur. Bu doğrultuda, halka, yapılan hizmetler ile, hedefler ve planlar hakkında sürekli ve doğru bilgiler verilmelidir. Ayrıca yerel yönetim hizmetleri ile ilgili bilgiler, herkese açık olmalıdır. Böylece vatandaşlar, hizmetten kimin sorumlu olduğuna ve ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığına karar verebilecektir. Bunun sonucunda iletişim, yerel yönetimlerin başarısı üzerinde pozitif bir etkiye sahip oldoğunu söylemek mümkündür. 2.4.3. Hesap Verebilirliğin Yerel Yönetimlerin Başarısına Etkisi Hesap verilebilirlik, bilmeye hakkı ve yetkisi olanlara performansımızı tam ve doğru olarak bildirmemizi gerekli kılan bir prosestir.19 Kamu yönetiminin; kendisine yetki veren vatandaşa karşı, bu yetkiyi ne kadar doğru ve etkin kullandığının hesabını vermesi gerekmektedir. Hesap verilebilirlik; siyasi, idari, hukuki ve mali hesap verebilirlik olmak üzere dört ana başlıkta ele alınabilir. Genel olarak, siyasi hesap verme sorumluluğu halkın seçim ve oylama mekanizması aracılığıyla vekillerini denetlemesi anlamına gelmektedir. Başka bir ifadeyle, halkın seçtiği temsilcilerin bir seçim dönemi içersinde yaptıkları faaliyetler seçmenler tarafından değerlendirilmekte ve eğer seçimle iş başına getirilen hükümet başarılı görülüyorsa yeniden seçilmekte, başarısız görülüyorsa tekrar seçilememektedir. Dolayısıyla, seçim ve oylama mekanizması başlı başına bir hesap verme yükümlülüğü mekanizmasıdır.20 Vatandaşlar seçimlerde oy kullandığı zaman kamu politikalarının yürütülmesi ve önceki dönemdeki süreçte yetkinin kullanılması için hükümetin hesap tutacağı kabul edilmiştir. Yani, vatandaşlar hesap sahipleri 18 19 20 KÖSEOĞLU Özer, Belediyelerde Performans Yönetimi, Türk İdare Dergisi, S. 447, Haziran 2005. FABRY, a.g.e., ss. 2. AKTAN ve ÇOBAN, a.g.e., ss. 6. 224]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma gibi davranmaktadır. Demokratik hesap verebilirlik, aktif vatandaşların sorumluluğu politika üreticileri ile paylaşmasını gerektirir. Çünkü bu, demokratik yönetim ve kontrolün tek yoludur. Yerel ve bölgesel adaylar için oy kullanma bir hesap verebilirlik eylemidir.21 Vatandaşlar, hesap verebilirliğin bir parçasıdır ve Behn in demokratik hesap verebilirlik konseptine oturtulan hesap vermede, seçilmiş temsilcilerden daha fazla sorumluluğa sahiptir. Vatandaşlar seçimlerde yerel ve bölgesel yönetimleri doğrudan kontrol edebilir ve toplum örgütleri yerel ve bölgesel politikalar için hesap verme gücünü elde tutmak amacıyla baskı odaklı eleştirileri de üstlenebilir.22 Bütün bunların bir sonucu olarak; hesap verebilirlik prensibinin yerel yönetimlerin başarısı üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu söylenebilir. 3. YEREL YÖNETİM BAŞARISI TERCİHLERİNİ ETKİLEYEN ARAŞTIRMASI VE SEÇMEN FAKTÖRLER 3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi Günümüz kamu yönetimi anlayışında, merkezi ve yerel yönetim faaliyetlerinde hesap verebilirlik, şeffaflık, iletişim gibi kavramlar vazgeçilmez vasıflar konumundadır. Bu etik değerler çok önemli kamu hizmetlerini düzenleyen kanunlara, yöneltmeliklere uygulama yönergelerine temel teşkil eder duruma gelmiştir. Bu anlayışın getirdiği açık yönetim kavramı dahilinde düşünüldüğünde toplum ve devlet arasındaki mesafeyi kaldırmak, kamu hizmetinin kalitesini artırıp bunu topluma hissettirmek ve yerel yönetim başarısının bu anlamda gerçekleştirilmesini sağlamak esas amaç olmalıdır. 3.2. Araştırmanın Kapsamı Yapılan bu çalışmada ana kütle olarak Burdur iline bağlı Bucak ilçesinde ikamet eden seçmen kitlesi seçilmiştir. Örnek kütle olarak Bucak ilçesindeki sivil toplum kurululuşları, kamu kurum ve kuruluşları, temel sanayi ve ticari işkollarında faaliyet gösteren çeşitli işletmeler (ana kütlenin % 2,2 si) alınmıştır. Anketörler tarafından seçmenler ziyaret edilerek yüz yüze görüşmelerle anketler uygulanmıştır. Anket uygulanacak kişi olarak; seçmen niteliklerine sahip 18 yaş üstü kişiler seçilmiştir. Bucak ta toplam 500 kişiye anket uygulanmıştır. Geri dönen anket sayısı 487 adet olmuştur. 21 22 HANBERGER Anders, Democratic Accountability in Decentralised Governance, Journal compilation, Scandinavian Political Studies, C. 32, S. 1, 2009. HANBERGER, a.g.e., ss.9. 225]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN 3.3. Araştırmanın Kısıtları Araştırma bulguları verilen kısıtlar için geçerlidir. Bu kısıtlar; faydamaliyet ve pratik olma açısından belirlenmiştir. Örnek kütle; sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları, temel sanayi ve ticari işkollarında faaliyet gösteren seçmenler arasından seçilmiştir. Böylece örnek kütle, bu alanda çalışan seçmenler olarak sınırlandırılmıştır. 3.4. Araştırma Modeli Bu araştırmada şeffaflık, iletişim ve hesap verebilirlik bağımsız değişkenler, yerel yönetimlerdeki başarı (yerel seçim başarısı) ise bağımlı değişkenler olarak seçilmiştir. Burada bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiler (pozitif veya negatif) araştırılmış ve ölçülmüştür. Bu konu ile ilgili olarak hipotezler geliştirilmiş ve bu hipotezlerin doğrulukları ve hipotezlerin desteklenip desteklenmediği araştırılmıştır. Değişkenlerin birlikte değişip değişmedikleri, birlikte bir değişme varsa bunun nasıl olduğu öğrenilmeye çalışılmış ve korelasyon türü ilişkiler aranmıştır. Yerel yönetimlerin başarılarında; şeffaflık, iletişim ve hesap verebilirlik olmak üzere özellikle üç ana konu üzerinde durulmuştur. Şeffaflık, iletişim ve hesap verebilirlik; yerel yönetimlerin başarılarını etkileyecek ve artış sağlayacaktır. Bütün bunların ışığında denilebilir ki; Hipotez 1: Şeffaflık, yerel yönetimlerin başarısı üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir. Hipotez 2: İletişim, yerel yönetimlerin başarısı üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir. Hipotez 3: Hesap verebilirlik, yerel yönetimlerin başarıs üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir. Değişkenlerin birlikte değişip değişmedikleri, birlikte bir değişme varsa bunun nasıl olduğu öğrenilmeye çalışılmış ve korelasyon türü ilişkiler aranmıştır. Bu durum Tablo3 de gösterilmeye çalışılmıştır. Tablo 1: Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler Bağımsız Değişkenler (Neden) İletişim Şeffaflık Hesap Verebilirlik X X1 X2 X3 226] Bağımlı Değişkenler (Sonuç) Yerel Yönetim Başarısı Y Y 1
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma Araştırma modeli olarak da Şekil1 de gösterildiği gibi simgesel bir model kullanılmıştır. Şeffaflık Yerel Yönetim Başarısı İletişim Hesap Verebilirlik Şekil 1: Şeffaflık, İletişim ve Hesap Verebilirlik ile Yerel Yönetimlerin Başarısı Arasındaki İlişkiler 3.5. Veri Toplama Yöntemi Araştırılan konuya yakınlıkları ve ilgileri nedeni ile sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektörde çalışan kişiler, birincil veri kaynağı olarak seçilmiştir. Anket sorularının cevapları, değerlendirme ve karşılaştırma kolaylıkları sağlaması nedeni ile önceden verilecek seçeneklere göre düzenlenmiştir. Cevaplamada istenen bakış açısını davet etmesi, kaynak kişi için cevaplama kolaylığı sağlaması ve değerlendirme kolaylığı vermesi bakımından kapalı uçlu sorulara ağırlık verilmiştir. Ankette beşli seçenekleri olan sıralamalı Likert tipi (1:Kesinlikle Katılmıyorum,..., 5:Kesinlikle Katılıyorum) ölçek kullanılmıştır. Ankettin baş sayfasında ve sorulardan önce, soruların nasıl cevaplandırılacağını belirten açıklamalara (yönerge) yer verilmiştir. 3.6. Verilerin Analizi Toplanan veriler, bilgisayara girilmiş ve amaca uygun olarak SPSS 15.0 istatistik programı ile analiz edilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkilerin araştırılmasında; ilişkinin olup olmadığı, ilişkinin yönü ve derecesi dikkate alınmıştır. 3.7. Araştırmanın Bulguları Analizler sırası ile faktör analizi, güvenilirlik analizi, korelasyon analizi ve hipotez testleri için regresyon analizlerinden oluşmaktadır. Hipotezler, regresyon analizinde ortaya çıkan sonuçlar doğrultusunda test edilmiştir. Yapılan analizler ve sonuçları sırası ile aşağıda açıklanmıştır. Ankete katılan seçmenler; yaş durumlarına göre %32 si 35-45, %30,2 si 25-35, %18,1 i 18-25, %15 i 45-55 ve %4,7 si 55 ve üstü yaş grubuna girmektedir. 227]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN Eğitim durumlarına göre, ankete katılanlar arasında en yüksek oran %46 (224 kişi) ile üniversite mezunlarına aittir. Üniversite mezunlarını %30 (146 kişi) ile lise mezunları, %17,9 (87 kişi) ile ilköğretim mezunları, %5,7 (28 kişi) ile yüksek lisans mezunları, %0,4 ile doktora mezunları takip etmektedir. Çalıştıkları alanlara baktığımızda ankete katılanların %49,9 u (243 kişi) kamu sektöründe istihdam edildiği görülmektedir. Bundan sonra sırası ile katılımcıların %26,7 si (130 kişi) kendi işini yapmakta, %20,7 si (101 kişi) özel sektörde, geriye kalan %2,7lik kısım ise sivil toplum kuruluşlarında görev yapmaktadır. Ankete 333 ü bay (%68,4), 154 ü bayan (%31,6) olmak üzere toplam 487 kişi katılmıştır. İlçede ikamet etme süreleri dikkate alındığında, ankete katılanların %39 u 20 yıl ve üstü, %19,1 i 0-5 yıl, %17,5 u 5-10 yıl, %12,7 si 10-15 yıl ve %11,7 si 15-20 yıl süre ile Bucak ilçesinde ikamet ettikleri görülmüştür. 3.7.1. Faktör Analizi Faktör analizinde, bağımlı ve bağımsız değişkenler ayrı ayrı ele alınmış ve değişkenler bu şekilde analiz edilmiştir. Bağımlı değişkene ait faktör analizi sonuçları ve toplam açıkladığı varyans % 53,584 olarak gerçekleşmiştir. Faktör yükleri Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 2. Bağımlı Değişkene Ait Faktör Yükleri Bağımlı Değişken Sorular B.1 B.2 B.3 C.2 C.3 C.4 D.2 D.3 D.4 Yerel Yönetim Başarısı (Y1) Rotasyonlandırılmış Bileşenler Matrisi Çözüm (Extraction) Yöntemi: Temel Bileşenler Analizi. Rotasyon Yöntemi: Kaiser Normalizasyonu ile Varimax. Rotasyon 5 iterasyonda sonuçlanmıştır. 228] Bileşen,811,825,734,706,761,767,674,626,665
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma Faktör analizinde, bağımlı ve bağımsız değişkenler ayrı ayrı ele alınmış ve değişkenler bu şekilde analiz edilmiştir. Bağımlı değişkene ait faktör analizi sonuçları ve toplam açıkladığı varyans % 41,397 olarak gerçekleşmiştir. Faktör yükleri Tablo 5 de verilmiştir. Tablo 3. Bağımlı Değişkene Ait Faktör Yükleri Bağımlı Değişken Seçmenin Tercihi (Y2) Sorular E.1 E.2 E.3 E.4 E.5 Rotasyonlandırılmış Bileşenler Matrisi Çözüm (Extraction) Yöntemi: Temel Bileşenler Analizi. Rotasyon Yöntemi: Kaiser Normalizasyonu ile Varimax. Rotasyon 5 iterasyonda sonuçlanmıştır. Bileşen,645,677,660,644,588 3.7.2. Güvenilirlik Analizi Güvenilirlik analizinde herbir değişkenin alfa katsayılarına bakılmıştır. Tablo 6 da değişkenlere ait alfa güvenilirlik katsayıları verilmiştir. Şeffaflık, iletişim ve hesap verebilirlik konularındaki tüm sorularda güvenilirlik (alfa katsayısı) %83,7 elde edilmiştir. Tablo 4: Güvenilirlik Analizi Sonuçları Alfa Katsayısı ( ),702,741,710,652 Değişkenler Yerel Yönetim Başarısı (Y1) İletişim (X1) Şeffaflık (X2) Hesap Verebilirlik (X3) Elde edilen alfa değerleri; literatürde dikkate alınması istenen Bagozzi ve Yi (1988) tarafından belirtilen en küçük alfa değerinin (0,6) ve Nunnally (1978) tarafından belirtilen alfa eşik değerinin (0,7) üzerinde olduğu için kabul edilmiştir.23 Sonuç olarak; değişkenlere ait alfa güvenilirlik katsayıları, uluslararası literatürde belirtilen ve genel kabul gören değerlerin üzerinde çıkmıştır. 23 KAYNAK, ss.128. 229]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN 3.7.3. Korelasyon Analizi Tablo 7 de değişkenlere ait Pearson korelasyon katsayılarına ait değerler görülmektedir. Korelasyon tablosunda, bağımlı değişkenlerin diğer bağımsız değişkenler ile birebir ilişkilerine bakılmıştır. Tablo 5: Korelasyon Değerleri Değişkenler Y X1 Y Yerel Yönetim Başarısı 1,000,129** 1,000 X1 İletişim **,112,109* X2 Şeffaflık **,144,321** X3 Hesap Verebilirlik Pearson Korr. (Korelasyon) ve Sig. (Anlamlılık) **. Korelasyon, =0,01 seviyesinde anlamlı (çift yönlü) *. Korelasyon, =0,05 seviyesinde anlamlı (çift yönlü) X2 X3 1,000,225** 1,000 3.7.4. Regresyon Analizleri ve Hipotez Testleri Modele ait hipotezler, regresyon analizleri yapılarak test edilmiştir. Aşağıda regresyon analizinin matematiksel ifadesi olan denkleme yer verilmiş ve analizler bu denklem doğrultusunda yapılmıştır. Bağımlı değişkenlere ilişkin hipotezleri test etmek için regresyon denklemi öne sürülmüştür. Matematiksel model olarak nitelendirilen bu denklem aşağıda verilmiştir: Y= 0+ 1X1+ 2X2+ 3X3. Burada bağımlı değişken Y, yerel yönetim başarısını ifade etmektedir. Benzer şekilde bağımsız değişkenlerden X1, şeffaflığı; X2, iletişimi; X3, hesap verebilirliği göstermektedir. Burada Xi, i. değişken; değeri ise, standardlaştırılmış beta regresyon katsayısıdır. Regresyon analizi sonucunda değişkenlerin katsayıları ve anlamlılık seviyelerine ( ) göre hipotezlerimiz kabul yada reddedilecektir. Bu tablolarda gösterilen unsurlar; bağımlı değişken, bağımsız değişken, beta katsayıları ( ), anlamlılık ( ), R2 ve F değerleridir. Regresyon tablolarında bu değerlerin aynı formatta verilmesine dikkat edilmiştir. 3.7.5. Yerel Yönetim Başarısı İçin Regresyon Sonuçları Tablo 8 de görüldüğü gibi, analizde bağımlı değişken olarak Yerel Yönetim Başarısı alınmış ve bunu etkileyen bağımsız değişkenler seçilerek regresyon analizi yürütülmüştür. Bu regresyon modelinde; R2=,134, =,000 230]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma ve F=18,638 değerleri elde edilmiştir. Elde edilen R2 ve F değerleri, modelde kullanılan değişkenlerin Yerel Yönetim Başarısını oldukça tatminkar seviyede açıkladığını göstermektedir. Tablo 6: Yerel Yönetim Başarısını Etkileyen Bağımsız Değişkenler Bağımsız Beta ( ) Anlamlılık ( ) Değişkenler ** İletişim (X1),207,000 Şeffaflık (X2),130**,005 ** Hesap Verebilirlik (X3),283,000 R2 =,134 F= 18,638 =,000a **. Korelasyon, =,01 seviyesinde anlamlı (çift yönlü) *. Korelasyon, =,05 seviyesinde anlamlı (çift yönlü) Bağımlı Değişken Yerel Yönetim Başarısı Aşağıdaki Şekil:2 de şeffaflık, iletişim ve hesap verebilirlik ile yerel yönetim başarısına ait regresyon sonuçları toplu bir şekilde şematik olarak gösterilmiştir. Kabul edilen hipotezlere ait ilişkiler kalın çizgili oklarla gösterilmiştir. Şekil 7: Şeffaflık, İletişim ve Hesap Verebilirlik ile Yerel Yönetim Başarısı Arasındaki İlişkiler Şeffaflık 130** İletişim 207 Hesap Verebilirlik ** 283**,, Yerel Yönetim Başarısı, Bulgular sonucunda matematiksel model olarak nitelendirilen denklemler sayısal olarak aşağıda verilmiştir: Y1=1,278+,207**X1+,130**X2+,283**X3. 3.7.6. Hipotezlere İlişkin Sonuçlar Tablosu Hipotezlere ilişkin sonuçlar, Tablo 9 da gösterilmiştir. Modeldeki hipotezlerin tamamı tek yönlü olup, çift yönlü hipotezler bulunmamaktadır. Toplam 3 adet hipotezin sıralandığı Tabloda sonuçlara ilişkin olarak, Beta ( ), Anlamlılık ( ) ve KABUL/RED (K/R) durumları görülmektedir. Buna 231]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN göre; 3 adet hipotezden 3 adedi % 1 seviyesinde anlamlı olduğundan kabul edilmiştir. Tablo 9: Hipotezlere İlişkin Sonuçlar No H1 H2 H3 Hipotezler Şeffaflık, yerel yönetimlerin başarısı üzerinde,130 ** pozitif bir etkiye sahiptir. İletişim, yerel yönetimlerin başarısı üzerinde,207 ** pozitif bir etkiye sahiptir. Hesap verebilirlik, yerel yönetimlerin başarıs,283 ** üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir. K/R,000 K,000 K,000 K 3.7.8. Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Siyasal partilerin, öncelikle oylarına talip oldukları seçmenleri çok iyi tanımaları, onların, oy verirken hangi davranışları sergilediklerini ve hangi etkenlerin oy verme davranışını etkilediğni çok iyi bilmeleri gerekmektedir. Seçmen davranışını iyi analiz edemeyen siyasal partilerin, seçim yarışında başarılı olacağını söylemek oldukça güçtür.24 Burdur ili, Bucak ilçesi nde yapılan çalışmada seçmenlere yerel yönetim seçimlerinde seçim kararlarında etkili olabilecek etkenler yöneltilmiş ve bu etkenlere katılıp katılmadıkları sorgulanmıştır. Yerel yönetim seçimlerinde bu etkenlerin vatandaş tercihleri üzerindeki etkisinin olup olmadığı Tablo1 de gösterilmiştir. Tablo10: Seçmen Tercihlerini Etkileyen Faktörler Vatandaşın Yerel Seçim Kararını Etkileyen Etkenler Bölgenin Ekonomik Durumu Yapılan Maddi Yardımlar YapılanYayın, Propaganda ve Anketler Parti Tarafından Seçilen Aday Seçmenin Eğitimi, Etnik Geçmişi ve SosyoEkonomik Durumu % Küm. Kararlar Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum % Küm. % Küm. % Küm. % Küm. 10,2 10,2 13,6 13,6 9,2 9,2 9,4 9,4 6,0 10,3 20,5 15,4 29,0 14,2 23,4 9,0 18,4 6,0 12 Kararsızım 12,3 32,8 14,3 43,3 14,6 38,0 14,2 32,6 8,2 20,2 Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum 32,0 64,8 25,2 68,5 34,2 72,2 32,1 64,9 32,2 52,4 35,2 100,0 31,5 100,0 27,8 100,0 35,3 100,0 47,6 100,0 24 6,0 ERCİNS Gülay, Türkiye de Sosyo-Ekonomik Faktörlere Bağlı Olarak Değişen Seçmen Davranışı, Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, ss. 26, 2007. 232]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma Sorgulanan etkenlere verilen cevapların yüzdeleri Tablo1 de görüldüğü gibidir. Verilen cevapların kararsızlık halinden anlamlı oranda farklı olup olmadığı T testi yapılarak görülmeye çalışılmıştır. Tablo2 de ise verilen cevapların önem dereceleri, T değerleri ve ortalama değerleri incelendiğinde sorgulanan bütün ifadelerde anlamlı ölçülerde olumlu cevapların alındığı görülmüştür. Tablo11:Verilen Cevapların Önem Dereceleri, T ve Ortalama Değerleri Seçmen Tercihini Etkileyebilecek Etkenler Bölgenin Ekonomik Durumu Seçim Öncesi Maddi Yardımlar Yayın, Propaganda ve Anketler Siyasi partinin yerel yönetici adayı Seçmenin Eğitimi, Etnik Geçmişi ve Sosyo-Ekonomik Durumu T Değeri Önem Derecesi Ort. Std. Sapma 12,107,000 3,7202 1,31129 7,079,000 3,4547 1,41604 9,801,000 3,5700 1,28201 12,799,000 3,7449 1,28301 20,948,000 4,0947 1,15200 3.7.7.1. Bölgenin Ekonomik Durumu Seçmen tercihinde; bölgenin ekonomik durumu, seçmene yapılan maddi yardımlar, basın tarafından yapılan yayın ve anketler, siyasi parti tarafından belirlenen aday, seçmenin eğitim durumu, etnik geçmişi ve sosyoekonomik sınıfı seçmenin tercihini etkileyecektir. Yerel seçimlerde bulunulan bölgenin ekonomik konjonktürü ve bölgede gerçekleştirilen yatırımlar seçmen kararının şekillenmesinde önemli bir etken olabilmektedir. Bölgede yaşayan kişilerin gelir seviyeleri, ekonomik kaynakları ve sektör yapıları seçmenlerin tercihlerini etkileyebilmektedir. Bölgenin ekonomik durumunun seçmenin oy tercihini kesinlikle etkilediğini düşünen seçmenler, araştırmaya katılanların %35,2lik kısmını oluşturmaktadır. Bu oranı %32 ile katılıyorum, %12,3 ile kararsızım, %10,3 ile katılmıyorum ve son olarak %10,2 ile kesinlikle katılmıyorum ifadeleri izlemektedir. 233]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN 3.7.7.2. Yapılan Maddi Yardımlar Bölgede seçim öncesi yapılan maddi yardımların oy tercihini kesinlikle etkilediğini düşünen seçmenler, araştırmaya katılanların %31,5lik kısmını oluşturmak da ve bu oranı %25,2 ile katılıyorum, %14,3 ile kararsızım, %15,4 ile katılmıyorum ve son olarak da %13,6 ile kesinlikle katılmıyorum ifadeleri izlemektedir. 3.7.7.3. Basın Tarafından Yapılan Yayın ve Anketler Yerel seçim öncesi kampanyalarda, basının rolü; partiler ve liderleri ön plana çıkaran yayınlar aracılığıyla nesnellik/tarafsızlık iddialarıyla çelişir görünmekle birlikte, seçim döneminde basın, seçmenlerin rasyonel kararlarının oluşmasında yol gösterme ve bilgilendirme rolünü üstlenmiştir. Bu dönemlerde kimi haberlere gazetenin seçim sonuçları ile ilgili tercihini gösteren başlıklar atılırken, kimi köşe yazarları da oyunun rengini belli ederek seçmeni yönlendirme işlevini sonuna kadar yerine getirmektedir. Seçim kampanyaları boyunca, siyasal partilerden aday gösterilen kişiler hakkında demeçleri, faaliyetleri, özel hayatları ve sağlıkları ile ilgili konular aracılığı ile bazı adayların ve partilerin ön plana çıkarılması sağlan-maktadır. Basın, sistemin içinde yer alan siyasal partilerle ilgili tercihlerini açık veya gizli olarak ortaya koyarken, kendi kimliğine ilişkin geliştirdiği özgürlük tanımını, siyasetin özgür-rasyonel kararlar üzerine kurulu olduğu iddiası ile bütünleştirmektedir25 Seçim öncesi yapılan araştırmalar ve anketler de söz konusu değişkenler kadar önem taşıyabilmektedir. Siyasal kanaatlerini neredeyse sandık başında belirleyen önemli ölçüde seçmenin bulunduğu bir ülkede; bilimselliği ve tutarlılığı koro halinde tasdik edilen bir araştırmanın, seçmenin karar sürecinde oldukça etkili olabileceği söylenebilir.26 Medyanın siyasal toplumsallaşma üzerinde oldukça yoğun etkisi bulunmaktadır. Yapılan çeşitli araştırmalarda siyasal toplumsallaşma sürecinde çeşitli araç ya da kurumların farklı düzeylerde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Toplumsallaşma ile kazanılan değer, tutum, davranışlar bireyin siyasal bir dünya kurmasına yol açtığına göre, bu kurumların bireyin siyasal dünyasının mimarları olduğu söylenilebilir. Bu mimarların hangilerinin ne ölçüde etkili olacağı toplumlar arasında farklılık gösterse de, genel kabul gören siyasal toplumsallaşmada aracı kurumlar ya da siyasal toplumsallaşma etmenleri aile, okul, eğitim, çevre, kişisel 25 26 ÜSTE R. Bahar, Yerel Yönetimlerde Demokratikleşme, Türk İdare Dergisi, S. 448, ss. 49-60, Ankara, 2005. BOSTANCI M. Naci, 3 Kasım dan 28 Mart a Siyasal Haritadaki Şekillenme Sürüyor, Türkiye Günlüğü, S. 76, ss. 24-30, Bahar 2004. 234]
Yerel Yönetim Başarısını ve Seçmen Tercihini Etkileyen Unsurlar Bucak İlçesinde Bir Araştırma tecrübeler ve medyadır. Kitle iletişim araçlarının bireylerin siyasal değer, inanç, tutum ve değerleri üzerinde etkisi olsa da aile, okul, eğitim ve çevreden sonra gelmektedir. Genel olarak bakıldığında, aile, arkadaş çevresinin etkisinin daha fazla olduğu kabul edilse de, kitle iletişim araçlarının da siyasal kültürün oluşumunda ve aktarımında topluma hizmet eden en temel kurumlardan biri olduğu yadsınamaz. Bunlara ilaveten yerel halkın bilinçlenmesi ve yönetimi sahiplenmesinde medyanın oldukça güçlü bir etkisi bulunmaktadır.27 Bölgede seçim öncesi yapılan yayınlar, propagandalar ve anketlerin oy tercihini kesinlikle etkilediğini düşünen seçmenler, araştırmaya katılanların %27,8lik kısmını oluşturmak da ve bu oranı %34,2 ile katılıyorum, %14,6 ile kararsızım, %14,2 ile katılmıyorum ve son olarak da %9,2 ile kesinlikle katılmıyorum ifadeleri izlemektedir. 3.7.7.4. Siyasi Parti Tarafından Belirlenen Adaylar Seçim kampanyaları yöntemleri ne kadar gelişmiş olursa olsun, siyasi partiler ve seçmenler için siyasi partinin kimliği, ideolojisi, imaj ve vitrini hakkında fikir veren ürün karmasının en önemli unsurlarından biri de siyasi partilerin gösterdiği adaylardır. Seçmen gözünde hiçbir zaman önemini kaybetmeyen bu unsurun önemli bir tercih sebebi olduğu bilinmektedir.28 Bu nedenle siyasi partiler; ideolojik farklılık gözetmeden bütün seçmen kesimlerine kendi adaylarını tanıtmak,29 adaylarının geçmişi ve nitelikleri ile gelecekleri pozisyonların ilişkilendirilmesini sağlamak durumundadır. Siyasal partilerin uygulamada yapmak istediklerinden çok, adayların neler yapmak istedikleri üzerinde durmak çok daha mantıklı bir yaklaşım olacaktır. Yerel yönetimlerde siyasal katılım, siyasal partilerin öne çıkarılması ile değil; adayların ön plana çıkarılması ile başarıya ulaşabilir. Siyasal partilerin bölgede gösterdikleri adayları tanıtmaya çalışmak katılım açısından doğru bir ufuk açacaktır. Siyasal parti ne denli olumlu kamu politikaları oluşturmuş olursa olsun, adayın fikirleri, daha önce yaptıkları ve seçim sonrası yapmak istediklerinin önemi bir kat daha büyüktür. Seçimin akışını belirleyen adaylar olmaktadır. Adayını bölgede doğru belirleyen seçmen, siyasal katılımın seçim öncesi aşamasını tamamlamış sayılır.30 27 28 29 30 ÜSTE, a.g.e., ss. 57 DİVANOGLU Sevilay U., Seçim Kampanyalarında Siyasal Pazarlama Karması Elemanlarının Yeri ve Önemi, Nigde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, ss. 105-118, Aralık 2008. SAKAL Mustafa, Siyasal Karar Alma Sürecinde Yer Alan Aktörler ve Rolleri, http://www.canaktan.org/ekonomi/anayasal_iktisat/diger_yazilar/sakal-siyasalkararalma.pdf, (17.08.2009). ÜSTE, a.g.e., ss. 56. 235]
Adnan KALKAN - Hasan ERDOĞAN Siyasi partiden çok siyasi partinin aday olarak gösterdiği kişilerin oy tercihini kesinlikle etkilediğini düşünen seçmenler, araştırmaya katılanların %35,2lik kısmını oluşturmakta ve bu oranı %32,2 ile katılıyorum, %14,2 ile kararsızım, %9 ile katılmıyorum ve son olarak da %9,4 ile kesinlikle katılmıyorum ifadeleri izlemektedir. 3.7.7.5. Seçmenin Eğitim, Etnik Geçmiş ve Sosyo-ekonomik Sınıfı Bölgenin etnik kökeninden, gelişmişlik düzeylerinden, gelir seviyelerinden kaynaklanan tercih farklılıkları partiler için kimi zaman önemli bir avantaj kimi zaman ise ciddi bir dezavantaj olarak ortaya çıkmaktadır. Seçmenlerin demografik özellikleri ve etnik kimlikleri de oy verme tercihlerini önemli ölçüde etkilemektedir. Türkiye de, son yapılan yerel seçimlerin sonuçlarına yönelik araştırmalar; her partinin farklı eğitim düzeylerine sahip seçmeni olduğunu göstermektedir.31 Seçmenin eğitim, etnik geçmiş ve sosyo-ekonomik sınıfı, yerel seçimde oy tercihini kesinlikle etkilediğini düşünen seçmenler, araştırmaya katılanların %47,6lik kısmını oluşturmakta ve bu oranı %32,2 ile katılıyorum, %8,2 ile kararsızım, %6 ile katılmıyorum ve son olarak da %6 ile kesinlikle katılmıyorum ifadeleri izlemektedir. Kümülatif yüzdelere baktığımızda ise, ankette ifade edilen seçmen kararındaki tercih sebeplerinin bir sıralaması yapılması gerekirse, seçmenlerin %29 u yapılan maddi yardımların diğerleri arasında etkisinin daha az olduğunu ifade etmişlerdir. Bu oranı %23,4 ile yayın, propaganda ve anketlerin etkisi, % 20,5 ile bölgenin ekonomik durumunun etkisi, %18,4 ile gösterilen adayın etkisi izlemektedir. Son olarak da seçmenin seçim kararında en fazla etkiye sahip olduğunu düşündükleri değişken ise seçmenin eğitimi, etnik geçmişi ve sosyo-ekonomik sınıfı olarak görülmektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırmaya katılan seçmenlerin %67,2 si, bölgenin ekonomik durumunun seçmenin oy tercihini etkilediğini düşünmektedir. Bölgede seçim öncesi yapılan maddi yardımların seçmenin oy tercihini etkilediğini düşünen seçmenler, araştırmaya katılanların %56,7 lik kısmını oluşturmaktadır. 31 ERCİNS, a.g.e., s. 36. 236]