ümran j g g düşünce kültür sivasei Sahibi Üm ran Yayıncılık Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti. Adına Abdullah Yıldız Yayın Danışmanı Yusuf Kaplan Yazı İşleri M üdürü Veli Kahraman Yayın K urulu Uğur Altım, Yusuf Kaplan, Cevat Özkaya, Abdullah Yıldız Bu Sayıya Katkıda Bulunanlar Mehmet Akif Ak, Abdurrahman Arslan, Kerim Buladı, D. Mehmet Doğan, Havva Giiney, İhsan Kabil, İbrahim Karagül, Ahmet Mercan, Atasoy Miiftüoğlu, Hayrettin Oğuz, Mustafa Ozcan, Nurettin Ozcan, Zafer Özdemir, Rasim Özdenören, Mustafa Tekin, Ömer M. Yaman, Ahmet Yaşar Hocaefendi, Ali Ural İdare Merkezi Kıztaşı Cad. No: 56/1 Fatih-İstanbul Tel: (0212) 533 72 02-631 13 85 Fax: 534 88 88 www.umran.org umran@umran.org Tem silcilikler Ankara: (0312) 435 94 48 İzmit: (0542) 250 75 77 Trabzon: (0462) 321 95 44 Abone Şartları Yıllık (12 sayı): 24.000.000 TL. Yurtdışı Yıllık: 100 DM-50$ Ümran Yayıncılık Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti. Posta Çeki No: 1605252 Hasan Ah Türkiye İş Bankası Fatih Şb. Hesap No: 1020 138 6804 A vrupa İçin H esap N o Sedat Yıldız epm m erz Bank BLZ: 10040000 K onto No: 8082596 Fiyatı: 2.000.000 TL. Dizgi, İçdüzen: U m ıan Kapak T asarım : Sezer Erdoğan U ygulam a: U m ıan Film Çıkış: Saydam Grafik Baskı-Cilt: Tavaslı Matbaacılık Ltd. Şti. Ayda bir yayımlanır. Ö " O S Ramazan Pratiğinin Teorisini Yapmak B u say ım ızd a R a m a z a n k o n u s u n d a b u g ü n e k a d a r T ü rk iy e d e y a p ılm a m ış b ir şeyi yapıyoruz: R a m a z a n m ru h u, a n la m la rı v e im k a n la rın a d a ir b ir ü st-d il g e liştire re k R a m a z a n p ra tiğ in in te o ris in i y a p m ay a çalışıy o ru z. K a p ağ a taşıd ığ ım ız R a m a z a n, m e y d a n o k u y o r afo rizm ası, b u say ıd a y a p m a k isted iğ im iz te o rik a n la m la n d ırm a ç ab a sı k o n u s u n d a y e te ri k a d a r fik ir v e riy o r d iy e d ü şü n ü y o ru z. R a m a z a n, n e y e m e y d a n o k u y o r? E lb e tte k i se k ü le rliğ e m e y d a n o k u y o r. S e k iile rliğ in y an i d ü n y e v île ş m e n in k a ç ın ılm a z so n u c u o la ra k z u h u r e d e n v e çağdaş to p lu m la r ın e n te m e l b u n a lım la rın ın, h a n d ik a p la rın ın, s o ru n la rın ın k a y n a ğ ın ı te ş k il e d e n açg ö z lü lü ğ e, sefih liğ e, b a y ağ ılığ a, b e n c illiğ e, ç ık a rc ılığ a, tü k e tim k ö le liliğ in e, a d a le tsiz lik le re, h a k sız lık la ra m e y d a n o k u y o r. D a h a sı, R a m a z a n, sa d e c e m ü slü m a n to p lu m la ra d e ğ il tü m in sa n lığ a ö rn e k o la b ile c e k in s a n la Y a ra tıc ı, d o ğ a, b itk ile r, h a y v a n la r v e tü m v a rlık la r a ra s ın d a u lv î b ir ile tiş im ağı g e rere k, b ü y ü k b ir d e n g e k u ru y o r. V e R a m azan, eşsiz b ir a n la m, c o şk u, k a rd e şlik, d a y a n ışm a, y a rd ım la şm a, d iy a lo jik k o n u ş m a te m e lin e d a y a lı z e n g in b ir a n la m h a rita s ı v e a n la m la n d ırm a p ra tiğ i g e liştire re k b ü tü n in s a n lık iç in m u h te ş e m b ir in sa n, to p lu m v e d ü n y a ta s a v v u ru m o d e li su n u y o r. B u n d a n d a h a b ü y ü k m e y d a n o k u m a o lam a z, h e rh a ld e. M iislü m a n la ra d ü ş e n e n h a y a tî ve a cil g ö re v, R a m a z a n ın su n d u ğ u bu m u h k e m ve m u h te şe m in sa n, to p lu m, d ü n y a ta s a v v u ru v e t a sa rım ı m o d e lin i ö n c e h a y a tla rın ın tü m b ö lm e le rin e y a y m a n ın y o l la rın ı a ra ştırm a k, so n ra d a K u tlu K ita b ım ız ın a ltın ı çizdiği g ib i tü m in sa n lığ a ö rn e k o la b ile c e k b ir ü m m e t o lm a g a y reti ile bu m o d e li ta m d a d ü n y a m ız ın İsla m ın m e s a jın a e n fazla ih tiy a ç h is s e ttiğ i b ir z a m a n d ilim in d e tü m in sa n lığ a ta k d im e tm e k. V e ta b ii, R a m a z a n m so m u t o lara k su n d u ğ u bu im k a n la rı y e n i b ir d ilin ve sö y le m in g e liştirilm e s in d e k a lk ış n o k ta s ı o la ra k y e n i şe k ille rd e ve y e p y e n i b ir ru h la k e şfe d e b ilm e n in v e k u lla n a b ilm e n in y o lla rın ı a ra ştırm a k. Y azılarım ızda v e a ç ık o tu ru m u m u z d a g e liştirm e y e ç a lış tığ ım ız ü s t-d il in sizi d e h e y e c a n la n d ıra c a ğ ın ı u m uyoruz. B u say ım ızd a G ü n d e m sa y fa la rın d a, K ıb rıs s o ru n u n d a n, A B m e s e le sin e, A fg a n is a n d a k i sa v a şın n e (re )y e e v rile b ile c e ğ i m e s e le s in d e n T ü rk iy e n in iç siyaset d ü n y a sın d a k i d a lg a la n m a ve ç a lk a la n m a la ra k a d a r ü lk e v e d ü n y a g ü n d e m in e ilişk in y e tk in a n a liz v e y o ru m yazıları bulacaksınız. K ü ltü r-s a n a t say falarım ızd a ö z g ü n şiir o k u m a la rı, film, k ita p v e t e lev iz y o n e le ştirile ri m e tin le ri y e r alıy o r. B u say ım ızd a, H a y r e ttin O ğ u z u n te le v iz y o n la rd a K u r a n ta rtış m a la rın ı tartıştığ ı a n la m lı b ir yazısı v e 11 E ylül o la y ın ın A m e rik a d a y a ra ttığ ı ta rtışm a la rı k o n u a la n ilg in ç b ir A m e rik a M e k tu b u m uz v a r. B u ra d a ay rıc a S e y y id H. N a s r ve A h m e t Y. Ö z em re ile y a p tığ ım ız rö p o rta jla rın ik in c i b ö lü m le rin i yer d a rlığ ı n e d e n iy le so n ra k i sa y ıla rım ıza k a y d ırm a k z o ru n d a k a ld ığ ım ız ı h a tırla tm a k istiy o ru m. Ü m ra n, O c a k sa y ısın d a n itib a re n y e p y e n i a tılım v e a ç ılım la ra im za a ta c a k : B a u d rilla rd, V irilio, G e lln e r, W a lle rs te in gibi d ü n y a n ın b irin c i s ın ıf d ü ş ü n ü rle rin in m e tin le r in i sizlere m ü sta k il y a zılar h a lin d e sıcağı sıcağ ın a ulaştıracağız. Y e n i, ö z g ü n ve h e y e c a n d o lu U m r a n la rd a b u lu şm a k d ile ğ iy le R a m a z a n B a y ram ın ız ı k u tla r h a y ırla ra v e sile o lm a sın ı n iy az ed eriz...
TÜRKİYE GÜNDEMİ 4 İç v e D ış P o lit ik a d a B i r A n a h t a r : O s m a n lı M is y o n u Y U SU F KAPLAN içindekiler 9 K ı b r ı s ta S o n a Y a k la ş ır k e n... D. M E H M E T D O Ğ A N 1 1 S iy a s e ts iz D e m o k r a s i n in S e r ü v e n i C E V A T Ö Z K A Y A RAMAZAN MEYDAN OKUYOR 28 AÇIKOTURUM R a m a z a n Ö r n e k B i r M o d e l S u n u y o r K a t ıla n la r : M e h m e t A k i f A k, A b d u rra h m a n A rs la n, Y u s u f K a p la n, Ş e m s e d d in Ö z d e m ir 47 O r u c u n O n t ik M a h iy e t i R A S İM Ö Z D E N Ö R E N 13 B a ş ı G ö ğ e E r e n le r A H M E T M E R C A N 38 Bir Ramazan ve Bayram Semiyolojisi R a m a z a n ın R u h u v e A n la m la r ı YU SU F KAPLAN 50 R a m a z a n ı M ih v e r E d in m e k Ş E M S E T T İN Ö Z D E M İR 14 T e r ö r ü n K ü ç ü k L o d la r ı SA L İH B A Y K A R A DÜNYA GÜNDEMİ 17 İn c ir lik U s s ü nde E le k t r ik l i S a n d a ly e le r K u r u la c a k m ı? İB R A H İM K A R A G Ü L 42 R a m a z a n : Y e n i B i r B a ş la n g ıc ın S ü r e k liliğ e D ö n ü ş t ü r ü lm e s in in İm k a n ı M U S T A F A T E K İN 54 R a m a z a n ı K u r a n la Y a ş a m a k K E R İM B U L A D I 22 A fg a n is t a n da Y e n i D ö n e m v e Y e n i A r a y ış la r M U S T A F A Ö Z C A N KUR AN VE HAYAT 62 T o p lu m u n İn ş a s ın d a P e y g a m b e r le r in M e to d u C E V D E T SA İD 66 K u l l a r v e İla h la r N U R E T T İN Ö ZCA N 70 G ü z e l İlim, G ü z e l İn a n ç, G ü z e l A m e l, G ü z e l A h l a k A H M E T Y A Ş A R H O C A E F E N D İ 2 Ümran -Aralık - 2001
KAPAK İ * M O T - * * < & ' * 4 v< EK YOK DOSYASI Hazırlayanlar: Sezgin Tunç Cafer Tanrıkulıı Selda Karakıışoğlu Ali Karakuş RAMAZAN MEYDAN OKUYOR yeni bir insan - yeni bir toplum - yeni bir dünya tasavvuru Mehmet Akif Ak Abdurrahman Arslan Yusuf Kaplan Şemsettin Özdemir Mustafa Tekin Rasim Özdenören Kerim Buladı Y A Z A R L A R M ehmet A k if A k: Ö y k ü c ü, yazar. A bdunahm an Arslan: T e o ris y e n ; İslam ve B a tı düşüncesi, üzerinde yo ğ u n la şıy o r Salih Baykara: İn s a n h a k la n v e totaliterizm so ru nu yla uğraşıyor. Ertuğrul Bayramoğlu: E ğ itim c i, tarih araştırm acısı. Kerim Buladı: T e fsir doktoru, yazar. D. M ehm et Doğan: T ü r k iy e Y a z a r lar B ir l iğ i K u r u c u B a ş k a n ı; R T U K üyesi, d ilc i, yazar. Ihsan Kabil: F ilm e le ş tirm e n i, film teorisi üzerinde yo ğ u n laşıyo r. Yusuf Kaplan: İle tiş im c i, y a y ın c ı, yazar, ç e v irm e n. İbrahim Karagül: Y e n i Ş a fa k gazetesi dış p o litik a editörü ve yazarı. Ş İ İ R O K U M A L A R I 89 Ve Monna Rosa ALİ URAL D E N E M E 92 Tarihin Yeni Boyutu ATASOY MÜFTÜOĞLU KÜLTÜR SANAT F İ L M 97 Türk Dünyası Sinemasına Dair İHSAN KABİL İ Z L E N İ M 9 8 Amerika Mektubu HAVVA GÜNEY Y A N S I M A L A R 1 0 0 Öğütler ERTUĞRUL BAYRAMOĞLU Ahmet M ercan: Ş a ir, yazar. Atasoy M üftüoğlu: D üşünce adam ı, yazar. Hayrettin Oğuz: İs la m d üşüncesi so ru nları ile uğraşıyor. Mustafa Ö zcan: Y e n i A s y a da dış p o litik a yazarı. Nurettin Ö zcan: E ğ itim c i, yazar. Şemsettin Özdemir: Y a y ın c ı. Zafer Özdemir: E d e b iy a tç ı, yazar. Rasim Özdenören: Ö yk ü cü, düşünür C evat Özltaya: S iy a s e t y o ru m c u su, y a y ın c ı. Cevdet Said: S u r iy e li, b ireysel v e toplum sal değişim üzerine yazıyor. M ustafa T ekin: S o s y a l b ilim le rin İs lâ m î im k a n la rın ı araştırıyo r. Ali Ural: Ş u le Y a y ın la r ı sa h ib i ve editörü ; öykü cü, şair. Ö m e r M. Yam an: S o s y o lo ji o k u T V E L E Ş T İ R İ 94 Kur an Tartışmaları Üzerine HAYRETTİN OĞUZ K İ T A P 102 Tanzimatın ve Meşrutiyetin Birikimi ÖMER M. YAMAN - ZAFER ÖZDEMİR m aları yap ıyor. Ahmet Yaşar H ocaefendi: G ö n ü l adam ı, yazar. Abdullah Yıldız: A ra ştırm a cı, yazar. Ü m r a n -A r a lık >2001 3
G Ü N D E M İÇ VE DIŞ POLİTİKADA BİR ANAHTAR: OSMANLI MİSYONU Y U S U F K A P L A N bu kara m sar ta b lo n u n o zam an h iç de b ö yle g ö rü n e m e y e b ile c e ğ in i de görebileceğim ize in an ıyoru m. B u n u n iç in y a z ın ın b a şın d a yken b u ra d a g e liş tire ce ğ im arg ü m an ve ö n erilere tem el teşkil etm esi b ak ı m ın d a n ö n e m li o ld u ğ u n u d ü şü n d ü ğüm b irk a ç n o k t a n ın a ltın ı çizm em g erekiyo r. T ü rk iy e, Ö z a l so n rası ve y a S o ğ u k S a v a ş sonrası d ö n e m in b a ş la n g ıc ın d a n itib a re n a d ım a d ım p aran teze a lın ıy o r, h a re k e t v e m a n e v r a a la n ı sürekli o la ra k d a ra ltılıy o r, k u ş a tılıy o r v e k ö seye sık ıştırılıyo r. (B ö y le söylem ek- 11» K ı r rv ır'ırim U M ı ı i 'l K 'i irm 'ipw ij u ı t m ıy o ru m ; aksin e, so n o n y ıld a n bu y a n a fiile n yaşad ığ ım ız b ir re a lite ye d ik k a t çekm iş o lu y o ru m ). 28 Ş u b a t sü re ci, T ü r k iy e n in k ıs k aca alın m a, k u şatılm a ve köşeye sık ış tır ılm a g iriş im le r in in e n sarsıcı ilk b ü yü k d e n e m e siyd i. B u d e n e m e b e k le n e n so n u cu v e rm iş o lm a lı ki, T ü r k iy e, son ü ç d ö rt y ıld a n bu yana ö n c e siyasi a ç ıd a n, so n ra e k o n o m ik v e n ih a y e t u lu slarara sı iliş k ile r açışan, ö n c e A fg a n is t a n ın iş g a liy le b aşla yan, şim d ile rd e ise Ir a k a y a p ı la c a k o p e ra syo n la r T ü r k iy e n in b aşın ı b ir h a y li a ğ rıta b ile c e k v e ad eta film şeridi gibi cereyan ed en h ad iseler, T ü r k iy e y i zor am a t a r ih î k a ra r la r alm aya iteb ilir. Türkiye, İmkanlarının Farkında Değil B u ra d a k a ra n lık b ir ta b lo ç iz d iğ im in fa rk ın d a y ım. A m a şu a n d u ru m bu. T ü r k iy e, m o d e rn ta rih i b o y u n c a b e n im se d iğ i p a s if v e özg üven d en y o k su n iç v e dış p o litik a g e liş tirm e a n la y ış ın ı sü rd ü rd ü ğ ü sü re ce, T ü r k i y e n in b u tablosu, k a ra n lık o la ra k k a lm a y ı sü rd ü recektir. A n c a k b u Türkiye Batı-yörüngesinden çıkacak ya da yeni bir yörüngenin kurulmasına öncülük edecek olursa tüm küresel dengeler A BD ve Avrupa aleyhine değişmeye başlayacaktır. B ir in c is i şu: T ü r k iy e n in A B D v e A v r u p a ya d u yd u ğ u ih tiy a ç ta n ço k, A B D v e A v r u p a, T ü r k iy e ye ih tiy a ç d u yu yo r. İk in c is i, A v r u p a n ın da A B D n in de k ü resel stra te ji, p o litik a v e p r o je le r in in t ık ır t ık ır iş le ( tileb illm e s i T ü r k iy e n in desteği o lm a d a n te h lik e y e d ü şecektir: T ü r k iy e B a tı- y ö rü n g e s in d e n ç ık a c a k ya da y e n i b ir y ö rü n g e n in k u ru lm a s ın a ö n c ü lü k (v e y a e n azın d an o rta k lık ) e d e cek olu rsa tü m k üresel d e n g eler A B D ve A v r u p a a le y h in e değişm eye b a ş la yacak tır. ( A y n ı durum, İs ra il le o la n iliş k ile rim iz iç in de, b e lk i de ç o k d a h a fazla g e ç e rlid ir: T ü r k i y e n in desteği o lm ad an İsrail, geleceğe d ö n ü k h iç b ir şey yap am az). S ö y le m e k iste d iğ im şey şu: B a tık la r, İr a n d a n s o n ra b ir d e T ü r k iy e y i k a y b e tm e y i asla göze a la m a y a c a k la rın ı ç o k iy i b iliy o rla r. Ü ç ü n c ü s ü de, T ü r k iy e, bu ik i ö n e rm e d e d ile g e tird iğ im g erçe k le r üzerinde esaslı b ir m uhasebe yap ıp sm d an k ıskaca a lın d ı ve art arda bü n u n la b irlik te, b e n bu ta b lo n u n, k e n d i ç ık a r la r ın ı ö n e alan, d ü n y a y a y ü k ö n cü v e a r tç ı d e p re m le r le sar T ü r k iy e y i, t a r ih î k a ra rla r a lm a y a d ü n o ld uğ u gibi y a r ın da ö n e m li söz sıld ı. B u d e p re m le rin, T ü r k iy e ye n e k a d a r b ü yü k fa tu ra la r ö d e te b ile c e ğ im k e s tire b ilm e k p e k k o la y değil. A m a tam b ir çıkm aza gird iği gözlen e n K ıb rıs m eselesi, y ıla n h ik a y e s i n e d ö n e n v e y a d ö n d ü rü le n A v r u p a B ir liğ i ü y e liğ i so ru nu k o n u su n d a y a şa n a n v e h iç de iç a ç ıc ı o lm a y a n gelişm eler; ve 11 E y lü l sonrasında o lu it e b ile c e ğ i ih t im a lin i d e c id d iy e a lm a lıy ız d iy e d ü şü n ü yo ru m. E ğ e r A v r u p a, A B D v e bölge ü lk e le riy le b u g ü n e k a d a r kurduğum uz iliş k ile ri silbaştan ye n id e n gözden geçirip, ü l k e m iz in iç v e dış p o litik a s ın d a k i d i n a m ik le ri, h a re k e t ve m a n e v r a a la n la rım ız ı g e n iş le te b ile c e k b ir düzlem e ta şıy a ra k y e n id e n ta n ım la y a b ilirs e k, v e id d ia la ra s a h ip o la b ile c e ğ in i göste re n a k t if p o litik a, stra te ji ve p ro je le r g e liş tir e b ilirs e, işte o z am an ö n ü n d e, o rta v e uzun vadede h a y a ta geçireb ileceği v e h iç de hafife a lın m am ası g e re k e n im k a n la ra, d in a m ik le re v e e n trü m a n la ra sahip o ld u ğ unu fa rk e d e c e k tir. A v r u p a lıla r ın da, A m e r ik a lıla r ın 4 Ü m r a n -A r a lık -2 0 0 1
OSMANLI MİSYONU / KAPLAN d a T ü r k iy e p o litik a la r ın ın a ç ık la n m a y a n, a ç ık ç a telaffuz e d ilm e y e n ç o k esaslı ve ö rtü k b ir h e d e fi var: T ü r k iy e n in b ir g ü n O s m a n lı m is y o n u n u ü stle n m e ye v e y e n id e n bölgecle söz ve_id d iâ"sâh ib i o la c a k a k t i f bir güç h a lin e g elm eye k a lk ış a b ile c e ğ i ih t im a lin i h iç b ir zam an gözardı e t m e y e n A v r u p a lıla r v e A m e r ik a lıla r, T ü r k iy e n in b ö yle b ir m is yo n u h a y a l ı n m m is y o n u n u ü s t le n e b ile c e k strateji, p o litik a, proje g e liştireb ilecek özgüvene sahip değil; am a A v ru p a lıla r v e A m e r ik a lıla r, T ü r k i y e n in ya rın böylesi bir m isyonu üstle n m e y e E â lk ış a c a g în d a n h iç b ir zam an kuşku d u ym u yo rla r. B u n u b ir tarafa k a lın h a rfle rle yazın d e m iy o rum ; kazıyın diyorum. P e k i b u n u n e re d e n b iliy o r ve y a g e rçe ğ in A m e r ik a ta ra fın d a n da, A v r u p a ta ra fın d a n da, R u s y a, Ç i n v e Ja p o n y a ta ra fın d a n da ç o k iy i b i lin d iğ in i, b u n la rd a n ö tü rü d e, h e r ne su retle o lu rsa o ls u n bu v a k u m u n "bölge ü lk e le ri ta ra fın d a n doldürülm am ası iç in h e r tü r ç a b a n ın gösterild iğ in i b ir sa n iye b ile o ls u n u n u t m am ak, gözardı e tm e m e k gerektiğ i gerçeğini b ir yere k a lın h arflerle k a ta geçirm eye k alkışm asın ı h e r n e suretle olursa olsun ö n lem eye ç a lış ı y o rlar. H e d e f bu. A m e r ik a lıla r ın ö n ce B a lk a n la ra, a rd ın d a n K ö rfe z e ve so n o la ra k A fg a n is ta n o p erasyo n u d o la y ıs ıy la O r ta A s y a ya ye rle şm e sin in e n ö n e m li n e d e n le r in d e n b iri, Avrupalılar, Osmanlı İmparatorluğu nun ortadan kaldırılmasından itibaren, Türkiye nin ilerde Osm anli nın misyonunu ve rolünü oynamaya kalkışmasını önleyecek gerekli tüm adımları attılar. uzun vad ed e, T ü r k iy e n in O s m a n l ı n ın m is yo n u n u ü s tle n m e y e k a lk ış m a s ın ı m ü m k ü n k ıla b ile c e k tü m y o lla r ı tık a m a k v e geç o lm a d a n T ü r k iy e y i k ıskaca alara k, h a re k e t ve m a n e v r a a la n ın ı ş im d id e n o la b ild iğ i ö lç ü d e d araltm ak. B e n im hayal gördüğüm ü düşün e n le r ç ık a b ilir. H a y ır, b e n h a y a l fila n g ö rm ü yo ru m. Ş u an, T ü r k iy e n in b ö y le s i b ir m is y o n u ü s tle n m e s in i m ü m k ü n k ıla b ile c e k im k a n la ra, d i n a m ik le re, e n s trü m a n la ra v e h a tta e n a z ın d a n g ö re b ild iğ im k a d a rıy la b ö y le s in e uzun s o lu k lu b ir s tra te jiye v e bu s tra te jiy i h a y a ta g e ç ire b ile c e k ç o k - se ç e n e k li p o litik a la ra v e y a p ro je le re sahip o lm a d ığ ın ın da; böylesi b ir m is yo n u b e n im s e m e s in e im k a n ta n ıy a c a k siyasi, e k o n o m ik, k ü ltü re l v e s tra te jik g ü c ü n ü n v e h e p s in d e n de ö n e m lis i bu k o n u d a a t ıla b ile c e k uzun v a d e li a d ım la r iç in olm azsa o l m az şart o la n ö z g ü v e n in in o lm a d ığ ı n ın da fark ın d ayım. Osmanlı Misyonu Korkusu B e n im burada d ik k a t ç e k m e k is te d i ğ im n o k ta şu: T ü r k iy e, şu an, b ö lg e de y e n id e n söz v e id d ia s a h ib i o lm a s ın ın tek esaslı y o lu o la n O s m a n ç ık a rıy o ru m? Ş u ra d a n : B u lu n d u ğ u muz n o k ta d a n geriye doğru izsürüp yaşanan o la yla rı b ir m ed en iyet persp e k tifin e o tu rta ra k ye n id e n - o k u yu p an aliz e tm e ye v e a n la m la n d ırm a y a b aşladığ ım zam an k arş ım a şöylesi b ir ta b lo çık ıy o r: A v r u p a lila r ın, ö z e llik le de A m e rik a lıla rın yeryüzü üzerinde k u rd u k la rı h e g e m o n y a n ın m e r kez üssünde O s m a n lı coğrafyası v e h in t e r la n d ı v a r. B u g ü n O s m a n lı co ğ rafyasın d a 35, h in te rla n d ın d a da 41 ü lk e n in b u lu n d u ğ u n u, A m e r i k a n ın küresel h e g e m o n y a s ın ı sürd ü rm e s in i m ü m k ü n k ıla n siyasî, e k o n o m ik, askerî, k ü ltü re l v e strate jik c o ğ ra fy a n ın, B a lk a n la r, Kafkaslar, O rta d o ğ u v e Y a k ın A s y a d an o lu şan O s m a n lı coğrafyası o ld u ğ u n u ve d a h a da ö n e m lis i O s m a n lı n ın ta rih e k a rışm a s ın d a n so n ra o lu ş a n v a k u m u n (b o ş lu ğ u n ) b ö lg e d e k i g ü çle r v e a k tö rle r ta ra fın d a n d e ğ il bizzat A m e r ik a ta ra fın d a n d o ld u ru ld u ğ u nu; bu boşluğun bölge ü lk e le ri ta rafın d a n d o ld u ru lm a y a b aşla n d ığ ı a n d a n itib a re n A m e r ik a n ın sadece b ö lg ed eki d eğil, a y n ı zam and a d ü n ya ü z e rin d e k i h e g e m o n y a s ın ın t e h likeye düşeceğini ve zam anla sarsılac a ğ ın ı T ü r k iy e n in a y d ın la rı v e e lit le ri hen ü z k a v ra y a m ıy o r olsa b ile, bu zıyın. İşte T ü r k iy e n in O s m a n lı m is y o n u n u ü s tle n e b ile c e ğ i k o rk u su n e d e n iy le d ir k i O z a l sonrası (v e y a S o ğ u k S a v a ş s o n ra sı) d ö n e m d e T ü r k iy e siyasi o la rak, e k o n o m ik o la ra k v e te k n o lo jik o la ra k k ıs k a c a a lın m a y a ve kuşatılarak köşeye sık ıştırılm a ya ç a lışılm aktadır. B u sü re ci iy i an la y a b ilm e m iz iç in biraz g e rile re g itm e m iz g e re kiyo r: A v r u p a lıla r ın, ik in c i V iy a n a Kuşatm ası n d a n B ir in c i D ü n y a S a v a ş ı n a k a d a rk i süreçte iz le d ik le ri O s m a n lı p o litik a la r ın ın te m e lin d e, O s m a n l ı n ın O r ta v e D o ğ u A v r u p a da, O r tadoğu da, K a fk a s la r v e O r t a A s y a da söz v e id d ia sa h ib i o lm a s ın ı e n g e lle m e k ayg ısı va rd ı. S o n u n d a A v r u p a lıla r, O s m a n lı im p a ra to rlu ğ u n u n o rta d a n k a ld ırılm a s ın d a n it i b aren, T ü r k iy e n in ile rd e O s m a n l I n ın m is y o n u n u v e ro lü n ü o y n a m a ya k a lk ış m a s ın ı ö n le y e c e k g e re kli tü m a d ım la rı a ttıla r. A y n ı p o litik a, II. D ü n y a Savaş ı n d a n A m e r ik a n ın e n b ü y ü k galip güç o la ra k ç ık m a s ın d a n so n ra A m e rika tarafın d an da benim senm iştir. B u ra d a T ü r k iy e o la ra k bizim a ç ı m ızdan tra ji- k o m ik o la n n o k ta şu: T ü r k iy e de C u m h u r iy e t te n sonra, Ü m r a n - A r a l ı k -2 0 0 1 5
GÜNDEM ö n c e A v r u p a lıla r a, a r d ın d a n d a A m e r ik a ya T ü r k iy e 'n in h e r n e sure tle o lu rsa o ls u n O s m a n lı m is y o n u n u ve ro lü n ü o y n a m a y a k a lk ış m a y a cağ ı k o n u su n d a ç o k k e s in a d ım la r a ttı v e g a ra n tile r ve rd i. P e k i, n a s ıl y a p tı b u n la rı T ü r k i y e? O s m a n lı y la h e r tü rlü siyasi, k ü l tü re l v e to p lu m sal b a ğ la rın ı k e sin o la ra k k o p a rd ığ ın ı re sm i a n la ş m a la rla ila n e d e re k ya p tı: T a n z im a t la d o lu c o ğ ra fya sın ı A v r u p a lıla r ın is tila ve iş g a lin d e n k u rta rm a sı b ü yü k b ir başarıydı. Milletsiz Devlet Yaşayamaz A n c a k k ü ltü r v e m e d e n iy e t değiştirm e p ro jesi, son d e re ce ris k li ve te h lik e li b ir kara rd ı. B u kez iş, M İ L L E T i k e n d i e lle rin iz le o rta d a n k a l d ırm a k (m ille t i m ille t y a p a n bu ü l rü n g e d eğiştirm esi, T ü r k iy e n in e lit le rin in teslim bayrağı çek m eleri a n la m ın a g eliyo rd u : T ü r k iy e, A v r u p a lı g ü çle re te slim o lm a m ış tı am a A v r u pa m e d e n iy e tin i v e yö rü n g e s in i b e n im s e m e k le k e n d in e a it id d ia v e sö z le rd e n de v a z g e ç tiğ in i re s m e n ila n e tm işti. T ü r k iy e A v r u p a sö m ü r g e c iliğ in e d ire n m iş ti fa k at b u kez k e n d i- k e n d in i sö m ü rg eleştirm e y o lu n u te r c ih e tm işti: A v r u p a lıla r O s Türkiye Avrupa sömürgeciliğine direnmişti fakat bu kez kendi-kendini sömürgeleştirme yolunu tercih e t mişti: Türkiye de Osmanlı ile olan tüm irtibatını keserek varlığını sürdürmeye çalışıyordu. b a ş la tıla n çağdaşlaşm a v e ye n ile şm e p ro je s in i C u m h u.riy e t lc b irlik te - T o y n b e e n in v e Ş e r if M a r d in in ifad e le riy le söylersek- k ü ltü r v e m e d e n iy e t d eğiştirm e projesine dönüştürdü. T a n z im a t p ro jesi, d ü n y a n ın strate jik b ö lg e le rin in tü m ü n ü söm ürg e le ş tire n A v r u p a d e v le tle r in in O s m a n li n ın v a r lığ ın ı da te h d it e tm e ye başlam asına karşı g eliştirilen b ir d i re n m e ça b a s ıyd ı. O s m a n lıla r, s a v u n m a p s ik o lo jis i ile h a re k e t e d iy o rla r dı; am a s a v u n m a p sik o lo jis i, O s m a n lı n ın d a h a fazla d ire n m e s in i m ü m k ü n k ıla b ile c e k k u ru c u irad e d e n yo k su n b ir p s ik o lo ji old uğ u iç in O s m a n lı n ın d a h a fazla d iren eb ilm e şin i s a ğ la yam a d ı v e O s m a n lı 20. yü zyılın ilk çeyreğin d e ta rih sah nesin d e n ç e k ild i. C u m h u r iy e t i k u ra n kadro, h iç olm azsa, A n a d o lu c o ğ ra fya sın ı A v ru p a lila rın s a ld ırı v e iş g a lle rin d e n k o ru y a b ilm e k iç in te k ç a re y i O s m a n li n ın m is y o n u n u ( v e m ira s ın ı) te rk e tm e k te v e d o la y ıs ıy la k ü ltü r ve m ed en iyet d eğiştirm e projesine soy u n m a k ta b u ld u. C u m h u r iy e t i k u ra n k a d ro n u n, A n a d o lu da yeşeren d ire n iş ru h u n u a rk a s ın a a la ra k A n a k e n in te m e l d e ğ e rle rin i, d in a m ik le r in i, a n la m h a rita la r ın ı bn-unir!.- m e k ) g ib i ç o k d a h a te h lik e li b ir h a l a la b ilird i. B u g ü n 28 Ş u b a t ta n bu y a n a ta m d a b ö yle b ir te h lik e n in b e lirg in le ş m e y e b a ş la d ığ ın ı g ö z le m liyoruz. M ille t i y o k e ttiğ in iz zam an d e v le tin b ir a n la m ı olm az. B ir m ille t in söz v e id d ia s a h ib i o lm a s ın ı m ü m k ü n k ıla n d in a m ik le r i su n a n k ü ltü rü n ü (y a n i d in in in sunduğu ve ş e k ille n d ird iğ i d e ğ e rle rin i, d in a m ik le r in i) y o k e ttiğ in iz zam an, o rtad a m ille t kalm az. M ille t i o lm a y a n b ir d e v le tin yaşam ası im kan sızd ır. V e y o k ta n ( y a n i ta rih s iz, k ü lt ü r süz, d in siz) b ir m ille t y a ra tm a k o lm a y a c a k b ir şeydir. B ir m ille ti m ille t y a p a n v e a y a k ta tu ta n şey, ta rih i, k ü l türü, düşü n cesi, sa n a tı, b ir ik im i ve tecrü b esi, d o la y ıs ıy la b u n la rın h e p s in in te m e l k a yn a ğ ı o la n d in id ir. K ü ltü r v e m e d e n iy e t d eğ iştirm e p ro jesi, y e n ilg i p sik o lo jis i ile h a y a ta g e ç irilm e y e ç a lış ıla n b ir p ro je yd i. C u m h u r iy e t e lit le r i, O s m a n lı n ın te m sil e ttiğ i İs la m m e d e n iy e ti n in y e n ild iğ i, h iç b ir d ire n m e gücü k a l m ad ığ ı v a rs a y ım ın d a n y o la ç ık a ra k, T ü r k iy e n in yö rü n g e s in i B a t ı y ö rü n gesine o tu rttu la r. T ü r k iy e n in y ö m a n lı y ı y o k e tm e k is tiy o rla rd ı. A m a T ü r k iy e d e O s m a n lı ile o la n tüm irtib a tın ı keserek va rlığ ın ı sürd ü rm e y e ç a lışıyo rd u. C u m h u r iy e t i k u ra n k a d ro ya O s m a n lı m n id d ia ve sözlerinden vazgeçm esi d a y a tılm ış tı. C u h m u r iy e t i k u ra n kadrn 'n u n T i İrtjivf- n in O s m a n lı İİr.. - 1 ı,. m ucit esasa uagıauuıaı Kuiuiam au ç e k in m e s in in n e d e n i, böylesi b ir şeye k a lk ışm a s ı d u ru m u n d a A v r u p a ve A m e r ik a n ın T ü r k iy e de o la n b ite n lere asla s e y irc i k a la m a y a c a ğ ı k o rk u suydu. Batı nm Baskısı, Türkiye yi Yol Ayrımının Eşiğine Getiriyor B u k o rk u e lb e tte k i yersiz b ir k o rk u değil. A m a T ü r k iy e n in h a la bolü- n e b ile c e ğ i, y o k e d ile b ile c e ğ i k o rk u su n d a n k e n d is in i k u rtarm ası, b u n u n iç in de ta r ih î k a ra rla r alm ası g e re k i yor. K ıb rıs, A B v e A v r u p a ordusu m e s e le le ri ile A B D n in A f g a n is ta n da b aşla yan v e n e re d e d u ra ca ğ ı h en ü z b ilin e m e y e n o p e ra s y o n la rın ın Ir a k a y a ğ ın ın T ü r k iy e 'y i köşeye s ık ış t ır a c a k b o y u t la r k a z a n m a sı, T ü r k iy e y i, o rta v e uzun vad ed e, Os- m a n ii m is y o n u n u ad ım ad ım ü s tle n m e ye v e h a y a ta g e çirm e ye m e cb u r k ıla c a k tır. B u ra d a d ik k a t e d ilm e si g e re ken in c e a m a h a y a tî n o k ta şu: T ü r k iy e, A v r u p a lıla r a O s m a n lı y la ir tib a tın ı k e s tiğ in i k a n ıtla m ış tı; fakat A v ru p a - 6 Ümran Aralık -2001
OSMANLI MİSYONU / KAPLAN lıla r (v e İk in c i D ü n y a S a v a ş ı arefesin d e n v e so n rasın d an itib a re n de A m e r ik a l ıla r ) b u n u n g e r ç e k te n m ü m k ü n o la b ile c e ğ in e p e k fazla ih tim a l v e rm iy o rla rd ı. N it e k im b u n e d e n le d ir k i, A v r u p a lıla r da, A m e r i k a lıla r d a, günüm üze g e lin c e y e k a d ar T ü r k iy e 'n in içerde ve d ışard a a t tığ ı h e r a d ım ı y a k ın ta k ib e a ld ıla r v e y a k ın d a n izlediler: T ü r k iy e n in, O s m a n li n ın m is y o n u n u ü s tle n m e y e k a lk ış m a m a s ı iç in T ü r k iy e ye yoğun baskı y a p tıla r. B u ra d a T ü r k iy e d e k i sivil- a sk e r b ü ro k ra sisin in B a t ık la r ın T ü r k iy e ü zerinde k u rd u k la rı b a s k ıla rı bugüne kad ar ilik le rin e kad ar h iss e ttiğ in i am a b u n u h e m B a tık la r a, T a v ş a n K a ç, T a z ı T u t ya, b u o y u n a ç o m a k so k m aya çalış- O y u n u n u B o z m a k tık la r ı ç o k ö n e m li d e n e m e le r de o l m ad ı d eğil. Ö rn e ğ in M e n d e re s, böy- Ö z e tle m e k gerekirse... B a t ılı hege- le b ir işe so yundu ve b e d e lin i hayam o n ik g ü ç le r, O s m a n lı n ın t a r ih tıy la ö d ed i. Ö z a l b ö yle b ir işe soyuns a h n e s in d e n ç e k ilm e s iy le b ir lik te du v e b e d e lin i u s ta lık lı b ir şekild e B a lk a n la r, K a fk a s la r v e O rta d o ğ u te z g ah lan an ve s a h n e le n e n b ir o p e coğrafyası d e m e k o la n O s m a n lı co ğ rafyasın d a o lu şan v a k u m u n (b o ş lu ğ u n ) asla bölge ü lk e le ri ta ra fın d a n ra syo n a k u rb a n g id e re k h a y a tıy la ödedi. E rb a k a n b ö yle b ir işe so yundu ve b e d e lin i siyasi h a y a tın a p ıran g a d o ld u r u lm a s ın ı is te m iy o rla r. V e v u ru lm a k su re tiyle ö dedi. T a y y ip E r Bölgedeki vakumun sorumlusu Türkiye dir. Osmanlı çökmeseydi böyle bir vakum olmayacaktı. O yüzden Türkiye, bu vakumu doldurmak konusunda üzerine düşeni bugün olmasa bile yarın yapmak zorundadır. h e m de ö z e llik le de T ü r k k a m u o y u n a a ç ık ça hissettirm em eye özen göste rd iğ in i, b u k o n u d a a k la k a ra y ı seçecek k ad ar zorlandığını a ltın ı çizere k v u rg u la m a k gerekiyor. T ü r k iy e y i O s m a n lı d a n bu yan a s iv il siyasi k a d ro la rın y ö n e tm e d iğ i n i, sivil- a sk e r b ü ro k ra sisin in y ö n e t tiğ in i; T ü r k iy e de s iv il siyasi k a d ro la rın ü lk e n in y ö n ü n ü n b e lirle n m e sin d e başat ro l o y n a y a c a k b ir k o n u m a g e lm e le rin in A v r u p a lıla r ta ra fın d a n da, A m e r ik a lıla r ta ra fın d a n d a s ü re k li o la ra k e n g e lle d iğ in i asla u n u tm a m a k zorundayız. B u gerçek, T ü r k iy e d e k i sivil-asker b ü ro k ra s i n in de iş in e g e le n b ir g e rç e k tir am a y a k ın ta rih e b irazcık y a k ın d a n b a k ıld ığ ın d a sivil-asker b ü ro k ra s in in b u n d a n zam a n zam an rahatsız o ld u ğunu, o yü zd en T ü r k iy e de s iv il siyasi ira d e n in ü lk e y ö n e tim in d e T ü r k i y e n in y ö rü n g e s in i d e ğ iş tirm e m e k k a yd u ş a rtıy la söz sa h ib i o lm a s ın ın y o lla r ın ı a ç m a y ı d e n e d ik le rin i am a b u d e n e m e le rin B a t ılı h e g e m o n ik g ü ç le r ta ra fın d a n ya b ir şe k ild e e n g e lle n d iğ in i ya da k e n d i ç ık a r la r ın ın zarar gö rm em esin i sağlayacak şek ilde m a n ip ü le e d ild iğ in i görüyoruz. T ü r k iy e n in bu v a k u m u d o ld u rm aya k a lk ış a b ile c e ğ in d e n fe n a h a ld e k o r k u y o r v e iirk ü yo rla r. O n u n iç in en azın d an İk in c i D ü n y a S a v a ş ı n d a n itib a re n g e n e ld e bölge ü lk e le riy le, ö zelde ise T ü r k iy e n in e lit le r iy le ta vşa n k aç, tazı tu t o y u n u o y n u y o r lar. B u o y u n sadece b u n d a n ib are t değil: T ü r k iy e d e k i e litle r (y a n i sivil-asker bürokrasi) de, ülke iç in d e k i s iv il siyasi güç o d a k la rıy la ta vşa n k a ç tazı tu t o y u n u o y n u y o rla r ve T ü r k iy e d e k i s iv il siyasi güç o d a k la r ın ın T ü r k iy e n in B a t ı lı h e g e m o n ik g ü ç le rin T ü r k iy e üzerin d e ç o k c id d i operasyonlara g irişm elerin e yo l aça c a k işlere so y u n m a y a k a lk ış a b ile c e k le rin d e n fe n a h a ld e ü rk ü y o rla r ve o yüzden h er n e suretle olursa o l sun k o n tro lü h e r b a k ım d a n k e n d i e llerin d e tu tm aya hassasiyet gösteriyo rlar. A n c a k ç o k p a r tili siyasi h a y a ta g eçtiğ im iz ta rih te n bu ya n a T ü r k i y e d e k i bazı s iv il siyasi g ü ç le rin v e y a a k tö rle rin, h e m B a t ılı h e g e m o n ik g ü ç le rin T ü r k iy e d e k i sivil-asker b ü rokrasi ile, h e m de T ü r k iy e d e k i sivil-ask er b ü ro k ra s in in ü lk e iç in d e k i s iv il siyasi g ü ç le rle o y n a y a g e ld ik le ri ta vşa n k aç, tazı tu t o y u n u n u bozmad o ğ a n ın b ö yle b ir o y u n a s o y u n a b i lecek irade ve cesarete sahip olup o l m ad ığ ın ı ise zam an gösterecek. T o p a rla rs a k... B ö lg e m iz d e b ir v a k u m v a r. B u v a k u m b ö lg e dışı g ü ç le r ta r a fın d a n d o ld u ru lu y o r. A m a bu d u ru m sonsuza k ad a r b ö yle gidem ez ve g itm eyecek de. B a z e n e n te m e l so ru ları k a ç ır ıy o ruz. M e s e la : A B D n in n e işi v a r bu b ö lg ed e? T ü r k iy e, A B D n in g ü n e y i n e, M e k s ik a ya yerleşse n a s ıl o lu r? A m e r ik a lıla r n a s ıl b ak a r b u işe? T ü r k iy e n in A B D n in g ü n e y in e fila n y e rle ş m e s i n e k a d a r h a y a ls e, A B D n in bu b ö lg e d e n ç e k ip g itm esi g e re ktiğ i gerçeği de o d e n li h a y a ld e n uzak b ir gerçektir. T ü r k iy e B ü y ü k O y n a m a k Z o ru n d a E v e t b ö lg e d e k i v a k u m u n sorum lusu T ü r k iy e d ir. O s m a n lı ç ö k m e s e y d i b ö yle b ir v a k u m o lm a y a c a k tı. O yüzden T ü r k iy e, b u v a k u m u d o ld u r m ak k o n u su n d a üzerin e d ü şe n i b u gün o lm asa b ile y a rın ya p a c a k tır; y a p m a k zorundadır. A k s i ta k d ird e, v a k u m u n b ü yü k lü ğ ü ile o r a n t ılı b ir şekilde karşılaştığı so ru nlar da bü-' ümran.aralık.2001 7
GÜNDEM yü k o la c a k tır. Ş u an T ü r k iy e n in iç v e dış p o lit ik a d a yaşadığı so ru n lar, b u n a lım la r, bu v a k u m u dold u ran lam a s ın d a n k a y n a k la n ıy o r. T ü r k i y e n in, y e n id e n söz v e id d ia sa h ib i b ir ü lk e o lm a s ın ı sa ğ la yacak o la n O s m a n lı m is y o n u n u b e n im s e y ip a d ım a d ım h a y a ta g e ç irm e n in y o lla r ın ı araştırm ası g e re k iyo r. E lb e t te k i b ö y le s i b ir y ö n e lim A v r u p a lıla r ı ve A m e r ik a l ıla r ı ü rk ü te c e k tir. A m a T ü r k iy e n in k e n d i ç ık a r la r ın ı b ile k o ru m a k ta son d e re ce başarısız o ld u n id e n gözden g e çirm e si g erekiyo r. Ş u a n a k a d a r A B v e A B D ile k u rd u ğum uz iliş k ile r, T ü r k iy e n in pasif, A B v e A B D n in a k t if o ld uğ u d e n g e siz v e T ü r k iy e a le y h in e iş le yen b ir eksene o tu rm a k ta d ır. Ü ç tin c ü s ü, T ü r k iy e, b ü y ü k o y n a m a lı. T a r ih i, siyasi, k ü ltü re l, e k o n o m ik v e k ü ltü r e l şartlar, T ü r k iy e ye b ü yü k o y n a m a s ı g e re ktiğ i g erçeğ in i d a y a tıy o r. Ş u n u asla u n u tm a y a lım : B iz n e k a d a r b ü yü k o y n a m a k ta n k a ç ın ırs a k k a ç ın a lım, A B D v e A v r u sona e rm e li; d e v le t, to p lu m la b ü tü n le ş m e n in, k u c a k la ş m a n ın v e y e n i b ir y o lcu lu ğ a ç ık m a n ın h a y a lle r in i k u r m alı. K ıb r ıs ta k i T ü r k le r i T ü r k iy e ye v e y a K K T C ye b a ğ la y a n d in a m ik n e d ir? E ğ e r b u soruya la ik lik, çağdaşlık ve s a ire g ib i c e v a p la r ve rirsen iz K ıb r ıs ı k a y b e d e ce ğ in iz i a k lın ız ın bir köşesin e iy ic e yazın. N e d e n? Ç ü n k ü la ik lik / ç ağ d a şlık d e n ile n şey, T ü r k iy e de d e ğ il, A B de v a r; o n la r ın te Kıbrıs taki Türkleri Türkiye ye veya K K T C ye bağlayan dinamik nedir? Eğer bu soruya laiklik, çağdaşlık vesaire gibi cevaplar verirseniz Kıbrıs ı kaybedeceğinizi aklınızın bir kösesine ivice vazın. m e l k u ru c u d in a m iğ i. O y s a la ik lik b izim iç in b ir k u ru cu d in a m ik değil, K ıb rıs ö rn e ğ in d e ç o k n e t b ir şe k ild e gördüğüm üz g ib i e litle rle to p lu m ara sın d a g e rilim ve kavga yaratıcı ta h rip ed ici, bir d in a ğu b ir zam an d ilim in d e, T ü r k iy e d e k i sivil- a sk e r b ü ro k ra s in in b ir y e rle r de gizli s a k la d ığ ın ı h is s e ttiğ im O s m a n lı m is y o n u n a g id e n k a p ıla rı a ra la y a c a k k a rtla rı a rtık te k e r te k e r d e r h a l m asaya sürm esi gerekiyor. T ü r k iy e, K ıb rıs m ese le sin d e de, A B m e s e le s in d e d e, K ü r t sorun u n d a d a köşeye s ık ış tırılm a k ta d ır. B u gerçeğ i g iz le m e n in h iç b ir a n la m ı v e y a ra rı yo k. T ü r k iy e d e k i sivil- a s k e r tü m e lit le r in bu g erçeğ i a rtık k a v ra d ık la r ı gözlen iyo r. A m a b u n d a n so n rası iç in n e y a p a b ile c e k le ri k o n u su n d a k a fa la rın ın b ir h a y li k a r ı şık old uğu anlaşılıyo r. B ir k a ç ö n e riy le yazıyı b itirm e k istiyorum : B ir in c is i, K ıb rıs m eselesi, T ü r k le rle R u m la r v e y a T ü r k iy e ile Y u n a n is ta n arasın d a b ir m esele d eğid ir; T ü r k iy e ile A v r u p a v e A B D a ra s ın d a k i b ir m eseled ir. Z a te n b u n e d e n le d ir k i, K ıb r ıs so ru nu, şu a n A B n in g ü n d e m in e a ld ığ ı e n ö n e m li sorun. İk in c is i, T ü r k iy e n in A v r u p a ve A B D ile o la n iliş k ile r in i T ü r k iy e n in ç ık a r la r ın ı ekse n e a la c a k şe k ild e y e p a lila r, T ü r k iy e ye h e r zam an, e v e t h e r zam an, T ü r k iy e n in biiytik o y n a yab ile c e ğ i gerçeğ i ile b a k ıy o rla r. O yüzden T ü r k iy e n in A B ye d iğ e r ü l k e le r g ib i a lın m a s ın ı iste m iyo rla r. H e r b a k ım d a n ç e k in iy o r la r T ü r k i y e den. D ö rd ü n c ü s ü, T ü r k iy e n in h e m k e n d i k ü ltü re l, ta rih s e l v e to p lu m sal g e rç e k le riy le h e m de B a t ı k ü ltü rü ve m e d e n iy e ti ile özne / a k t if o la ra k yüzleşm esi, tem asa geçm esi g erekiyo r. T e m a s s ız lık v e yü z le şm e k te n k a ç ın m a k T ü r k iy e y i iy ic e iç in e k a p a n m a y a ve k e n d i h a lk ıy la k avg a etm eye itecektir. B e ş in c is i, T ü r k iy e, bu ü lk e y e p a h a lıy a m a l o la n la ik liğ i ta b u laştırm a a ym az lığ ın a son v e r m e li v e müşirim a n lığ ın, in s a n ım ız ın iç v e dış d ü n yasın d a d e n g e n in sağlanm ası, ü lk e m iz in e tn ik, ır k î k im lik le r e d a y a lı a to m iz a s y o n la ra s ü rü k le n m e m e s i iç in h e m b ir tu tk a l, h e m de to p lu m a d in a m iz m, h e y e c a n v e coşku v e re b i le c e k te k k a y n a k o ld u ğ u g erçeğ i k a v ra n m a k v e d o la y ıs ıy la to p lu m ile d e v le t a ra s ın d a k i d ış la y ıc ı ta v ırla r m it. K ıb r ıs lı b ir ü n iv e rs ite ö ğ re n cisi o rta k b ir K ı b r ıslı k im liğ in d e n sözediyorsa T ü r k iy e, bu o y u n u, sadece ve sadece la ik lik / B a t ı c ı lı k yüzü n d en k a y b e tm iş d e m e k tir. E ğ e r K ıb r ıs lı ö ğ re n c i o rta k b ir K ıb r ıs k im liğ in d e n değil de ortak bir m ü slüm an k im liğ in d e n sözetm iş o ls a yd ı, n e o lu rd u? O K ıb rıs lıy ı orad an atsanız bile g itm ezdi. A m a şim d i atm a n ız a gerek b ile yo k ; zaten g itm iş; o n u b ir d a h a durduram azsınız; g itm iş ve b itm iş iş. O h a ld e son sözüm üz şu olsun. B ö lg e m iz d e k i v a k u m erg eç bölge ü l k e le r i ta r a fın d a n d o ld u ru la c a k tır. T ü r k iy e, b u ra d a ü z e rin e d ü şen s o ru m lu lu k ta n k açam az; n e k a d a r k açarsa o k a d a r b o c a la r. O yüzden T ü r k iy e d e e lit le r le to p lu m u n b ü tü n le ş m e s i de, T ü r k iy e n in dış p o litik a d a d ü n o ld uğ u g ib i y a r ın da b a t ık la r ın s ö y le d ik le rin i yap an d e ğ il de, a k tif, b e lirle y ic i, k e n d in e özgü id dia ve söz sahibi strateji ve p ro je l e r g e liş tire b ilm e s i de T ü r k iy e n in O s m a n lı m is y o n u n a s o y u n m a s ın a b ağ lıd ır. 8 U m r c m -A r a h k 2001
Kıb rıs m eselesi, O s m a n lı bak ıy y e s i m e selelerd en C u m h u r iy e t in o m u z la y a b ild iğ i tek dış m e se le d ir b e lk i de. O n u ne kadar ve y a n ereye kadar om uzladığın ı rest e tm e a m a m R e lrn ijc b e n z i yor. Y a ta k sim ya ö liim d en se n te tik K ıb r ıs C u m h u r iy e t in e, K a n lı N o e l e, B a rış h a re k a tın a ve o ra d a n bitm ez tü k e n m e z "to p lu m la r arası g ö rüşm eler e k ad a r K ıb rıs h a k k ın d a T ü r k iy e k a m u o y u b ir h a y li m a lu m a t sa h ib id ir. M a lu m a t la tep k i p a r a le lliği husu su n d a u y a ra n la rın tek merk e z liliğ in i d e u n u tm a m a k lazım dır. T ü r k iy e, C u m h u r iy e t ta rih in d e uluslararası sistem i d e lm e ye b it defa teşebbüs e tti. İs k e n d e ru n - A n ta k y a konusu ayrı b ir fasıldır. M u su l m eselesinde işi k e n d i le h in e h a lle d e n İ n giltere, yü kselen A lm a n gücü karşısın d a te h d it a ltın d a o la n F ta n sız ın c e b in d e n H a t a y ı T ü r k iy e ye ve rd i. T ü r k iy e, g e rçe k a d ıy la Y a k ın - şarak İş le ri K o n fe ra n s ı, T ü r k iy e d eki a d la n d ır ılış ıy la L o z a n za fe ri n d e İn g ilte re ye, uluslararası sistem e tam am ıyla râm oldu. Y a ln ız dış siyasette değil, iç siyasette de (açık - g iz li) ta a h h ü tle rd e b u lu n d u! A s la O s m a n lin ın v a ris i o lm a y a c a k tı. O n u n h a k la rın ı talep etm eyecek ti. B a tı sistem i iç in te h d it o lu ş tu ra n m a n e v i y a p ıs ın ı d e ğ iştire c e k ti. G id e n g itm iş ti, k a la n ın n a s ıl o la ca ğ ı k o n u su n d a da m utab akat sağlanm ıştı. K ıb rıs a d a s ın ın k e sin o la ra k İngilizlere v e rilm e s i L o z a n anlaşm asıyladır. T ü r k iy e C u m h u r iy e ti gözden ç ık a rd ığ ı b ü tü n ye rle r gibi, K ıb rıs ile de L o z a n d a n sonra h iç ilg ile n m e d i. 1950 lerd e k o n u gündem e g e ld iğ in de, T C n in d ışişle ri b a k a n ı "bizim Kıbrıs diye bir meselemiz yoktur" d e d i... B u o n u n şahsi görüşü d e ğ ild i, L o z a n d a b e lirle n m iş dış p o litik a m ı zın görüşü id i, y a n i işin doğrusuydu. F ak a t, b ir k e re k o n u h a lk a m al o l m uştu, İn g ilt e r e n in A d a yı te rk e t m esi sözkonusu id i, k a la n T ü r k le r R u m la r ın te h d id i a ltın d a idi. KIBRIS TA SONA YAKLAŞIRKEN... T ü r k iy e so n u n d a işe d a h il oldu. B e lk i de, Y u n a n is ta n da g üçlü k o m ü n is t h a re k e tte n, y a h u t da A k d e n iz in e n b ü yü k k o m ü n is t p artisin e K ıb rıs R u m la r ın ın sa h ip o lm a s ın d a n ö tü rü, T ü r k iy e ye göz k ırp ıld ı. B ü t ü n b u n la r S o v y e t B lo k u n u n B a t ı s iste m in i te h d it e ttiğ i b ir d ö n e m d e o lu p b itiy o rd u. K ıb rıs m eselesi, T iit k dış siyasetin e b e lli ö lç ü d e k im lik kazandırd ı. K ıb rıs yü zü n d en b a tılı m ü ttefekleri- m izin d efo ların ı araştırm aya başlad ık. K ıb rıs yü zü n d en B irle ş m iş M il- D. M E H M E T D O Ğ A N le tle r de yalnız k alm a m a k için müste m i iç in ra c o n kesen A B D n in o g ü n k ü B a ş k a n ı Jo h n s o n, N A - T O n u n s ila h la r ın ı, g ü ç le rin i K ı b rıs ta k u lla n a m a z s ın ız b a b ın d a T ü r k iy e n in o zam a n k i b a ş b a k a n ın a bir m e k tu p yazdı. İşe b a k ın k i, o sıralar T ü r k iy e n in b aşb ak an ı L o z a n ın a n lı şa n lı k a h ra m a n ı İsm et Pa şayd ı! Y a n i, bu m e k tu b u n m az m u n u n u e n iyi b ilecek kişi! Paşam ız, b ir ta raftan, m azm u n u ç o k iyi b ild iğ i iç in "b a şü stü n e d edi, diğer taraftan da, bazı sözler m ırıld an d ı. Y e n i b ir d ü n y a k u ru lu r, T ü r k iy e de bu d ü n y a d a y e rin i b u lu r ka- Kıbns Türk kimliği nin asıl yapıcısı, ahlâk kriterlerimizin, değerlerimizin asıl belirleyicisi din konusunda Türkiye den daha problemli bir coğrafya haline getirildi. Son yarım asırda Kıbrıs Türk kesimi m aneviyat ilgilerini asgariye indirdi. lü m an kardeşlerim izi h atırlad ık. İsla m d ü n y a s ıy la k o p ard ığ ım ız bağları bu k ü çü k ada tekrar kurm am ızı sağla d ı. Y a n i T ü r k iy e, K ıb rıs sayesinde d ar a la n d a d a olsa dış p o litik a y a p m aya başladı. S o n r a K ıb rıs C u m h u r iy e ti k u ru l du. S o n u b e lli b ir işti bu. N it e k im b ir k a ç y ıl sonra, K ıb rıs lı R u m la r, Y u n a n is ta n d a n g e le n k o m u ta n la rı ile bu so n u g e tirm e y e yü rü d ü ler: Akritas planı" d e n ile n s o y k ırım ı u y g u layarak. N e y s e k i b u n u fazla ile ri götürem ediler. T ü rk iy e uçaklarla fila n k o rk u v e rd i. D a h a ö te s in i de y a p m a k istedi aslın d a. İş te o zam an a r tık İn g ilte re n in y e rin e d ü n ya sisb ilin d e n! Y a n i A B D ye -güya- a b a a lt ın d a n sopa gösterd i! O zam an T ü r k iy e g ib i ü lk e le rin ik i b lo k lu d ü n y a d a b e lir li b ir h a re k e t a la n la rı v a rd ı. S e n in b lo k u n d a n ç ık ar, ö te k i b lo k u n üyesi o lu r u m." V e y a e n az ın d an sen in b lo k u n d a n çık ar, ü ç ü n c ü d ü n y a c ı o lu ru m " d e m e k m ü m k ü n d ü. İn ö nü b u n u d e m e k istem işti. F a k a t T ü r k iy e o k a d a r B a t ı b ağ ım lısı o lm u ştu k i, b ü tü n ordusu N A T O n u n e m r i ne v e rilm iş ti. N A T O n u n e m rin d e o la n bu k u v v e tle r, d ü ş m a n ı sadece ü lk e n in o rta la rın d a k a rş ıla y ıp o y a la m ak la v a z ife liy d i, b ü yü k m ü tte fik le r T o ro s la rd a m e v z ile n e n e k a d a r! O U m r a n -A r a lık.2 0 01 9
GÜNDEM T ü r k C u m h u r iy e tin i m esela P a k is ta n ın ta n ım a teşebbüsüne d a h i m a n i o lu n u r. S o n r a d a n T ü r k c u m h u riy e t le r in in ta n ım a s ı iç in h iç b ir ç ab a da harcam az. İs la m d ü n yası iç in 11 E y lü l S o v y e t İm p a ra to rlu ğ u n u n y ık ılm a s ın d a n itib a re n g e ç e rli k ılın m ış b ir kon sep ttir. şam adı, b ir ta n e b ile im am h a tip o k u lu a ç ıla m a d ı, K u r a n kursu n e d ir b ilm e d i. K ıb rıs, in s a n y e tiştirm e p rojesi o la r a k A t a t ü r k ç ü l ü k ü n T ü r k i y e d e n d a h a fazla b aşarıyla u y g u la n d ığ ı b ir co ğ ra fya o lm uştur. K ıb rıs T ü r k k e s im i a h a lis in in m u h te m e le n yüzde d o k sa n d o k u z u, T ü r k iy e n in İki kutuplu dünya sistemi çöktükten sonra, Türkiye nin Kıbrıs ta işi daha da zorlaşmıştır. Türkiye nin Kıbrıs efelenmesi, tamamen iki blokluluk tafrasıdır. Yürürlükten çoktan kalkmış bir tafradır bu. yüzden, saldırı a m a çlı h iç bir enstrüm an a sa h ip d e ğ ild i T ü r k ordusu. O y ılla rd a K ıb r ıs a b ir k a ç kere ç ık a r m a y a p ılm a k istedi. H a re k a ta k alk ışıld ığ ı anda görüldü ki, n e d e niz gücü buna m ü s a itti, n e d e k ara gücü. D e m ire l bu d u ru m u ç o k iy i a n la tır. G e m ile r y o la ç ık tığ ın d a a n la ş ılm ış tır k i, T ü r k o rd u s u n u n ateş gücü, K ıb r ıs ı te h d id e m ü sait d e ğ ild ir! B u n u n üzerine, N A T O d a n b a ğım sız E g e O rd u s u k u ru lu r. Ç ık a r m a perm leri y a n ılır. H ıs a y ö n e lik m ır '. t i.., ı r, t ı 1- - a... 1.V U 1 İU 1.1 U C U IV ' J U 1 U U CJCl V JIO U." U 1 t i 111CI g e lin ir. B u n u n iç in 1974 y ılın a k a d ar b e k le n m e k z o runda k a lın m ış tır. N ih a y e t, R u m la r b ir h a ta d a h a y a p arlar: M a k a rio s u d e v ir ir le r v e a d a y ı ta m k o n tro lle r in e a lm a k, Y u n a n is ta n a ilh a k e tm e k isterler. B ir ta ra fta n Y u n a n is ta n d a d a r b eci askerler ik tid a rd ad ır, diğer tara fta n K ıb r ıs 't a d a rb e o lm u ş tu r. Ş a r t la r T ü r k iy e n i n m ü d a h e le s in e fe v k a la d e m ü saittir. B a rış h a re k a tı b ö y le ya p ılır, B ir d e önem siz o lm a y a n b ir a y rın tı: K a b in e d e N e c m e d - d in H o c a n ın M i l l i S e la m e t P a rtis i de v a rd ır, iş ya ln ız c a E c e v i t in u lu s lararası sistem e o y n a y a n C H P sine k a lm a m a k ta d ır y a n i. A B D n in v e T ü r k iy e n in m ü tte fik le r in in h esabı, b ir taşla ik i kuş v u rm a k, y a n i K ıb r ıs ta k i d a rb e c ile ri te m iz le m e k, a y n ı z am and a Y u n a n c u n ta s ın ı y ık m a k tır. N a s ıl olsa T ü r k a s k e rle ri b ir g ü n tıp ış tıp ış g eld iğ i yere d ö n e c e k tir. T ü r k iy e K ıb rıs k o n u s u n d a b ü tü n e fe le n m e s in e, R a u f D e n ta ş a b a ğım sız d e v le t ila n e ttirm e s in e rağm e n, işi h iç b ir z am an fazla ile riy e götürm ez. T ü r k iy e d e n başka ta n ıy a n ı o lm a y a n B ağ ım sız K u z e y K ıb rıs İk i k u tu p lu d ü n ya sistem i ç ö k tü k te n sonra, T ü r k iy e n in K ıb r ıs ta işi d a h a da zorlaşm ıştır. T ü r k iy e n in.! e fe le n m e s i, te it m iiicn.-. b iu k iu iu k ta fra s ıd ır. Y ü r ü r lü k t e n ç o k ta n k a lk m ış b ir ta fra d ır bu. T ü r k iy e, K ıb r ıs ta m e yd a n a getird iğ i fiili d u ru m u, g eçen zam an iç in d e asker ve para zoruyla sürdürm e k te n başka b ir şey y ap m a m ıştır. B e lk i de yap m ıştır! R u m k e s im in d e k i k ilis e le re k a r şı, d in e k s e n li k im liğ e karşı, h e y k e l ler ve büstler d ik m iştir m esela! T ü r k iy e k a m u o yu, g e çe n le rd e b ir te le v iz y o n d a k o n u ş tu ru la n K ıb r ıs lı ( T ü r k ) l e r i h a y re tle, h a tta d e h şe tle seyre tm iş o lm a lıd ır. B ir ço ğ u da, işin te m e lle r in i araştırm ad a n, k ız g ın lığ ı n ı b u K ıb r ıs lıla ıa te v c ih e tti. P e k i, b u R u m ağ zıyla k o n u şan K ıb r ıs lı g e n ç T ü r k le r n e re d e n ç ık m ış tı? T ü r k iy e, sakar la ik lik ilk e s in i T ü r k iy e de ta m m a n a s ıyla u y g u la y a m a d ı, u yg u lasa b ile, ta m so n u c a u la ştıra m a d ı. F a k a t, K ıb rıs ta uyg u la m a k ta d a h a fazla b a ş a rılı o ld u. K ıb r ıs T ü r k k im liğ i n in asıl y a p ıc ı sı, a h lâ k k riterlerim izin, d eğerlerim iz in asıl b e lirle y ic is i d in k o n u su n d a T ü r k iy e d e n d a h a p ro b le m li b ir coğrafya h a lin e getirild i. S o n yarım asırd a K ıb rıs T ü r k k e sim i m a n e v iy a t ilg ile r in i asgariye in d ird i. K ıb rıs, d in e ğ itim i ile h iç t a n ı resm i la ik lik, a ta tü rk ç ü lü k k rite rle rin e u yg u n b ir h a y a t yaşam aktadır. T ü r k k a m u o y u n u rahatsız ed en k o n u ş m a la rı y a p a n la r ın ir t ic a y la, d in c ilik le h iç b ir a la k a la rı yo k tu r y a n i! Kıbns ta insan unsurunun yozlaşmasından şikayet edenler bu ta b lo n u n n a s ıl v e k im ta ra fın d a n re s m e d ild i ğ in e b a k m a lıd ır. K ıb r ıs ta R u m la rın d in le, k ilis e y le b ir p ro b le m i yo ktu r. K ıb r ıs ta R u m k im liğ in e karşı, k ilis e n in a ğ ırlığ ın a k arşı T ü r k iy e h iç b it şey yap am ad ı (y a p m a d ı?). H a lk ı d in î (a y n ı zam anda m illî) b a k ım d a n te ç hiz edem ed i. R u m la r k ilis e yap tık ç a, T ü r k iy e tarafı, k ö y le re büst d ik ti. H e r y e r A t a t ü r k büst v e h e y k e lle riy le d o ld u. T ü r k iy e de A t a t ü r k büst ve h e y k e lc iliğ in in id e o lo jik b ağ lam ı, asla dış dü şm an lara karşı ta yin e d ilm e m iştir. R u m la r k im lik le r i iç in, k o m ü n ist d e olsa, k ilis e y e m u h ta ç o ld u k la rın ı b iliy o rla rd ı. B aşp isk o p o s M a k a rio s y a ln ız m ü te d e y y in R u m la r ın değil, k o m ü n is t R u m la r ın da lid e ri idi. K ıb r ıs T ü r k ü ise b ıra k ın so syalistle r in i, k o m ü n is tle rin i, e n aşırı m illiy e tç is i b ile k im liğ i içiıa d in e m u h ta ç o ld u ğ u n u p e k a k lın d a n g eçirm iyo r. K ıb rıs ta z a te n z a yıf o la n m a n e v î h a y a t b itti/ b itirild i. K ıs a d ö n e m li, a k tü a lite y e b a ğ lı m illiy e tç ilik gazı da giderek te s irin i kaybediyor. İn s a n la rı b ir arad a tu ta n ve T ü r k iy e ye b a ğ la y a n b ağ lar k o p u yo r. E ğ e r bağ k u ru m illiy e t ç ilik bağ ı ise, K ıb r ıs ta m ik ro - m illiy e tç ilik id d iasıyla o rtaya ç ık a n la ra v e r ile c e k c e v a p n e o la b ilir? 10 Ümran-Aral ıh -2001
T ü rk iy e, y ılb a ş ın d a n bu y a n a, iç in d e n n a s ıl ç ık ıla c a ğ ı b e lli o lm a y a n b ir kriz d u ru m u n u ya ş ıy o r. Ü l k e n i n kayn akla rın i- tü k e te n,- ü lk e - in sa n ın ın k a z a - n ım la r ın ı e r ite n, e k o n o m ik, siyasi, k ü ltü r e l v e a h la k i b ü tü n v a r lık v e SİYASETSİZ DEMOKRASI NIN SERÜVENİ CEVAT ÖZKAYA d e ğ e rle ri ta h r ip e d e n bu k riz in salt b ir ik tis a d i k riz o lm a d ığ ı a rtık n e r e deyse h e rk e s in o r t a k k a b u lü. E k o n o m ik g ö r ü n ü m lü b u k riz in, c id d i b ir siyasi k riz o ld u ğ u v e k riz in se b e b in in, e n g e n iş a n la m ıy la siyasi v a sa tta a ra n m a s ı g e re k tiğ i b ilin iy o r. B ü t ü n b u b ilin e n le r e ra ğ m e n, k riz in e k o n o m ik g ö rü n ü m ü n ü h a l le tm e k iç in g ö s te rile n ç a b a n ın, ç o k k ü ç ü k b ir k ıs m ı b ile, e k o n o m ik k r i zin se b e b i o la n siyasi k riz in çözü m ü iç in h a rc a n m a m a k ta d ır. O y s a, k r i zin te m e l s e b e b in i o rta d a n k a ld ır m a y a ç a lış m a d a n s o n u ç ü zerinde ç a b a h a rc a m a k b ir b aşarı getirse b i Türkiye nin Siyasi Krizine İlişkin Yorumlar I. Siyasi kriz, T ü r k iy e d e b u g ü n o r ta y a ç ık m ış b ir d u ru m d e ğ ild ir. Ç o k p a r t ili siyasi h a y a ta g ird iğ im iz d ö n e m i esas a la ra k d u ru m a b a k t ığ ı m ızd a b ile, ü lk e n in n o rm a l u s u lle r le y ö n e tilm e d iğ in i, sık sık m tid aha- le le re m aruz k a ld ığ ın ı görüyoruz. S iy a s i s is te m in k riz iç in d e o lu ş u n u n te k seb eb i, e lb e tte b u m ü d a h a le le r d e ğ ild ir. G e r ç e k t e n d e T ü r k i y e d e h ü k ü m e t siste m i iy i iş le m e m e k te d ir; yasam a v e y ü rü tm e o r b ir b iç im d e iş le y e c e ğ in i s ö y le m e k m ü m k ü n o la m a z d ı. Ç ü n k ü T ü r k i y e n in c a r i siyasal s is te m in in asıl e t k ili a k t ö rle r i d a h a b a ş k a d ır v e b u n la r d e m o k r a t ik m e şru lu ğ a d a d a y a n m a m a k ta d ırla r. A k s in e m eşr u lu k la r ın ı f i il i g ü ç te n a la n b u d i ğer a k tö rle r, m eşru siyasal a k t ö r le rin o y u n a la n ın ı so n d e re c e d a r a l ta b ilm e k te v e siyasi a la n ı k a y g a n b ir z e m in e ç e v ir e b ilm e k t e d ir. 2 S iy a s a l s is te m i tık a y a n, siste m e m ü d a h a le m e ş r u iy e tin i f i il i g ü c ü n d e n a la n a k t ö r le r in siyasi a la n a a n o rm a l m ü d a h a le le ri ü lk e d e s iy a le, bu b aşarı k ıs a v e g e ç ic i o la c a k g a n la r ı k e n d in d e n b e k le n e n i v e r e set k u r u m u n u n g e liş im in i m e n fi tır. K a ld ı k i, o g e ç ic i o la n e k o n o m ik b a ş a rıy a iliş k in b ir u m u t ışığı b ile h e n ü z o rta d a g ö z ü k m e m e k te d ir. Ü lk e y i, s iv il s iy a s e tin e t k in liğ i n i iy ic e a z a lta ra k y ö n e tm e k, T ü r k i y e de a ş in a o ld u ğ u m u z b ir tarzdır. A n c a k, so n dört-beş y ıld ır, s iv il s i yaset n e re d e y s e dekor h a lin e g e t ir ilm iş, y ö n e tim d e k i a ğ ırlığ ı iy ic e azaltılm ış tır. N it e k im, b u n u n so n u c u o la ra k, m e v c u t h ü k ü m e t in b aşb a k a n ı S a y ın E c e v it, bazı k u ru m la ra söz g e ç ir e m e d iğ in d e n ş ik a y e t e t m e k te d ir. B u, azaltılm ış b ir siyasetle ü lk e y i y ö n e tm e y e ç a lış m a n ın s o n u m e d ik le r i g ib i, b u n la r ın b a h ir le r iy le o la n iliş k ile r i de s a ğ lık lı o lm a k ta n u z ak tır, h a t ta b u iliş k ile r in k e n d isi y e n i so ru n la r d o ğ u rm a k ta d ır. 1 S iy a s i h a y a t ın te m e l a k tö rle r i o la n siyasi p a rtile r, y a p ı itib a riy le yo zlaşm ış, h a lk la k u rd u k la rı b ağ lar g e v şe m iş, p a rti m e n s u p la r ın ın k e n d ile r in i h a lk t a n ç o k lid e re k a rş ı soru m lu h is s e ttik le ri b ir lid e r su lta s ı n ın h ü k ü m sürd ü ğ ü s ıra d a n o rg a n la r h a lin e g e lm iş le rd ir. B u n la r, tu ta r lı siyasal p ro g ra m la rı o la n ve p ro g ra m la r e tr a fın d a ü lk e g e le c e ğ i n e iliş k in ç ö z ü m le r ü re te n s iyasi ö r g ü tle r o lm a k t a n ziyade p o p ü liz m e v e ç ık a r iliş k ile r in e d a y a lı ç ık a r te y ö n d e e tk ile m iş tir. N e siyasi k u ru m la r, n e d e k iş ile r, n o r m a l o r ta m la rd a y e t e r li te c rü b e y i e ld e e d e c e k im k a n ı b u la m a d a n siyasi h a y a t ın d ış ın a itilm iş le rd ir. Y e n i o lu ş a n siyasal k u ru m la r v e siyasete y e n i g i re n k iş ile r d e b ir s o n ra k i m ü d a h a le de a y n ı a k ıb e te m aruz k a lm ış la rd ır. E s k i d ö n e m d e n y e n i d ö n e m e in t i k a l e d e n s iy a s i k iş ile r ise, a n o rm a l s iy a s e tin g e tird iğ i te c rü b e le rle sad e c e a y a k ta k a lm a y ı sa ğ la y a n p e r d e li s iy a s e t y a p m a lü z u m u n u h is setm işlerd ir k i, bu d a siyaseti, to p lu m y a r a r ın a b ir fa a liy e t a la n ı o lm a k o n u m u n u n d ış ın a ç ık a r m ış tır. II. K i t l e le r i c a h il v e g a fil g ö re n cu d u r. E lb e t t e, siyasetsiz d e m o k ra m e lli m e k a n iz m a la r n it e l iğ in d ed ir- v e o n la r ı, k e n d ile r in i y ö n e te c e k s in in y ü r ü t ü lm e s in d e ta ş e ro n lu k g ö re v i ü s tle n m iş s a y ın B a ş b a k a n da b u d u ru m a m ü s ta h a k tır. ler. A n c a k, siyasal a k t ö r le r in m ü k e m m e l o ld u k la r ın ı v a rs a y s a k b ile, T ü r k iy e d e siyasal s is te m in n o rm a l in s a n la rı s e ç m e y e e h il g ö rm e y e n e t k ili ç e v r e le r in o lu ş tu rd u ğ u b ir a n la y ış v a r d ır g ü n ü m ü z d e. G e n e l o y u n b e lir le y ic i o ld u ğ u b ir s is te m in Umraıı-Aralık.2 0 0 1 11
GÜNDEM v a r o ld u ğ u s ö y le n m e s in e ra ğ m e n, h a lk t a n o n a y a la n s iy a s a l p a r tile r in ik tid a ra g e lm e k v e y a o r t a k o lm a k y o z la şm a d a n k u r ta r m a n ın y o lu bu d e ğ il, b u o lm a m a lı. Iş g ib i a lg ıla n a n siyaset, siyaset o lm a k t a n ç ı y u n m u ş b ir siyasal grup, a ltla r ın d a k i z e m in i k a y d ır a c a k v e b oşluğa d ü şecek lerd ir. iç in g e n e l o yu d a a ş a n o n a y m e k a k a r t V. T ü r k iy e d e b ü ro k ra t- yö n e tin iz m a la r ın a k e n d ile r in i b e ğ e n d irm I V. Y in e so n z a m a n la rd a s iy a c i e litte, s iv il siyase tin istikrarı bozduğu e m e c b u riy e ti g ib i b ir g a ra b e t y a ş a n m a k ta d ır ü lk e m iz d e. B ö y le b ir g a ra b e tin y a ş a n d ığ ı o rta m d a eşit o y h a k k ı n ın v a r lığ ın d a n n a s ıl söz e d ile b ilir. E ş it o y h a k k ın ı n ta rtışm a k o n u s u y a p ıld ığ ı b ir o rta m d a s iy a s e tle e k o n o m i a ra s ın d a k i b ağ ın k e s ilm e s i g e re k tiğ in e iliş irin, z a h ire n d o ğ ru g ö z ü k e n b ir d ü şü n c e d ille n - d ir ilm e k t e d ir. Z a h ir e n d o ğ ru d iy o ruz, ç ü n k ü b u g ü n k ü yo zlaşm ış siyas e t- e k o n o m i iliş k is in i d ik k a te a ld ı g ib i b ir g e n e l k a b u l v a rd ır. O n u n iç in m ü m k ü n o ld u ğ u k ad a r siyasi a la n d a r a lt ıla r a k ü lk e id are e d ilm e y e ç a lış ılır. B ilh a s s a so n y ı l la rd a k im s e n in itiraz e tm e m e si g e re k tiğ i d ü ş ü n ü le n te k n o k ra t ik ç ö set n a s ıl g e liş e b ilir? ğ ım ız d a ifad e e d ile n d ü ş ü n c e n in z ü m le r u ğ ru n a p o lit ik fa r k lılık la r I I I. S o n z a m a n la rd a, s iy a s e tin d o ğ ru o ld u ğ u iz le n im in i e d in iriz. fe d a e d ild i. O d ö n e m d e p e k e tk ili o la n se rm a ye ç e v r e le r i b u a n la y ış sıra d a n b ir iş g ib i y a p ılm a s ı g e r e k tiğ O y s a iş in g e rçe ğ i, e k o n o m i ile s iy a v e u y g u la m a y a o la ğ a n ü s tü d estek in e iliş k in, ilk e ld e d o ğ ru iz le n im i set a ra s ın d a k i bağ h iç b ir d ö n e m d e v e rd ile r. v e r e n b ir görüş y a y g ın la ş m a k ta d ır. k e s ilm e m iş tir, b u n d a n so n ra d a k e A n c a k, siyaset p aran te z e a lın a S iy a s e t in b ir uğraş a la n ı o la ra k h e r s ilm e y e c e k tir. Y a p ılm a s ı g e re k e n ra k v e s ığ la ş tırıla ra k ü r e tile n is tik h a n g i b ir işle b e n z e r y a n la r ın ın o l bu işin düzgün, doğru v e şeffaf işle r a r ın b u g ü n u la ş tığ ı ta b lo, ö y le zann d u ğ u d o ğ ru d u r. A m a o n u n sad e ce m e s in i sa ğ la y a c a k m e k a n iz m a la rı e d iy o ru m k i, bu görüşe d estek v e b ir iş te n ib a re t o ld u ğ u n u d ü ş ü n m e k v e o n u b ir a l- v e r iliş k is in e in d irg e m e k, ç o k y a n lış s o n u ç la ra sebep o la c a k b ir d ü ş ü n c e d ir. S iy a s e t sadece b ir id a re fa a liy e ti d e ğ il, in s a n a, h a y a t a iliş k in d e d e v re y e k o y m a k tır. B u d ü ş ü n c e y i d ille n d ir e n le r in n iy e t i, k a n a a tim iz c e b u g ü n k ü s iy a si k u ru lu la rla e k o n o m i a ra s ın d a k i b ağ ı k e s e re k y ıp ra n m ış, güç k a y b e t m iş siyasi m e k a n iz m a y ı biraz d a h a re n iş a d a m la rın ı da m u tlu e d e c e k b ir ta b lo d e ğ ild ir. P a r t ile r in siyaset yap am az h a le g e tirilm e s i v e d o la y ıs ıy la p a r la m e n to n u n d e v re d ış ı b ıra k ılm a s ı y o lu y la o lu ş tu ru la n v e k u vö z d e y a ş a tılm ğ e rle rin ta rtış m a a la n ı o lm a lıd ır. z a y ıfla tm a k v e o n u d e v re d ış ı b ır a k a y a ç a lış ıla n h o r m o n lu is tik ra r M o d e m d e m o k ra s ile r in s a n lığ a bu m a k tır. E lb e t t e y e n i g e le c e k siyasi v e b u n u n ü re ttiğ i ü lk e m anzarası, sözü v e rm iş le rd i. İl e r i s a n a y i toplu m la rı g id e re k b u v a a t t e n u zaklaşm a ya, siy a s e ti b ir te k n o k r a t ik m utla k iy e t ç ililc ç e rç e v e s in d e t a n ım la m a y a m e y le d iy o rla r. T ü m d ü n y a d a o la n b u. B iz d e k i yo z laşm ış ta b lo bu e ğ ilim e iy i b ir z e m in te ş k il e d iy o r o k a d a r. S iy a s e ti iç in d e b u lu n d u ğ u a k t ö r le r le e k o n o m i a ra s ın d a y e n i b a ğ la r m u tla k a k u ru la c a k tır. E ğ e r b u g ü n k ü siyasi p a r tile r v e k u r u m la r k e n d ile r in i g e liş tirm e k, to p lu m la b a ğ la rın ı y e n ile m e k k o n u s u n d a g e r e k li m a h a r e ti a c ile n g ö sterem ezlerse, k o r k a r ım k i k ü r e sel k a p it a liz m in sö z cü lü ğ ü n e s o siyasetsiz d e m o k ra s i n in b ir ş aheser i o la ra k ö n ü m ü z d e d u rm a k ta d ır. Dipnotlar 1- M ustafa E rdoğan, T ü rk iy e de Siyasal S istem ve D em o k rasi, Yem Türkiye, s.813, sayı 23-24, A ralık 1999. 2- a.g.e. s.814 3- N uray M ert, Radil<al gazetesi 12 Ü m r a n.a r a l ı k -2 0 0 1
hasılasız mekanın ortasında doğmam ak binbir renkle naşı! anlatılırsa anlatsın bir ehli dil anlatsın ızdırabın kr.vapn^aftn.m ı ı ---- i vursun dağın sırtına baksın çeker mi bu tadın sancısını BAŞI GOGE ERENLER AHMET MEKCAN = = Y a la m a o la n sözden; h a le, h a li v a r e d e n e s ığ ın m a k gerek. A lış k a n lığ a d ö n ü şe n d e n, k a n ık s a n a n d a n beri d u rm ak, gerek. H e le k a n ık s a n a n hukuklukslizluksa h a k ih la liy s e v e unututuyorsa zo rb alığ ın illü z yo n a d ö n e n m arifeti... B e ri gel; beri dur. İn s a n lığ ın ö ld üğ ü yer; ç e liş k id e n u yu m elde e d ile n p o stm o d e rn d ö n e m in stabilize güzergahıdır. G ü r bir şada o la ra k, ç e liş k id e n u yu m ç ık a rm a y a itirazı o lm a lı yü rü r lü k te yüreği o la n la rın. Ö n ü m ü z e, ç e k iç, d u v a r, k ilit ve n a m lu koyu p, terazileri sa k la y a n la rı k an ık sarsak ta rih bizi yo k sayar. O n - b in le rc e b aşö rtü lü ö ğ r e n c in in v a k u r b aşkald ırısı, siyasette, h u k u k ta k a r ş ılık b u lam ad ı. S a ğ ır d u v a rla r a ra sın d a g itti g e ld i ses. İh la l kesintisiz sürüyor. Z o rb a la r zorun arkasınd a, fiziğin güvencesinde, yüreksiz, a n c a k şen-şakrak B a ş ö rtü lü le r, h a la b a ş la n dik. Y a ln ız lık ta, yasak la rd a, k ıs k a ç lard a va r oluyorlar. B u koşu h iç b itm e yecek. B a r ik a tla r ı aşıp g e le n le ri al y a n ı n a. K ü ç ü k b ir poyrazla y e lk e n i y ır t ı la n la ra da d u a e tm e k sana k ald ı. G ü n le r ta k v im le rd e n akm az bunu b ilm e z le r. G ü n le r d e ğ irm e n taşı, arad a d a rı biz v e o ra d an derleriz zam a n ı. D a ra sı a lın m ış, b e d e li ö d e n m iş ta rih e k a y ıtla n a c a k zam anı, geç iririz ç e liğ in iliğ in d e n. B ö y le a rın ır v a k it. B ö y le gülüm ser h ila l v e d ö n ü şür d olun aya. B ir bayrak gibi bu rüzgar, ç a rp ı y o r h e r yüze. D ü şü rü yo r m askeyi. Y ü z le r a rk a s ın d a k i yü z le ri a rıy o r. Sessiz m u ta b a k a t y a p a n ç e v re le r, od ak lar, zirveler, ü lkeler, insan h a k ları m ah k em eleri: N e güzel susuyorsunuz! H a n i h a k k ı va rd ı, h e r in s a n ın iste d iğ i in a n c ı seçm eye, yaşam aya, a n la tm a y a, ö rg ü tle n m e ye. B ild ir ile r b ö y le d erd i, size b ir s ık ın tı d o k u n d u ğunda. N iy e b ild irm iy o rla r şim d i? O n la r da m ı titriy o r? H erk ese rağm en; herşeye rağm e n v a ro lm a k v a r ya! H erkese, herşeye rağm en, bağla n m a k k o p m az h a lk a y a. Y e ise çe h re ç e v irip, b ir y ıld ız la k o n u ş m ak... A y ış ığ ıy la ıs lık ç a lm a k, uzun yaz gecesi s a h il boyu. A n la r bizi, k ıy ıs ın ı yo la verm iş yanardağ. Y a n a rd a ğ k i, h iç la v ç a l m am ış boşluğa ö y le uysal g ö rünür bakanlara. S e n in b ittiğ in yerd e; ta m te ç h i zat sustuğun, h e rşe yi k a n ık s a d ığ ın yerde biz varız. Y a ln ız lık sırdaşım ız; a n c a k öyle kalabalığ ız ki... S e n anlam asan da olur. S e n a n la sa y d ın, d u rm azdın g ü rü ltü n ü n m e ta l k u y u la rın d a. A n la - sayd ın y atm azdın m a k a m k o ltu ğ u n la. A n la y a b ils e y d in k o rk u d a n titre- H e r d e m y e n id e n d o ğ u yo rlar. V a k a r s ö y le m le rin i taze b ir soluğa b ü rü n d ü rü p y e ry ü z ü n ü n ö rtü sü n ü ırgalıyorlar. S ın a n ıy o r herkes. Yüzünü çe vire n, görm ezden gelen, susk u n k a la n, d u a s ın ı esirg eyen... S ı n a n ıy o r herkes. İn s a n o lm a ç ab asıyla n e s n e le ş m e n in m ü c a d e le s id ir bu koşu. B u koşu bitm ez. Y a ln ız la ş tık ç a d e v le ş e n le r, h er dem, d a h a taze b ir so lu k la, d ah a c o şk u lu şartlıyo rlarsa ş a rk ıla rın a ve k a lk a n b ild ik le ri h a k lılık la rın a... Ümran-Aralık-2001 13
m ezdin ıozetsiz k a ld ığ ın d a. İnsansız k a lm a s ın d iy e z a m a n ; tebessüm - m evsim in e geçsin d iye yeryüzü, iç i yoruz a c ıy ı; isterse b ilin m e s in d ü şle rim izde ku ğu lar gibi süzülen ülke. B u n d a n ö tü rü d ü r m ü lte c i o la TERÖRÜN KÜÇÜK LORDLARI m ayız biz. Ç ağrısız, sorgusuz biz ü l kem ize göçeriz. V a k u r b ir yürüyüş, d u rm a k b ilm e y e n k o şu d a buluruz S A L İH B A Y K A R A b e re k e ti. H a b ir e em ek. T o p r a k a n la tır sana, em ek, alın- teri, göl v e s ırtı a c ıy a d a y a y a ra k d ost olm ak. K im sesiz k a la b a lık la r. V e tek b a şın a, yaln ız k a lm a y a n la r. Ç e y iz im iz, z a m a n ın b o h ç a s ın a d ire n iş ö rn e k le riy le k a y ıtla n ıy o r. İlm L llıvı/j - i l. ( Ib M m w t V.l U t l'v I İ U l W ' n ız iık v e e b a b ille rle om uz om uza... A n la d ın m ı şim d i biz n iç in a n la şılm alıyız? H e s a p la rd a n ö te y e, sü tre le rd e n ark a ya y o l b u lu r d a aşarız. M a v e r a d iy a rın d a b ağ ım ız bağ larım ız... H e r yağ m u r yağ d ığ ın d a h a b e rle ıslanırız. Y a n ılg ı y o k ; y e n ilg i yok. İs te r a l g it ta n k ın ı, ister göklere doğru y ü k se lt d u v a r ın ı. B u va ro lu ş ş a rk ıs ın ın adresi g ö n ü l e v i. H e r b a h a r arza düşen cem re ; düştükçe gön ü lle re, b itm e y e c e k b u koşu, gezec e k yeryüzünd e. G ü c ü a d a le tte n k o p a rm a k, v e y a g ü çlü ye y a lta k la n m a k la k a ra rır in s a n ın ö z ü n d e k i c e v h e r. K e n d is iy le yüzleşm em ek iç in so n ra k a ç a r k e n d in d e n so k a k sokak. Ö lü le r b ile b e k le m e z başucunda, özünü k a ra rta n ın. H e r yağ m u r boşa yağar. Islanm az özükaıa. g ard iyan. B a k a m a z g ö k yü zü n e d o ya sıya M a v id e n k a ç a n ın, ye şild e d e lile n in ç are y o k b u rh a n ın a. Ç ü n k ü, y e şile e n g e l konm az; gökyüzü kefen e sığmaz. E. Ö. v e E. S. T ü r k E n t e lle k t ü e li A B D n in karşı k a rş ıya k a ld ığ ı 11 E y lü l te rö rist s a ld ırıla rı sadece bu ü lk e n in dış p o litik a s ı v e uluslararası y e n i s tra te jik o lu ş u m la r b a ğ la m ın d a b ir d ö n ü m n o k ta s ın ı ifad e e tm iy o r artık. E y lü l Ö n c e s i v e E y lü l S o n ra s ı d e yişle ri, 1980 A s k e ri D a rb e si ile u yu m lu k a la b ilm e k iç in k a le m iy le k ıv r a k m a n e v ra la r y a p m a y e te n e ğ i n i g österen T ü r k a y d ın ı n ı nitele- Bu insanlar için ölüm cennet, yani ödül olduğuna göre, Am erikan uçakları onlara bomba yerine inançları açısından eziyet verecek şeyler, Bourbon Whisky ya da Kaliforniya şarabı yağdırmalıydı. m e k le k a lm a y a c a k b u n d a n b ö yle; 11 E y lü l h a d is e le rin i b a h a n e ederek A fg a n is ta n a sa ld ıra n A B D y i, h a r e k e tin in m eşruluğu k o n u su n d a ö n c e kuşkuyla karşılayan, am a sonra b irden b ire tam b ir U dönüşüyle sav u n m a te la şın a düşen günüm üz e n t e le k t ü e lin i de iç in e alacak. B u b a k ım d a n h ad ise, sözkonusu a y d ın la rım ız iç in k e lim e n in ta m a n la m ıy la b ir d ö n ü m (d ö n e k lik d e a y n ı k ö k te n m ü şta k ) n o k ta s ı te ş k il e t ti. B ir k ısım kalburüstü k alem ve fik ir e rb a b ı 11 E y lü l d e n bu y a n a d ü n yad a eşi b e n z e ri g ö rü lm e y e n b ir a t ik lik v e a t a k lık gösterdi. A B D n in ş a h s ın d a d ü n y a e m p e ry a liz m in in h iz m e tin e s u n u la n arg ü m a n lar, m ü lahazalar, çık a rsam a la r, ö n g ö rü ler, görüş v e ö n e rile r, fa rk lı se v iye v e tarzlarda te c e lli e tti. B a t ı d a k i h e m p a la rın d a n d ah a ç irk in b ir ta v ırla, işi ta m a m e n h a k a re t v e aşağılam aya d ö k e n le r o ld uğ u gib i, a rg ü m a n la rın ı u lu slararası real p o lit ik in so fistike ç ö z ü m le m e le riy le sa rm ala yıp paketle y e n le rin v a ro ld u ğ u görüldü. Terörün Çirkin Lordları M in e K ır ık k a n a t, yargısız infaz g iriş im iy le u y u m lu şe k ild e su çlu d iye n ite le d iğ i, d in m a n y a k la rı o la ra k t a n ım la d ığ ı B in L a d in v e T a lib a n m, m asu m h a lk a iliş m e d e n (! ) ve e n uygun şekilde n asıl cezal a n d ır a b ile c e ğ in e h a s re tm iş ti zih in s e l e fo ru n u. B u in s a n la r iç in ö lü m c e n n e t, y a n i ö d ü l o ld u ğ u n a göre, A m e r ik a n u ç a k la r ı o n la ra b o m b a y e rin e in a n ç la rı a ç ıs ın d a n e z iyet v e r e c e k şe yle r, B o u r b o n W h is k y y a da K a lifo r n iy a şarabı y a ğ d ırm a lıy d ı. H a t ta, h atta, to n la r ca dom uz e ti atsınlar. A ç m asum lar ın k a rn ı d o yar, T a lib a n la r k a fa y ı yer. Y a k a la d ık la rı te rö ristle r ise, k a d ın e li s ık tırıla ra k, çarşafsız k a d ın la r ta ra fın d a n g ö z le rin in iç in e b a k t ır ılm a k v e g ü lü m s e tilm e k su re tiyle c e z a la n d ı r ı la b i li r d i ( R a d ik a l, 3.11. 2 0 0 H. K ır ık k a n a t, k im b ilir, b e lk i de g ü n d e lik h a y a tta iç in d e yaşadığı 14 Ümran-Aralık -2001
TERÖRÜN KÜÇÜK IORDLARI / BAYKARA to p lu m u n b ir b ö lü m ü n d e n y a n a duyduğu rahatsızlıkları, e lin e geçird iğ in d e ta tb ik e d e b ile c e ğ i eziyet ve işkence y ö n te m le r in i ak s e ttirm işti yazısına. Serdar Turgut, otaym~stcak saatlerin d e, terö rist s a ld ırın ın A r a p k ö k e n li b irile rin d e n g e ld iğ in i gösterir k a n ıt la r ın c id d iy e a lın a m a y a c a k d e n li tutarsız şeyler o ld u ğ u n u yazıp ç iz m iş k e n, so n ra a n id e n b u n la rı u n u ttu, m e s e le n in bu yö n ü y le h e m e n h e m e n h iç ilg ile n m e z o ld u ; A B D p o lit ik a s ı d o ğ ru ltu s u n d a T ü r k iy e C u m h u r iy e ti h ü k ü m e tin in ta k ın m a sı g e re k e n d o ğ ru tu tum u sa lık v e rd i; arad a b ir de, n a s ıl olsa b o m b a la n a c a k o la n in s a n la ra iliş k in duyulm ası m u h tem el acım a ve m erh a m e t h is le rin i, b u n la rın yo la ç a c a ğ ı ız dırabı az altm a k istercesin e, ta rif o lu n a m a y a c a k tarzda a ş ağ ılayıc ı ve in s a n lık dışı b ir tu tu m se rg ile d i. G a y e t ta b ii k i ırk ç ı yazı d iye başlad ığ ı H iir r iy e t te k i 11 E k im ta rih li yazısında, ö n c e, h a y a tta en az s e v diğim m ille tle r listesinde b irin c i sırada b u lu n a n P a k is ta n da ilg ili h e r gün b ir sürü h a b e r o k u m a k zorunda k a lm a k t a n ş ik a y e t e t t i; P a k i ler, H in t lile r v e B a n g la d e ş lile ri b ir b ir in d e n a y ırte tm e k iç in a n c a k b ah a rat k o k u su n a d u y a rlı, bu k o k u y a s in irle n e n b ir kö p eğe k o k la t ılm a la r ın ın işe ya ra y a c a ğ ın ı, (ü s te lik ) bugüne k a d ar H in t, B a n g la d e ş v e P a k i m ille t le rin d e n b ir ta n e b ile e li yüzü düzgün erkek çık m a m ış olduğunu ak le n ve ru h e n son derece sağlıklı b iris in in g ö rü ş le ri o la ra k b e lirttik te n sonra bölgedeki k a d ın erkek eşitsizliğ in i so n a e rd ire c e k ö n e ris in i istifra e tti: T a lib a n da d a h il b u ra lard a e r k e k le r h e p ç irk in, k a d ın la r ise N a o m i C a m p b e ll g ib i güzel o ld uğ u n a göre eğer B a t ı ittifa k ı bu tür ü lk e le ri illa vuracaksa, am an d ik k a t e tsin ler de sadece e rk e k le r v u ru ls u n. Fazla söze n e h a c e t. B ö y le s i k im selerle a y n ı güneşin altın d a, insani h asletlerd en böytesine yoksun yazarla rın h e r g ün yiiz b in le re h ita p e ttiğ i s ın d a İs la m ın im a jın ı k u rta rm a - li/yabancı siyaset ve m edya d ü n ya b ir toplum da yaşıyoruz. ya/düzeltm eye y ö n e lik ö yle yoğun ç a b a la r g ö z len iyor, ö yle sin e in s a n ı Cengiz Çandar ın Performansı A y d ın la rım ız iç in A B D 'n i n yoksul h a lk la rla savaşına m eşru laştırıcı gere k ç e le r üretm e y o lu n d a d ö n ü lm e si e n zor eşik b e lk i d e 11 E y liil e iliş k in k a n ıtla r sorunuyd u. B u, U s a m e B in d u y g u la n d ıra n b ir hassasiyet (! ) serg ıle n ıy o rd u k ı, in s a n ın in a n a sı g e l m iyo r, h e le N o a m C h o m s k y ve E d w ard S a id i o k u d u k ta n so n ra büsbütü n h ü s n ü te la k k id e n uzaklaşıyordu. C e n g iz Ç a n d a r m a k t a r ım ıy la W a s h in g to n P o s t yazarı E r ic H oag- Gözü kapalı biçimde hep imparatorun tarafını tutmak, Batı başkentlerindeki lordların işaretiyle uygunadım yürüyüşe geçmek, B atı nın yeniçerileri rolüne soyunmak hiç kimsenin itibarını arttırmaz. land ö n ce içerd en b iri gibi u yarıyo r L a d in in E l- C e z ire te le v iz y o n u n d a du: İs la m 'ın e n yü ksek d in i o to r ite yap tığ ı k o n u şm ad a A B D bu terö r leri, b in L a d e n in d in le rin e y a p tığ ı o la y ıy la İs ra il e ve rd iğ i d este ğ in c e muazzam ta h rib a t k arşısın d a sessiz zasını ç e k iy o r m e a lin d e k i, p e k ala k a lm a y ı v e o n u b ir h a in o la ra k laso k a k ta k i k im s e n in d a h i sarfedebin e tle m e k te n k a ç ın m a y ı sü rd ü re b i leceği, itira fta n ziyade b asit b ir teslirle r m i? S o n r a d ah a fütursuz b ir b it g ib i g ö rü n e n ifad esiyle k o la y c a ta v ırla başım ıza g e le ce k le rd e n y a n a aşıld ı. B in L a d in in sözlerine, m al k e h a n e tin i b ild iriy o rd u : B u ç a tış b u lm u ş M a ğ rib i g ib i a tla y a n la r h iç m ada kayb etm e risk in i e n fazla taşıyan de azın lık ta değildi. m e d e n iy e t B a t ı la ik liğ in e a it C e n g iz Ç a n d a r d a d e lil eşiğ in i o la n ı d e ğ il, İs la m a a it o la n ıd ır. d ö n e rk e n U s a m e n in sö z le rin in ru- (1 1.1 0.2 0 0 1, Y e n i Ş a fa k ) h u n a b akm ıştı. B i r kez bu h a n d i Ö y le y s e m ü s lü m a n la r o la r a k k a p a ş ılın c a gerisi k o la y d ı. Peşpeşe k e n d i h esabım ız a çık a rm a m ız g erek y a y ın la n a n v e İs la m c ıla rla içerd e n k o n u ş m a k g a y re tin in ü rü n ü o ld u ğunu b e lirttiğ i yazıların d a son d erece e n so n u ç o rta d a idi: K a d ir- i M u t la k k o n u m u n a o tu rtu la n b ir A B D ye k a yıtsız şartsız te s lim iy e t! A B D n in ve d ışarıd a n g özüken m ü ta la a la ra o n u n ş a h s ın d a d e m o k ra s i, in s a n yer v e rd i. İs la m c ıla r! S iz i K ız ıld e rili y a p a c a k la r, so n u n u z a y n ı o la c a k h ak la rı ve özgürlük gibi B a tı yı d a im a im re n ile c e k b ir co ğ rafya h a lin e y o lu n d a dostça uyarı m ı, yoksa aba g e tire n k a v r a m v e fe n o m e n le r in a ltın d a n sopa g ö sterm ek m i old uğ u p ek k estirilem eyen öngörülerde bulundu. B ir W a s h in g to n P o s t yazarın d an a lın tıla d ığ ı, İs la m m e d e n iy e tin in gele c e ğ in e iliş k in en d işe v e k a y g ıla r ve b ö yle v a h im b ir g e liş m e n in ö n ü n e g e ç e b ilm e n in te k y o lu o la ra k s u n u la n reçete d a h i p e k g ü v e n t e lk in e t m iy o rd u aslında. Z ir a B u s h u n H a ç lı S e fe ri b ilin ç li- g a fın d a n bu ya n a y e r d e rh a l c id d i b ir a şın m a sü re cin e g irişiyle, A m e r ik a n rü y a s ın ın so n a e r m eye yüz tutuşuyla gelen gerçek k a y ıp ta n n e d e n se p ek b a h s e d ilm iy o r du. C e n g iz Ç a n d a r m ü s lü m a n la rd a n te s lim iy e t b e k le y e n başka e c n e b i v e ya y e rli yazarlar g ib i k o n u y u m ü p h e m v e m u ğ la k b ir h a ld e b ırak am azdı. C ü r e tk a r ö n e rile rle, d ilin in döndüğünce, h avsalası aldtğınca, bu k o U m r a n -A r a lık 2001 15
GÜNDEM n u d a da y o l g ö sterm eye g a yre t e tti: İs la m c ıla r K ız ıld e r ili o lm a k is te m i yo rlars a S e le fi re fe ra n s la rd a n k u rtu l m a lı, S e y y id K u t u b la, M e v d u d i ile ve h a tta İb n T e y m iy y e y le id e o lo jik a k ra b a lık ta n v a z g e ç m e le ri lazım dı. ( Y e n i Ş a fa k, 1 6.1 0.2 0 0 1 ) K e n d is i n in y in e de e k sik b ıra k tığ ı y e ri biz ta m a m la y a lım : D e m e k k i m üslüm a n la r H u n tin g to n v e F u k u y a m a yı o k u m a lıy d ı S o ğ u k S a v a ş so n rası d ü n yad a y e rle rin i, y ö n le r in i, k e n d i lerin e düşen ro l ve gö revi ta yin edeb ilm e k iç in! B a ş k a k a y n a k la r ın e m p e ry aliz m e k arşı bağ ım sız ta v ır la r t e lk in e tm esi ris k i h e r zam an m e v cu ttu r. Laik Tecdid-i İman Talepleri K im ile r in e göre 11 E y lü l g e lişm e le ri, İslam cı kesim deki y e n i siyasal oluşum u sın a m a k -ki bu s ın a m a aralıksız d evam eden b ir süreçtir, sonu ve son u cu p e k k o la y k o la y te b e llü r e d e c e ğe benzem em ektedir- y e n i engizisy o n so ru la rın a m u h a ta p k ılm a k iç in bulunm az b ir fırsat o rtaya çık arm ıştı. S a a d e t P a rtis i neyse, A K P a r ti de A fg a n is t a n a asker g ö n d e rilm e s in e soğuk b ak ıyo rd u. H ü r r iy e t te yazan M u h a r r e m S a r ık a y a y a göre (4.1 1.2 0 0 1 ), K u z e y İt t if a k ı n ın b o zuk s ic ilin e d ik k a t ç e k e re k T ü r k ask e riy le d e ste k le n m e sin e ç e k in c e k o yan A K P, k a m u o y u ö n ü n d e a ç ık ç a ifade etm ese de k o n u y a, P e ş tu n ve T a lib a n gözlüğüyle b ak ıyo r. K u z ey İt t if a k ı n ı o lu ş tu ra n g ru p la rın T ü r k k ö k e n li o lm a la rı, A K P y i ilg ile n d irm iyo r. D in i m o tif, y in e e t n ik k ö k e n in ö n ü n e ç ık ıy o r du. K u z e y İt tifa k ı a s k e r le r in in g e ç m iş te iş le d ik le ri, e la n d evam eden şen aatlerin e, te cavüz v e yağ m a e y le m le ri d o la y ıs ıy la kazan d ıkları kötü şöhrete atıfta b u lu n m a n ın h iç sırası d e ğ ild i. B u k o n u y a yazısın ı h a s re d e n sadece U m u r H a t t a T ü r k iy e h a lk ın ın yüzde 8 0 in in asker gönderm eye karşı o l d u ğ u n u s ö y le yen A K P a r ti G e n e l B a ş k a n ı R e c e p T a y y ip E rd o ğ a n ın, bu görüşüne d ayan ak gösterdiği a n k e t k e n d is in e y a k ın lığ ıy la b ilin e n b ir k u ru lu ş ta n g e lm işti. S a r ık a y a n ın iz a h ın ı m a n tık i s o n u c u n a g ö tü re cek o lu rsak, d e m e k k i, tarafsız b ir a n k e t T ü r k iy e de savaşa susam ış, A fg a n d a ğ la rın d a m a c e ra a ra m a ya p e k iste k li, in s a n i d u y a r lılığ ın ı y itirm iş, bu savaşın -savaş denebilirse!- m eşru lu ğu n d an kuşku d u ym ayan insan sayıs ın ın d ehşetengiz o ra n ın ı o rta y a k o yacak tı. S o n u ç : M i l l i G ö rü ş ü n ü m m e tç i b a k ış ı A K P de d e v a m e d iy o r du. D e ğ iş m e m iş ti; la ik e n g iz is y o n d a n başarıyla geçemezdi. Batılı efendiu lu h ikm zd n d c a suni obausns e d im le rin d e n y a n a is tifh a m la r ta şıyo r, k u şk u la r u yan m a s ın a y o la ç ıy o ı- du. Şu İttifak Meselesi ya da Entelektüelimizin Kimlik Çıkmazı A y d ın ım ız ın E.O. ve E.S. tu tu m d e ğ iş ik liğ in i ta ç la n d ıra n h ad ise, C ü n e y t Ü ls e v e r in sözcülüğüyle, libe- ra l- İs la m c ı it tifa k ın ın sona e r d ir ild i ğ in in te k ta raflı ila n ı o ld u; b ir gece İs la m c ıla r b ir ittifa k iç in d e yeral- d ık la rın ı, fa k at şim d i b u n d a n y o k sun k a ld ık la r ın ı ö ğ re n iv e rd ile r: 28 Ş u b a t sü re cin d e İs la m c ıla rın y a n ın da yer a la n, d e ste ğ in i esirg em eyen lib e ra lle r, a ttık b u n d a n b ö y le o n la rı k e n d i k a d e rle riy le başbaşa b ır a k ı y o rla rd ı. G lo b a l 28 Ş u b a t s ü re c in in rüzgarı e lb e tte ç o k d a h a k u v v e t li esiyor, o n a m u k a v e m e t, n ered eyse a k ıllıc a b ir tu tu m o lm a k ta n ç ık ıy o r du. L ib e r a lle r İs la m c ıla rı m e c b u re n y a ln ız b ıra k tı; ta b ii, a k ılla rd a p ek ç o k istifham a yolaçarak. M ezku r ve m eşhur ittifa k a ne zam a n ve k im le r ta ra fın d a n k a ra r v e m e b ir a n la ş m a ic a b ı o la ra k m ı itiraz sesini y ü k s e ltm iş le rd i? B u g ü n k ü y e n i ta v ırla rı d a m ı b ir başka ittifa k ın sonucudur? M e se le ittifak çe rçe ve sin d e d ö n ü yo rs a ta v ırla rın d a hasbi v e sa m im i o lm a d ık la rın a iliş k in kuşk u la r n e ö lç ü d e haksız s a y ıla b ilir? Fransız L ib e r a tio n gazetesinden b ir yazar ta ra fın d a n d ille n d irils e p e k ala n o rm a l k a rş ıla n a c a k o la n M üslüm a n la r! Ş ö y le şö yle d a v ra n ın... h i ta b ın ı seslendiren lib eral yazarlarım ız k e n d ile r in i son ta h lild e müşirim a n o la ra k ta n ım la m ıy o rla r m ı? H iç kuşkusuz terör hukuksuzluktu r; s o rg u la n m a s ı, k ın a n m a s ı ve te l in edilm esi gereken bir eylem b i ç im id ir. A n c a k d e lil y o k k e n bugün A fg a n is ta n da y a r ın d a h a k im h ilir n e re d e v e h a n g i yoksul ve çaresiz h a lk ın üzerine b o m b a la r yağ d ırm a k da ö yle. Y a ğ m a ç a p u l ve Lalam, b iri güçlü ve örgütlü, diğeri bireysel o la ra k yap a n ü n lü im p a ra to r ve korsan h ik a y e s in d e o ld u ğ u g ib i, sadece İk in c is in in e y le m in i terö rle n it e le m ek, n e kadar hukuksuzca olursa o l sun ilk in i p e ş in e n m eşru saym ak a d a le t ve in s afla, h a k k a n iy e t v e in sa n lık la bağdaşmaz. G ö z ü k a p a lı b iç im d e h e p im p a ra to ru n ta ra fın ı 'tu tm a k, sila h ü re tip aç insan lara pazarlayarak büyük k ârla r eld e e d e n B a t ı b a ş k e n tle rin d e k i lo rd la rın işaretiyle uygunadım yürüyüşe geçm ek, y a k ın tarihim ize m a lû lm ü ş ta b irle B a t ı n m y e n iç e rile ri ro lü n e s o y u n m a k h iç k im s e n in it i b a r ın ı arttırm az. B u ü lk e n in aydın ı/ e n te lle k tü e li, asıl so ru n u n B a t ı lılaşm a sü re ci b o y u n c a m uzdarip o l duğu k im lik s iz lik te y a ttığ ı g erçeğ in i g ö rm e li, v ic d a n ın ın se sin i b astırarak serg iled iğ i ve bu yüzden k e n d is in e de to p lıım u n a d a a c ı ve ızdırap v e re n tu tu m la r y e rin e h a k k ı ve a d a le ti, on u r ve h aysiyeti, k işilik ve k im T a lu o lm u ştu b ild iğ im iz k a d a rıy la r ilm iş ti? L ib e r a l d e n ile n k im s e le r liğ i ö n c e le y e n b ir duruşa sah ip o l (S ta r, 17.11.2001) m ü slü m an ların uğradığı baskı ve zul m a lıd ır. 16 Ümran-Aralık -2001
İNCİRLİK USSU NDE e l e k t r ik l i SANDALYELER KURULACAK MI? İB R A H İM K A R A G Ü L A m e rik a v e İn g ilte re n in A n g lo s a k s o n k ü resel h e g e m o n yaya y e n id e n b iç im v e rip g ü ç le n d ir' m ek iç in b aşla ttığ ı y e n i savaş, in s a n lığ ın d e ğer y a rg ıla rın a, o rta k k ü ltü re l b irik im in e, uluslararası s i yasi g eleneğe, u lu slararası h u k u k a, in s a n lık o n u ru n a, a d a le t v e özgürlük a n la y ış ın a ağ ır d arb eler in d ire re k d e v a m e d iyo r. A B D B a ş k a n ı G e o rg e W. B u s h, 1 1 Eylü l d e n bu yan a h e m e n h e r p la tfo rm d a A m e r ik a n h a lk ı n ı k ü re se l b ir seferberliğ e h a z ırla y a n sözler sarfed iyor. A m e r ik a n h a lk ın ın k e n d is in i zor g ü n le re a lış tırm a s ı n ı is te y e n B u s h s a va ş ın ç a b u c a k ve k o la y c a b itm e y e c e ğ in i b e lirte re k, d ü ş m a n la rın b irç o k ülked e s a k la n d ığ ı n ı v e k o m p lo k u rd u ğ u n u id d ia e d iyo r, te rö riz m i deste k le d iğ in i id d ia e ttiğ i ü lk e le re te h d itle r savu rarak, A f g a n is ta n d an so n ra s ıra n ın h a n g i to p lu lu ğ a ve y a ü lk e ye g e le c e ğ in in ip u ç la rın ı v e riy o r. K e n d is i e n büyük b iy o lo j i k v e k im yasal s ila h ü re te n ü lk e o la n ve bu k o n u d a k i h iç b ir uluslararası s ın ırla m a y a im za a tm a y a n A m e r ik a n y a k ın A m e r ik a n üssünde, b ir A m e r ik a n savaş g e m is in de, ıssız b ir adada ya da b ir dağ b aşın d a ya rg ıla n ıp (! ) idam ed ilecek. B u k işilerin id am ın a karar verecek o la ğ anüstü m a h k e m e n in k a ra rın a n e A m e r ik a n yasala rın a göre n e de uluslararası yargı m e rc ile ri n ezd in d e h iç b ir şekilde tem yiz h a k k ı bulunm ayacak. 21. Yüzyılı M eşruiyet ile Terörün İçiçe Geçtiği Çağ B u g ü n d e n so n ra s iv il m a h k e m e le rin o lm a y a c a ğ ı, askeri m a h k e m e le r ta ra fın d a n ad a le t (! ) d a ğ ıtıla c a ğ ı, k im le rin bu m a h k e m e le re ç ık a rıla c a ğ ın ı bizzat A B D n in ulusal m e n fa a t ö lç ü tle r in in b e lirle yeceği, iş k e n c e n in ve in san h a k la n ih la lle r in in so rg u lanam ayacağ ı, a d il y a rg ın ın, sa v u n m a h a k k ın ın, tem yiz h a k k ın ın v e u lu slararası sözle ş m e le rin b ire y le r in k o ru n m a sın a y ö n e lik g ü vn ce le rin in y o k e d ild iğ i b ir d ü n yad a yaşıyo r olacağız. Ü s t e lik bu y ö n e t im i Ir a k ı, İr a n ı, L ib y a y ı v e S u r iy e 'y i b iy o lo jik s i askeri m a h k e m e le rin ö n ü n e k im le r in ç ık a rıla c a ğ ın a la h ü re tm e k le su ç lu yo r ve d ü n y a k am u o yu n u bu ü lk e le re y ö n e le c e k askeri m ü d a h a le le re h azırlıyo r. A m e r ik a n m e n fa a tle rin e u y m a y a n h e r k iş iy i, d e v le ti v e y a o la y ı te rö riz m k a v ra m ı iç in d e d e ğ e rle n d ire n W a s h in g t o n y ö n e tim i, b ir ta ra fta n ye n i te h d itle re e k o n o m ik, siyasal ve askeri ala n d a savaş açarken değer tara fta n rad ikal h u k u k i düzenlem elere girişiyor ve olağanüstü yasaları d evreye sokuyor. Bush yö n etim i, ye n i k ü resel sa vaşın seyyar m a h k e m e le ri n i o lu ştu rarak, te rö ris t o la ra k n ite le d e ğ i h e r k iş iy i b ulunduğu yerd e doğru d ü rü st y a rg ıla m a d a n id am e tm e k ara rı ald ı. A B D Başkan ı n a olağan ü stü y e tk ile r v e r e n bu karara göre, gerek resm i soruşturm a sü reciyle, gerek savaş esnasında ve gerekse A B D is tih b a ra tın ın d ü n y a n ın h er k ö şesinde u ygula y a c a ğ ı terö r y ö n te m le riy le e le g e ç irile c e k k iş ile r, en bizzat A m e r ik a n başkanı k ara r ve re c e k. A s k e r i m a h k e m e le r a ra c ılığ ıy la A B D h ü k ü m e ti, istediği y a b a n c ıy ı yarg ıla m a, m a h k u m etm e v e id am e tm e y e tk is in e sah ip a rtık. B u kişi ve y a k işilerin sadece sistem dışı kalm ış, k e n d i ü lk e le ri ta ra fın d a n da d ışla n m ış in s a n la rın değil, egem e n b ir ü lk e n in y ö n e tic ile ri de o la c a ğ ın ı göreceğiz. Ş im d ilik İslam i hareketlere y ö n e lik b ir savaş sürdürülüyor, a n c a k b u n d a n sonraki aşam ada b u h a re k e tle re lo jis tik destek v e r e n v e y a k ü ltü re l zem in te şkil e d e n ü lk e le r in h e d e f a lın a c a ğ ın ı, o zam an da hu ü lk e le rin y ö n e t ic ile r in in a y n ı askeri m a h k e m e le rin m a ğ d u rla rı o la c a ğ ın ı hep b irlik te göreceğiz. Bireysel terö r ile d evlet terö rü n ü n içiçe geçtiği, terör, m eşruiyet, adalet, özgürlük ve y a tem el h a k la rın ol- Umran-Aralık 2001 17
DÜNYA GÜNDEMİ m ad iğ i, b ü tü n in s a n lığ ın A m e r ik a n iç y a s a la rın a göre y ö n e tilm e k istediği, A m e r ik a n h e g e m o n y a s ın ın düşün- 1. t...._ ı..... ı. ı. i -î...... U L I C I L L İ L U U U L U U U l Ç i c U I - V C y d t C V ivlc l l l l I U C ı v a u t a İ 1 I U ' d a h a le e ttiğ i b ir te rö r v e kaos ç a ğ m a doğru s ü rü k le n iy o ruz. ls la m i H a r e k e t le r - K a y n a k la r İliş k is i v e A t l a n t i k te n P a s i f ik e K a d a r S a v a ş A m e r ik a v e İn g ilt e r e n in 7 E k it n de A fg a n is t a n ı b o m b a la m a y a b aşladığı g ü n d e n bu y a n a M ü s lü m a n d ü n ya, o la y ı b ir T a lib a n v e y a U s a m e b in L a d in m eselesi o la ra k a lg ıla d ı v e ö fk e yi ü zerle rin e ç e k m e m e k iç in h e m T a li- b a n ı h e m de U s a m e b in L a d in i so rg u la yıp k e n d i v i c d a n la rın d a m a h k u m e tti. O la y la r a bu ç e rç e v e d e n b a k a n la r, ile rle y e n g ü n le rd e s a ld ırıla rın y a y ılm a h a rita s ı n a göre M ü s lü m a n d ü n y a d a so rg u la yacak h iç b ir M ü s lü m a n siyasi/so syal/kü ltü rel/ekonom ik yap ı b u la m a y a c a k v e ö fk e n in s o n u n d a k e n d ile rin e k a d a r d a y a n d ığ ın ı far- k e d e cekle r. Y e n i kü re se l s a va ş ın h e d e fle rin i ls la m i h areketler- e k o n o m ik k a y n a k la r iliş k is i iç in d e g ö re m e y e n le r, A m e r ik a n ın v e İs la m d ü n y a s ın d a k i ye re l ik tid a rla rın B u îsla m a karşı savaş değil. B u teröre karşı b ir savaşt ır id d ia la rın a in a n a n la r, d ü n ya m ü s lü m a n la rın ın e lle rin d e n siyasi, sosyal, k ü ltü re l ve e k o n o m ik y a p ıla rın v e ya g ü ç le rin b ir b ir a lın d ığ ın ı g ö rd ü k le ri zam an n e b ü yü k bir gaflet iç in d e o ld u k la rın ı a n la y a c a k la rd ır. K u lla n ıla n y ö n te m le r, ç iz ile n h e d e fle r h a rita s ı h e r şeyi ap açık gösteriyor aslında. Y e n i küresel savaşın A f g a n is ta n d a n s o n ra k i h e d e fle ri h e r g e ç e n gün d a h a da belirg in leşiyo r. Bu hedeflerin hepsinin dıinva sisteminin veniden 11! 1 11 ı. ş e K U i e ı n ı ı e a u ı u c d g ı n i K ı ı ı c ı ı r u ı ı ı ı yıuc c u c ıı y k ü resel serm aye ik t id a r ın ın ih tiy a c ı o la n k a y n a k la r iç in c a n d a m a rı o la n P a s ifik te n A t la n t ik O k y a n u s u n a, G ü n e yd o ğ u A s y a d a n F a s a v e O r t a A f r ik a ya kadar uzan an İs la m co ğ ra fya sın d a o lm a s ı d ü n y a M ü s lü m a n la r ın ın a k ılla r ın ı b aşla rın a g e tirm e y e y e tm iy o r m u? O r t a A s y a n ın k ap ısı o la n A fg a n is t a n a y a p ıla n m ü d ah ale, H a zar ç e vre si p e tro l ve doğalgazı ile R u s e n e rji k a y n a k la rın ın v e D o ğ u T ü r k is t a n 'd a k i p e tro l v e dogalgaz k a y n a k la rı arasın d a A v r u p a B ir liğ i (F ra n s a v e A lm a n y a ), R u s ya, Ç i n v e İra n ta ra fın d a n o lu ş tu ru la n v e b ir ta ra fta n B a s ra K ö rfe z i n e k a d a r u z atılara k O rta d o ğ u e n e rji k a y n a k la r ın a b ağ lanm ası p la n la n a n b ü yü k p ro je yi işe y a ra maz h ale getirdi. A B D A fg a n is t a n m ü d a h a le s iy le A v r u p a B ir liğ i, R u s y a, İr a n ve Ç i n in 21. y ü z y ılın e n b ü y ü k p ro je sin i sab o te e tti. B ö y le c e A B D h e m O r t a A s y a 'y a d am g asını vu rd u, h e m Ç i n in ö n ü n ü k ap a d ı, h e m de D oğu v e G ü n e y A s y a ya y ö n e lik a ç ılım y o lu n u d e n e tim e a lm a y o lu n d a ö n e m li b ir askeri üs e ld e e tti. R u s ya, Ç in, A B ve İr a n ın A B D ve İn g ilt e r e n in bu y e n i ç ık ış ın a karşı c id d i b ir karşı k o yu şları bu aşam ad a m ü m k ü n değil. W a s - h in g to n m e n k ö tü s e n a ry o la rı b ile göze alarak b a ş la ttığı y e n i se rü ve n e bu ü lk e le r so n d erece te m k in li b ir p o litik a ile y a k la şıyo rla r. Ç ü n k ü h e r b iri A B D n in ç o k şey i feda e d e b ile c e ğ in in fa rk ın d a la r v e b u n a karşı ç ık m a n ın b ü tü n d ü n y a y ı v e k e n d ile r in i b ü yü k b ir fe la k e te sürü k le y e c e ğ in in de fa rk ın d a la r. 18 Ü m r a n - A r a l ı k -2 0 0 1
ELEKTRİKLİ SANDALYELER KURULACAK MI? / KARAGÜL Afganistan dan Sonraki Hedeflerin Ortak Özellikleri ya, F ilip in, H in d is t a n v e Ç in 'i n g ö n ü llü iş b irliğ i ile k o n tro l a lt ın a a lın a c a k tır. Y u k a r ıd a sa y ıla n ü lk e le rin hepsi ya e n e rji k a y n a k la A fg a n is t a n d a n s o n ra k i m u h te m e l ü lk e le rin h e m e n h e p si y a e n e rji k a y n a k la n o la ra k zengin ü lk e le r ya A B D v e In g ılt e r e 'n in 'k u r e s e l h e g e m o n yası için- B ire r askeri v e e k o n o m ik üs o la ra k ç o k ö n e m li stra te jik bölgeler. H e d e f a lın a c a k m u h te m e l ö rg üt v e y a o lu ş u m ların, Is la n d h a re k e tle rin n ite liğ in e v e y a o ld u k la rı bölgelere b a k ıld ığ ın d a ise şu o rta y a ç ık ıy o r: A m e r ik a ye n i küresel serü ven in d e m ü ttefik ü lk e le rin veya kendisine taşeronlu k y a p a c a k ye re l ik tid a rla rın ö m ü rle rin i uzatm ak iç in bu b a s k ıc ı v e a n tid e m o k ra tik y ö n e tim le rin iş in i kolaşla ş tırm a y ı p la n lıy o r. A B D, ye re l ik tid a rla rı te h d it ed en, M ü s lü m a n h a lk la rın ö n ü n ü a çan, o n la ra h a k la r ın ı v e sah ip o ld u k la rı d iğ e rle ri h a tırla ta n, a d il b ir y ö n e tim ta le p le rin in sözcülü ğ ü nü y a p a n Is la m i h a re k e tle ri bu yerel ik tid a rla r a d ı n a k e n d is i yap ıyo r. D o la y ıs ıy la F as ta n E n d o n e z y a ya k a d a r h e m ye re l ik tid a rla rı te h d it e d e n h e m de küresel h e g e m o n y a y a karşı o la n İs la m i h a re k e tle rin üzerine h ı şım la g id ile c e k tir. B ö y le c e A B D ik i işi a y n ı an d a y a p m ış o la c a k ; h e m B a tı iç in te h d it o la ra k g ö rü le n İs la m i h a re k e tle r o rta d a n k a ld ırılm ış o la c a k h e m de yerel/taşeron ik tid a rla rın öm ü rleri d ah a da uzatılm ış olacak. B u ra d a n h a re k e tle, A fg a n is ta n d a b a ş la yan küresel sa vaşın h e d e fle rin i an aliz e d e rk e n d e v le tle r ve ö rg ütler a y rım ı göz ö n ü n d e b u lu n d u ru lm a lıd ır. A fg a n is t a n d an so n ra k i h e d e fle r arasında e n başta Ira k, d a h a sonra S u riy e, L ib y a, S o m a li, S u d a n, Y e m e n, E n d o n e z y a, M a le z y a n ın ad ı g eçiyo r. A s lın d a T ü r k iy e, Ü r d ü n v e S u u d i A r a b is t a n d ış ın rı a ç ıs ın d a n so n d erece zengin ü lk e le r: İra k, E n d o n e z ya, M a le z y a, S u d a n gib i, ya A B D rtin k ü resel h e g e m o n ya sa vaşın d a askeri üs o la ra k k u lla n ıla c a k d e re c e stra te jik ö n e m e sah ip ü lk e le r: S o m a li gib i, ya da h e m e n e rji k a y n a k la rı h e m d e s tra te jik k o n u m u itib a riy le ç o k ö n e m li ü lk e le r: E n d o n e z y a g ib i... B u ra d a n sözü e d ile n v e ö n ü m üzdeki g ü n le rd e h e d e f o la ra k göste rile cek y e n i ü lk e le rin hepsi m u h tem el bir A m e rik a n askeri, siyasi ve ek o n o m ik m ü d a h a le si iç in b ir ç o k g e re kçele ri b a rın d ırıy o r. Arap Yöneticilerin Fırsatçılığı ve Irak a Askeri Müdahale A B D ve İn g ilt e r e 'n in d ü n y a y ı y e n id e n y a p ıla n d ırm a y a ç a lış tığ ı e k o n o m ik ve siyasi h e g e m o n y a s ın ın d ü n ya M ü s lü m a n la r ın ın yaşadığı o rta kuşakta tesis ed ilm e si sü re cin d e e n g e l o la n ve süreç iç in d e e n g e l o lu ş tu ra b ile c e k h e r ü lk e n in, h e r sosyal, siyasal v e e k o n o m ik o lu ş u m u n te h d it o la ra k a lg ıla n a c a ğ ın a v e tasfiye e d ilm e si iç in h ed ef gsöteı ileceğin e şah it olacağız. A fg a n is ta n d a n sonra s ıra n ın Ir a k a g eld iğ i b ir g erçe k. D e v le t o la ra k Ir a k ın S a d d a m H ü s e y in y ö n e tim i ö n e ç ık a r k e n ö rg üt v e y a o lu şu m o la ra k M in d a n a o 'd a savaş başladı b ile. B a ğ d a t a y ö n e lik baskı v e s in ir h a r b i n i ç o k ta n b a ş la ta n A m e r ik a n y ö n e tim i, A fg a n is t a n d a k i iş le rin in h a fifle m e s iy le b irlik te yüzünü Ir a k a ç e v ir e c e k tir. T ü r k iy e n in v e A r a p la r ın ç e k in c e le ri bu k o n u d a ç o k şey ifad e e tm iy o r. T ü r k iy e n in W a s h in g t o n Büyü- d a k i b ü tü n M ü s lü m a n ü lk e le r y e n i sa v a ş ın ile rle y e n d ö n e m le rin d e A B D s ila h la r ın ın h e d e fi o la b ilir. H a t t a İr a n ın n ü k le e r ç a lış m a la rı bu y e n i s ü re çte n k u rtu la m a y a c a k tır. P a k is t a n ın n ü k le e r g ü cü ise ta m a n la m ıy la d e m e tim a ltın a a l ı n a c a k tır. Ir a n ve P a k is t a n ın b ü tü n iş b irliğ i ç a b a la rı o n la r ın n ü k le e r g ü cü n ü h e d e f o lm a k ta n çıkaıa m a y a c a tır. D e v le t le r in d ışın d a M in d a n a o d a k i ö z g ü rlü k sa vaşı, Ç e ç e n is t a n d a k i b ağ ım sız lık s a v a şı, K e ş m ir m ü c a h itle ri, D o ğ u T ü r k is ta n ın özgürlük h a re k e ti, R u s Umran-Aralık -2001 19
DÜNYA GÜNDEMİ (D o ğ u T ü r k is t a n lı), E n d o n e z y a li, M a la y, Ç e ç e n, B o s n a lı, A r a p s a v a ş ç ıla rın v c U s a m e b in L a d in in bu kaçış y o lla r ı üzerinde d e n e tim in i a rtıra n A m e r ik a n askeri gücü, s a y ıla rın ı 10 b in ile 25 b in arasında gösterdiği bu savaşçıla rı y a k a la m a k iç in b ü tü n d ü n yad a geniş b ir sefe rb e rlik b aşla ttı. Fas, C e z a y ir, M ıs ır, S u u d i A ra b is ta n, K ö rfe z ü lk e le ri, L ü b n a n, T ü r k iy e, R u s ya, Y e m e n, P a k is ta n, Ö z b e k is ta n, E n d o nezya, B o s n a, S u d a n v e S o m a li M ü s lü m a n sava şçıla rın g id eb ilecek leri ü lk eler arasında say ılıy o r v e bu ülkelerd e çok sıkı ted b irler alını- k e lis i F a ru k L o ğ o ğ lu, zaten g e liş m e le rin se yrin e göre A n k a r a n ın Ir a k p o litik a s ın ın d e ğ işe b ile c e ğ in i, T ü r k i y e n in Ir a k a y ö n e lik o p e ra syo n a d estek v e re c e ğ in i a ç ık ç a d ile g etird i. A r a p y ö n e tim le r in in h e m e n h e p si y e n i k üresel sava şta A m e r ik a n ın y a n ın d a yer a lıyo r. Ü r d ü n k ad ar a ç ık olıuctüct uiifc utı çoğu k-uüıuuyu ıc p k ib u ıu c n ^ c L îu u iğ i iç in gizli destek veriyo r. O rta k bir A ra p siyasal duruşund a n sözed i İç m e yeceğ i iç in fra k a y ö n e lik operasyon A r a p k a m u o y u d ış ın d a k i y ö n e tim le rd e g ö s te rm e lik te p k ile r in ö te s in d e b ir ra h a tsız lığ ı sebep o lm a y a c a k. A r a p k a m u o y u n u m o b iliz e e d e n le r Is la m i h a re k e tle r o la c a k tır. O n la r da ye n i küresel savaşın ana h ed eflerin d en b i ri o ld uğ u iç in A m e r ik a - In g lite re v e A r a p y ö n e tim le r om uz om uza v e re re k bu iş in ü ste sin d e n g elm e y o lu n a g i d e c e k tir. Z ir a bu savaş, m u h a lifle ri yo k e d erek İs lam d ü n y a s ın d a k i taşeron, b a s k ıc ı ve gayri in san i y ö n e tim le rin ö m ü rle r in i d a h a d a uzatm a savaşıd ır. H a l b ö yle o lu n c a A r a p y ö n e tim le ri n e d e n d estek ve rm e s in le r k i? A m e r ik a n v e İn g iliz g ü ç le ri h e m D o ğ u A k d e n iz e askeri güç y ığ ıy o r h e m de B a sra K ö rfe z i n d e k i g ü ç le rin i ta k v iy e e d iyo r. S a d e c e U m m a n da 20 b in İn g iliz askeri b u lu n u y o r. K ö rfez S a v a ş ı n ın sona e rm e sin d e n bu y a n a bölg ed e tu tu la n A B D k u v v e tle r in e, e n so n 2 b in y e n i asker e k le n d i. K u v e y t in Ir a k s ın ırın d a k i A m e r ik a n b irlik le r in in s a y ıs ın ın a rtırılm a s ı Ir a k a sa ld ırı h azırlığ ın ı C I A 'i n, A fg a n is ta n 'd a v e y a başka ü lk e le rd e ele g e ç ire c e ğ i İs la m c ı g ü ç le ri P a s ifik te k i G u a m ad asınd a b u lu n a n askeri üsse götürerek idam edeceği ortaya sö ylen iyo r. G u a m adası, F ilip in le r in doğusunda A B D ye a it b ir P a s ifik adası. G u a m ism i d a h a ö n ce de Körfez Savaş ı'n d a n sonra Kuzey Ira k 'ra ( J I A l c şm crg clcri o la y ı ile g ü n d em e geldi. C I A 'n m K u z ey Ir a k ta 400 k ad ar K ü r t Pe şm e rg e yi a ja n o la ra k k u lla n d ığ ı ve a ile le riy le b irlik te G u a m a götürdüğü b ilin iy o r. S a d e c e A fg a n is t a n da d e ğil, F ilip in le r in m ü sltim a n bölgesi M in d a n a o d a k i özgürlük savaşçıları da m u h te m e le n bu ıssız adaya götü rü le c e k v e y o k e d ile c e k. Ö y le g ö rü n ü yo r k i, sadece G u a m d eğil, d ü n y a n ın d ö rt b ir y a n ın a d a ğ ıla n A m e r ik a n askeri ü slerin d e M ü s lü m a n g e n ç le r iç in d ara ğ a çla rı v e y a e le k r ik li sa n d a ly e le r k u ru la c a k. B u ö lü m m a h k e m e le rin in İn c ir lik Ü s s ü n d e de k u ru lm a y a c a ğ ın ı k im b iliy o r? S a d e c e b u n la r iç in d eğil, m azlum to p lu m la ra y ö n e lik ek o n o m ik ve toplum sal desteğin de önü kesildi. Ö y le k i T ü r k iy e de ytiz b in le rc e in s a n ı m ü lte c i o la n Ç e çen is ta n iç in in s a n i y a rd ım to p la m a k b ile yasak la n d ı. T ü r k iy e d a h a ö n c e a y n ı yasağı D oğu T ü r k is t a n ın m azlu m e v la t la r ın ı satarak yap m ış tı v e h e m U y g u r la r ı h e m de Ç e ç e n le r i A m e r ik a d a n ö n c e te rö rist ila n e tm işti. A y n ı ya s a k la m a la r b ü tü n d ü n yad a y a p ılıy o r artık. d o ğ ru lu yo r. D o ğ u A k d e n iz d e v e K ö ıfe z d e k i g ü ç le r sadece Iralc ı d eğil, H iz b u lla h ın b ir terö r örg ütü o lm a y ıp, i k i n c i C e p h e M in d a n a o d a A ç ıld ı özgürlük h a re k e ti o ld uğ u ıs ra rın ı sü rd ü ren S u r iy e y i de h e d e f a lıy o r. Y a k ın d a S u r iy e ye y ö n e lik sald ırg an a ç ık la m a la rın v e sa ld ırıy a z em in te şkil e d e cek id d ia la rın d a ha da a rttığ ın ı göreceğiz. T ü m b u n la r o lu rk e n beş y ıld ır ateşkes h a lin d e k ıs m e n b ir sü k u n e t yaşaya n F ilip in le r in g ü n e y in d e k i M ü s lü m a n M in d a n a o bölgesi b ir a n d a p atla d ı. 1970 de k u rd u ğ u M o r o U lu s a l K u rtu lu ş C e p h e s i 25 Bin İslamcı Savaşçı Odürülecek mi? ( M N L F ) ile 24 y ıl b ağ ım sızlık savaşı v e re n, 1996 da M a n ila ile barış an laşm ası yap a n ve M ü s lü m a n M in d a A fg a n is t a n da b u lu n d u ğ u s ö y le n e n F ilip in li, U y g u r n ao bölgesine v a li o la rak seçilen N u r M isu a ri lcomuta- 20 Umran-Aralıh 2001