AYLIK EKONOMİ BÜLTENİ ee Temmuz 2014
1 Özet Değerlendirme İçindekiler Sayfa Özet Değerlendirme 1 Özet Değerlendirme 1 2 3 4 5 Dünya Ekonomisi 2 Türkiye Ekonomisi 4 Piyasa Gelişmeleri 4 Makroekonomik Gelişmeler 5 Büyüme 5 Enflasyon 6 Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanımı, İmalat PMI 7 Güven Endeksleri 8 İşgücü İstatistikleri 9 Dış Ticaret 10 Ödemeler Dengesi 11 Merkezi Yönetim Bütçesi 13 TCMB 14 Bankacılık Sektörü 15 Özet Makroekonomik Veriler 17 Veri Gündemi 19 Fed/FOMC Haziran ayında gerçekleştirilen toplantısında beklendiği gibi varlık alımlarını 10 milyar USD daha azaltarak, aylık 45 milyar USD den 35 milyar USD ye düşürdü. Fed faizlerde ise herhangi bir değişikliğe gitmedi. Ekonomide yaşanan toparlanmaya dair temkinli iyimserliğini sürdüren FOMC üyeleri, ekonomide ve işgücünde iyileşmenin sürdüğünü belirttiler. Fed Başkanı Janet Yellen, toplantı sonrası yaptığı konuşmada faizlere ilişkin "sözlü yönlendirmesi"ni yineledi. Yellen faizlerin mevcut sıfıra yakın seviyesini, varlık alım programı bittikten sonra "makul bir süre daha" koruyacağını belirtti. Yellen, faiz artırımı için kesin bir tarih vermekten kaçınırken, bunun mekanik bir formülünün bulunmadığını vurguladı. Yellen, işsizlik oranlarındaki düşüşe rağmen, işgücü piyasasındaki mevcut zayıflıkları vurgulamayı da sürdürdü. Avrupa Merkez Bankası nın (AMB) dikkatle izlenen toplantısı ise 5 Haziran tarihinde gerçekleşti ve Banka parasal genişleme adımlarını ilan etti. Beklendiği gibi öncelik faiz indirimlerine verilirken, bankaların kredi koşullarının iyileştirilmesi için de ek önlemler açıklandı. Faizlerde en düşük seviyeye gelindiğini belirten Mario Draghi, bundan sonrası için ihtiyaç duyulması halinde varlık alımlarına da yeşil ışık yaktı. Kararlar genel olarak piyasalarca olumlu karşılandı ve Euro da yaşanan zayıflamaya bağlı olarak EUR/USD paritesinde gerileme yaşanırken, yapılan yorumların genelinde, önümüzdeki dönemde AMB nin yeni adımlar atmasının gerekeceği belirtiliyor. Faiz indirimleri çerçevesinde ise AMB; politika faizini 10 baz puan indirerek %0,15 e, marjinal borç verme faizini 35 baz puan indirerek %0,45 e ve mevduat faizini ise 10 baz puan indirerek yüzde %-10 a çekti. Bu şekilde, AMB zorunlu olmayan rezervlere negatif faiz uygulayan ilk büyük merkez bankası oldu. AMB nin negatif faiz uygulamasının arka planında, bankaların ellerindeki likiditeyi AMB ye yatırması yerine krediye dönüşümüne sevk etme ve bunun yanı sıra Euro nun değerlenmesinin önüne geçme hedefi bulunuyor. Yurtiçinde ise, ilk çeyrek büyüme verisinin özellikle net ihracat ile kamu tüketim harcamalarının etkisiyle yıl başında piyasalarda oluşan tahminlerin üzerinde gerçekleşmesi, 2014 yılı için büyüme tahmininin yukarı yönlü revize edilmesine neden oldu. Türkiye nin en büyük ticaret ortağı olan Euro Alanı ndaki gelişmelerin dış ticaret kanalı vasıtasıyla ekonomik aktivite üzerinde olumlu etkide bulunabileceğine yönelik değerlendirmeler de bu yöndeki beklentileri güçlendirdi. Öte yandan, yerel seçimlerin ardından yurtiçi piyasalarda gözlenen olumlu havanın son dönemde bir miktar olumsuza döndüğü gözlendi. Bu gelişmede, Almanya nın ardından en büyük ikinci ihracat pazarımız Irak kaynaklı jeopolitik risklerin artması, petrol fiyatlarının yükseliş eğilimine girmesi ve seçim gündemi etkili oldu. Bu çerçevede, önümüzdeki dönemde yurtiçi piyasalarda dalgalanmaların bir miktar artabileceği düşünülmektedir. Not: Rapordaki tüm veriler raporun çıktığı tarih itibariyle güncellenmiştir. 1
2 Dünya Ekonomisi Seçilmiş Ülkeler Hisse Senedi Piyasaları Hisse Senedi Piyasası Haziran Sonu Değeri Aylık % Yılbaşından % BİST - 100 78,489-1.0 15.8 DOW JONES 16,827 0.7 1.5 S&P 500 1,960 1.9 6.1 NASDAQ 4,408 3.9 5.5 NIKKEI 15,162 3.6-6.9 ECB nin Haziran ayında almış olduğu kararlar ve Orta Doğu da yükselen tansiyon Euro nun değer kaybetme eğilimine girmesine sebep oldu. Parite ABD de gerçekleştirilen GSYH revizyonunun beklentilerden olumsuz bir görünüm sergilemesi paralelinde Haziran ayını 1.36 düzeyinin üzerinde tamamladı. DAX 9,833-1.1 2.9 SHANGAI 2,024-0.7-4.0 BOVESPA 53,168 3.8 4.3 Kaynak: Yahoo Finance, Investing ECB nin Haziran ayında almış olduğu kararların etkisiyle GOÜ hisse senedi piyasaları genel olarak Haziran ayını kazançla tamamladı. BIST-100 endeksi de ECB kararlarının etkisiyle Haziran ayı başında hızla yükselerek 81 bin seviyesini aşsa da artan jeopolitik riskler ve Fitch in önde gelen Türk bankalarının kredi notunu aşağı çekmesinin etkisiyle düşüşe geçti ve ayı %1 kayıpla 78,489 düzeyinde tamamladı. ABD ve Japonya borsaları Haziran ayında yükselişe geçerken, Shangai borsası olumsuz verilerin etkisinde kalmaya devam etti. Azalan risk algısına bağlı olarak Haziran ayının ilk haftasında düşüşe geçen 10 yıllıklar izleyen günlerde Irak taki gelişmelerin etkisiyle bir miktar yükseldi. TCMB nin faiz indirimlerine devam edeceğine ilişkin beklentilerin etkisiyle ise 30 Haziran itibarıyla yeniden %8,25 düzeyine geriledi. Gelişmiş ülkelerin 10 yıllıkları Mayıs ayı içerisinde yatay bir seyir izledi. 2
2 Dünya Ekonomisi Irak taki gelişmelerin küresel risk algısını bozmasının etkisiyle altın fiyatları yukarı yönlü bir seyir izleyerek Haziran ayını 1.327 USD/ons seviyesinde tamamladı. Dünya ham petrol arzı açısından önem arz eden Kuzey Irak taki olumsuz gelişmelerin ardından Brent türü ham petrolün varil fiyatı Haziran ayı içerisinde 115 USD yi görerek ayı 111 USD/varil düzeyinde tamamladı. Değerleniyor Değer kaybediyor Haziran da Irak ta tansiyonun yükselmesiyle gelişmekte olan ülke para birimlerinde değer kayıpları görüldü. Macaristan Forint inde %2.1; Endonezya Rupiah ında %3.1 değer kaybı görülürken USD/TL ayı %1.5 lik bir kayıpla tamamladı. Brezilya Real i ise %1.7 değer kazandı. VIX endeksi Mayıs ayında dip seviyeleri gördükten sonra Haziran ayında Irak ta yaşanan gerilimin de etkisiyle dalgalı bir seyir izleyerek ayı 11.6 düzeyinde tamamladı. lllllvix, hisse senedi işlemcileri tarafından piyasadaki stresi ölçmek için takip edilir. Basit tabiriyle, piyasanın S&P 100 indeks opsiyonlarının bir yıl içerisinde ne VIX llllllllllllkadar dalgalanacağının matematiksel ifadesidir. VIX yüzde olarak ifade edilmese de yüzde olarak algılanmalıdır. Örneğin, 22 seviyesinde bir VIX değeri Endeksi llllllllllllllllönümüzdeki bir yılda endeksin mevcut seviyesinin %22 altında veya üstünde gerçekleşeceğini ifade eder. 3
3 Türkiye Ekonomisi: Piyasa Gelişmeleri Haziran ayının ilk günlerinde kâr satışlarının gözlendiği BİST, ECB kararlarının ardından hızla yükselse de artan jeopolitik risklere bağlı olarak 16 Haziran da 77,646 puana kadar geriledi (Haziran sonu endeks değeri: 78,489). ECB kararlarına ek olarak yurt içinde açıklanan verilerin olumlu iktisadi görünüme işaret etmesinin etkisiyle Haziran ayı başında TL, USD karşısında değer kazansa da Irak ta tansiyonun yükselmesiyle değer kaybederek 30 Haziran itibariyle kur 2.1179 düzeyinde gerçekleşti. Haziran ayının ilk haftasında %8.15 ile son 7 ayın en düşük seviyesine gerileyen gösterge tahvilin bileşik faizi Irak taki gelişmelerin etkisiyle bir miktar yükselse de TCMB nin faiz indirimlerine devam edeceğine ilişkin beklentilerin etkisiyle 30 Haziran itibariyle yeniden %8.15 düzeyine indi. MSCI gelişmekte olan ülkeler borsa endeksi 30 Haziran itibariyle Mayıs ayı sonuna göre %2.2 oranında artış gösterirken Irak ta yaşanan gelişmelerin etkisiyle Türkiye endeksi ayın sonuna doğru negatif ayrışma göstererek ayı %2.4 kayıpla tamamladı. MSCI Endeksleri, global çapta borsaların performansını ölçen temel endekslerdir. Gelişmiş ve gelişmekte olan piyasalar için MSCI llllllllllllhesaplanmakta olan bu endeksler, yatırımcılara ilgilendikleri pazarlardaki borsaların performansını karşılaştırmalı olarak takip etme Endeksleri llllllllllllll llşansı vermektedir. 4
3 Makroekonomik Gelişmeler: Büyüme Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) yılın ilk çeyreğinde 2013 yılı 1. çeyreğine göre %4.3 ile beklentilerle uyumlu bir artış kaydetti. Böylece, 4. çeyrekte %4.0 olan 12 aylık birikimli büyüme 2014 1. çeyreğinde %4.4 e çıktı ve 2013 2. çeyreği itibariyle başlayan yukarı yönlü eğilimini korudu. Öte yandan, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere göre bir önceki çeyreğe kıyasla %1.7 lik bir artış sergiledi. Talep kaynaklarına göre büyüme cephesinde, TL de görülen değer kaybı, Euro Bölgesindeki toparlanmanın ihracata yansımasıyla ve altın ticaretinin olumlu desteği ile net ihracat kalemi 2012 4. çeyreğinden bu yana ilk kez pozitif katkı sağlayarak ilk çeyrek büyümesinin temel belirleyicisi oldu (%2.7 puan). Öte yandan, BDDK nın aldığı son önlemler ve MB nin sıkı para politikasının etkisiyle özel tüketimin katkısı 2013 yılının son çeyreğine kıyasla kısmen azalarak %2.1 e geriledi. Öne çıkan bir diğer unsur ise 2013 yılının 2. yarısında büyümeyi yukarı çeken özel sektör yatırımlarının Mart yerel seçimlerine kadar etkili olan belirsizlik nedeniyle ilk çeyrekte yıllık bazda daralması ve toplam büyümeyi %0.3 puan aşağı çekmesi oldu. 5
3 Makroekonomik Gelişmeler: Enflasyon Ana Harcama Gruplarına göre TÜFE-ÜFE ve Değişim Oranları Haziran 2014 - (2003=100) Harcama Grupları Aylık Bazda Değişim (%) Yıllık Bazda Değişim (%) Endeks TÜFE 0.31 9.16 242.1 Gıda ve Alkolsüz içecekler 0.36 12.47 261.0 Alkollü içecekler ve tütün -0.06 2.92 411.8 Giyim ve Ayakkabı -1.25 8.51 177.0 Konut 0.24 5.29 275.0 Ev eşyası 0.46 9.19 190.5 Haziran da enflasyon, oynak seyrini sürdüren ve mevsimsel olarak aşağı yönlü bir seyir izlemesi beklenen gıda fiyatlarında Ramazan ayının başlaması nedeniyle görülen yükseliş sonucu piyasa beklentisinin oldukça üzerinde aylık %0.31 lik bir artış kaydetti. (Yıllık bazda %9.16). Yİ-ÜFE ise imalat grubu fiyatlarında görülen sınırlı artışla aylık bazda %0.06 yükseldi (Yıllık bazda %9.75). Sağlık Ulaştırma Haberleşme 0.98 0.50 0.08 9.48 12.01 0.36 145.7 238.2 122.4 Eğlence ve kültür 0.40 5.93 170.3 Eğitim 1.72 9.28 242.5 Lokanta ve oteller 0.92 13.22 331.9 Çeşitli mal ve hizmetler 0.70 7.72 273.6 Yurtiçi ÜFE 0.06 9.75 233.1 Ara Malı 0.12 11.63 233.0 Dayanıklı Tüketim 0.17 10.48 163.1 Dayanıksız Tüketim -0.18 13.15 208.7 Enerji -0.01 2.21 346.0 Sermaye Malı 0.40 11.80 195.5 Çekirdek enflasyonda aylık bazda sırasıyla %0.43 ve %0.31 artan H ve I endekslerinde yıllık enflasyon sırasıyla %10.17 ve %9.65 ile yüksek seyrini sürdürse de, TL deki değer kaybının birikimli etkilerinin zayıflamasına bağlı olarak Mayıs 2013 ten bu yana neredeyse kesintisiz süren yükseliş trendinin sonuna gelindiğinin işaretlerini verdi. Kaynak: TÜİK llllllltüik in yeni hesaplamaya başladığı ve AB normlarına uyumlu Yurt İçi Üretici Fiyat Yurt İçi lllllllllllllendeksi (Yİ-ÜFE), sanayi sektöründeki üreticilerin yurt içine sattıkları ürünlerin ÜFE lllllllllllllllllllfiyat değişimini kapsamaktadır. 6
3 Makroekonomik Gelişmeler: Sanayi Üretimi & Kapasite Kullanımı Nisan ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi yıllık bazda %4.6 lık yükseliş gösterdi (Beklenti: %3.9). Sırasıyla yıllık %6.3 ve %5.7 hızlanan enerji ve sermaye malı imalatı sanayi üretimindeki artışın sürükleyicisi oldu. Bunun yanı sıra ara malı (%4.5) ve dayanıksız tüketim malı (%4.1) üretimindeki artışlar da dikkat çekti. İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı ise Haziran da 0.5 puan artış kaydetti ve %74.8 e yükseldi. Mal gruplarına göre kapasite kullanım oranları değerlendirildiğinde, bir önceki yılın aynı ayına göre dayanıklı tüketim malları, dayanıksız tüketim malları ve ara mallarında artış, yatırım mallarında azalış görülürken, gıda ve içeceklerde değişiklik gözlenmedi. Mevsimlik etkilerden arındırılmış HSBC Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Haziran ayında, bir önceki ayın 50.1'lik düzeyinden 48.8'e gerileyerek herhangi bir değişilik olmadığına işaret eden 50.0 seviyesinin altına düştü. Temmuz 2013 ten bu yana ilk olumsuz ve Ağustos 2011 den bu yana en düşük ölçüm oldu. Üç aylık dönem esasına göre, ikinci çeyrekte ortalama PMI, 2009 yılının 2. çeyreğinden bu yana en düşük seviye olan 50.0 olarak ölçüldü. Fabrika çıkışlarının Temmuz 2012 den bu yana ilk kez düştüğü Haziran ayında yeni sipariş sayısı üst üste ikinci ayda da hızlanarak azaldı. Girdi fiyatları enflasyonu ise 13 ayın en düşük seviyesinde seyretti. İmalat Sanayi KKO, TCMB nin imalat sanayi sektöründeki işyerlerine her ay lllllllluyguladığı İktisadi Yönelim Anketi kapsamında hazırlanıp yayımlanır. İmalat Kapasite lllllllllllsanayi geneli ve alt sektörleri itibarıyla hesaplanan kapasite kullanım oranları, Kullanım llllllllllllllankete katılan işyerlerinin bildirdikleri, fiziki kapasitelerine göre fiilen Oranı llllllllllllllllllgerçekleşen kapasite kullanımlarının ağırlıklı ortalaması alınarak bulunur. PMI (Purchasing Managers Index - Satın Alma Endeksi) Markit Group tarafından aylık bazda llllllüretilen ve şirketlerin satın alma yöneticilerinin mal ve hizmet satın alma eğilimlerini İmalat llllllllllgösteren bir göstergedir. Endeks, öncü bir gösterge niteliğindedir ve değişimin yönünü PMI llllllllllllllgösteren basit bir ölçüdür. Endeksin 50 değerinin üzerinde olması bu değişkende artış llllllllllllllllllolduğunu, 50 değerinin altında olması düşüş olduğunu göstermektedir. 7
3 Makroekonomik Gelişmeler: Tüketici & Reel Kesim Güveni TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Tüketici Güven Endeksi Mayıs ayının ardından Haziran da da gerilemeye devam etti. 2014 yılının en yüksek seviyesine Nisan ayında ulaşan Tüketici Güven Endeksi Mayıs ta 76, Haziran da 73.7 seviyesine geriledi. Özellikle tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerindeki düşüş tüketici güvenindeki gerilemede etkili oldu. CNBC-e Tüketici Güven Endeksi Haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 9.1 azalarak 80.43 değerini aldı. Şubat ayının ortasından itibaren yükselişe geçen Tüketici Güven Endeksinin Mayıs ayının ortasından itibaren tekrar gerilemeye başladığını ve bu durumun Haziran ayında da devam ettiği izlendi. Mayıs ayı Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) mevsimsellikten arındırılmış bazda 0.7 puan azaldı ve 107.3 oldu. Detaylara bakıldığında sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki toplam istihdam miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarı, endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki üretim miktarı, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, genel gidişat, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut mamul mal stoku miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi. Diğer yandan arındırılmamış RKGE ise 2013 yılının Haziran ayıyla kıyaslandığında 1.1 puanlık bir azalış gösterdi. 8
3 Makroekonomik Gelişmeler: İşgücü İstatistikleri Temel İşgücü İstatistikleri Mart 2014 Mart 2013 2014 Değişim 15 +yaştaki nüfus (000) 55,658 56,718 1,060 İşgücü (000) 26,597 28,330 1,733 İstihdam (000) 24,101 25,583 1,482 Tarım 4,976 5,315 339 Tarım Dışı 19,125 20,267 1,142 İşsiz (000) 2,496 2,747 251 İşgücüne Dahil Olmayanlar (000) 29,061 28,388-673 İşgücüne katılma oranı (%) 47.8 49.9 2.1 İstihdam oranı (%) 43.3 45.1 1.8 Mart ayında işsizlik oranı, önceki yılın aynı ayına göre 0.3 puanlık artış ile %9.7 ye yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranı da 0.4 puan artarak %11.6 oldu. İşgücüne katılım oranı da önceki yılın aynı ayına göre 2.1 puanlık artış göstererek %49.9 olarak gerçekleşti. 2013 Mart ayında 2 milyon 496 bin olan işsiz sayısı bu yılın aynı ayında 251 bin kişi artarak 2 milyon 747 bine yükseldi. Bunda istihdam artışının (1 milyon 482 bin kişi) işgücündeki genişlemenin (1 milyon 733 bin kişi) gerisinde kalması etkili oldu. Diğer yandan, mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı da Mart ayında 0.1 puan artış kaydetti ve %9.1 olarak gerçekleşti. Şubat ayında istihdam önceki yılın aynı ayına göre tarımda 339 bin kişi artarken, sanayide ise 282 bin kişilik artış kaydetti. İstihdamın 660 bin arttığı hizmet sektörü önceki aylarda olduğu gibi Mart ta da istihdam artışının sürükleyicisi olurken, inşaat sektöründe istihdam ise aynı dönemde 200 bin kişilik artış yaşandı. İşsizlik oranı (%) 9.4 9.7 0.3 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11.2 11.6 0.4 Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 17.5 16.7-0.8 Not: Rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK 9
3 Makroekonomik Gelişmeler: Dış Ticaret Mayıs ayında dış ticaret açığı altın ithalatındaki kayda değer yıllık düşüş ün devam etmesinin etkisiyle %28.7 oranında azalarak 7.1 milyar USD seviyesinde gerçekleşti ve yıllık bazda daralışını beşinci aya taşıdı. Bu şekilde 12 aylık toplam açık 89.4 milyar USD ye geriledi. Mayıs ayında ihracat yıllık bazda %3.6 oranında artarak 13.8 milyar USD olurken, ithalat %10.3 oranında daralarak 20.9 milyar USD seviyesinde gerçekleşti. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise yıllık bazda 8.8 puan yükselerek %65.9 a ulaştı. Dış Ticaret Dengesi (milyar USD) Mayıs Değişim (%) Ocak - Mayıs 2013 2014 2013 2014 Değişim (%) İhracat 13,3 13,8 3.6 62,7 67,4 7.4 İthalat 23,2 20,9-10.3 104,8 99,0-5.6 Mayıs ayında altın ihracatının 44 milyon USD ile oldukça düşük bir düzeyde olduğu görülürken, altın ithalatı 665 milyon USD ile 2014 yılının en yüksek düzeyinde gerçekleşti. Ancak, 2013 yılında altın ithalatının yüksek düzeyi göz önüne alındığında, 2014 yılının ilk beş ayında dış ticaret açığındaki daralmada altın ithalatındaki gerilemenin de etkili olduğu görüldü. Dış Ticaret Dengesi Karşılama Oranı (%) -10,0 57,1-7,1 65,9-28.7 - -42,1 59,8-31,6 68,1-24,9 - Kaynak: TÜİK 10
3 Makroekonomik Gelişmeler: Ödemeler Dengesi Ödemeler Dengesi Nisan 2014 milyon USD Nisan 2014 Ocak - Nisan 2013 2014 (%) Değişim 12 Aylık Birikimli Cari İşlemler Dengesi -4,788-24,655-16,372-33.6-56,790 Dış Ticaret Dengesi -5,374-25,541-17,402-31.9-71,887 Hizmetler Dengesi 1,361 3,369 3,990 18.4 23,743 Turizm (Net) 1,411 4,110 4,178 1.7 23,248 Gelir Dengesi -816-2,774-3,132 12.9-9,708 Cari Transferler 41 291 172-40,9 1,062 Sermaye ve Finans Hesapları 5,661 28,924 10,584-63.4 44,273 Doğrudan Yatırımlar (Net) 668 2,586 3,832 48.2 11,055 Portföy Yatırımları (Net) 4,174 17,462 1,700-90.3 7,929 Varlıklar -459 1,107-729 - 765 Yükümlülükler 4,633 16,355 2,429-85.1 7,164 Diğer Yatırımlar (Net) 3,541 23,196 2,910-87.5 18,830 Nisan ayında net altın ticareti kaynaklı dış ticaret açığında görülen kısmi genişlemeye bağlı olarak cari açık önceki aya göre bir miktar artarak 4.8 milyar USD açık verdi. Ancak, 12 aylık birikimli cari açıktaki gerileme hızlanarak devam etti ve Nisan da 57 milyar USD ye geriledi. Öte yandan, iç talepteki görünümü anlamak açısından önemli olan enerji dışı cari dengeye bakıldığında, Ocak ayından bu yana etkili olan daralma eğiliminin ivmelendiği, dolayısıyla iç talepte zayıf seyrin sürdüğü anlaşılıyor. Varlıklar Yükümlülükler Rezerv Varlıklar (Net) Net Hata ve Noksan 467 1,031 1,349 30.8 2,682 3,074 22,165 1,561-93.0 16,148-2,722-14,297 2,158-6,544-873 -4,269 5,788-12,517 11
3 Makroekonomik Gelişmeler: Ödemeler Dengesi milyon USD Net Sermaye Girişlerinin Dağılımı (12 aylık kümülatif) Aralık 2013 Nisan 2014 Yüzde Dağılım Aralık 2013 Nisan 2014 Toplam Net Yabancı Sermaye Girişi 74,984 50,246 100.0 100.0 Doğrudan Yatırımlar 9,809 11,055 13.1 22.0 Portföy Yatırımları 23,691 7,929 31.6 15.8 Diğer Yatırımlar 39,116 18,830 52.2 37.5 Net Hata ve Noksan 2,460 12,517 3.3 24.9 Diğer -92-85 -0.1-0.2 Finansman cephesinde yerel seçimlerin ardından politik belirsizliğin büyük ölçüde sona ermesiyle birlikte Aralık ayından bu yana çıkış yönünde olan kısa vadeli sermaye hareketlerinde durum tersine döndü ve Nisan da 2.3 milyar USD lik kayda değer bir giriş gözlendi. Aylık gelişmede ise tahvil ve hisse senedi piyasasında gözlenen toplamda 1.0 milyar USD lik net giriş, yurtdışı bankaların ve yurtdışı kişilerin yurtiçi mevduatlarını sırasıyla 1.2 milyar USD ve 1 milyar USD arttırmaları etkili oldu. Öte yandan, uzun vadeli finansman tarafında ise Aralık 2013 den bu yana en güçlü aylık giriş görüldü ve bu cephenin toplam finansmana katkısı 5.6 milyar USD oldu. Söz konusu rakamda hükümetin 1.4 milyar USD lik Euro Bond borçlanması, bankaların 1.7 milyar USD lik tahvil ihracı, şirketlerin ve bankaların sırasıyla 728 milyon ve 662 milyon USD lik uzun vadeli borçlanmaları ile 0.7 milyar USD lik net doğrudan yatırımlar etkili oldu. Böylece, kısa ve uzun vadedeki akımlar sayesinde toplamda görülen 8 milyar USD lik kayıtlı sermaye girişi cari açığı finanse etti. Net hata noksan kaleminde ise Ekim 2013 ten bu yana ilk kez çıkış görülürken, tüm bu gelişmelerin ardından resmi rezervler aylık bazda 2.7 milyar USD arttı. 12
3 Makroekonomik Gelişmeler: Merkezi Yönetim Bütçesi Merkezi Yönetim Bütçesi (milyar TL) Mayıs 2013 2014 Değişim (%) Ocak - Mayıs 2013 2014 Değişim (%) 2014 Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 34,9 37,6 7.6 159,5 175,9 10.3 403,2 43.6 Vergi Gelirleri 30,2 32,4 7.3 131,7 143,3 8.9 348,4 41.1 Vergi Dışı Gelirler 4,7 5,2 9.5 27,9 32,6 16.9 54,8 59.4 Merkezi Yönetim Giderleri 30,3 36,1 18.9 155,3 178,7 15.1 436,4 40.9 Faiz Giderleri 3,5 7,1 99.9 21,8 24,9 14.4 52,0 47.9 Faiz Dışı Giderler 26,8 29,0 8.2 133,5 153,8 15.2 384,4 40.0 Bütçe Dengesi 4,6 1,5-67.7 4,3-2,8 - -33,3 8.3 Faiz Dışı Denge 8,1 8,6 5.5 26,0 22,1-15.0 18,7 118.1 Mayıs ayında bütçe harcamaları bir önceki yılın aynı ayına kıyasla %18.9, bütçe gelirleri ise %7.6 artış kaydetti. Bu çerçevede, 2013 yılının Mayıs ayında 4.6 milyar TL olan merkezi yönetim bütçe fazlası, 2014 yılının aynı döneminde 1.5 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Yılın ilk beş ayı itibarıyla incelendiğinde, 2013 te 4.3 milyar TL fazla veren bütçenin, 2014 te 2.8 milyar TL açık verdiği görüldü. Aynı dönemde, faiz dışı fazla da %15 gerileyerek 22.1 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Yılın ilk beş ayına ilişkin merkezi yönetim bütçe sonuçları vergi gelirlerinin görece zayıf seyrettiğine ve özellikle faiz dışı harcamalardaki artışın yüksek düzeyde olduğuna işaret etse de bütçe gelişmelerinin halen yılsonu hedefleri ile büyük ölçüde uyumlu olduğu görülüyor. Kaynak: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı 13
3 TCMB Aralık ortasından itibaren döviz satışları yoluyla kur oynaklığının önüne geçmeye çalışan MB nin döviz rezervlerinde gözlenen azalma Nisan ayından itibaren hareketlenen sermaye girişleri sonucunda Haziran ayında da %4 oranında sınırlı bir artış gösterdi. TCMB, 24 Haziran tarihinde gerçekleştirdiği toplantısında politika faizi olan 1 hafta vadeli repo faizi oranını 75 baz puanlık indirimle %8.75 düzeyine çekerken, gecelik borçlanma ve borç verme faizinde değişikliğe gitmedi ve sırasıyla %8 ve %12 seviyelerinde bıraktı. Zorunlu karşılıklar ile rezerv opsiyon katsayılarında da herhangi bir değişiklik yapılmadı. TCMB karara gerekçe olarak son aylarda küresel likidite koşullarında meydana gelen iyileşmeyi gösterdi. Böylece, TCMB art arda ikinci toplantısında da politika faiz oranını düşürmüş oldu. Yerel seçimler sonrası siyasi risk algısında görülen toparlanma ve sermaye girişlerinde son dönemde yaşanan hareketlenmenin etkisiyle Mart ayından beri yükselişte olan REK endeksi Irak ta yaşanan gelişmelerin etkisiyle Haziran ayında bir önceki aya göre 0.5 puan düşüşle 109.6 e geriledi. 14
3 Bankacılık Sektörü 20 Haziran itibariyle mevduat hacmi 2013 yılsonuna göre %1.6 oranında artarak 1,031 milyar TL düzeyine gerilerken aynı dönemde kredi hacmi %5.5 oranında genişleyerek 1,123 milyar TL ye ulaştı. BDDK nın aldığı tedbirlerin etkisiyle kredi hacmindeki yıllık artış hızı ivme kaybetmeyi sürdürdü ve bu dönemde %22.6 seviyesinde gerçekleşti. 2013 yılının ikinci yarısından itibaren genel bir yükseliş eğiliminde olan kredi faizlerinde TCMB nin ara PPK toplantısında para politikasını belirgin bir şekilde sıkılaştırmasıyla birlikte artış eğilimi güçlense de TCMB nin faiz indirimlerini takiben faiz oranlarında düşüş gözlendi. Haziran ayında hem tüketici kredilerinde hem de ticari kredilerde faiz oranları yönünü aşağı çevirdi. Mayıs ayında son bir senede görülen en yüksek seviyeye ulaştıktan sonra bankaların net döviz pozisyonu 20 Haziran itibariyle 1,932 milyon USD düzeyinde gerçekleşti. Nisan ayı itibariyle kredi faizlerinde başlayan düşüş eğilimi paralelinde mevduat faizleri de yönünü aşağıya doğru çevirdi. 20 Haziran itibariyle 6 ay ve üzeri vadeli mevduatta oranlar hala %10 seviyesinin üzerinde seyrederken kısa vadeli mevduat faizleri %9 a kadar geriledi. (*) İhtiyaç, taşıt ve konut kredileri (**) TL üzerinden açılan Kaynak: BDDK Haftalık Bülten, TCMB 15
3 Bankacılık Sektörü Genel Görünümü (milyar TL) 2009 2010 2011 2012 2013 Nisan - 14 (%) Değişim* AKTİF TOPLAMI 834.0 1,006.7 1,217.7 1,370.7 1,732.4 1,792.9 3.5 Krediler 392.6 525.9 682.9 794.8 1,047.4 1,086.1 3.7 TP Krediler 288.2 383.8 484.8 588.4 752.7 787.1 4.6 Pay (%) 73.4 73.0 71.0 74.0 72.0 72.5 - YP Krediler 104.4 142.1 198.1 206.4 294.7 299.1 1.5 Pay (%) 26.6 27.0 29.0 26.0 28.0 27.5 - Takipteki Alacaklar 21.9 20.0 19.0 23.4 29.6 31.6 6.6 Takipteki Alacaklar Oranı (%) 5.3 3.7 2.7 2.9 2.8 2.8 - Menkul Değerler 262.9 287.9 285.0 270.0 286.7 295.5 3.0 PASİF TOPLAMI 834.0 1,006.7 1,217.7 1,370.7 1,732.4 1,792.9 3.5 Mevduat 514.6 617.0 695.5 777.2 945.8 967.3 2.3 TP Mevduat 341.4 433.5 460.0 520.4 594.1 587.1-1.2 Pay (%) 66.3 70.3 66.1 67.4 62.8 60.7 - YP Mevduat 173.2 183.5 235.5 251.8 351.7 380.1 8.1 Pay (%) 33.7 29.7 33.9 32.6 37.2 39.3 - İhraç Edilen Menkul Kıymetler 0.1 3.1 18.4 37.9 60.6 65.0 7.2 Bankalara Borçlar 86.1 122.4 167.4 173.4 254.2 257.3 1.2 Repodan Sağlanan Fonlar 60.7 57.5 97.0 79.9 119.1 121.1 1.7 ÖZKAYNAKLAR TOPLAMI 110.9 134.5 144.6 181.9 193.7 206.9 6.8 Net Dönem Karı/Zararı 20.2 22.1 19.8 23.5 24.7 7.6-16.5 RASYOLAR (%) Krediler/Aktifler 47.1 52.2 56.1 58.0 60.5 60.6 - Menkul Kıymet/Aktifler 31.5 28.6 23.4 19.7 16.5 16.5 - Mevduat/Pasifler 61.7 61.3 57.1 56.3 54.6 53.9 - Krediler/Mevduat 76.3 85.2 98.2 102.3 110.7 112.3 - Sermaye Yeterliliği (%) 20.6 19.0 16.6 17.9 15.3 16.1 - * Net Dönem Karı haricinde yılsonuna göre yüzde değişimi ifade etmektedir. Net Dönem Karı değişimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde değişimi ifade etmektedir. Kaynak: BDDK Aylık İnteraktif Bülten Verileri 16
4 Özet Makroekonomik Göstergeler 2009 2010 2011 2012 2013 2014 BÜYÜME 14 - Ç1 14 - Ç2 14 - Ç3 GSYH (milyar USD) 616.7 731.6 774 785.7 820.0 183.8 - - Büyüme Oranı (%) -4.8 9.2 8.8 2.2 4.0 4.3 - - ENFLASYON (%) Nis - 14 May - 14 Haz - 14 TÜFE (yıllık) 6.5 6.4 10.4 6.2 7.4 9.4 9.7 9.2 Yurtiçi ÜFE * (yıllık) 5.9 8.9 13.3 2.5 7.0 13.0 11.3 9.8 İŞGÜCÜ PİYASALARI Oca - 14 Şub - 14 Mar - 14 İşsizlik Oranı (%) 14 11.9 9.8 9.2 9.7 10.3 10.2 9.7 İstihdam (bin kişi) 21,277 22,594 24,110 24,821 25,524 24,456 24,999 25,583 DÖVİZ KURLARI (1) Nis - 14 May - 14 Haz - 14 Tüfe Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru 116.8 125.8 109.6 118.2 106.9 107.9 110.2 USD/TL 1.4909 1.5413 1.8935 1.7819 2.132 2.117 2.094 2.125 EUR/TL 2.1479 2.0601 2.4497 2.3509 2.937 2.928 2.850 2.895 Döviz Sepeti (0.5*USD + (0.5*EUR) 1.8194 1.8007 2.1716 2.0664 2.535 2.523 2.472 2.510 DIŞ TİCARET DENGESİ (2) (milyar USD) Mar - 14 Nis - 14 May - 14 İhracat 102.1 113.9 134.9 152.5 151.8 155.1 156.0 156.5 İthalat 140.9 185.5 240.8 236.5 251.7 250.4 248.2 245.8 Dış Ticaret Dengesi -38.8-71.7-105.9-84.1-99.9-95.3-92.2-89.4 Karşılama Oranı (%) 72.5 61.4 56.0 64.5 60.3 61.9 62.9 63.6 (1) Dönem sonu (2) 12 aylık kümülatif * Yurtiçi ÜFE Endeksi 2014 yılından itibaren yayınlanmaya başlamıştır. 17
4 Özet Makroekonomik Göstergeler (Devamı) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ÖDEMELER DENGESİ (2) (milyar USD) Şub - 14 Mar - 14 Nis - 14 Cari İşlemler Dengesi -12.2-45.4-75.1-48.5-64.9-62.5-60.1-56.8 Sermaye ve Finans Hesapları 9.3 44.0 65.7 47.3 61.6 53.9 47.3 44.3 Doğrudan Yatırımlar (Net) 7.1 7.6 13.7 8.9 9.8 10.7 10.9 11.1 Portföy Yatırımları (Net) 0.2 16.1 22.0 40.8 23.7 18.0 13.1 7.9 Diğer Yatırımlar (Net) 2.1 33.2 28.2 18.4 38.1 26.4 21.5 18.8 Rezerv Varlıklar (Net) -0.1-12.8 1.8-20.8-9.9-1.2 2.0 6.5 Net Hata ve Noksan 2.9 1.4 9.4 1.2 3.4 8.6 12.8 12.5 Cari İşlemler Açığı/GSYH (%)* -2.0-6.2-9.7-6.2-7.9 - - - MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ (3) (milyar TL) Mar - 14 Nis - 14 May - 14 Merkezi Yönetim Gelirleri 215.5 254.3 296.8 331.7 389.4 104.3 138.4 175.9 Vergi Gelirleri 172.4 210.6 253.8 278.8 326.1 85.1 111.0 143.3 Merkezi Yönetim Giderleri 268.2 294.4 314.6 360.5 407.9 105.8 142.6 178.7 Faiz Giderleri 53.2 48.3 42.2 48.4 50.0 14.0 17.8 24.9 Faiz Dışı Giderler 215.0 246.1 272.4 312.1 357.9 91.8 124.8 153.8 Bütçe Dengesi -52.8-40.1-17.8-29.4-18.4-1.5-4.2-2.8 Faiz Dışı Denge 0.4 8.2 24.4 19.6 31.5 12.5 13.6 22.1 Bütçe Dengesi/GSYH (%)** -5.5-3.7-1.4-2.1-1.2 - - - MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar TL) Mar - 14 Nis - 14 May - 14 İç Borç Stoku 330.0 352.8 368.8 386.5 403.0 409.0 409.4 412.4 Dış Borç Stoku 111.5 120.7 149.6 145.5 182.8 189.2 185.9 182.3 Toplam Borç Stoku 441.5 473.6 518.3 532.0 585.8 598.2 595.3 594.7 (3) Yılbaşından itibaren kümülatif * 2013 yılsonu tahmini ** 2013 yılsonu OVP tahmini 18
5 Veri Gündemi Tarih Veri Dönemi 3 Temmuz Enflasyon Haziran 2014 [Glo] AMB Toplantısı Temmuz 2014 8 Temmuz Sanayi Üretimi Mayıs 2014 10 Temmuz [Glo] BoE Toplantısı Temmuz 2014 11 Temmuz Ödemeler Dengesi Mayıs 2014 [Glo] BoJ Toplantısı Temmuz 2014 15 Temmuz Hane Halkı İşgücü İstatistikleri Nisan 2014 Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Haziran 2014 17 Temmuz TCMB PPK Toplantısı Temmuz 2014 25 Temmuz Kapasite Kullanım Oranı & Reel Kesim Güven Endeksi Temmuz 2014 Ticaret İstatistikleri Haziran 2014 30 Temmuz [Glo] AMB Toplantısı Temmuz 2014 31 Temmuz TÜİK Tüketici Güven Endeksi Temmuz 2014 TCMB Para ve Banka İstatistikleri Haziran 2014 19
AÇIKLAMA: Bu rapor, Kuveyt Türk tarafından, güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan elde edilen bilgi ve veriler kullanılarak hazırlanmıştır. Raporda yer alan ifadeler, hiçbir şekilde veya suretle alış veya satış teklifi olarak değerlendirilmemelidir. Kuveyt Türk, bu bilgilerin doğru, eksiksiz ve değişmez olduğunu garanti etmemektedir. Bu sebeple, okuyucuların, bu raporlardan elde edilen bilgilere dayanarak hareket etmeden önce, bilgilerin doğruluğunu teyit ettirmeleri önerilir ve bu bilgilere dayanılarak aldıkları kararlarda sorumluluk kendilerine aittir. Bilgilerin eksikliği ve yanlışlığından Kuveyt Türk hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Ayrıca, Kuveyt Türk ün tüm çalışanları ve danışmanlarının, herhangi bir şekilde bilgiler dolayısıyla ortaya çıkabilecek, doğrudan veya dolaylı zararlarla ilgili herhangi bir sorumluluğu yoktur. Bunlara ilaveten, Kuveyt Türk, raporların Internet üzerinden e mail yoluyla alınması durumunda virüs, hatalı gönderim veya diğer herhangi bir teknik sebepten dolayı alıcının donanımına veya yazılımına gelebilecek herhangi bir zarardan dolayı sorumlu tutulamaz.