10 YIL SONRA HERKESİN BİR PROFESYONEL KOÇU OLACAK MI? In 10 years time, will everyone have a professinal coach? Süheyla Zarzık ÖZET Koçluk, çağımızın popüler meslekleri arasında ilk sıralarda yer alan ve bir o kadar da iyi huylu bir tümör gibi yayılan, dokunduğu kişileri etkisi altına alan, yaşattığı farkındalıklarla bazen dibe vurduran bazen de coşkuyu arttıran, anlatarak değil deneyimlenerek tadına bakılacak bir süreçtir. Çalışılan kişi birey olduğundan ve her bireye de özel araçlar (teknikler) kullanıldığından çok özel ve bir o kadar da güzel bir çalışma. Son bilgilere göre dünya nüfusunun 7.000.000.000 olduğunu düşünecek olursak, 7.000.000.000 konu gündemimiz de olabilir. Herkes kendi dünya modelinde yaşar ve insan mükemmedir cümlesinden de anlaşılacağı gibi, her bireyi hayranlıkla, önyargısız, etkin bir şekilde dinleyen Profesyonel Koçlara talep her geçen gün artmaktadır. Koçluk alan ve koçluk eğitimleri veren, bunu hizmet olarak bireylere sunan kişilerin görüşlerinin de yer aldığı, doğduğu günden geleceğine bakmaya ne dersiniz? Anahtar Kelimeler; Profesyonel koç, farkındalık, popüler meslek, süreç, 10 yıl sonra 1
ABSTRACK Coaching or our age in the first place is located between the popular professions and a not so good spread like a benign tumor, under the influence of people he touched, he lived with awareness sometimes shot down while sometimes increasing enthusiasm, not telling but to be personally experienced. Taste is a process to look. Is studied in each individual person individual and special tools (techniques) so that it is used special and so beautiful work. According to the latest information of the world population 7.000.000.000. If we think it is, we may be subject 7.000.000.000 agenda. Everyone lives in his own world models and human Madiran splendid variety can be understood from the sentence. As admiration of every individual, unbiased, effective listening to the Professional Coach demand is increasing every day. Coaching and mentoring training area, giving the people offering this service as individuals which also included the wiews of, the day he was born to look to the future what do you think? Keywords: Professional coaches, awareness, popular occupation, process, 10 years later 1. PROFESYONEL BİR KOÇUNUZ VAR MI? Koçluk, spor koçluğu ile başlayıp, yaşam koçluğu derken daha da spesifikleşip yönetici, kariyer, takım, öğrenci, ilişki, sağlık koçluğuna kadar ilerleyen, devamlı gelişen ve son yıllar da çok sıkça duyduğumuz bir kavram. Bireyler ve kurumlar yaşam süreçlerini daha anlamlı, dengeli ve kaliteli sürdürebilmek için değişim ve gelişimi tercih ediyorlar. Ve bu süreci daha sağlıklı geçirebilmek, farklı bakış 2
açıları bulabilmek, hayattan keyif alabilmek için de Profesyonel koçlardan destek alıyorlar. 20 yıllık bir zaman dilimin de koçluğun bulunduğu yere gelmesindeki en önemli sebep, koçluğun işe yarayan ve hızlı bir şekilde sonuca götüren bir sistem olmasıdır. Gelişmiş ülkelerde ve özellikle son 5 yılda da ülkemizde bilişim teknolojilerinden sonra en hızlı gelişen alan olduğu görülmektedir. Son yıllarda koç ve koçluk hakkında görsel, yazılı basında ya da kulaktan kulağa günlük hayatımızda çok sık karşılaşır olduk. Yaşam koçumla randevum var; hayatımda çok şey değişti, farkındalıklarım arttı ya da koç mu, o da neymiş; terapi mi yapıyorsunuz; ne tavsiye edersiniz, öneri yok mu, gibi cümlelerle çok karşılaşır olduk. Bunca kavram kargaşasını analiz etmeye, biraz derine inmeye ne dersiniz? 2. KOÇLUĞUN DOĞUŞU VE İLERLEME SÜRECİ Koçluk farklı ülkelerde yaklaşık olarak aynı zamanlarda doğmuş ve ilerleme göstermiştir. Koçluk 1880 li yıllarda ilk olarak spor alanında kullanılmaya başlanmış bir tanımlamadır. 1974 senesinde W.T. Gallwey yazdığı, Tenisin İçindeki Oyun adlı kitabında spor koçluğundan bahsedilmekte, Werner Erhard ve sonrasında da Thomas Leonard ın öğretiliğini yaptıkları bireysel koçluğa geçişte ilk adım atılmıştır. 1988 de Thomas Leonard finans dünyasında Yaşamınızı Şekillendiren Yaşam adını verdiği yaşam planlama kursları vermeye başlamıştır. Leonard koçluğun nasıl öğretilebileceğine dair standartlar oluşturmaya başlamış ve bunun tüm dünyada kullanılabilir bir metot olduğunu, bugün geldiğimiz noktada telefonla bile bu sürecin işleyeceğini göstererek, bugünkü koçluğun temellerini oluşturmuştur. Laura Whitworth ve John Withmore da koçluğun bazı temel kurallarını belirleyerek koçluk alanının oluşmasına büyük katkıda bulunmuşlardır (koçluğun tarihçesi/ selfie koçluk/ 24 Kasım 2014). 3
Modern anlamda koçluk, spor alanında 1970 yılları başlamış (Inner Game), 1980 li yıllarda İngiltere de kelime olarak otobüs, yolcu vagonu, genellikle iki kapılı otomobil, posta arabası, trenlerde ve uçaklarda yemekli ekonomik sınıf yolcu tarifesi (www.the freedictionary.com) anlamına gelen koç kelimesi 16. yy.da (Evered ve Selman, 1989:31) yüksek kalitede at arabalarının yapıldığı Macaristan ın bir köyünde kullanılan koçs kelimesinden ortaya çıkmıştır. 19.yy.da İngiliz Üniversitesi öğrencileri, akademik kariyerlerinde onları başarıya taşıyan özel öğretmenler için bu kelimeyi kullanmaya başlamıştır (Wilson, 2004:96) Türkçeye ise, TRT de 1980 lerde gösterilen Beyaz Gölge isimli televizyon dizisiyle girmiştir (Arat, 2007:127) Günümüzde koç kavramı çoğunlukla bir kimseyi olduğu yerden olmak istediği yere götürme anlamında kullanılmaktadır (Sebera, 2004:84). Koçluk terimi günümüzdeki anlamında ilk kez 1985 yılında Dr. Dick Borough tarafından kendi liderlik tarzını tanımlamak için kullanılmıştır. 1988 yılında Forbes dergisinde çıkan Sigmund Freud, Henry Ford a karşı başlıklı makale koçluğun tanım olarak yerleşmesi ve dönüm noktası olarak kabul edilir (koçluğun tarihçesi/ selfie koçluk/ 24 Kasım 2014). Günümüzde iş dünyasındaki birçok örgüt küreselleşme, hızlı bir şekilde büyüyen rekabet ortamı, birçok alanda yaşanan değişim ve gelişim nedeniyle kendilerini revize etmek, çağa ayak uydurmak için sürekli geliştirmek ve değiştirmek zorunda kalmıştır. Örgütlerdeki yöneticiler ve çalışanlar da daha iyiye ulaşmak, performans ve potansiyellerini arttırmak için uzman bir koça ihtiyaç duymaktadır. Son yıllarda da ilişkilerinde mutluluğu ya da daha iyiyi, derslerinde de başarıyı ve doğru seçimleri hedefleyen bireyler profesyonel koçların kapılarını çalmaktadır. Değişimlerle başa çıkmak için iyi bir araç olan koçluk, bireysel ve örgütsel anlamda değişim ve gelişim gereksinimlerine de katkıda bulunmaktadır. 4
Koçluk başlangıçta belirli bir oluşum, gelişim dönemi göstermiş ve başlangıcıyla hızlı bir ilerleme trendi göstererek yaygınlaşmıştır. Bu hızlı yükseliş ve talep dahilinde de koçluk dünyada ve son beş yıldır da ülkemizde popülerliği gittikçe artan bir trend olmuştur. Tanım olarak koç, danışanın (müşterinin) potansiyelini, performansını artırmak için, güçlü (sıra dışı) sorular sorarak, gerekirse danışanı zorlayıp meydan okuyarak, yargılamadan ne istediğini ya da istemediğini bulmasını sağlayan, farkındalık yaşatan ve danışanın sorumluluk almasını sağlayan bir ortaklık sürecidir. Koçluğun amacı çeşitli görüşlere göre değişmektedir. Kazanan bir takıma sahip olmak (Field, 2007:4), yöneticilerin davranışlarını değiştirmek (Mazzini, 2007:20), iş görenlerin iş tatminini ve motivasyonunu yükseltmek (Sweeney, 2007:170-171), öğrencilerin ders başarılarını artırmak ve kendi seçtikleri, yetenek ve becerileri dahilinde mutlu olacakları bir mesleğe yönelmeleri, çiftlerin mutlu, sağlıklı, uzun soluklu bir birliktelik sürdürmeleri koçluğun amaçları arasında sayılabilmektedir. Koçluk duruma göre iki farkı şekilde uygulanmaktadır. Dolaylı (destekleyici) ve dolaysız koçluk. Koçluğun en basit hali olan destekleyici koçluk daha çok kişiye seçenekler sunan kolaylaştırıcılık ve yönlendiricilik sağlayan tarzdır. Dolaylı koçluğu, spor, beslenme, giyim (tarz), vs. konusunda destek arayan kişiler kullanmaktadır. Dolaysız koçluk ise bireylerin ve kurumların tercih ettiği, çözümü güçlü sorularla ve farkındalıkla kendilerinin bulduğu bir yöntemdir. Herhangi bir yönlendirilmenin olmadığı ve kişinin kendi kaynaklarının farkına varıp bu kaynaklarla ilerlemesi bireylerin ve koçların tercih sebebidir. Çoğunlukla dolaysız koçluk dolaylı koçluğa göre etkilidir ve koçlar bu yaklaşımı daha çok tercih etmektedirler. Bacon un yaptığı araştırmaya göre, koçların %60 ı dolaysız koçluğu tercih etmektedir (Bacon, 2003:74). 5
Lore Araştırma Enstitüsü nün 1400 koç ile yaptığı koçluk etkinliği anketi sonuçları ise, Bacon un sonuçlarına benzemektedir. Koçların %61 idolaysız koçluk tarzını, %39 u dolaylı koçluk tarzını seçmiştir (Wise ve Voss, 2002:9). Koçluk, hızla değişimin olduğu dünyada bir ihtiyaç olarak doğmuş ve bu ihtiyaçlar doğrultusunda da ilerleme kaydetmektedir. Koçluk özellikle son yıllarda bu ihtiyaçlar dahilinde alt başlıklara ayrılarak (yönetici, performans, kariyer, yaşam, öğrenci, takım, ilişki ve yeni yeni ilerleme kaydeden sağlık koçu) bireylere ve kurumlara daha spesifik hizmetler sunmaktadır. Yönetici koçluğu, kişisel gelişmeyi desteklemek ve profesyonel amaçlarına ulaşmak amacı ile birey tarafından istenilen yönetsel değişikliklerini gerçekleştirmeyi hedefleyen bir çalışmadır (Mazini, 2007: 20). Bir yöneticinin davranışları sorumluluklarını zedelediği zaman ya da yönetici kişisel gelişimi üzerinden mesleki ilerlemeye gereksinim duyduğu zaman yönetici koçluğuna ihtiyaç duyulmaktadır (Luecke, 2007: 80). Özellikle üst düzey yöneticiler tepeye çıktıklarında yalnızlaşıyorlar ve kurum içinde de sıkıntılarını paylaşacak birilerini bulamıyorlar, bu noktada da koça ihtiyaç duyuyorlar. Performans koçluğu, bir yöneticinin profesyonel olarak gelişimi için farklı beceriler geliştirmesine ve kazanmasına yönelik bir koçluktur. Çalışanların performanslarını yükseltmekte ve hedeflerine ulaşmalarını sağlamaktadır. Çalışanlar bu sayede problemlerini ve gelişmeye açık yönlerini objektif bir biçimde tespit etme ve tanımlama imkanı bulmaktadır (Kaufman, 2006: 288-290). Kariyer koçluğu, kariyer sahibi kişilerin kendi yetkinliklerini görmelerini ve gelecekteki hedeflerine ulaşmaları için ilerlemelerini sağlamaktadır. Bu koçluk türü, kişinin kariyer seçimi, kariyer değişimi gibi durumlarında yardımcı olur (Uçkun ve Kılınç, 2007:44). Kurumsal ve bireysel düzeyde yapılan kariyer koçluğu, şirket içindeki pozisyonların belirlenmesinde ve çalışanların kariyer planlarının yapılmasında önemlidir (Branham, 2000: 219-220). 6
Yaşam koçluğu ise, bir başkasının performansını, öğrenmesi ve gelişimini yönlendirme sanatıdır. Bir insanın hayatındaki iş ve kariyer yaşamı, sosyal ilişkiler ve kişisel gelişim gibi tüm yönleri kapsamaktadır (Nixon-Witt, 2008: 9). Bir başka ifadeyle, kişinin gizlilik esasına dayanarak yaşamındaki enerjinin azalmasına yol açan kaynağın koç yardımıyla sona erdirilmesi yaşam koçluğudur (Spinack ve Gerald, 2002: 22-24). Eğitim koçluğu da, öğrencinin eğitimiyle devamlı ilgilenen ve onu başarıya götüren, uzman koçlarla uygulanan bir eğitim sitemi olarak tanımlanabilir. Koç, bireysel ya da takım çalışmasıyla okul, sınav stresi, sosyal aktivite, aile iletişimi, mesleki yönelme, zaman yönetimi, vs. konularda öğrenci ihtiyaçlarına destek sağlamaktadır (Gynnild vd., 2007: 2-3) (iibf.kilis.edu.tr). Takım koçluğu, çalışanların iletişim becerilerini arttırmakta, çatışmaları yapıcı hale getirmekte, problemlerini ve gelişmeye açık yönlerini keşfettirmekte, ekip bilincini geliştirmektedir. İlişki koçluğu, çiftlerin birbirlerine uyumunda daha iyi ve yapıcı olmalarını, çatışmaların bile yumuşak geçişlerle daha iyi hale gelmesini, birbirlerine olan saygının korunmasını sağlamaktadır. Yakın bir zamanda da İsrail, Amerika ve İngiltere de uygulanmaya başlayan Health Coaching (Sağlık Koçluğu), nasıl sağlıklı yaşayarak hayatıma liderlik edebilirim ya da bireyin geçirdiği rahatsızlıkla ve bundan sonra hayatlarının bir parçası olacak bu durumla nasıl hayattan daha çok keyif alabilirim noktasında destek sağlamaktadır. Koçluğun geldiği bu noktada hala ilerleme ve gelişme kaydettiği görülmektedir. 1995 yılında kar amacı gütmeden gönüllülükle kurulan ICF (International Coach Federation) resmi adıyla (Uluslar arası Koçluk Derneği) artan ilgi ile birlikte koçluk profilini yükseltmek için temel yetkinlikleri ve koçluk alanındaki standartları belirleyerek koçluğun bugüne ulaşmasında ve gelişmesinde önemli bir adım olmuştur. Tüm ülkelerde şubesi ve 25.000 e 7
yakın üyesi olan ICF (International Coach Federation) hem koçların aldıkları eğitimleri hem de koçları akredite edip mesleğin standartlarını belirlemek ve etik kurallar dahilinde koçların bu kurallara uymasını sağlamaktadır. Ayrıca eğitimlerin ve gelişmenin devamlılığını sağlamak için de ICF Credentialing sistemini getirmiştir. Bu işi profesyonel bir şekilde yapmak isteyenler, birkaç günlük eğitimle koç olunamayacağını, bazı bedeller ödemek gerektiğini ve bu süreçte ICF Global ve ICF Türkiye üyesi olunması gerektiğini kavramaktadırlar. Burada önemli olan nokta koçluk yapıyorum diyen her kişinin koç olmadığı gerçeğinin farkında olmaktır. Devamlı gelişme ve ilerleme gerektiren koçluk sürecinde, yenilikleri ve farklı bakış açılarını takip için ICF üyesi olmak bir ayrıcalıktır. Son yıllarda bu konuda bilinçlenen kurumlar hatta bireyler de koçlarda dünya çapında geçerliliği olan koçluk okullarının sertifikalı koçları olmalarına dikkat ediyorlar. Uzmanlar, hiç eğitim almadan kendini koç ilan edenlerin sayısını kestirmenin mümkün olmadığını belirtmektedirler. Koçluk henüz YÖK tarafından onaylı olarak okutulmuyor olmakla beraber üniversiteler koçluk eğitimlerini sertifika programları halinde sunabilmektedirler. Çağımızın kaçınılmaz bir gerekliliği olan teknolojiden de destek almaktadır koçluk. Bireylerin iş, hayat yoğunlukları ve özellikle büyük şehirde yaşanan trafik sıkıntısı, iş ya da eğitim nedeni ile bir süreliğine ülke dışında bulunuyor olmak gibi sebeplerle de koçluğa yeterince zaman ayrılamamakta, bu süreç bir süreliğine askıya alınmakta ya da ertelenmektedir. Bu da şunu devreye sokmaktadır, mademki zamanımız yetmiyor, yetişemiyoruz, ülkeden yada koçunuzda uzaklardasınız,... telefonla ya da skype ile online da koçluk seanslarının gerçekleştirilebileceği gerçeğini. Bilgisayara yüklenecek skype programı yüz yüze, canlı bağlantı kurarak koçluk alınma olanağı ile Türkiye nin farklı şehrinde ya da ülke dışında bulunan bireylerin yaşam kalitelerini arttırmak için harika bir yol. 8
2. 1. Koçluk mesleği resmi olarak tanındı/ 06.08.2013 Koçluk organizasyonları, koçluk platformu derneği ve uluslararası profesyonel koçluk derneği (ICF Türkiye) nin yaklaşık iki yıldır yaptığı çalışmalar, Koçluk meslek midir tartışmasına son noktayı koydu ve Türkiye de koçluk resmen meslek olarak tanındı. 29 Haziran 2013 tarihli 28692 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Koç Ulusal Meslek Standardı ile koçluğun ne olduğu ve ne olmadığı konusundaki algı karışıklığı da son buluyor. Önemli bir adım olan bu standart, koçluğun kurallarının net olarak belirlendiği, eğitimli ve eğitimsiz kişiler arasındaki farkı da ortaya koyan, hem koçların hem de müşterilerinin haklarını korumaktadır. Panelde söz alan konuşmacılar standartlar üzerine şunları söylediler; Psikolog Dr. Nur Velidedeoğlu Kavuncu/ Uluslar arası Koçluk Derneği (ICF Türkiye) Başkanı, panelde şunları söylüyor; İki sene önce ICF Türkiye ve Koçluk Platformu Derneği tarafından başlatılan ve Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) İle bugüne kadar başarıyla yürütülen Ulusal Meslek Standardı çalışmamız nihayet ilk meyvesini verdi. Koçluk tanımının yapılarak mesleki sınırların ve yeterliliklerin belirlendiği bu çalışma ile koçluk sürecinin tüm adımları tanımlandı. Koçluk hizmetine ihtiyaç duyan kurum ve kişiler için değerli bir klavuz olacak meslek standartları birçok soruyu yanıtlayacak niteliktedir. Koçluk eğitimi almayan kişilerin koçluk adına yaptığı ve mesleğin yanlış tanınmasına neden olan çalışmaların önüne geçeceğini umduğumuz bu gelişmenin, koçluk mesleğinin ülkemizde doğru anlaşılmasına ve konumlandırılmasına büyük katkı sağlayacağını düşünüyorum dedi (kurumsal haberler.com). Fatoş Somsa/ Koçluk Federasyonu Derneği Başkanının da söz aldığı panelde; 9
Belirlenen bu standartlar sayesinde, koçluk mesleğinin uygulanma biçimi, koçluk sınırları, yetkinlikleri konusunda koçlar ve bu hizmetten yararlanacak olanlar için oldukça net bir yol haritasının çizildiğini, koçluk mesleğini seçen kişilerin bu harita ile hangi yetkinliklere sahip olduklarını bileceklerini, koçluk desteği alan birey ve kurumların da sürecin işleyişine hakim olacaklarını söyledi (kurumsal haberler.com). Çağlar Çabuk/ Koçluk Platformu Derneği Onursal Başkanı ise şunları ekledi; Koçlukla ilgili yanlış algıların halen devam ettiğini ve olumsuz algıların değişmesinin zaman alacağını; kararlı tutum ve çalışmalarla bunların yıkılacağını söyledi (kurumsal haberler.com). Bundan tam 10 yıl önce Türkiye yi de etkisine alan koçluk öncelikle çok uluslu şirketlerin tercihi olmuş ve işe yarayan bir süreç olduğunun görülmesi ile değişime ayak uydurmak, performansı daha da arttırmak isteyen kurumlarında tercihi olmuştur. İlk yıllarda kurumsal alanda ilerlemesini sürdüren koçluk, bireysel alana da sıçramış ve son birkaç yıldır da sisteme koçluk başlığı altında takıma ve ilişkiye koçluğa kadar ilerlemiştir. Yakın zamanda da İsrail, Amerika ve İngiltere de uygulanan Health Coaching- Sağlık Koçluğu bu yıl itibari ile Türkiye ye de gelmektedir. Süreç şunu göstermektedir ki Koçluk her geçen yıl bir kartopu gibi büyüyürek ilerlemektedir (kurumsal haberler.com). Yükselen Değer Koçluk Mesleği Paneli/ 27.05.2014 Bahçeşehir Üniversitesi sürekli eğitim merkezi (BAUSEM) ve Koçluk Platformu Derneği nin (KPD) iş birliği ile hazırlanan Koçluk, Bir Mesleğin Doğuşu paneli 27 Mayıs Salı günü yoğun bir katılımla gerçekleşti. Panelde, dünyada ve Türkiye de bir meslek olarak kabul edilen koçluğun bugünü ve geleceği; diğer disiplinlerle (danışmanlık, terapi, vs.) bağlantıları gündemi oluşturdu. 10
Panelde söz alan Koçluk Platformu Derneği Başkanı Çağlar Çabuk şunları söyledi, Koçluk mesleğinin dünyada Pazar büyüklüğü 2,4 milyar dolar. Türkiye de koçluk eğitimi almış yapıyor. 35 Avrupa ülkesi arasında yapılan araştırmanın da gösterdiği gibi, Türkiye koçluk konusunda henüz başlangıç aşamasında dedi (bausem.bahcesehir.edu.tr) (Basın Bülteni/ 28.05.2014). Leyla Alaton/ Alarko Holding Yönetim Kurulu Üyesi panelde şunları söyledi, Koçluğun herkese lazım olduğunu vurgulayan ve kendisin de koçluk aldığını söyleyen Alaton, şöyle devam etti, cevapları bilmek gerekmiyor, kişinin cevapları bulmasını sağlamak gerekiyor. Bu nedenle koçluk herkese lazım. Özellikle takım koçluğu giderek önemli hale geliyor. Takım koçluğu, herkesin isteği, herkesin ortak hedefe yönelmesiyle anlam kazanır dedi (Basın Bülteni/ 28.05.2014). Avukat Nesrin Özkaya ise, standartları belirlenmiş bir meslek olan koçluğun diğer mesleklerdeki gibi önem taşıdığını ve yeni bir meslek olduğu içinde danışana hizmetin içeriği, etik ilkeleri ve yasal dayanaklarının net bir şekilde anlatılması gerektiğini söyledi (Basın Bülteni/ 28.05.2014). Lloyd Denton, Hande Yaşargil Kendinizde, ekibinizde, işinizde bir değişim ve gelişim istiyorsanız, bunun için mutlaka zaman ve bireysel emek harcamanız gerekiyor. Koçluk, birebir çalışma yöntemiyle bu değişimin planlı, derin ve kalıcı olarak gerçekleşmesini sağlayan dünyadaki en etkili yöntemlerden diyerek başlıyor konuşmaya. Lloyd Denton, şirketler, çok büyük paraları yöneten yöneticilerle çalışıyorlar. Dolayısıyla koçlarla çalışmaları, oldukça fazla para tasarruf etmelerine sebep olabilir! 11
Biz, insanlara ne düşünmeleri gerektiğini değil, bizimle birlikte düşünmelerini söylüyoruz, diyor (www.kigem.com) (Kaynak: Tempo Dergisi). 3. İSTATİKSEL VERİLER VE BULGULAR UK s Chartered Institute of Personnel Management araştırmasının raporuna göre; 500 kurumsal denekle yapılan araştırma, şirketlerin %51 inin Koçluğu öğrenme gelişimi için anahtar bir araç ve stratejileri için vazgeçilmez bir enstrüman olarak tanımladıklarını göstermektedir. Aynı zamanda araştırmaya katılan şirketlerin %91 i koçluk hizmeti aldıklarını belirtmişlerdir. Bağımsız bir İngiliz piyasa araştırma kuruluşu olan QA Research tarafından gerçekleştirilen daha güncel bir araştırma ise, çalışmaya katılan şirketlerin %80 inin koçluk hizmeti aldığını ya da almakta olduğunu ortaya koymuştur. 2000 ve üstü personel sayısı olan şirketler arasında ise son 5 senede koçluk hizmeti alma oranı %90 dır (Yaşam Koçu, Aray Arsu/03.03.2012). İstatistiksel veriler de göstermektedir ki, kurumsal alanda talep fazladır ve her geçen günde artmaktadır. Kurumlar yöneticilerin, liderlerin verimini ve becerilerini artırmak, çalışanların da uyum içinde verimli çalışabilmeleri, çatışmaların en aza indirilmesi için koçlardan destek almaktadırlar. Bu hizmet yönetici koçluğu ve takım koçluğu şeklinde sunulmaktadır. Hande Yaşargil e göre, Harvard Business Review e göre, Amerika da şu an 10 bin koç var, 5 yıl içinde bu rakamın 50 bine çıkması bekleniyor (www.patronlardunyasi.com). İstatiksel verilerde göstermektedir ki talep her geçen gün artmaktadır ve bu yüzden geleceğin mesleği denilebilir. Dünyadaki pazar payı Türkiye den çok ileri ve ülkemizde son birkaç yıldır popüler olmaya başladı. Koçluk için geleceğin mesleği olup olmayacağını zaman gösterecektir (www.kigem.com). 12
Tuğçe Altınsoy e göre, 25-30 milyon TL ye ulaşan Türkiye de koçluk pazarında 500 ü aşkın profesyonel koç hizmet veriyor. Adını her geçen gün daha sık duyduğumuz koçlara ilgi giderek büyüyor. Geçen yıl 4.500-5.000 kişinin koçluk hizmeti aldığı tahmin ediliyor. Üstelik koçluk alanlara da her geçen gün bir yenisi ekleniyor. Koçluk, ülkemizde 2000 li yılların başlarından itibaren birkaç koç aracılığıyla uygulamaya başlandı. 10 yılda koçluk pazarının yıllık büyüklüğü 25-30 milyon TL ye ulaştı. Özellikle geçen yıl pazarın 10-12 milyon TL büyüdüğü tahmin ediliyor (www.patronlardunyasi.com) (Para Dergisi). Case Western Reserve üniversitesinde yapılan araştırma sonuçlarına göre, koçluğun yöneticiler ve şirket üzerine etkisi 7 yıl olarak raporlanmıştır. International Personel Management Association yaptığı araştırma sonuçlarına göre, koçlukla desteklenen eğitimin yarattığı verim artışı % 88 dir. Koçluğun nitelik ve nicelik etkisini ölçen ROI (yatırım geri dönüşümü) araştırma sonuçlarında koçluk alan kurumlarda, yöneticilerin iş performanslarında (satış, verim, karlılık) etkisi 500.000 dolar ila 1.000.000 dolar değer getirisi olan beceriler geliştirdiklerini belirtmişlerdir. Araştırmalar koçluğa yapılan yatırımın 5 ila 7 kat fazlasının geri döndüğünü (ROI) göstermektedir (www.ranakaplan.com/kolcuk). Çok uluslu şirketlerle başlayıp yaygınlaşan koçluk hizmetlerinin, çalışanların iş performanslarında, verimliliğinde artış sağladığı, mevcut yetenekleri kullanma ya da geliştirmede, hedeflere ulaşmada, yıkıcı çatışmaları verimli çatışmalara dönüştürmede, değişen ve gelişen dünyaya uyumda önemli olduğunu göstermektedir. 13
Harvard Business School verilerine göre, koçluk sektörü dünyada geçen 1.000.000 dolarlık büyüklüğe ulaştı. Bu rakamın gelecek iki yılda ikiye katlaması bekleniyor. Koçluk alanların nasıl değiştiğine dair bir araştırmada; Kurumsal olarak elde edilen istatistik sonuçlarına göre; Astlarla ilişkilerde düzelme % 77 Üstlerle ilişkilerde düzelme %71 Takım çalışmalarında ilerleme %67 Kendi seviyesindekilerle ilişkilerde düzelme %63 İş tatminin de artış %61 Sorun çözme becerilerinde artış %52 Organizasyona bağlılıkta artış %44 Müşterilerle ilişkilerde iyileşme %37 (Manchester Inc., Fortune 1000 şirketlerinde çalışan 100 yönetici arasında yapılan araştırma) (Hürriyet/ 28.03.2004). 4. KOÇLUK HAKKINDA KİM- NE DÜŞÜNÜYOR? Naci Demiral/ ICF Türkiye Başkanı, Dünyada ve Türkiye de meslek olarak kabul edilen koçluk kavramına olan ilginin her geçen gün arttığını ve geleceğin meslekleri arasında sayıldığını; hayatı yaşamak ile liderlik etmek arasında ciddi bir fark olduğunu (hayatı sadece yaşadığımızda, sonuçların da doğal olarak başka faktörlere bağlı olmasına karşın, yaşamın kontrolü ele alındığında, ulaşılmak istenen hedeflere çok daha güçlü, bilinçli ve hızlı ulaşılacağı ve ulaşılmış olan sonuçtan da 14
çok daha fazla tatmin olunacağının açık olduğu) ve bu sene 14-15 Nisan 2015 tarihinde dördüncüsü düzenlenecek olan iş, spor, sanat, kişisel gelişim, vs konularında katılımların olacağı Koçluk Konferansının temasının Lead Your Life olduğunu söylüyor (https://www.secretcv.com). Gürkan Sarıoğlu/ ICF Türkiye eski başkanı, Türkiye de koçluk hizmetleri daha çok kurumsal ve uluslar arası şirketlerde tanınıp kullanılıyor ve dünyada bilişim teknolojisinden sonra en hızlı gelişen 2. meslek olarak belirlenen koçluk Türkiye de de parlak bir geleceğe yol alıyor (www.patronlardunyasi.com). Aslı Aydemir/ Sola Unitas yönetici ortağı ve ilişki koçu, Sola Unitas ilişki ve NLP eğitmenliği yapan Aslı Aydemir, psikoloji eğitimi alırken klinik vakalarla çalışmanın hayali olmadığının farkına varmış ve insan odaklı, bilim temelli ve insanlara destek verebilecek bir mesleğe geçiş yapmak isterken, psikolojinin çok bilimsel olduğunu fark etmiş. Bu esnada, kişisel gelişim ile çok ilgili babası koçluk eğitimi almış ve babasının önerisi üzerine Aslı Aydemir de bu sürece dahil olmuş. Eğitimler, eğitimler birbirini takip etmiş. Bugün geldiği noktada, en beğendiği, doyduğu, kendisini olduğu gibi hissettiği okulda çalıştığını; insanın sevdiği işi yapmasının olmazsa olmaz olduğunu ve kendisinin olmazsa olmazı bulduğunu söylüyor ve şöyle devam ediyor; 10 yıl sonra herkesin koçu olacağını tahmin ediyorum. Halihazırda koçluk mesleği hala Bakir, ancak ne kadar etkili bir yöntem olduğunu anlayan kişiler tutkuyla ve heyecanla bu mesleği öğrenmeye ve uygulamaya başlamış durumdalar ve her geçen gün de koçların sayısı çoğalıyor. Şimdi yetişen koçlar, 10 yıl sonra bundan10 yıl daha fazla tecrübeli olacaklar. Yaptıkları iş ile ilgili yaşamış ve yaşatmış oldukları dönüşümler konusunda daha fazla tecrübe 15
sahibi olmuş olacaklar. Bu da, onları piyasada ve insanların yaşamlarındaki dokunuşları bugünkünden bile daha etkin hale getirecek. Çünkü kendilerine daha fazla inananlar, bu meslekte daha başarılı olacak ve bu inançları ile koçu olmayan kişilere bile olmasının nasıl bir şey olacağını bir kısa sohbetle tecrübe ettirebilir olacaklar. Bunun en sürdürülebilir biçimde bu şekilde yayılacağına inanıyorum. Ersin Günöy/ Adler in yönetici ortağı ve yönetici koçu, Yıllardır yaşanan ve özellikle son yıllarda daha da artan ekonomik krizler ve bununla orantılı olarak artan iş bulma sorunu, işten çıkarılmalar sebebiyle öğrenci koçluğu ve kariyer koçluğuna talebin arttığını; özellikle yurtdışı görevlendirmeler nedeniyle expat lerin Türkiye ve Türk kültürüne uyum sağlamaları açısından da koçluğa ihtiyacın artacağına inanıyorum diyor. Ve burada en önemli noktanın, Türkiye den yurtdışına, yurtdışından Türkiye ye çalışan değişimi yapan şirketlerin alacakları koçluk hizmetlerinde profesyonelliği (ICF akredite okullardan mezun) arayacaklarını; özellikle son yıllarda da verimlilik ve kar payı arayan kurumlarda yönetici koçluğuna; yeni kurulan ekiplerde ve ekip üyelerinin uyumunda takım koçluğuna talebin artacağını belirtiyor (www.patronlardunyasi.com/ 2012). Çağlar Çabuk/ Koçluk Platformu Derneği (KPD) Başkanı, Koçluğun potansiyelin ortaya çıkmasında çok önemli bir yöntem olduğunu, fakat daha çok orta ve ortanın üstü yöneticilerin ve ekip üyelerinin bu hizmetten yararlandığını, kobilerin daha çok koçluktan yararlanması gerektiğini; kurumların koçluğun ne olduğunu bilseler de sokaktaki insanın bunu bilmediğini ve bu yüzden bir bilgi kirliliği olduğunu söylüyor (www.patronlardunyasi.com/ 2012). 16
Cem Atat/ Sola Unitas Takım Koçu, Eğitmen, Sayın Atat ın bu yola çıkmamın en büyük sebeplerinden birisinin; çocukluğundan beri ne olursa olsun önemini yitirmeyen keşfetme değeri olduğunu, küçüklüğünden beri eline fırsat geçtiğinde farklı yolları denediğini ve 2009 dan beri tam da kendine göre bir meslek bulduğunu; çünkü, her koçluk görüşmesi ya da her eğitimin kendi içinde bir keşif yolculuğu olduğunu, her insanın farklı ve aynı kişi bile olsa bir diğer görüşmeye yeni konular yeni gündemler yeni yaklaşımlarla geldiğini, derin dinlemek, kişi üzerinde bıraktığı izleri fark etmenin kendisi için bambaşka anlamlar ifade ettiğini, her seferinde sürekli olarak bir keşif yolculuğunda olduğunu belirtip sözlerine şöyle devam ediyor; Herşey de olduğu gibi iletişim konusunda da giderek karmaşıklaşan bir süreçten geçiyoruz. Ben bu sürecin en az bu hızla değişmeye devam edeceğini düşünüyorum. Bunun bir getirisi olarak ta, karmaşıklaşan hayat şartları içerisinde kişilerin kendilerini ne kadar iyi dinledikleri çok önemli bir yere sahip oluyor. Malesef çoğu zaman kendimize dışarıdan kolayca bakamıyoruz. Bu da, elimizin altında duran fırsatları ve kendi potansiyelimizi fark etmememizi sağlıyor. İşte tam da bu yüzden, ben herkesin, koçluk alması gerektiğine inanıyorum. Çünkü her ne olursa olsun, kendi yaşamımızla ilgili bütün problemler ve çözümler biz de. İş ki, bunları rahatça görebilelim, fark edebililim, harekete geçebilelim ve sürekli harekette olabilmek için motive olabilelim. Dediğim gibi, ileride de bu durumun en az şu anki kadar zor olacağını öngürdüğümden dolayı, 10 sene sonrasında da herkesin koçluk almaya devam edeceğine inanıyorum. Serhan Kuseyrioğlu/ Coaaches Training Instituate (CTI) koçluk eğitimleri veren Elemental- Value nin yönetici ortağı, Koçluk alan yöneticilerin günlük işleri takip etmekten, yurtdışındaki meslektaşlarına göre 17
koçluk hizmetinden yararlanmaya zaman ayıramadıklarını ve zorlandıklarını söylüyor. Kıvanç Ersöz (E.E. Danışmanlık), Sizce koçluk geleceğin işimi sorusuna cevabı, popüler olacağı kesin, fakat geleceğin işi olacağından emin değilim. Yeterli eğitim almış ve tecrübe etmiş doğru kişiler tarafından yapılırsa Türkiye için başarılı bir girişim olabilir. Piyasada kriz sebebiyle birçok işsiz üst düzey yönetici var ve onlar koçluk ve danışmanlık yapacaklar oluyor (www.kigem.com). Murat Toktamışoğlu, Yaşam koçluğunun gelecekte Türkiye de çok önemli bir yerinin olacağını, yeni neslin yaşam stilinde önemli bir yeri olacağını ve özellikle koçluğun İngiltere de hızla yayıldığını, Bill Clinton, Andre Agossi gibi birçok ünlü kişinin, yaşam koçlarından destek aldığını söylüyor (www.kigem.com). Dr. Erhan Tozluyurt/ TEM Yönetim Yönetici ortağı, Aile şirketleri de koçluk hizmeti alıyor. Koçluk hizmetlerine son yılarda arttığını, aile şirketlerinde genç kuşağın iş hayatına adaptasyon ve hazırlamaları konusunda da koçluğun faydalı olduğunu söylüyor (www.patronlardunyası.com/ 2012). Bu meslek yakında patlayacak, Doktorluğu, mühendisliği sona erdirir mi bilmiyoruz ama gözde meslekler arasına gireceği kesin! Son yılların en havalı ve gizemli mesleği, koçluk. Bu yüzden yakın zamanda her yerde bir koça, Benim bir koçum var diyene rastlamamız mümkün olacak. O kadar hızlı yayılıyor ki, Yaşam koçları ile başlayan serüven, yönetici, aile, ilişki, öğrenci koçluğu diye devam 18
etti. Şimdilerde bu listede anne- bebek, hasta- doktor koçluğu bile var. Görünen o ki, koçluğun geleceğin mesleği olduğuna inananlar kariyer rotalarını çoktan bu yöne kırmışlar bile (www.navitas-tr.com) (Aktüel Aralık 2004). Dilek Akgün/ Üst Düzey Yönetici Koçu, Koçluk mesleğini şöyle tanımlıyor; Eğer bir tırtıl bir kelebeğe dönüşmek isterse, ben elinden tutarım. Bu işi coşkuyla yaptığını, özellikle şirketlerde koçlara daha çok ihtiyaç duyulduğunu, herkesin bir koçu olması gerektiğini, koçların da koçluk alması gerektiğini söylüyor. Amerikalı Chuck Rappel den Koçun koçu olur mu ya cevap şöyle oluyor; Koçluk, kişilere kararları, hedefleri hakkında açıklık ve netlik kazanmalarını sağlayan bir yaklaşım. Her bireyin buna ihtiyacı var. Buna koçlar da dahil. Nitelik kazanmak için koçun koçluk hizmetinden tatmin olması gerekir. Ve bu çok uzun bir yolculuk (www.navitastr.com) (Aktüel Aralık 2004). Arzu Akoymak (30 yaşında), Koçluk mesleğinin popüler olacağını ve özellikle kendini iş hayatına kaptırıp zamanın nasıl geçtiğini fark etmeyen kişilere faydalı olacağını söylüyor. Volkan Çubukçu/ Emekli Eğitim Danışmanı (50 yaşında), Türk insanının koça ihtiyacı var. Çünkü Türkiye çabuk değişen bir ülke ve kafalar büyüdü bedenler küçük kaldı. Kişilerin yaşadığı içsel karmaşayı dengelemek için koçlara ihtiyaç var diyor (www.navitas-tr.com) (Aktüel Aralık 2004). 19
Banu Koç Çakan/Sola Unitas Yönetici Koçu, Eğitmen, Halen çalışmakta olduğu kurumdan önce önemli bir pozisyonda yöneticilik yapmış olan sayın Çakan, babasının vefatı ile hayatında bir tamamlanmamışlık fark eder. Hayatında bir şeylerin eksik olduğunu görünce, neden bu dünyada olduğuna dair sorularına karşılık cevabı; herkese dokunabileceği, farkındalık yaratabileceği bir misyon edinmek olur. İstediğin hayatı yaşamayınca eksik olabiliyorsun. Herkes bir amaçla geliyor dünyaya, bu amacımıza hizmet ettiğimizde ve misyonumuzu tamamladığımızda da hayatımız bitiyor bu yolda, işte bu tatmin noktası. Para, pul geride kalıyor. Hayat amacına yönelik yaşıyorsun. Değiştirilmiş, minnetle dolu hayatlar görmek, bunu duymak istiyorum; bu da beni mutlu ediyor. Potansiyelimi kullanıyorum, güçlü yönlerime de bakıyorum. Kahvenin güzel köpüğü olarak bana geri dönüyor. 10 yıl sonrasının yakın bir gelecek olduğunu, bunun için de herkesin bir koçu olmayabileceğini, ama insanların kişisel gelişim noktasına daha çok yöneleceğini, farkındalığa, bilgeliğe doğru koşuyor olacaklarını ve bu insanların sayısının artacağını söylüyor. Demet Uyar/ Navitas Eğitim ve Yönetim Danışmanlık Ltd. şirketinin kurucusu, Koçluğun Türkiye deki gelişimini şöyle değerlendiriyor; koçluğun gitgide daha da yaygınlaşacağını, eskiden kurumların sadece eğitiler için bütçe ayırırken son yıllarda koçluk için bütçe ayırdıklarını, yurtdışında yapılan araştırmalarda koçluğa yapılan yatırımın 5 katı geri döndüğünü söylüyor ve şöyle devam ediyor; koçluk zaman içinde küçük firmalara yayılacak, çünkü insanlara yapılan yatırım çok önemli. Bir kişiyi işe almak, kuruma adapte olmasını sağlamak, iş üzerinde eğitimlerini ve dışarıdan profesyonel eğitimlerini tamamlamak 20