GÜVENLİ İLAÇ UYGULAMALARI EMRİYE GEÇER Beyin ve Sinir Cer. Servis Sorumlu Hemşiresi
GİRİŞ Tüm sağlık çalışanları ve hastane yöneticileri olarak içinde bulunduğumuz olumsuz koşullar nedeniyle yaptığımız ilaç hatalarının, bizi ne derece haklı çıkaracağı konusunda öz eleştiri ve vicdan muhasebesi yapabilmemizdir asıl olan. Hastaya zarar verdikten sonra ortaya konulacak mazeretler hiçbir zaman, hiçbir şekilde ne karşı tarafı hukuki olarak haklı çıkartacaktır, ne de ömür boyu bizim vicdanımızı rahatlatmamıza yardımcı olacaktır.
Başta hemşireler olmak üzere, sağlık çalışanları ilaç uygulamaları sırasında veya diğer tıbbi müdahalelerde kendi güvenliklerini sağlamalı ve bunun için gerekli tedbirlerini uygulamalıdırlar.
İLAÇ GÜVENLİĞİ NEDİR? Hastaların tedavilerinde kullanılacak olan tüm ilaçların; temininden saklanmasına, order edilmesinden transferine, uygulamasından uygulama sonrası izlemine kadar her aşamada güvenli kullanımını sağlamak amacıyla yapılan düzenlemelerdir.
İlaç Güvenliği uygulamaları sadece hastanın hayati tehlikesini önlemek için değil aynı zamanda çalışan güvenliği içinde önemli bir prosedürdür. İlaç hataları hastanelerdeki önlenebilir hataların içerisinde en ön sıralarda yer almaktadır.
İlaç Güvenliğinde En Sık Rastlanan Sorunlar İlaç ile ilgili bilgi yetersizliği Hasta ile ilgili bilgi eksikliği Kurallara riayet edilmemesi Yorgunluk, unutkanlık, dikkatsizlik Yazım hataları Verilecek ilacın doğrulanmasında hatalar ilaç dozunun doğrulanmasında hatalar
İlaç Güvenliğinde En Sık Rastlanan Sorunlar İlğili servisler arasında iletişim eksikliği İnfüzyon pompalarına bağlı hatalar Yetersiz monitörüzasyon Hazırlama hataları Standardizasyon olmayışı İlaç bulundurma sıkıntıları
İlaç Uygulamalrında Hemşirenin Sorumlulukları İlaç uygulamalarından önce, hemşirenin gerekli hazırlığı yapması güvenli ve başarılı bir uygulamayı beraberinde getirir.
Hemşire ilacı hazırlarken tüm dikkatini bu işe vermeli, sakin ortamda dikkatli bir şekilde hazırlamalı Tüm ilaç uygulamalarından önce ve sonra eller mutlaka yıkanmalı. İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı
Hemşire hastasına ilacı uygulamadan önce alerjisinin olup olmadığını bilmeli, İlaç uygulaması hakkında hastayı bilgilendirmeli, İlacı hazırlayan hemşire, mutlaka uygulamayı da kendisi yapmalı, başkasının hazırladığı ilacı uygulamamalı, Hastaya uygun pozisyonu vermeli, İlacın etki süresini bilmeli
Tarihi geçen, rengi, kokusu, görünümü değişen ilaçlar kullanılmamalıdır. İlaç hazırlama ünitesinin aydınlatması iyi olmalıdır. Acil ilaçlar ayrı bir bölmede olmalıdır. Aynı etkiyi gösteren ilaçlar bir arada bulundurulmalıdır.
Soğuk zincire tabi ilaçlar buzdolabında saklanmalıdır.
Birimlerde kullanılacak tüm ilaçlar (hastaların evlerinden getirdikleri ilaçlar da dahil)hemşirelerin denetiminde bulunan saklama alanlarında muhafaza edilmeli.
Hemşire hastanın yanında yer alan, evde kullandığı ve hastanede kullanmaya devam edeceği ilaçları Hasta İlaçları Teslim Formu ile teslim almalı ve hastaya ait olan ilaç dolabına yerleştirmelidir. Hastanın evden getirdiği ilaçlar kaydedilse dahi order edilmediği sürece hemşire tarafından uygulanamaz.
Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılmalı, İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilmelidir. İlaçlar hemşire tarafından uygulanmalıdır. İlaçların miadı geçmişse hastaya haber verilerek imha edilir. İlaçlar kullanılmayacaksa hasta yanında bırakılmaz. Taburcu olurken hastaya teslim edilir. Teslim edilen ilaçlar hasta dosyasına kaydedilir.
Birimlerde çoklu kullanımı mümkün olan örneğin göz damlaları, pomatlar, şuruplar gibi ilaçların üzerine açılma tarihi yazılır ve ambalajında aksi bildirilmemişse açıldıktan sonra 15 gün içinde tüketilmemesi durumunda kalan ilaç enfekte kabul edilir ve kurallara uygun imhası gerçekleştirilir
Heparin ve İnsülin gibi multidoz ilaçların üzerine de, açan tarafından: İlaçların açılış tarihi, Saati yazılır. İlacın ağzı dezenfekte bir materyalle kapatılır. 28 gün kullanılabilmektedir.
Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar (narkotik ilaçlar) kilitli alanlarda bulundurulmalıdır. İlaçların devir teslimi yapılmalıdır. Devir teslim kayıtlarında; -İlaçtan hangi hastaya kaç adet kullanıldığı, -İlacın kullanıldığı tarih, -İlacı kimin uyguladığı, -Teslimde kaç adet ilaç teslim edildiği, -Teslim alan ve teslim edenlerin imzaları bulunmalıdır.
Sözel order kullanılması gerektiğinde Sözel Order Uygulama Talimatı uygulanır. En geç 2 saat içinde tabelaya geçirilir. Yüksek Riskli İlaç Listesi nde bulunan ilaçlarda sözel order uygulanmaz.
Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel ve laboratuar özellikler bilinmeli, İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki oluştuğunda hekim uyarılmalı, Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin iletişim kurulmalı. 9 doğru ilkesini bilmeli ve ilacı hazırlarken bu ilkelere uymalı
İlaç Uygulamasında 9 Doğru Doğru ilaç Doğru doz Doğru hasta Doğru zaman Doğru yol Doğru ilaç şekli
İlaç Uygulamasında 9 Doğru Doğru etki Doğru veriliş süresi Doğru kayıt Ek olarak göze, kulağa yada özellikli bir tarafa uygulanacak ilaçlar için doğru taraf kontrolu yapılır.
Doğru İlaç İlacın jenerik ve satış ismi bilinmeli İlaç isimleri birbirine benzediği için doğru ilaç olduğundan mutlaka emin olunmalıdır.
Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ilaçların listeleri hazırlanmalı Listeler kullanım alanında bulunmalıdır. Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ilaçların dolaplardaki yerleşimi ayrı raflarda yapılmalıdır.
Doğru Doz İlacın minimum ve maksimum dozu bilinmeli Önceki dozlardan farklılıklar araştırılmalı Doğru şekilde hesaplama yapılmalı, gerekirse ikinci bir hemşirenin de fikri alınmalıdır.
Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalıdır. Pediatrik dozdaki ilaçların listeleri ilgili bölümlerde bulunmalıdır. Pediatrik dozdaki ilaçların dolaplardaki yerleşimi diğer ilaçlardan ayrı raflarda yapılmalıdır. Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre dozları listelenmeli, Listeler ilgili bölümlerde bulunmalıdır.
Doğru Hasta Hastanın adı soyadı, Protokolü, Doğum tarihi doğrulanmalı, Kimlik tanımlayıcı kontrol edilmeli, İlacın ismi ve verilme nedeni hastaya açıklanmalıdır.
Doğru Zaman Belli aralıklarla verilen ilaçlar genellikle yarım saat önce ya da sonra verilebilir. Sabah/öğle/akşam gibi günde 3 kere verilen ilaçlar hastanın yatma/kalkma alışkanlıklarına göre ayarlanabilir. Saatlik ilaçlar zamanında verilmelidir.
Doğru Yol İlacın veriliş yolu hekim isteminde belirgin olmalı Bazı ilaçlar birkaç yolla verilebilir, hekimin istediği yol hangisi buna dikkat edilmelidir.
Doğru ilaç şekli Aynı ilacın birden fazla formu olabilir. IV formu olmayan, IM kullanım için hazırlanan ilaçlar doktor orderında IV enjeksiyon olarak verilmiş olabileceğinden dikkatli olunmalı ve doktor uyarılmalıdır.
Doğru Etki İlacın beklenen etkisi ve yan etkisi bilinmeli. İlacın başka ilaçlarla ya da besinlerle etkileşimi olup olmadığı bilinmeli.
Advers Etki Bir hastalığın teşhis veya tedavisi amacıyla kabul edilen normal dozlarda kullanımında ortaya çıkan zararlı ve amaçlanmamış etkiye denir.
İlaç uygulaması sonrasında gelişebilecek advers etki durumunda ise : Gözlenen advers ilaç etkileri Advers Etki Bildirim Formu kullanılarak Farmakovijilans Sorumlusu na iletilir. İlgili hekim ve hemşirenin olası bir advers etkiden kuşku duyması, bildirim için yeterlidir (Bildirimi yapan advers etkiden emin olmak zorunda değildir).
Advers etki bildiriminde, mahremiyet ilkesi gereği etkilenen hastanın kimliği gizli tutulur; ancak bildirimi yapanın kimliği açık olarak yazılır. Advers etki kuşkusu olan ilacın (ürünün) ambalajı, bildirimi yapan tarafından mutlaka saklanır. Advers Etki Bildirim Formu doktor tarafından doldurulur. Hemşire ise Olay Bildirim Formu ile durumu kayıt altına alarak bildirimini hasta güvenliği ve kalite birimine yapar.
Doğru Veriliş Süresi HKS kapsamında doktor orderında ilaçların veriliş sürelerininde olması gerekmektedir.
Doğru Kayıt Verildikten sonra en kısa sürede kayıt yapılmalıdır. Uygulamayı yapan hemşire tarafından planlanan saat işaretlenerek mutlaka paraf atılmalıdır. Başkasının verdiği ilacın kaydını yapmayın.
Her madde zehirdir, zehir olmayan hiçbir şey yoktur, zehir ve ilacı ayıran onun dozudur. Paracelcus
Tüm sağlık çalışanları ve hastane yöneticileri olarak içinde bulunduğumuz olumsuz koşullar nedeniyle yaptığımız ilaç hatalarının, bizi ne derece haklı çıkaracağı konusunda öz eleştiri ve vicdan muhasebesi yapabilmemizdir asıl olan. Hastaya zarar verdikten sonra ortaya konulacak mazeretler hiçbir zaman, hiçbir şekilde ne karşı tarafı hukuki olarak haklı çıkartacaktır, ne de ömür boyu bizim vicdanımızı rahatlatmamıza yardımcı olacaktır.
Teşekkürler