V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005 TÜRKİYE DEKİ EN BÜYÜK SANAYİ KURULUŞLARININ ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ ALANINDA GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ UYGULAMALARA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA Aslı ERİM İstanbul Ticaret Üniversitesi Tuğba KARABULUT İstanbul Ticaret Üniversitesi Özet Çalışmanın amacı, Türkiye deki en büyük sanayi kuruluşlarının üretim teknolojilerine bakış açılarını, üretim teknolojileri alanında gerçekleştirdikleri yatırımları ve uygulamaları değerlendirmektir. Çalışmada tanımlayıcı araştıma modeli uygulanmıştır. Araştırma, İstanbul Sanayi Odasının düzenlediği Türkiye nin İlk 500 Sanayi Kuruluşu listesinde yer alan 35 şirket ile Türkiye nin İkinci 500 Sanayi Kuruluşu listesinde yer alan 35 şirket olmak üzere toplam 70 şirket üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerine frekans dağılımı ve Ki-Kare analizi uygulanmıştır. Araştırmada, Türkiye nin ilk ve ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunun üretim teknoljilerine bakış açıları, üretim teknolojileri alanında gerçekleştirdikleri yatırımlar ve uygulamalar arasında fark olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Üretim Teknolojisi, Üretim Yatırımı, Sanayi Kuruluşu, Şirket 1. GİRİŞ Günümüzde dünyada, teknoloji ve Ar-Ge alanında yapılan çalışmalar işletmeler için önemini korumakta ve stratejilerini belirlemektedir. Bundan 10 yıl önce çok az şirket teknoloji yönetimi alanında strateji geliştirmekteydi (Roberts, 1995). Bugün bir çok şirket, örgütlerinde teknoloji alanında çeşitli düzeylerde stratejiler geliştirmektedirler (Edler ve diğerleri, 2002). Şirketler, küresel ve yerel pazarlarda rekabet avantajı sağlamak, müşteriler tarafından talep edilen ürünleri daha yüksek kalite ile üretmek, lider konumuna ulaşmak, büyümek için teknolojiye odaklanmalı ve yeni teknolojilere yatırım yapmalıdırlar. Ar-Ge faaliyetleri ve üretim teknolojileri de şirketlerin rekabet güçlerini artırmak için yatırım yapmaları gereken iki alandır. Şirketler, stratejileri yönünde, yeni teknolojilere sahip olarak, uzun dönemde rekabet güçlerini artırmak amacıyla knowhow temin etmektedirler (Steele, 1989 ve Dodgson, 1989). Yirmi birinci yüzyılda, teknoloji, işletmeler için çeşitli fırsatlar ve tehditler doğuran, bilimsel gelişmeleri ve yenilikleri içeren bir güç oluşturmaktadır. Şirketlerin teknolojik alanda rekabet güçleri, Ar-Ge bölümlerinin performansları, teknolojik yenilikleri kullanmaları ve teknoloji geliştirmeleri açılarından değerlendirilmelidir. Şirketler, teknoloji ve Ar-Ge alanında başarılı olmak için güçlü finansal kaynaklara ihtiyaç duyarlar. Şirketler, finansal güçleri yönünde, Ar-Ge çalışmalarının etkinliğini artırmak için kaynak temin edebilir, teknoloji geliştirebilir ve diğer firmalardan edinebilirler. Bir şirketin Ar-Ge açısından güçlü olması, küresel rekabette pazar payını artmasını kolaylaştırmaktadır (Franko, 1989). Şirketler, rekabet güçlerini artırmak amacıyla ek stratejiler uygulamadıklarında, faaliyet gösterdikleri sektörler için uygun görülen oranlarda Ar-Ge harcamaları yapmalıdırlar (Chussil, 1978). Bununla beraber, şirketlerin Ar-Ge çalışmalarının başarılı olması sadece para harcamalarına bağlı değildir (Wheelen ve Hunger, 2000). Ar-Ge yöneticileri, gelir artışlarının Ar-Ge faaliyetlerine yanısıması için finansal kaynakların bölümlerine aktarılmasını talep ederler ve bu kaynakları en etkin biçimde yönetmeye çalışırlar (Germeraad, 2003). Yeni teknoloji geliştirmenin yüksek maliyetini tek başına finanse edemeyen şirketler, Ar-Ge yeteneklerini geliştirmek için diğer şirketler ile stratejik işbirlikleri gerçekleştirerek, Ar-Ge faaliyetlerini koordine edebilirler (Wheelen ve Hunger, 2000). Günümüzde, başta yüksek teknoloji olmak üzere, teknolojinin çeşitli alanlarında gerçekleştirilen 157
A. Erim, T. Karabulut stratejik işbirliklerinin sayısı artmaktadır (Hagedoorn ve Schakenraad, 1990). Stratejik işbirleri küresel özellikler de taşımaktadır. Büyük ve karlı şirketler, teknoloji alanında kullanabilecekleri daha çok kaynakları bulunduğu için stratejik işbirlikleri gerçekleştirmeye ihtiyaç duymayabilirler. Bununla beraber, rekabet gücü sınırlı olan şirketler, teknoloji alanında diğer şirketlerle stratejik işbirlikleri gerçekleştirmek zorunda kalabilir ve diğer şirketler tarafından geliştirilen teknolojileri benimseyebilirler (Hsieh ve Tsai, 2005). Teknolojik gelişmelerin oranı endüstrilere göre çeşitlilik göstermektedir (Wright ve diğerleri, 1994). Bir endüstrideki teknolojik gelişmeler, şirketlerin faaliyetlerini, ürünlerini ve hizmetlerini etkilemektedir. Şirketler, bu gelişmelere uymak ve endüstriyel eğilimleri takip etmek için teknolojiye yatırım yapmalıdırlar. Ayrıca, şirketler, faaliyetlerini destekleyecek güçlü teknolojilere sahip olmak için gereken Ar-Ge kapasitesine ulaşmalıdırlar (Khalil, 2002). Şirketlerin Ar-Ge faaliyetlerine ayırdıkları bütçe, faaliyet gösterdikleri endüstrilere göre değişmektedir. Bazı endüstrilerde faaliyet gösteren şirketler teknolojiye daha çok yatırım yapabilir veya teknolojilerini daha sık yenileyebilirler. Bu durum, Ar-Ge faaliyetlerine ayırdıkları bütçeleri artırmalarına sebep olabilir. Ör: ABD de bilgisayar yazılım sektöründeki şirketler, Ar-Ge faaliyetleri için satış gelirlerinin ortalama %13 ünü ayırırken; kağıt ve orman ürünleri sektöründeki şirketler %1 ini ayırmaktadırlar. Şirketler, teknolojik değişim ve gelişmelerde süreklilik sağlamalıdırlar. Şirketlerin istikrarlı Ar-Ge stratejileri uygulamaları ve endüstri eğilimleri yönünde Ar-Ge bütçesi ayırmaları, birimleri ve ürün grupları arasında sinerji sağlayarak performanslarını artırmalarını kolaylaştırır (Harrison ve diğerleri, 1993). Şirketlerin Ar-Ge stratejileri, faaliyet gösterdikleri endüstrilerdeki gelişmelere ve örgütsel stratejilerine uygun olmalıdır. Şirketlerin Ar-Ge alanında rakiplerden farklı yaptıkları faaliyetler, rekabet güçlerini, stratejilerini, yeni pazarlara giriş hızlarını ve başarılarını etkilemektedir. Büyük şirketler, Ar-Ge stratejilerini geliştirirken, ürün çeşitlerini ve ürün hayat eğrilerini dengelemeye çalışırlar. Günümüzde, müşteri memnuniyetinin önem kazanması, küresel rekabetin artması nedeniyle, şirketler Ar-Ge faaliyetlerine büyük yatırım yapmak zorunda kalmalarına rağmen, ürünlerinin hayat eğrileri kısalmakta ve ürünleri rakipler tarafından kısa sürede taklit edilebilmektedir. Bu nedenle şirketler, Ar-Ge bölümlerinde yeni ürünler için sürekli alternatif projeler gerçekleştirmeli, bu projeleri kısa sürede başabaş noktasına ulaşabilecek ürünler haline dönüştürmelidirler. Yeni ürünlerin pazara sunulma ve kara geçme sürelerinin kısalması, birçok sektörde şirketlerin yeni ürün geliştirme sürelerini kısaltmakta, yenilik ve rekabet stratejilerini etkilemektedir (Gupta ve Wileman, 1990). Şirketlerin büyüklükleri ve yenilik yapmaları arasında ilgi bulunduğu yapılan çalışmalarla tespit edilmiş ve ters U şeklinde bir model de geliştirilmiştir (Hitt ve diğerleri, 1991). İşletmelerde gerçekleştirilen yenilikler, Ar-Ge dışında diğer faktörleri de içermektedir. Bu nedenle, Ar-Ge, üretim, pazarlama ve diğer bölümlerdeki personelin koordinasyon içinde çalışmaları gerekmektedir (Singh ve Sohal, 1995). Şirketlerin Ar-Ge ve teknoloji alanında gerçekleştirdikleri uygulamalar hakkında birçok bilimsel eser yazılmasına rağmen, literatürde Türk sanayi kuruluşları üzerinde gerçekleştirdiğimiz ampirik araştırmaya benzer bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışmanın birinci bölümünde literatür taraması gerçekleştirilmiştir ve bu konuda benzer bir çalışma olmadığı tespit edilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümde araştırma modeli ve yöntemi açıklanmıştır. Çalışmada, İstanbul Sanayi Odasının yayınladığı 2003 yılının İlk ve İkinci 500 Sanayi Kuruluşu listelerine dahil şirketler üzerinde gerçekleştirilen araştırmada, Türk şirketlerinin üretim teknolojilerine bakış açıları ve bu alandaki uygulamaları değelendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, gerçekleştirilen ampirik araştırmanın sonuçları sunulmaktadır. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise, sonuç bölümüne yer verilmiştir. Bu çalışma, Türk sanayi kuruluşlarının teknoloji alanındaki uygulamalarını, bütçekaynak teminlerini ve değerlendirmelerini yansıtmaktadır. 2. ARAŞTIRMA MODELİ VE YÖNTEMİ Çalışmanın amacı, Türkiye deki en büyük sanayi kuruluşlarının üretim teknolojilerine bakış açılarını, üretim teknolojileri alanında gerçekleştirdikleri yatırımları ve uygulamaları değerlendirmektir. Çalışmada tanımlayıcı araştıma modeli uygulanmıştır. Araştırma, İstanbul Sanayi Odasının düzenlediği Türkiye nin İlk 500 Sanayi Kuruluşu listesinde yer alan 35 şirket ile Türkiye nin İkinci 500 Sanayi Kuruluşu listesinde yer alan 35 şirket olmak üzere toplam 70 şirket üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma formu ilgili şirketlerin genel müdürlerine e-mail ve fax ile gönderilmiştir. Araştırma formu 3 bölümden oluşmaktadır. Araştırma formunun birinci bölümünde şirketlerin üretim teknolojilerine bakış açıları, ikinci bölümünde üretim teknolojileri alanında gerçekleştirdikleri yatırımlar ve uygulamalar tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma formunun üçüncü bölümü ise, şirketlerin ve cevaplandıran yöneticilerin iletişim bilgilerini tespit etmeye yöneliktir. Araştırma verilerine frekans dağılımı ve Ki-Kare analizi uygulanmıştır. 158
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005 3. ARAŞTIRMA BULGULARI Tablo 1. Şirketlerin mevcut üretim sistemlerinin odaklanması Ar-Ge faaliyetlerine(süreç veya ürün geliştirme) 11 37 19 54 30 Üretim sürecini yeniden yapılandırmaya 17 57 12 34 29 Stratejik iş birliği-ortaklıkla sağlanan teknolojiye 2 6 4 12 6 Toplam 30 100 35 100 66 Tablo 2. Şirketlerin mevcut üretim sistemlerinin hedefleri Maliyetlerde azalma 11 34 14 40 25 Ürünlerin/hizmetlerin kalitesinde artış 13 41 11 31 24 Mevcut ürünlerde iyileşme 3 9 2 6 5 Yeni ürün geliştirme 5 16 8 23 13 Toplam 32 100 35 100 67 Tablo 3. Şirketlerin mevcut üretim sistemlerinin çıkar grupları açısından hedefleri Müşteri memnuniyetinde artış 17 52 21 60 38 Ortakların memnuniyetinde artış (karda artış) 6 18 1 3 7 Ciro ve/ya payı artışı 10 30 12 34 22 İnsan kaynaklarının memnuniyetinde artış 0 0 1 3 1 Toplam 33 100 35 100 68 Tablo 4. Şirketlerin üretim teknolojisi alanında yaptıkları yatırımları planlama süreci Üretim teknolojisi yatırımlarını stratejik 21 64 20 61 41 planlamamıza dahil ediyoruz Üretim teknolojisi yatırımlarını taktik/operasyonel 12 36 13 39 25 planlamamıza dahil ediyoruz Toplam 33 100 33 100 66 Tablo 5. Şirketlerin üretim teknolojisi alanında yaptıkları yatırımları planlama süreci Bir yıldan kısa süreli 9 27 12 36 21 1-3 yıl 24 73 18 55 42 3 yıldan uzun süreli 0 0 3 9 3 Toplam 33 100 33 100 66 Tablo 6. Şirketlerin Ar-Ge faaliyetleri Ar-Ge faaliyetimiz yok 5 15 5 18 10 Türkiye de Ar-Ge faaliyeti gerçekleştirmekteyiz 21 62 19 58 40 Diğer ülkelerde Ar-Ge faaliyeti gerçekleştirmekteyiz 8 23 8 24 16 Toplam 34 100 32 100 66 H1: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin Ar-Ge faaliyetleri arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, Ki-Kare test istatistik değeri 0,039 olarak hesaplanmıştır. Ki-Kare tablo değeri, %5 anlamlılık seviyesinde (Serbestlik Derecesi = 2) 5,99 dur. p değeri 0,98 dir. Buna göre, (0,039 < 5,99), H1 hipotezi kabul edilerek; araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, ilk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin Ar-Ge faaliyetleri arasında fark olmadığı Tablo 7. Ar-Ge faaliyeti gerçekleştiren şirketlerin, Ar-Ge bütçelerinin cirolarına oranları %3 e kadar 20 83 20 77 40 %3-%6 4 17 4 15 8 %6 dan fazla 0 0 2 8 2 Toplam 24 100 26 100 50 H2: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan Ar-Ge faaliyeti gerçekleştiren şirketlerin, Ar-Ge bütçelerinin cirolarına oranı arasında fark. Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, en az 1 beklenen frekansın 1 den küçük olduğu tespit edilmiştir. 159
A. Erim, T. Karabulut Tablo 8. Şirketlerin Ar-Ge harici üretim teknolojilerine (makine, yazılım, taşımastoklama sistemi alımı, yenilemesi) ayırdıkları bütçelerin cirolarına oranları %3 e kadar 18 58 18 56 36 %3-%6 7 23 6 19 13 %6 dan fazla 6 19 8 25 14 Toplam 31 100 32 100 63 H3: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin Ar-Ge harici üretim teknolojilerine ayırdıkları bütçelerin cirolarına oranları arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, Ki-Kare test istatistik değeri 0,347 olarak hesaplanmıştır. Ki-Kare tablo değeri, %5 anlamlılık seviyesinde (Serbestlik Derecesi = 2) 5,99 dur. p değeri 0,84 dür. Buna göre, (0,347 < 5,99), H3 hipotezi kabul edilerek; araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, ilk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin Ar-ge harici üretim teknolojilerine ayırdıkları bütçelerin cirolarına oranları arasında fark olmadığı Tablo 9. Şirketlerin makine ve ekipmanlarını yenileme süreleri 5 seneden az 7 23 7 22 14 5-10 sene 15 50 18 56 33 10 seneden fazla 8 27 7 22 15 Toplam 30 100 32 100 62 H4: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin makine ve ekipmanlarını yenileme süreleri arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, Ki-Kare test istatistik değeri 0,275 olarak hesaplanmıştır. Ki-Kare tablo değeri, %5 anlamlılık seviyesinde (Serbestlik Derecesi = 2) 5,99 dur. p değeri 0,87 dir. Buna göre, (0,275 < 5,99), H4 hipotezi kabul edilerek; araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, ilk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin makine ve ekipmanlarını yenileme süreleri arasında fark olmadığı Tablo 10. Şirketlerin taşıma sistemlerini yenileme süreleri 5 seneden az 12 40 13 43 25 5-10 sene 12 40 15 50 27 10 seneden fazla 6 20 2 7 8 Toplam 30 100 30 100 60 H5: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin taşıma sistemlerini yenileme süreleri arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, beklenen frekansların en az %20 sinin 5 den küçük olduğu tespit edilmiştir. Tablo 11. Şirketlerin stoklama sistemlerini yenileme süreleri 5 seneden az 9 30 13 41 22 5-10 sene 14 47 13 41 27 10 seneden fazla 7 23 6 18 13 Toplam 30 100 32 100 62 H6: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin stoklama sistemlerini yenileme süreleri arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, Ki-Kare test istatistik değeri 0,778 olarak hesaplanmıştır. Ki-Kare tablo değeri, %5 anlamlılık seviyesinde (Serbestlik Derecesi = 2) 5,99 dur. p değeri 0,68 dir. Buna göre, (0,778 < 5,99), H6 hipotezi kabul edilerek; araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, ilk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin stoklama sistemlerini yenileme süreleri arasında fark olmadığı Tablo 12. Şirketlerin üretim yazılımlarını yenileme süreleri 5 seneden az 9 29 10 32 19 5-10 sene 14 45 12 39 26 10 seneden fazla 8 26 9 29 17 Toplam 31 100 31 100 62 H7: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin üretim yazılımlarını yenileme süreleri arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, Ki-Kare test istatistik değeri 0,265 olarak hesaplanmıştır. Ki-Kare tablo değeri, %5 anlamlılık seviyesinde (Serbestlik Derecesi = 2) 5,99 dur. p değeri 0,88 dir. Buna göre, (0,265 < 5,99), H7 hipotezi kabul edilerek; araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, ilk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin üretim yazılımlarını yenileme süreleri arasında fark olmadığı 160
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005 Tablo 13. Şirketlerin kalite yönetim sistemi uygulamaları Kalite yönetim sistemi uygulamıyoruz 0 0 3 9 3 Ulusal rakiplerimizin uyguladığı kalite 8 25 11 32 19 yönetim sistemlerini uyguluyoruz Küresel rakiplerimizin uyguladığı kalite 24 75 20 59 44 yönetim sistemlerini uyguluyoruz Toplam 32 100 34 100 66 H8: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin kalite yönetim sistemi uygulamaları arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, beklenen frekansların en az %20 sinin 5 den küçük olduğu tespit edilmiştir. Tablo 14. Şirketlerin tedarik zinciri yönetimi uygulamaları Uyguluyoruz 15 54 12 39 27 Uygulamıyoruz 13 46 19 61 32 Toplam 28 100 31 100 59 H9: İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin tedarik zinciri yönetimi uygulamaları arasında fark Yapılan Ki-kare analizi sonucunda, Ki-Kare test istatistik değeri 1,309 olarak hesaplanmıştır. Ki-Kare tablo değeri, %5 anlamlılık seviyesinde (Serbestlik Derecesi = 1) 3,84 dür. p değeri 0,25 dir. Buna göre, (1,309 < 3,84), H9 hipotezi kabul edilerek; araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, ilk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin üretim yazılımlarını yenileme süreleri arasında fark olmadığı 4. SONUÇLAR Araştırma verilerine yapılan frekans dağılımı analizi sonucunda: İlk 500 şirket mevcut üretim sistemlerinde çoğunlukla üretim süreçlerini yeniden yapılandırmaya odaklanırken, ikinci 500 şirket çoğunlukla Ar-Ge faaliyetlerine odaklanmaktadır. İlk 500 şirketin mevcut üretim hedefleri arasında ürünlerin/hizmetlerin kalitesinde artış ilk sırayı alırken, ikinci 500 şirketin mevcut üretim hedefleri arasında maliyetlerde azalma ilk sırayı almaktadır. İlk ve ikinci 500 şirketin mevcut üretim sistemleri çoğunlukla müşteri memnuniyetinde artışı hedeflemektedir. İlk ve ikinci 500 şirket, üretim teknolojisi alanında yaptıkları yatırımları çoğunlukla stratejik planlamalarına dahil etmekte ve çoğunlukla 1-3 yıl arasında planlamaktadırlar. İlk ve ikinci 500 şirket, çoğunlukla Türkiye de Ar-Ge faaliyeti gerçekleştirmektedirler. Bununla beraber, çoğunlukla Ar-Ge faaliyetlerine %3 düzeyinde düşük bütçe ayırmaktadırlar. Öte taraftan, ilk ve ikinci 500 şirket, Ar-Ge harici üretim teknolojilerine de çoğunlukla %3 düzeyinde düşük bütçe ayırmaktadırlar. İlk ve ikinci 500 şirketin makine ve ekipmanları ile üretim yazılımlarını yenileme süreleri paralellik göstererek 5-10 seneye yoğunlaşmaktadır. Bununla beraber, ilk 500 şirket taşıma sistemlerini yenileme süreleri için, 5 seneden az ve 5-10 sene seçeneklerine eşit sayıda cevap vermişlerdir. İkinci 500 şirketin taşıma sistemlerini yenileme süresi ise, 5-10 seneye yoğunlaşmaktadır. İlk 500 şirketin stoklama sistemlerini yenileme süresi 5-10 seneye yoğunlaşmakta, ikinci 500 şirket ise stoklama sistemlerini yenileme süreleri için, 5 seneden az ve 5-10 sene seçeneklerine eşit sayıda cevap vermişlerdir. İlk ve ikinci 500 şirket, çoğunlukla küresel rakiplerin uyguladığı kalite yönetim sistemlerini uygulamaktadırlar. İlk 500 şirket, çoğunlukla tedarik zinciri yönetimi uygularken, ikinci 500 şirket çoğunlukla tedarik zinciri yönetimi uygulamamaktadırlar. Araştırma sonuçlarına göre, ilk ve ikinci 500 şirketin üretim sistemlerinin amaçları, üretim teknolojisi alanında yaptıkları yatırımları planlamaları, Ar-Ge faaliyetleri, makine ve ekipmanları ile üretim yazılımlarını yenileme süreleri, kalite yönetim sistemi uygulamaları paralellik göstermektedir. İlk ve ikinci 500 şirket, üretim teknolojileri alanında birbirleriyle rekabet edebilecek özelliklere sahiptirler. Bununla beraber, henüz Ar-Ge faaliyetlerine ve üretim teknolojilerine yeteri kadar kaynak ayırmadıkları Araştırmada %5 anlamlılık seviyesinde, Ki-kare analizi sonuçlarına göre; İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin Ar-Ge faaliyetleri arasında fark olmadığı İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin Ar-Ge harici üretim teknolojilerine ayırdıkları bütçelerin cirolarına oranları arasında fark olmadığı 161
A. Erim, T. Karabulut İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin makine ve ekipmanlarını yenileme süreleri arasında fark olmadığı İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin stoklama sistemlerini yenileme süreleri arasında fark olmadığı İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin üretim yazılımlarını yenileme süreleri arasında fark olmadığı İlk 500 de ve ikinci 500 de bulunan şirketlerin üretim yazılımlarını yenileme süreleri arasında fark olmadığı Özet olarak, araştırmada ilk ve ikinci 500 sanayi kuruluşunun üretim teknolojilerine bakış açıları, üretim teknolojileri alanında gerçekleştirdikleri yatırımlar ve uygulamalar arasında fark olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, Türkiye deki ilk 1000 sanayi kuruluşunun teknoloji alanında birbirleriyle rekabet edebilecek düzeyde olduklarını göstermesine rağmen, şirketlerin üretim teknolojileri alanında uzun dönemli stratejilerinin olmaması, bu alandaki yatırımlara küresel şirketler düzeyinde bütçe ayırmamaları, kullandıkları donanımları sık yenilememeleri, ülkemizdeki sanayi kuruluşlarının küresel rakiplerine göre zayıf olduklarını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, ülkemizdeki şirketlerin üretim teknolojilerine dayanan rekabet üstünlükleri geliştirmeleri, ulusal ve küresel pazarlarda, küresel rakipleriyle mücadele etmeleri güç görünmektedir. 5. KAYNAKÇA CHUSSIL, M. J., 1978, How Much to Spend on R&D?, The PIMS Letter of Business Strategy, No.13, s.5. DODGSON, M., 1989, Technology Strategy and the Firm: Management and Public Policy, Harlow: Longman. EDLER, J., MEYER-KRAHMER, F., REGER, G., 2002, Changes in the Strategic Management of Technology: Results of a Global Benchmarking Study, R&D Management, Vol.32, Issue 2, ss.149-165. FRANKO, L., 1989, Global Corporate Competition: Who's Winning, Who's Losing and the R&D Factor as One Reason Why, Strategic Management Journal, Vol.10, Issue 5, ss.449-474. GERMERAAD, P., 2003, Measuring R&D in 2003, Research Technology Management, Vol.46, Issue 6, ss.47-56. GUPTA, A. K., WILEMAN, D. L., 1990, Accelerating the Development of Technology-Based New Products, California Management Review, Vol.32, Issue 2, ss.24-45. HAGEDOORN, J., SCHAKENRAAD, J., 1990, Inter-Firm Partnership and Co-Operative Strategies in Core Technologies, C. Freeman ve L. Soete (edit.), New Explorations in the Economics of Technological Change, Pinter Publishers, London & New York, ss. 3-37. HARRISON, J. S, HALL, E. H., NARGUNDKAR, R., 1993, Resource Allocation as An Outcropping of Strategic Consistency: Performance Implications, Academy of Management Journal, Vol. 36 Issue 5, ss.1026-1051. HITT, M. A, HOSKISSON, R. E., HARRİSON, L. S., 1991, Strategic Competitiveness in the 1990s: Challenges and Opportunities for U.S. Executives, Academy of Management Executive, Vol.5, Issue 2 s.7-22. HSIEH, L., TSAI, Y., 2005, Technology Investment Mode of Innovative Technological Corporations: M&A Strategies Intended to Facilitate Innovation, Journal of American Academy of Business, Vol.6 Issue 1, ss.185-194. KHALIL, T. M., 2002, Management of Technology: The Key to Competitiveness and Wealth Creation, The McGraw-Hill International Enterprises Inc., New York. ROBERTS, E. B., 1995, Benchmarketing the Strategic Management of Technology, Research Technology Management, Vol.38, Issue 1, ss.44-57. SINGH, M., SOHAL, A., 1995, The Role of the Engineer in Technological Change, Technology Management, Vol.2, ss.210-215. STEELE, L. W., 1989, Managing Technology - The Strategic View, Mc Graw Hill, New York. WHEELEN, T. L., HUNGER, J. D., 2000, Strategic Management Business Policy, Prentice Hall, New Jersey. WRIGHT, P., PRINGLE, C., KROLL, M. J., PARNELL, J., 1994, Strategic Management, Allyn & Bacon, Boston. 162