Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular

I Prof. Dr. Nuray EKŞİ Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular Yabancı Kavramı Yabancıların Türkiye ye Girişi, Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Yabancıların Türkiye den Sınırdışı Edilmesi Uluslararası Koruma: Mülteciler ve Sığınmacılar Yabancıların Türkiye de Çalışma Hakları Yabancıların Türkiye de Taşınmaz İktisabı Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımları

II Yayın No. : 2760 Hukuk Dizisi : 1356 4. Baskı Ekim 2012 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-783 - 0 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETABasım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir.her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu -İSTANBUL Tel : (0-212)511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com

III DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ Muhtelif sebeplerle Türkiye de yaşayan ve Türkiye ye sığınan yabancıların sayısındaki artış, yasal düzenlemeleri de etkilemekte ve şekillendirmektedir. Türkiye de yaşayan yabancıların hem sayısındaki artış ve hem de birbirinden oldukça farklı statülerde bulunmaları, yasal düzenlemelerde değişikliklerin yapılmasının yanı sıra yenilerinin de hazırlanmasına neden olmuştur. 18 Mayıs 2012 tarihinde yürürlüğe giren Tapu Kanunu ve Kadastro Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin 6302 Sayılı Kanun ile, yabancıların Türkiye de taşınmaz mal iktisabında reform niteliğinde değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca özellikle de yabancıların çalışma hakları konusunda çok sayıdaki yasal düzenlemede önemli değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Yabancılar hukuku alanında gerçekleştirilen en önemli çalışma Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı dır. İçişleri Bakanlığı Göç ve İltica Bürosu tarafından 2009 yılında çalışmalarına başlanan ve Mayıs 2012 tarihinde TBMM ye sevk edilen Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı, farklı bir anlayışla hazırlanmıştır. YUKK, yabacıların ikameti, seyahati, sınırdışı edilmesi, uluslararası koruma ve idari teşkilatı düzenlemektedir. Kitabımızın bu basısında, yeni Danıştay kararları ile mevzuat değişiklikleri metne işlenmiş; henüz tasarı halinde olmakla beraber YUKK un Meclis İçişleri Komisyonu ndan geçen metni esas alınarak ilgili yerlerde YUKK a yer verilmiş ve yararlanılan kaynaklar güncellenmiştir. Kitabın dördüncü basısının kısa sürede gerçekleşmesini sağlayan Beta Yayınevinin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar a ve Kitabın dizgisini özenle yerine getiren Sayın Gülgonca Çarpık a; kapak tasarımını yapan Gökhan Ayrancı ya teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Eylül 2012, Çekmeköy

IV ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ Türk mevzuatında son yıllarda yoğun bir şekilde gerçekleştirilen değişiklik çalışmaları vatandaşlık hukuku ve yabancıların taşınmaz mal edinmesi alanlarında da etkisini göstermiştir. 12.6.2009 tarihinde 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (TVK) yürürlüğe girmiş ve 1964 2009 yılları arasında yürürlükte kalan 403 sayılı Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Mülga 403 sayılı TVK nın birçok hükmü, 5901 sayılı TVK da yer almamakta ve bu Kanun Türk vatandaşlık hukukunda daha önce mevcut olmayan bazı yenilikler getirmektedir. Anayasa Mahkemesi tarafından verilen iptal kararları doğrultusunda, kanunkoyucu tarafından yabancıların taşınmaz mal edinmesine ilişkin yasal düzenlemelerde değişiklik ve eklemeler yapılmıştır. Ayrıca Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu nun 3/d maddesinin Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi üzerine, Türk hukukunda ilk defa yabancı yatırımcıların Türkiye de kurdukları veya iştirak ettikleri tüzel kişiliğe sahip şirketlerin taşınmaz mal edinimi özel olarak düzenlenmiştir. Yabancı yatırımcılar tarafından ve yabancı sermaye ile Türkiye de kurulan veya iştirak edilen tüzel kişiliğe sahip şirketlerin taşınmaz mal iktisabına ilişkin olarak 2008 yılında 5782 sayılı Kanun ile Tapu Kanununun 36. maddesine getirilen hükmün ardından Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, aynı yıl Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimine İlişkin Yönetmeliği hazırlamış ve yürürlüğe koymuştur. Kitabımız bu basısında, Anayasa Mahkemesi kararları ile mevzuat değişiklikleri metne işlenmiş; mevzuat değişiklikleri sebebiyle yeni konu başlıkları belirlenmiş ve yararlanılan kaynaklar güncellenmiştir. Kitabın üçüncü basısının kısa sürede gerçekleşmesini sağlayan Beta Yayınevinin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar a ve Kitabın dizgisini özenle yerine getiren Sayın Gülgonca Çarpık a teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Mart 2011, Çekmeköy

V İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Birinci basısı 2006 yılında gerçekleştirilen Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular adlı eserin, bu basısında, birinci bölüme iki kısım daha eklenmiştir. Bu kısımlardan biri Türkiye de oturan yabancıların nüfus kayıtlarının tutulması başlığını taşımaktadır. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun yanı sıra Bakanlar Kurulu tarafından hazırlanan yeni bir yönetmelik ile Türkiye de herhangi bir amaçla en az altı ay süreli ikamet tezkeresi alan yabancıların kimlik bilgileri ile beyan edecekleri nüfus olaylarının yabancılar kütüğünde tutulmasına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Kitabın birinci bölümüne eklenen diğer kısım yabancıların Türkiye de ölüm işlemleri ve cenaze nakilleri ne ilişkindir. Bu kısımda mevzuat ve taraf olduğumuz milletlerarası antlaşmalarda yer alan hükümler çerçevesinde yabancıların ölüm olaylarının bildirilmesi; kimlikleri tespit edilemeyen yabancılara ait cesetler için yapılacak işlemler ve cenazelerin uluslararası nakli konuları ele alınmıştır. 2006 yılında yürürlüğe giren 5543 sayılı İskân Kanununun geçici 1. maddesi ile ilgili Anayasa Mahkemesi kararı ve bu Kanuna eklenen geçici 4. madde kitaba işlenmiştir. Bu basıda ayrıca, yabancıların gayrimenkul mal iktisabına ilişkin son gelişmeler, özellikle Tapu Kanununun 35. maddesinin bazı hükümleri ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi tarafından verilen ve henüz gerekçesi Resmî Gazete de yayımlanmamış olan 11.4.2007 tarihli iptal kararı üzerinde durulmuştur. Anayasa Mahkemesi 11.4.2007 tarihli kararıyla, Tapu Kanununun 35. maddesinin I. fıkrasının dördüncü tümcesinde yer alan bu fıkrada belirtilen koşullarla, yüzölçümü miktarını otuz hektara kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir hükmü ile VII. fıkrasının bir bölümünü teşkil eden ve yabancı uyruklu gerçek kişilerin il bazında edinebilecekleri taşınmazların, illere ve il yüzölçümüne göre binde beşi geçmemek üzere oranını tespite Bakanlar Kurulu yetkilidir hükmünü iptal etmiştir. Tapu Kanununun 35. maddesinin I. ve VII. fıkralarındaki bu hükümlerin iptal edilmesinin doğuracağı hukuksal boşluk kamu yararını ihlâl edici nitelikte görüldüğünden, iptal hükümlerinin, gerekçeli kararın Resmî Gazete de yayımlanmasından başlayarak üç ay sonra yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Kitap yayına hazırlandığında Anayasa Mahkemesinin gerekçeli kararı henüz Resmî Gazete de yayınlanmadığından iptal hükümleri metne işlenmemiştir. Kitabın içeriğine yönelik eklemelerin yanı sıra mevzuat ve antlaşmalara ilişkin kısmı da gözden geçirilmiştir. Kitabın ekinde yer alan mevzuat ve milletlerarası antlaşmalar kısmı genişletilerek okuyucunun Kitapta ele alınan konularla ilgili olan bütün hukukî dayanaklara kolayca ulaşması sağlanmıştır. Kitabın, herkes için faydalı bir eser olmasını temenni ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ 20 Ekim 2007, Bostancı

VI ÖNSÖZ Son yıllarda, yabancılar hukuku alanında birçok düzenleme yapılmış ve bu hukuk dalına yeni müesseseler kazandırılmıştır. Bu düzenlemelerin yapılmasında, Türk mevzuatının Avrupa Birliği mevzuatı ile uyumlaştırılması; Türkiye nin coğrafi konumu sebebiyle Asya-Avrupa arasındaki yabancı trafiğinde transit ülke olması, farklı ülkelerden gelen çok sayıda göçmen, mülteci ve sığınmacının yol açtığı sorunlar önemli rol oynamıştır. Tapu Kanununun, yabancıların Türkiye de taşınmaz mal iktisaplarını düzenleyen 35. maddesi 7 Ocak 2006 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan 5444 sayılı Kanun ile yeniden düzenlenmiştir. Yeni düzenlemede, yabancıların taşınmaz mal iktisaplarına ilişkin hükmü iptal eden Anayasa Mahkemesi kararında yer alan esaslar ve kamuoyundan gelen tepkiler de dikkate alınmıştır. Yabancıların taşınmaz mal edinimlerine reform niteliğinde bazı sınırlamalar getirilmiştir. Tapu Kanununda yapılan değişikliğin ardından, yabancı ülkelerden Türkiye ye gelen göçmen ve göçebeler ile yerleri kamulaştırılan veya milli güvenlik nedeniyle yerleri değiştirilen Türk vatandaşlarının Türkiye de yerleşimlerini düzenleyen 5543 sayılı İskan Kanunu 26.9.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Aynı tarihte, milletlerarası özel öğretim kurumları, yabancı okullar ve azınlık okullarına ilişkin hükümler de içeren 5545 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kabul edilmiştir. Yasal düzenlemelerin yanı sıra Avrupa Birliği mevzuatının da etkisi ile, yabancılar hukukuna yeni kavramlar girmiş ve terminoloji zenginleşmiştir. Bu bağlamda, mülteci (refugee) ve sığınmacı (asylum seeker) kavramları birbirinden ayrılmış; güvenli üçüncü ülke (safe third country); Avrupa açısınan güvenli üçüncü ülke (European safe third country), mülteci ve sığınmacıların ülkeye kabulü açısından hızlandırılmış prosedür (accelerated procedure), ikincil koruma (subsidiary protection), geri kabul anlaşmaları (re-admission agreements), insanî mülahazalarla ikamet izni (residence permit based on humanitarian ground) kavramları Türk yabancılar hukukuna kazandırılmıştır. Türk Yabancılar hukuku alanındaki bu gelişmeler idare mahkemelerinin ve Danıştay ın kararlarına da yansımıştır. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Hudut, İltica ve Yabancılar Şubesi, yasal düzenlemelerin hazırlanmasında yaptığı önemli katkının yanı sıra bu alandaki Danıştay kararlarının da takipçisi olmuş; Danıştay kararlarıyla oluşturulan ilkeler uygulamaya yansıtılmış; Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ve Uluslararası Göç Örgütü ile daha yakın bir işbirliği tesis edilmiştir.

VII Çalışmamızda yabancılar hukukunun bütün meseleleri ele alınmamış, belirli konulara yer verilmiştir. Yabancılar hukukuna ilişkin temel konuların seçiminde özellikle Türk mevzuatının Avrupa Birliği mevzuatına uyum, sürecinde yapılan çalışmalar, güncel gelişmeler, uygulamada sıkça ortaya çıkan sorunlar ve hazırlık çalışmaları devam eden yasal düzenlemeler dikkate alınmıştır. Çalışmamızda, yabancılar hukukunun temel konuları, yapılan son yasal düzenlemeler kapsamında ele alınmış; her konuya ilişkin birçok Danıştay kararının yanı sıra mülteci veya sığınmacı talepleri reddedilen yabancılar tarafından Türkiye ye karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde açılan davalarda verilen kararlara da yer verilmiştir. Kitabın faydalı bir eser olmasını temenni ederim. Kitabın basısını kısa sürede gerçekleştiren Beta Yayınevinin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar a; kitabın dizgisini, her zamanki özen ve titizliği ile hızlı bir şekilde tamamlayan Sayın Gülgonca Çarpık a teşekkür ederim. Ayrıca, bütün eserlerimde olduğu gibi bu kitabımın da yayın aşamasına gelmesinde emeklerini esirgemeyen MÜ Hukuk Fakültesi kütüphanesi uzmanları Bilge Tezel ve Serpil Yıldırım a içten teşekkürlerimi sunarım. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Bostancı, 28 Eylül 2006

IX İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III KISALTMALAR...XVII GİRİŞ...1 I. Yabancılar Hukukunun Konusu... 1 II. Yabancı Kavramının Kapsamı... 1 A. Genel Olarak Yabancı Kavramı... 1 B. Uluslararası Koruma Sağlanan Yabancılar... 5 1. Vatansızlar (Heimatlos)... 5 2. Mülteciler (Refugees)... 6 3. Sığınmacılar (Asylum Seekers)... 11 4. Göçmenler/Muhacirler... 12 C. Uluslararası Koruma İhtiyacı Olmakla Beraber Henüz Bir Antlaşmayla Koruma Sağlanmamış Olan Yabancılar... 14 1. İklim Mültecileri (Climate Refugees)... 14 2. Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişiler (Internally Displaced Persons)... 17 III. Yabancılara İlişkin Mevzuat ve Antlaşmalar...19 A. Genel Olarak... 19 B. İltica ve Göç Alanındaki Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Eylem Plânı ve Bu Plân Çerçevesinde Türk Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Hazırlık Çalışmaları...19 Birinci Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE YE GİRİŞİ, TÜRKİYE DE İKAMET VE SEYAHATLERİ I. Yabancıların Türkiye ye Girişi, Türkiye de İkamet ve Seyahatleri ile İlgili Temel Mevzuat...23 A. Anayasa nın 16. Maddesi...23 B. Avrupa İkamet Konvansiyonu... 23 C. Avrupa Konseyi Üyesi Devletler Arasında Kişilerin Seyahatleri ile İlgili Avrupa Konvansiyonu... 24 D. Pasaport Kanunu... 24

X E. Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun... 24 F. İskân Kanunu... 25 II. Yabancıların Türkiye ye Girişine, Türkiye de İkamet ve Seyahat Etmelerine İlişkin Esaslar... 25 A. Yabancıların Türkiye ye Girişi ve Çıkışı... 25 1. Yolcu Giriş-Çıkış Kapılarından Girilmesi...25 2. Pasaport veya Pasaport Yerine Geçen Belgelerin İbrazı...25 3. Vize Alınması... 32 4. Türkiye ye Girişi Yasaklanan Yabancılar... 33 B. Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri...35 1. İkamet Tezkeresinin Düzenlenmesi...37 2. İkamet Tezkerelerinin Yenilenmesi...37 3. İkamet Tezkeresinin Kaybı... 38 4. Geçici Olarak Türkiye den Ayrılanların İkamet Tezkereleri... 38 5. Medenî Hallerinde Değişiklik Olan Yabancılar... 39 6. Türkiye İçinde İkamet Değişimi...39 7. Yabancıların Hüviyetlerini İspat Mecburiyeti...39 8. İkamet Tezkeresi Talebinin Reddi...39 9. İkamet Tezkeresinin İptali...40 C. Türkiye de Oturan Yabancıların Nüfus Kayıtlarının Tutulması... 41 D. Türkiye de Vefat Eden Yabancılara İlişkin İşlemler ve Cenaze Nakilleri...42 E. Yabancıların Türkiye den Çıkışı... 44 İkinci Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DEN SINIRDIŞI EDİLMESİ I. Sınırdışı Kavramı ve Türleri...47 II. Yabancıların Türkiye den Sınırdışı Edilmelerine İlişkin Mevzuat...50 A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokolleri... 50 1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin Sınırdışına Uygulanan Hükümleri... 50 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek Protokollerde Sınırdışı... 55 B. Anayasa nın 16. Maddesi ile 23. Maddesinin VI. Fıkrası... 55 C. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu nun 59. Maddesi...56 D. Avrupa İkamet Konvansiyonu nun 3. Maddesi...57 E. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme nin 13. Maddesi... 58

F. Avrupa Sosyal Şartı nın 19/8. Maddesi...58 G. Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu... 58 H. Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun un 19-27. Maddeleri... 59 I. Türk Vatandaşlığı Kanunu nun 33. Maddesi...59 J. Pasaport Kanunu nun 20. ve 34. Maddeleri...60 K. Türkiye ye İltica Eden veya Başka Bir Ülkeye İltica Etmek Üzere Türkiye den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar ile Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılara ve Olabilecek Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik... 61 III. Sınırdışı Edilme Sebepleri... 61 A. Mevzuatta Öngörülen Sebepler... 61 B. Danıştay Kararlarında Sınırdışı Edilme Sebepleri... 62 IV. Sınırdışı Kararını Almaya Yetkili Makamlar...64 V. Sınırdışı Kararının Uygulanması...65 VI. Sınırdışı Edilmenin Sonuçları... 66 VII. Sınırdışı Kararına Karşı Yargı Yolu... 66 Üçüncü Bölüm ULUSLARARASI KORUMA: MÜLTECİLER VE SIĞINMACILAR I. Mültecilerle Sığınmacılara İlişkin Mevzuat ve Antlaşmalar...67 A. Mülteci ve Sığınmacılara İlişkin Mevzuat Hakkında Genel Bilgi...67 B. Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu... 68 C. Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair 1967 New York Protokolü...70 D. Türkiye ye İltica Eden veya Başka Bir Ülkeye İltica Etmek Üzere Türkiye den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar İle Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılara ve Olabilecek Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik... 71 E. Mülteci Misafirhaneleri Yönetmeliği... 71 II. Mülteci ve Sığınmacı Başvurularına İlişkin Esaslar...72 A. Mülteci ve Sığınmacıların Yasal Yollardan veya Yasadışı Yollardan Türkiye ye Girişi... 72 B. Başvuru Makamı... 72 C. Başvuru Süresi...73 D. Mülteci/Sığınmacı Başvurusunun Değerlendirilmesi... 76 XI

XII E. Kurumlar ve Makamlar Arasında İşbirliği... 77 F. Mülteci/Sığınmacı Statüsünün Verilmesi... 77 G. Mülteci/Sığınmacı Başvurusunun Reddi...77 H. Mülteci Misafirhaneleri...78 I. Non-refoulement Prensibi Uyarınca Mültecilerin ve Sığınmacıların Sınırdan Geri Çevrilememesi ve Sınırdışı Edilememesi...79 III. Mültecilere ve Sığınmacılara İlişkin Mahkeme Kararları... 84 IV. Avrupa Birliği Mevzuatına Uyum Sürecinde Başlatılan Yasal Çalışmalar...85 A. Avrupa Birliği Mevzuatına Uyum Kapsamında Türkiye nin 1951 Cenevre Konvansiyonuna Koyduğu Coğrafî Kısıtlamanın Kaldırılması... 85 B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Hazırlanması... 88 C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü nün 22.6.2006 Tarihli Uygulama Talimatı... 89 D. İçişleri Bakanlığı nın Mülteci ve Sığınmacıların İkamet Harçlarına İlişkin 19.3.2010 Tarihli ve 2010/19 Nolu Genelgesi... 90 Dördüncü Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DE ÇALIŞMA HAKLARI I. Yabancıların Türkiye de Çalışma Haklarına İlişkin Mevzuat Hakkında Genel Bilgi...93 II. Yabancıların Türkiye de Çalışma İzinleri...94 A. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanundan Önceki Durum... 94 B. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ile Başlayan Dönem... 95 1. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Kapsamı... 95 2. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Kapsamı Dışında Kalan Haller... 95 3. Çalışma İzni Başvuruları... 97 a. Çalışma İzni Başvurusunun Yurtdışından Yapılması... 97 b. Çalışma İzni Başvurusunun Yurtiçinden Yapılması... 97 4. Çalışma İznini Vermeye Yetkili Makamlar ve Çalışma İzni Harcı... 98 5. Çalışma İzninin Türleri... 98 a. Süreli Çalışma İzni...99 b. Süresiz Çalışma İzni...99 c. Bağımsız Çalışma İzni...99

XIII d. İstisnai Çalışma İzni...99 6. Ülke İçinden İstihdam Yerine Yabancı İstihdamını Haklı Kılacak Gerekçelerin Dikkate Alınmayacağı Haller... 102 7. Kanunî Çalışma Süresine Dahil Edilecek Süreler ile İkamette Kesinti Sayılan Süreler... 102 8. Çalışma İzinlerinin Verilmesi ve Süresinin Uzatılması... 102 9. Çalışma İzninden Muafiyet... 104 10. Çalışma İzni Talebinin Reddi...106 11. Çalışma İzninin İptali ve Geçerliliğini Yitirmesi...106 12. Çalışma İzin Taleplerine İlişkin Bildirimler ve Yargı Yolu... 106 13. Cezaî Hükümler...107 III. Yabancılara Yasaklanan Meslek ve Sanatlar...107 A. İş Hukuku Alanında Yasaklanan Meslek ve Sanatlar...108 B. Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerleri ile Meslek ve Hizmetler Alanında Getirilen Yasal Sınırlamalar...109 1. Eğitim Alanı...109 2. Sağlık Alanı...111 3. Basın Yayın Alanı...114 4. Adalet Alanı...114 5. Küçük Sanat ve Hizmetler Alanı... 114 6. Denizcilik Alanı...115 7. Devlet Memurluğu... 115 8. Diğer Alanlar...116 IV. Yatırım Faaliyetlerinde Çalıştırılacak Yabancılar...118 V. Türk Vatandaşları ile Aynı veya Benzer Muameleye Tabi Tutulan Yabancılar... 119 A. Türk Soylu Yabancıların Türkiye de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine Kamu Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun...119 B. Mavi Kart Sahipleri: Doğumla Türk Vatandaşı Olan ve Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar...121 C. KKTC Vatandaşları... 122 VI. Sosyal Güvenlik Alanında Yasaklanan Meslek ve Sanatlar...122 VII. Yabancıların Meslek Birlikleri Kurması veya Bunlara Üye Olması... 128

XIV Beşinci Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DE TAŞINMAZ İKTİSABI I. Yabancıların Türkiye de Taşınmaz İktisabının Tarihçesi... 129 A. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Yabancıların Taşınmaz İktisabı... 129 B. 1923 Lozan Barış Antlaşması ve Eklerine Göre Yabancıların Taşınmaz İktisabı... 131 C. 1924-2012 Yılları Arasında Yabancıların Taşınmaz İktisabı... 133 II. Yabancı Gerçek Kişilerin Türkiye de Taşınmaz Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Hak Edinmesine İlişkin Şartlar... 137 A. Tapu Kanunu nun 35. Maddesinde Yer Alan Şartlar... 137 B. Tapu Kanunu nun 35. Maddesinde Sözü Edilen Sınırlayıcı Hükümlerin Yer Aldığı Diğer Kanunlar... 138 1. Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu... 138 2. Özel Öğretim Kurumları Kanunu... 138 3. Mukabele-i Bilmisil Uygulanan Devletlerin Vatandaşları İçin Getirilen Sınırlamalar... 141 III. Yabancıların Miras Yoluyla Taşınmaz Mal İktisabı... 142 IV. Yabancı Tüzel Kişilerin Taşınmaz İktisapları... 144 A. Yabancı Ülkelerde Kurulan Tüzel Kişi Şirketlerin Türkiye de Taşınmaz Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı... 144 B. Yabancı Derneklerin Taşınmaz ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı... 145 C. Yabancı Vakıfların Taşınmaz Mal ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı... 145 V. Yabancı Sermaye ile Türkiye de Kurulan Şirketlerin Taşınmaz İktisabı... 146 VI. Taşınmaz Mal Edinmede Türk Vatandaşlarıyla Eşit Muamele Gören Yabancılar ile Durumları Özellik Gösteren Yabancılar... 151 A. Taşınmaz Mal Edinmede Türk Vatandaşlarıyla Eşit Muamele Gören Yabancılar... 151 1. Türk Vatandaşlığını Doğumla Kazanan ve Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar (Mavi Kart Sahipleri)... 151 2. KKTC Vatandaşları... 152 B. Durumları Özellik Gösteren Yabancılar... 153 1. Mülteciler ve Muhacirler... 153 2. Vatansızlar... 154 3. Osmanlı Hanedanları... 155

VI. Türkiye deki Taşınmaz Mallar Üzerinde Yabancı Devletlere Tanınan Haklar... 157 A. Taşınmazların Yabancı Devletlere Kiralanması ve Taşınmazlar Üzerinde Yabancı Devletler İçin İrtifak Hakkı Tesisi... 157 B. Türkiye Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti Arasında Antalya İlinin Kemer İlçesindeki Taşınmazın Kazakistan Cumhuriyetine Kullandırılmasına İlişkin Protokol... 159 C. Türkiye deki Yabancı Askerî Üsler... 160 D. Yabancı Devletler Tarafından Türkiye de Kurulan Kültür Merkezleri... 162 VII. Türkiye deki Taşınmaz Mallar Üzerinde Diplomatik Temsilciliklere ve Konsolosluklara Tanınan Haklar... 163 A. Genel Olarak... 163 B. Çok Taraflı Antlaşmalara Göre Diplomatik Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı... 164 1. Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu... 164 2. Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Konvansiyonu... 165 C. Türkiye de Yabancı Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz Mal Edinimi... 166 1. Ecnebi Devletlere Ankara da Sefarethane ve Konsoloshane İnşa Etmek Üzere Meccanen Arsa Tahsisi Hakkında Kanun... 166 2. Boğaziçi Kanunu... 166 3. Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun... 167 4. Türkiye nin Onayladığı Çok Taraflı Antlaşmalara Göre Diplomatik Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı... 167 5. Türkiye nin Onayladığı İki Taraflı Konsolosluk Antlaşmalarına Göre Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı... 167 6. Diplomatik Temsilcilik Binalarının İnşası İçin Karşılıklı Arsa Tahsisine İlişkin İki Taraflı Antlaşma ve Protokoller... 169 VIII. Türkiye deki Taşınmazlar Üzerinde Uluslararası Kuruluşlara Tanınan Haklar... 170 A. İç Hukukta Uluslararası Kuruluşların Taşınmaz Edinimine İlişkin Düzenlemenin Yokluğu... 170 B. Uluslararası Kuruluşların Kurucu Antlaşmalarında Yer Alan Hükümler... 172 XV

XVI Altıncı Bölüm TÜRKİYE DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI I. Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Hukukî Dayanakları... 179 II. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu... 179 A. Kanunun Amacı ve Kapsamı... 180 B. Yabancı Yatırımcı...180 C. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı Sayılan Değerler... 181 D. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Esaslar...182 E. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunun Getirdiği Yenilikler... 182 III. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununa İlişkin Yönetmelikler... 187 IV. Milletlerarası Antlaşmalar... 187 A. Yatırımların Teşviki ve Korunmasına İlişkin İki Taraflı Antlaşmalar...187 B. Yabancı Yatırımların Güvence Altına Alınmasını Sağlayan Çok Taraflı Antlaşmalar...188 1. Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Konvansiyon... 188 2. Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu Antlaşması... 189 V. Yatırım Ortamının İyileştirilmesine ve Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum İçin Yapılan Düzenlemeler... 190 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 193

XVII AİHS AKKA AÜHFD AYBGBK BFHD Bkz. (bkz.) BMMYK BMNF KISALTMALAR : Avrupa İnsan Hakları ve Hürriyetleri Sözleşmesi : Avrupa da Konvansiyonel Silâhlı Kuvvetler Antlaşması : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu : Banka ve Finans Hukuku Dergisi : Bakınız C. : Cilt CLY CMC CMUK DSÖ ed. Edt. EGM EDPs EJML EUROCONTROL : Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği : Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu : Comparative Law Yearbook : Crew Member Certificate : Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu : Dünya Sağlık Örgütü : Edition : Editor(s) f. : Fıkra FIDIC HLWG IACA IBRD ICAO ICCPR ICSID IDPs IFC ILO : Emniyet Genel Müdürlüğü : Environmentally Displaced Persons : European Journal of Migration and Law : European Organisation for the Safety of Air Navigation : Federation Internationale des Ingenieurs Conseils : European Union High Level Working Group : International Anti Corruption Academy : International Bank for Reconstruction and Development : International Civil Aviation Organization : International Covenant on Civil and Political Rights : International Convention on the Settlement of Investment Disputes Between States and Nationals of Other States : Internally Displaced Persons : International Finance Corporation : International Labour Organization

XVIII IMF : International Monetary Fund Int l J. Refugee L. : International Journal of Refugee Law Iowa L. Rev. : Iowa Law Review İHY : İnsan Hakları Yıllığı İKV : İktisadî Kalkınma Vakfı İYUK : İdarî Yargılama Usulü Kanunu JELL : Journal of Environmental Law and Litigation K. : Karar KEİ Örgütü : Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü LJR : Law &Justice Review md. : Madde MHB : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni MIGA : Multilateral Investment Guarantee Agency MÖHUK : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun MaltepeÜHFD : Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi NATO : North Atlantic Treaty Organization NGO : Non-Governmental Organizations RG : Resmî Gazete S. : Sayı s. : Sayfa SACEUR : Supreme Allied Commander Europe SOFA : Status of Forces Agreement SSCB : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği STANAVFORMED : Standing Naval Force Mediterranean T. : Tarih TBBDergisi : Türkiye Barolar Birliği Dergisi TCK : Türk Ceza Kanunu THYAO : Türk Havayolları Anonim Ortaklığı TNBD : Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi TPKKHK : Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun TTK : Türk Ticaret Kanunu TVK : Türk Vatandaşlığı Kanunu UNHCR : United Nations High Commissioner for Refugees UNTS : United Nations Treaty Series v. : Versus vb. : Ve benzeri vd. : Ve devamı Vol. : Volume

XIX YİSHK YOİKK YSÇK YSGM YSTK YTHFD YUKK : Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun : Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu : Yabancı Sermaye Çerçeve Kararı : Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü : Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu : Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı

XX